3.5.2011   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 132/108


Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την ακεραιότητα και τη διαφάνεια στην ενεργειακή αγορά»

COM (2010) 726 τελικό

2011/C 132/21

Γενικός εισηγητής: ο κ. IOZIA

Στις 22 Δεκεμβρίου 2010, και σύμφωνα με το άρθρο 194 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Συμβούλιο αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής σχετικά με την:

Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την ακεραιότητα και τη διαφάνεια στην ενεργειακή αγορά

COM(2010) 726 τελικό.

Το Προεδρείο της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής ανέθεσε στις 18 Ιανουαρίου 2011 στο ειδικευμένο τμήμα «Μεταφορές, ενέργεια, υποδομές, κοινωνία των πληροφοριών» την προετοιμασία των σχετικών εργασιών.

Λόγω του επείγοντος χαρακτήρα των εργασιών (άρθρο 59 του Εσωτερικού Κανονισμού) κατά την 470ή σύνοδο ολομέλειάς της, της 15ης και 16ης Μαρτίου 2011 (συνεδρίαση της 16ης Μαρτίου), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή όρισε γενικό εισηγητή τον κ. IOZIA και υιοθέτησε την ακόλουθη γνωμοδότηση με 150 ψήφους υπέρ και 5 αποχές.

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ):

1.1

Υποστηρίζει και επικροτεί την πρόταση κανονισμού της Επιτροπής σχετικά με την προώθηση μέτρων για την πρόληψη της χειραγώγησης των αγορών χονδρικής πώλησης ενέργειας και για την ενίσχυση της διαφάνειας. Η εν λόγω πρόταση βασίζεται σε κοινή μελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ρυθμιστικών Αρχών των Αγορών Κινητών Αξιών (CESR) και της Ευρωπαϊκής Ομάδας Ρυθμιστικών Αρχών για την Ηλεκτρική Ενέργεια και το Φυσικό Αέριο (ERGEG), στην οποία επισημαίνονται ορισμένα ρυθμιστικά κενά στην αγορά χονδρικής φυσικού αερίου και ενέργειας.

1.2

Συμφωνεί με την επιλογή του μέσου του κανονισμού, με νομική βάση το άρθρο 194 της ΣΛΕΕ, τόσο λόγω της ανάγκης να καθιερωθεί μια απολύτως κοινή νομοθεσία όσο και λόγω της σημασίας των διατάξεων του νέου άρθρου της Συνθήκης της Λισσαβώνας στον τομέα της ενέργειας εν γένει και της ανάπτυξης της εσωτερικής αγοράς ειδικότερα, όπως ορίζεται στο σημείο 2.

1.3

Συμφωνεί με την απόφαση να χρησιμοποιούνται οι κατ' εξουσιοδότηση πράξεις –για τη διευκρίνιση ορισμένων σημαντικών σημείων του κανονισμού όπως ο ορισμός και οι προθεσμίες συλλογής δεδομένων–, δυνάμει του άρθρου 290 της ΣΛΕΕ, το οποίο προβλέπει αυτό το νέο διοικητικό εργαλείο για τον εξορθολογισμό του έργου των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων. Οι κατ' εξουσιοδότηση πράξεις πρέπει να τηρούν σαφώς τις διατάξεις της ΣΛΕΕ και να τυγχάνουν της δέουσας προβολής. Η ΕΟΚΕ προτείνει να οριστεί προθεσμία για την έγκριση των κατ' εξουσιοδότηση πράξεων, όπως προβλέπεται από το εν λόγω άρθρο, για να καταστεί δυνατή η ταχεία και ομοιογενής εφαρμογή του κανονισμού. Χωρίς τις κατ' εξουσιοδότηση πράξεις, είναι δύσκολο να αντιμετωπιστεί στο μέλλον η χειραγώγηση της αγοράς. Συνιστά δε τη συμμετοχή των αρμόδιων φορέων της κοινωνίας των πολιτών στην προετοιμασία των κατ' εξουσιοδότηση πράξεων και εισηγείται την προσθήκη ορισμένων παραδειγμάτων στις αιτιολογικές σκέψεις.

1.4

Είναι της άποψης ότι η αποτελεσματικότητα των διασυνοριακών αγορών ενισχύει την ασφάλεια του εφοδιασμού, τη βελτιστοποίηση της διαχείρισης των κρίσεων και τη μείωση των κινδύνων υπερβάσεως του κόστους, που βαρύνουν πάντα τους τελικούς χρήστες. Η σταδιακή βελτίωση της εσωτερικής αγοράς ενέργειας επιτρέπει σημαντικές οικονομίες, προς όφελος των επιχειρήσεων και των ιδιωτών.

1.5

Θεωρεί ότι οι αρμοδιότητες που θα ανατεθούν στις εθνικές ρυθμιστικές αρχές είναι ουσιαστικές και πλήρεις και ζητά να αναπτυχθεί εντός σύντομου σχετικά χρονικού διαστήματος μια διαδικασία ελέγχου της εγγύησης που παρέχουν τα κράτη μέλη στις εθνικές αρχές ώστε να διαθέτουν αποτελεσματικές εξουσίες ελέγχου και έρευνας, οι οποίες θα βασίζονται σε κοινά και εναρμονισμένα στοιχεία. Η ρυθμιστική ασυμμετρία ήταν και είναι ένας από τους παράγοντες που συμβάλλουν στην καθυστέρηση της υλοποίησης της ενιαίας αγοράς.

1.6

Εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι ο προτεινόμενος κανονισμός προβλέπει την ενίσχυση των δραστηριοτήτων συντονισμού μεταξύ των εθνικών ρυθμιστικών αρχών των αγορών ενέργειας, μεταξύ των αρχών που ρυθμίζουν τις χρηματοπιστωτικές αγορές, καθώς και μεταξύ του ευρωπαϊκού οργανισμού των ρυθμιστικών αρχών ενέργειας και του ευρωπαϊκού οργανισμού για την εποπτεία των χρηματοπιστωτικών αγορών. Πρόκειται για μια σταδιακή διαδικασία ένταξης και συνεργασίας, την οποία η ΕΟΚΕ ζητά εδώ και καιρό.

1.7

Είναι πεπεισμένη ότι πρέπει να αυξηθεί η εμπιστοσύνη των φορέων εκμετάλλευσης στην αγορά. Οι φορείς αυτοί θα πρέπει να είναι σίγουροι ότι λειτουργούν εντός ενός πλαισίου στο οποίο τιμωρείται η κατάχρηση αγοράς με αποτελεσματικές, αποτρεπτικές και αναλογικές κυρώσεις. Συνιστά στην Επιτροπή να μεριμνήσει για την εφαρμογή του κανονισμού από τα κράτη μέλη, τα οποία θα πρέπει να συντονιστούν μεταξύ τους, ώστε να μην επαναληφθεί στην αγορά της ενέργειας, αυτό που συνέβη στις χρηματοπιστωτικές αγορές μέσω του «ρυθμιστικού αρμπιτράζ», το οποίο λειτουργεί εκεί όπου η ρύθμιση είναι πιο ευέλικτη και ανεκτική όσον αφορά τις κυρώσεις.

1.8

Διερωτάται αν το κόστος της εφαρμογής του κανονισμού θα πρέπει να αναληφθεί εξ ολοκλήρου από τον δημόσιο προϋπολογισμό ή αν θα πρέπει να καλυφθεί εν μέρει και από τους φορείς της αγοράς, όπως συμβαίνει λ.χ. σε ορισμένα κράτη όπου οι χρηματοοικονομικές εποπτικές αρχές χρηματοδοτούνται και από τα εποπτευόμενα ιδρύματα.

1.9

Θεωρεί απαραίτητη την ενίσχυση της συνεργασίας και του συντονισμού μεταξύ των διαχειριστών συστημάτων μεταφοράς. Η σύσταση του ευρωπαϊκού δικτύου διαχειριστών συστημάτων μεταφοράς (REGST), θα δώσει σημαντική ώθηση στην δυνατότητα δημιουργίας κωδίκων δικτύου, που θα παρέχουν αποτελεσματική και διαφανή πρόσβαση στα δίκτυα μεταφοράς. Τέτοιοι κώδικες δικτύου θα πρέπει να συνάδουν με τις (μη δεσμευτικές εκ φύσεως) βασικές κατευθυντήριες γραμμές τις οποίες θα εκπονεί ο Οργανισμός.

1.10

Επισημαίνει ότι στις αγορές χονδρικής πωλήσεως ενέργειας της ΕΕ εξακολουθούν να επικρατούν διαφορετικές συνθήκες και να γίνονται διακρίσεις. Επιπλέον, λόγω των διαρθρωτικών ελλείψεων του δικτύου, ιδίως σε επίπεδο διασυνοριακών διασυνδέσεων, ο βαθμός ολοκλήρωσης των αγορών είναι ακόμη ανεπαρκής. Επίσης, παραμένουν ακόμη σημαντικά εμπόδια στη δυνατότητα πρόσβασης χωρίς διακρίσεις στο δίκτυο και στην πώληση ηλεκτρικής ενέργειας. Δεν υπάρχει ακόμα ομοιογενές επίπεδο αποτελεσματικότητας όσον αφορά τους ελέγχους των ρυθμιστικών αρχών, ενώ ορισμένες αγορές παραμένουν απομονωμένες και στεγανές και δεν δίνουν καμία δυνατότητα διείσδυσης σε άλλους φορείς.

1.11

Ως εκ τούτου, συμφωνεί με την επιλογή της Επιτροπής να άρει τους φραγμούς που παρεμποδίζουν την πλήρη υλοποίηση μιας αποτελεσματικής και ολοκληρωμένης εσωτερικής αγοράς, η οποία θα ωφελήσει εξίσου τους παραγωγούς, τους φορείς εκμετάλλευσης και τους καταναλωτές.

1.12

Θεωρεί απαραίτητο να συνεχιστεί η οικοδόμηση μιας Ευρώπης της Ενέργειας, στο πλαίσιο της οποίας θα προστατεύονται τα γενικά συμφέροντα της Ένωσης και των καταναλωτών, θα διασφαλίζεται ο ενεργειακός εφοδιασμός με κατάλληλες πολιτικές που θα κατανέμουν δίκαια τα προνόμια και θα ελέγχουν το ύψος του κόστους, θα διατηρείται η κοινωνική, περιβαλλοντική και οικονομική βιωσιμότητα και θα προστατεύεται η ακεραιότητα της αγοράς ως αδιαμφισβήτητο αγαθό της ανάπτυξης της κοινωνικής οικονομίας της αγοράς.

1.13

Έχοντας επίγνωση της προοδευτικής «χρηματιστικοποίησης» των αγορών ενέργειας κατά το πρότυπο των χρηματοοικονομικών αγορών, κρίνει ως θεμελιώδους σημασίας τη στενή συνεργασία των διαφόρων ευρωπαϊκών οργανισμών και των αρχών που έχουν αναλάβει την προστασία των ευρωπαϊκών αγορών και αξιολογεί θετικά το γεγονός ότι ο κανονισμός για τη διαφάνεια και την αντιμετώπιση της χειραγώγησης των αγορών ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου έχει εμπνευστεί από τους γενικούς κανόνες σχετικά με την κατάχρηση αγοράς, οι οποίοι εφαρμόζονται ήδη στον χρηματοπιστωτικό τομέα και σύντομα πρόκειται να επικαιροποιηθούν. Προς το σκοπό αυτό, θεωρεί χρήσιμο να συντονισθεί ο παρών κανονισμός με τη διαδικασία αναθεώρησης της οδηγίας σχετικά με την κατάχρηση αγοράς (MAD).

1.14

Ελπίζει ότι οι αρχές στις οποίες βασίζεται η πρόταση νέας οδηγίας σχετικά με την κατάχρηση αγοράς θα περιληφθούν στο τελικό κείμενο του παρόντος κανονισμού. Συγκεκριμένα ζητά να ληφθούν υπόψη: η ενίσχυση της ακεραιότητας της αγοράς, η ενίσχυση της αποτελεσματικής εφαρμογής της νομοθεσίας κατά των καταχρηστικών πρακτικών στην αγορά, η μείωση της διακριτικής ευχέρειας των κρατών μελών να επιβάλλουν αποτελεσματικές, εύλογες και αποτρεπτικές κυρώσεις, η θέσπιση εναρμονισμένων προτύπων, ο μετριασμός των περιττών διοικητικών επιβαρύνσεων ιδίως για τις ΜΜΕ, καθώς και η ανάγκη να αυξηθεί η διαφάνεια και η αποτελεσματικότητα των εποπτικών αρχών.

1.15

Τονίζει τη σημασία των σχέσεων με τις τρίτες χώρες και επικροτεί το γεγονός ότι ο Οργανισμός θα διατηρεί επαφές και θα μπορεί να συνάπτει συμφωνίες με διεθνείς οργανισμούς και τις κυβερνήσεις τρίτων χωρών.

2.   Εισαγωγή

2.1   Η εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου έχει υποστεί σημαντικές αλλαγές. Μία από τις πιο σημαντικές από αυτές είναι δίχως αμφιβολία ότι άνοιξε την πρόσβαση στα χρηματιστήρια ενέργειας σε πολλούς φορείς, βοήθησε τη διάδοση των διασυνοριακών αγοραπωλησιών εντός της Ένωσης και συνέβαλε έτσι στη βελτιστοποίηση της χρήσης της παραγωγής ενέργειας, μέσω της διεύρυνσης της βάσης της ζήτησης.

2.2   Τίθενται ακόμα πολλά εμπόδια στην υλοποίηση μιας αποτελεσματικής, αποδοτικής και λειτουργικής εσωτερικής αγοράς και σε προσιτές τιμές. Οι καταναλωτές δεν έχουν ωφεληθεί ιδιαίτερα από την ανάπτυξη της εσωτερικής αγοράς, η οποία γίνεται με βραδείς ρυθμούς λόγω της αντίστασης ορισμένων μονοπωλιακών φορέων που τυγχάνουν της υποστήριξης των εθνικών κυβερνήσεών τους. Η συζήτηση για το διαχωρισμό (unbundling) μεταξύ της ιδιοκτησίας των μονάδων παραγωγής ενέργειας και της ιδιοκτησίας των μέσων μεταφοράς και διανομής είναι εμβληματική από αυτή την άποψη, καθώς το ζήτημα αυτό παραμένει άλυτο σε ορισμένες μεγάλες χώρες της ΕΕ, παρά το γεγονός ότι σε κάθε περίπτωση, η κατάσταση θα πρέπει να αλλάξει έως τις 3 Μαρτίου 2013.

2.3   Οι πέντε νομοθετικές προτάσεις για την ενέργεια και το φυσικό αέριο (η «τρίτη δέσμη»), η μεταφορά των οποίων στην εθνική νομοθεσία όλων των κρατών μελών θα πρέπει να γίνει μέχρι τις 3 Μαΐου 2011, συμβάλλουν στη δημιουργία καλύτερων συνθηκών για την υλοποίηση της εσωτερικής αγοράς.

2.4   Λόγω της μείωσης της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου, σημειώνονται σημαντικές καθυστερήσεις στο πρόγραμμα ανάπτυξης της διασύνδεσης μεταξύ των κρατών μελών και μεταξύ της ΕΕ και των εταίρων από τρίτες χώρες. Τούτο αποτελεί την κυριότερη αιτία που παρεμποδίζει την επίτευξη της εσωτερικής αγοράς και που θα πρέπει να παρακολουθεί συνεχώς ο οργανισμός.

2.5   Οι καθυστερήσεις στη μεταφορά της νομοθεσίας δημιούργησαν ευκαιρίες χειραγώγησης της αγοράς χονδρικής πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας και αερίου και συνέβαλαν στην έλλειψη διαφάνειας, η οποία μακροπρόθεσμα υπονομεύει την αξιοπιστία της αγοράς αυτής και την εμπιστοσύνη των φορέων σε αυτή με αποτέλεσμα την εξ αντικειμένου ζημία.

2.6   Η αποτελεσματικότητα των διασυνοριακών αγορών ενισχύει την ασφάλεια του εφοδιασμού, τη βελτιστοποίηση της διαχείρισης των κρίσεων και τη μείωση του κινδύνου υπερβάσεων του κόστους, που βαρύνουν πάντα τους τελικούς χρήστες. Η σταδιακή βελτίωση της εσωτερικής αγοράς ενέργειας επιτρέπει σημαντική εξοικονόμηση, προς όφελος των επιχειρήσεων και των ιδιωτών, ταυτόχρονα δε περιορίζει τις αποκλίσεις κατά την παραγωγή, διευκολύνει την εξισορρόπηση της ζήτησης με την προσφορά σε μια ρευστή και αποτελεσματική αγορά και καλύπτει τις έκτακτες ανάγκες που προκύπτουν.

2.7   Σε αυτό το πλαίσιο, η Επιτροπή, μετά από προσεκτική ανάλυση, εξέδωσε την πρόταση κανονισμού για την ακεραιότητα και τη διαφάνεια των αγορών με σκοπό να αποτρέψει την ενδεχόμενη χειραγώγηση τους.

3.   Η πρόταση της Επιτροπής

3.1   Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα αντλήσει αναμφισβήτητα πλεονεκτήματα αν μπορέσει να υπολογίζει σε μια αγορά χονδρικής πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου που είναι ρευστή, ομαλή και λειτουργική, και κυρίως προστατευμένη από χειρισμούς που ενδέχεται να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στους τελικούς χρήστες. Η επίτευξη του στόχου μιας αποδοτικής ευρωπαϊκής αγοράς χονδρικής πώλησης ενέργειας έως το 2015, απαιτεί τη λήψη μέτρων που να προωθούν την ομαλή και σταθερή ανάπτυξή της.

3.2   Το 2007, η Επιτροπή ανέθεσε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ρυθμιστικών Αρχών των Αγορών Κινητών Αξιών και στην Ευρωπαϊκή Ομάδα Ρυθμιστικών Αρχών για την Ηλεκτρική Ενέργεια και το Φυσικό Αέριο, να εξετάσουν τα κενά που παρουσιάζει το ρυθμιστικό πλαίσιο των αγορών και να υποβάλουν προτάσεις με σκοπό την ενίσχυση της διαφάνειας και της ακεραιότητας των συναλλαγών και των συμβάσεων για την προμήθεια φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και των παραγώγων μέσων.

3.3   Αυτή η μελέτη υπήρξε ιδιαίτερα χρήσιμη και αποτέλεσε τη βάση πάνω στην οποία στηρίχθηκε η πρόταση της Επιτροπής.

3.4   Η Επιτροπή προτείνει έναν κανονισμό που απαγορεύει ρητά κάθε μορφή κατάχρησης στις αγορές χονδρικής της ηλεκτρικής ενέργειας και του φυσικού αερίου, ιδιαίτερα δε το «insider trading» (πράξεις προσώπων που κατέχουν εμπιστευτικές πληροφορίες) και τις καταχρήσεις αγοράς σύμφωνα με την οδηγία σχετικά με την κατάχρηση αγοράς αλλά δεν εφαρμόζεται στα συνδεδεμένα χρηματοπιστωτικά μέσα, τα οποία ήδη ρυθμίζει η οδηγία αυτή. Αυτή η πρόταση βασίζεται στο άρθρο 194 παρ.1α) της ΣΛΕΕ, που προβλέπει την αρμοδιότητα της Ένωσης να διασφαλίζει τη λειτουργία της αγοράς ενέργειας.

3.5   Η απαγόρευση του «insider trading» συνοδεύεται από την υποχρέωση των φορέων της αγοράς να παρέχουν στο κοινό τις εμπιστευτικές πληροφορίες που διαθέτουν σχετικά με τις δραστηριότητές τους και οι οποίες αφορούν τη δυναμικότητα των εγκαταστάσεων παραγωγής, αποθήκευσης, κατανάλωσης ή μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας ή φυσικού αερίου.

3.6   Στη βάση των διατάξεων της νέας Συνθήκης (άρθρο 290 ΣΛΕΕ), η Επιτροπή προέβλεψε την έκδοση πράξεων κατ' εξουσιοδότηση, ενός νέου νομοθετικού εργαλείου που της επιτρέπει με μια απλοποιημένη διαδικασία να τροποποιεί τις ειδικές διατάξεις μιας οδηγίας ή ενός κανονισμού.

3.7   Οι ειδικές διατάξεις που σχετίζονται με τον ορισμό της χειραγώγησης ή της απόπειρας χειραγώγησης των αγορών θα καθοριστούν στη βάση κατ' εξουσιοδότηση πράξεων της Επιτροπής. Θα λάβουν υπόψη τη λειτουργία των αγορών, τις πιθανές επιπτώσεις στις ενεργειακές αγορές χονδρικής της παραγωγής, της κατανάλωσης, της χρήσης των μέσων μεταφοράς ή ακόμα της πραγματικής ή προγραμματισμένης χωρητικότητας αποθήκευσης, των κωδίκων δικτύου και των κατευθυντήριων γραμμών πλαισίων που εκδίδονται σύμφωνα με τις διατάξεις του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 714/2009 και του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 715/2009.

3.8   Ο κανονισμός προβλέπει ότι ο Οργανισμός συνεργασίας των ρυθμιστικών αρχών ενεργείας θα παρακολουθεί τις δραστηριότητες διαπραγμάτευσης και θα συλλέγει τα απαραίτητα δεδομένα για την αξιολόγηση της ανάπτυξης των αγορών.

3.9   Ο Οργανισμός συλλέγει τις απαραίτητες πληροφορίες και μέσω του μητρώου των συναλλαγών στις ενεργειακές αγορές χονδρικής, συμπεριλαμβανομένων των εντολών διαπραγμάτευσης. Οι πληροφορίες αυτές διαβιβάζονται στις εθνικές ρυθμιστικές αρχές, τις χρηματοοικονομικές αρχές, τις αρχές ανταγωνισμού, καθώς και σε όποιες άλλες αρμόδιες αρχές είναι απαραίτητο.

3.10   Τα αρχεία καταγραφής συναλλαγών θα πρέπει να παρέχουν τις πληροφορίες που έχουν στη διάθεσή τους και με τη σειρά τους οι οικονομικές αρχές θα πρέπει να διαβιβάζουν στον Οργανισμό τις εκθέσεις τους σχετικά με τις συναλλαγές σε ενεργειακά προϊόντα.

3.11   Ο κανονισμός προβλέπει τη στενή συνεργασία μεταξύ των εθνικών αρχών, μεταξύ αυτών και της ΕΑΚΑΑ (της ευρωπαϊκής αρχής κινητών αξιών και αγορών), καθώς και μεταξύ του Οργανισμού και της ΕΑΚΑΑ, αν υπάρχουν υπόνοιες ότι υπάρχουν ή υπήρξαν πράξεις οι οποίες συνιστούν κατάχρηση αγοράς.

3.12   Το καθεστώς των κυρώσεων εμπίπτει στην αρμοδιότητα των κρατών μελών, τα οποία θα πρέπει να λάβουν αποτελεσματικά, αναλογικά και αποτρεπτικά μέτρα (για τους σχετικούς ορισμούς, βλ. άρθρο 2 του κανονισμού).

4.   Παρατηρήσεις της ΕΟΚΕ

4.1   Η ΕΟΚΕ κρίνει θετικά την πρόταση της Επιτροπής, η οποία θα αυξήσει τη διαφάνεια της αγοράς και θα στηρίξει έμμεσα την ανάπτυξη της εσωτερικής αγοράς χονδρικής της ηλεκτρικής ενέργειας και του φυσικού αερίου.

4.2   Η νομική βάση η οποία έχει επιλεγεί για τον κανονισμό είναι απολύτως δικαιολογημένη. Πράγματι, το άρθρο 194 αναθέτει σιωπηρά στην Επιτροπή να εκδίδει πράξεις για την ανάπτυξη και την εδραίωση της εσωτερικής αγοράς ενέργειας. Κατά συνέπεια, ο κανονισμός αποτελεί το πλέον ενδεδειγμένο νομικό μέσο για την εξασφάλιση μιας ομοιογενούς τυποποίησης, άμεσα εφαρμόσιμης και συνεπούς με τους στόχους εναρμόνισης, που είναι απαραίτητοι για την εύρυθμη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς.

4.3   Μέχρι στιγμής δεν επικρατούν οι ίδιες συνθήκες στις αγορές χονδρικής πώλησης ενέργειας στην ΕΕ, ενώ εξακολουθούν να γίνονται διακρίσεις. Σε καμία περίπτωση δεν έχει επιτευχθεί ακόμα η ολοκλήρωση των αγορών, λόγω των διαρθρωτικών ελλείψεων του δικτύου, ιδίως σε επίπεδο διασυνοριακών διασυνδέσεων. Εξακολουθούν να υφίστανται σημαντικά εμπόδια στη δυνατότητα πρόσβασης χωρίς διακρίσεις στο δίκτυο και στην πώληση ηλεκτρικής ενέργειας. Δεν υπάρχει ακόμα ομοιογενές επίπεδο αποτελεσματικότητας όσον αφορά τους ελέγχους των ρυθμιστικών αρχών, ενώ ορισμένες αγορές παραμένουν στεγανές και δεν δίνουν καμία δυνατότητα διείσδυσης σε άλλους φορείς. Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή να μεριμνήσει για την εφαρμογή της ενωσιακής νομοθεσίας από πλευράς των κρατών μελών, στηρίζοντας προγράμματα διασύνδεσης και αίροντας τα εμπόδια –ακόμα και μέσω της επιβολής κυρώσεων– στην προσπάθειας επίτευξης μιας λειτουργικής εσωτερικής και διαφανούς αγοράς με εύλογο κόστος.

4.4   Σύμφωνα με τις αναλύσεις των εθνικών ρυθμιστικών αρχών και της Επιτροπής, η ανάπτυξη της αγοράς εξαρτάται από την πλήρωση των ελλείψεων της ισχύουσας νομοθεσίας σχετικά με τη διαφάνεια της πρόσβασης στην υποδομή, οι οποίες δεν επιτρέπουν μέχρι στιγμής να εξασφαλιστεί μια αποδοτική, λειτουργική, ανοιχτή και αποτελεσματική εσωτερική αγορά.

4.5   Τα προτεινόμενα μέτρα διευκολύνουν την ανάπτυξη της αγοράς: η αντιμετώπιση της χειραγώγησης και της κατάχρησης αγοράς, η παροχή στους φορείς όλων των ευαίσθητων πληροφοριών σχετικά με τις επιδόσεις και την υλική κατάσταση του συστήματος, όπως για παράδειγμα η παραγωγή, η προσφορά και η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας συμπεριλαμβανομένων των προβλέψεων, της χωρητικότητας του δικτύου και των διασυνδέσεων, των προβλέψεων σχετικά με τη συμφόρηση του δικτύου, των ροών και της συντήρησης, της εξισορρόπησης και της εφεδρικής χωρητικότητας.

4.6   Η ταυτόχρονη διάθεση όλων των χρήσιμων πληροφοριών θα επιτρέψει σε όλους τους φορείς της αγοράς να αξιολογούν με τα ίδια εργαλεία τη συνολική κατάσταση της προσφοράς και της ζήτησης και να είναι σε θέση να αποκρυπτογραφήσουν καλύτερα τη δυναμική των τιμών χονδρικής της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου.

4.7   Ο Οργανισμός χρειάζεται μια υπηρεσία συλλογής δεδομένων, καθώς και μια υπηρεσία επιθεώρησης με ειδικευμένο προσωπικό. Ο κανονισμός προβλέπει επιπλέον προσωπικό, το οποίο θα καλύψει τις ανάγκες που θα προκύψουν από τις νέες λειτουργίες που θα ανατεθούν στον Οργανισμό.

4.7.1   Η ΕΟΚΕ ζητά ο Οργανισμός να εκδίδει ετησίως ανακοίνωση με θέμα τις αναληφθείσες πρωτοβουλίες, τα αποτελέσματα του παρόντος κανονισμού και την πρόοδο της ενεργειακής αγοράς χονδρικής.

4.8   Η ΕΟΚΕ διερωτάται εάν οι δαπάνες για την εφαρμογή του κανονισμού θα πρέπει να βαρύνουν αποκλειστικά το δημόσιο ή αν πρέπει επίσης να συμβάλλουν οι φορείς της αγοράς, όπως συμβαίνει σε ορισμένες χώρες με τη χρηματοδότηση των αρχών εποπτείας των χρηματοπιστωτικών αγορών, που χρηματοδοτούνται εν μέρει από τους φορείς που εποπτεύουν οι εν λόγω αρχές. Το ενδιαφέρον των φορέων είναι εμφανές και η υπηρεσία συλλογής και διάδοσης των δεδομένων της αγοράς είναι ένα μέσο διαφάνειας, το οποίο εγγυάται η δημόσια αρχή σε όλους τους πολίτες και από το οποίο ωφελούνται άμεσα οι φορείς. Επιπλέον, το προβλεπόμενο κόστος είναι λογικό για μια σταθερή και ανεπτυγμένη αγορά.

4.9   Οι αρμόδιες αρχές θα πρέπει να ελέγχουν τακτικά την τήρηση των κανόνων από τους διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς. Η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητη την ενίσχυση της συνεργασίας και του συντονισμού μεταξύ των διαχειριστών συστημάτων μεταφοράς. Η σύσταση του ευρωπαϊκού δικτύου διαχειριστών συστημάτων μεταφοράς (REGST), του οποίου το σχέδιο καταστατικού θα παρουσιαστεί την άνοιξη του 2011, θα δώσει σημαντική ώθηση στη δυνατότητα δημιουργίας κωδίκων δικτύου, που θα παρέχουν αποτελεσματική και διαφανή πρόσβαση στα δίκτυα μεταφοράς, όπως προβλέπεται από τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 714/2009. Τέτοιοι κώδικες δικτύου θα πρέπει να είναι σύμφωνοι προς τις (μη δεσμευτικές εκ φύσεως) βασικές κατευθυντήριες γραμμές τις οποίες θα εκπονεί ο Οργανισμός.

4.10   Το ευρωπαϊκό δίκτυο διαχειριστών συστημάτων μεταφοράς πρέπει να λειτουργεί σε πλήρη συμμόρφωση με τους κανόνες περί ανταγωνισμού και να υλοποιήσει τη διαδικασία της σταδιακής εναρμόνισης και ολοκλήρωσης των διασυνοριακών κωδίκων δικτύου χωρίς να αντικαταστήσει τους εθνικούς κωδικούς δικτύου. Η διάσταση της περιφερειακής συνεργασίας μπορεί να εξασφαλίσει την καλύτερη δυνατή πρόοδο στην ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς ενέργειας. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει το ενδεχόμενο διάρθρωσης του REGST σε περιφερειακές ζώνες, στο πλαίσιο της γενικής συνεργασίας.

4.11   Η περιφερειακή συνεργασία έχει ήδη ξεκινήσει σε σωστές βάσεις. Η Περιφερειακή Πρωτοβουλία για το Αέριο (GRI) και η Περιφερειακή Πρωτοβουλία για την Ηλεκτρική Ενέργεια (ERI) έχουν ήδη άριστα αποτελέσματα. Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τη δέσμευση που έχουν αναλάβει οι ρυθμιστικές αρχές και οι φορείς εκμετάλλευσης για την επίλυση των σύνθετων προβλημάτων που σχετίζονται με τη διασύνδεση, καθώς και για τη δημιουργία μιας διαφανούς και αποτελεσματικής αγοράς.

4.12   Η σύναψη μιας συμφωνίας για το σκοπό αυτό, για παράδειγμα μεταξύ της αρχής και των φορέων εκμετάλλευσης των συστημάτων μεταφοράς της Ιταλίας και της Σλοβενίας, δημιούργησε τις κατάλληλες προϋποθέσεις για την ορθή διαχείριση των ζητημάτων που σχετίζονται με τη συμφόρηση και την εξισορρόπηση, προβλέποντας συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης για τις ενδιαφερόμενες περιοχές, καθώς και ισόρροπες και διαφανείς λύσεις· αυτό επετεύχθη με τη μέθοδο της διασύνδεσης των αγορών, όπου προβλέφθηκε η αναμενόμενη ζήτηση και προσφορά μέσω ενός κεντρικού φορέα, με σκοπό τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της αγοράς της «προηγούμενης ημέρας».

5.   Ειδικές παρατηρήσεις

5.1   Η ΕΟΚΕ επικροτεί την εφαρμογή των κατ' εξουσιοδότηση πράξεων για τον προσδιορισμό των λεπτομερειών σχετικά με τον ορισμό και τη συλλογή δεδομένων, οι οποίες θα πρέπει να εγκριθούν έτσι ώστε να συμμορφώνονται πλήρως με τις διατάξεις της ΣΛΕΕ. Η ΕΟΚΕ είναι της άποψης ότι οι ορισμοί του άρθρου 2 είναι πολύ γενικοί για έναν κανονισμό. Η διαδικασία για την έγκριση κατ 'εξουσιοδότηση πράξεων που θα περιέχουν τις λεπτομέρειες σχετικά με τους ορισμούς των εμπιστευτικών πληροφοριών και τη χειραγώγηση της αγοράς, όπως ορίζεται στο άρθρο 5 του κανονισμού, πρέπει να προβλέπει αφενός μεν προθεσμία για την έκδοση κατ' εξουσιοδότηση πράξεων, όπως προβλέπεται από το άρθρο 290 της ΣΛΕΕ, αφετέρου δε ένα σύστημα που θα διασφαλίζει τη δέουσα δημοσίευσή τους.

5.2   Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στο γεγονός ότι ελλείψει ενιαίων κανόνων ερμηνείας, η εφαρμογή του κανονισμού μπορεί να προκαλέσει διαταραχή της αγοράς, εάν δεν δοθεί η απαραίτητη βοήθεια στις εθνικές αρχές ώστε να αποκτήσουν ένα κοινό πλαίσιο αξιολόγησης και να αναπτύξουν μια κοινή και ευρεία περιπτωσιολογική μελέτη σχετικά με το τι αποτελεί καταχρηστική συμπεριφορά. Η ΕΟΚΕ συνιστά να τεθεί προθεσμία στις κατ' εξουσιοδότηση πράξεις της Επιτροπής, προκειμένου να δοθούν οι απαραίτητες διαβεβαιώσεις στην αγορά. Σε περίπτωση ανάγκης, η Επιτροπή θα μπορεί πάντα να ενημερώνει τις πράξεις.

5.3   Το άρθρο 7 παρουσιάζει τα ίδια προβλήματα με αυτά που αναφέρθηκαν παραπάνω. Η ΕΟΚΕ είναι της γνώμης ότι είναι αναγκαίο να οριστεί μια ημερομηνία, εντός της οποίας η Επιτροπή δεσμεύεται να εγκρίνει τις κατ' εξουσιοδότηση πράξεις που αφορούν τη συλλογή δεδομένων, το χρονοδιάγραμμα, τη μορφή και το περιεχόμενο των πληροφοριών που μεταδίδονται. Η αποτελεσματικότητα του κανονισμού θα είναι ευθέως ανάλογη προς το χρονικό διάστημα για την έκδοση των κανονισμών από τα όργανα λήψεως αποφάσεων της Ένωσης.

5.4   Η ΕΟΚΕ θεωρεί ουσιαστικές και πλήρεις τις αρμοδιότητες που θα πρέπει να ανατεθούν στις εθνικές ρυθμιστικές αρχές, ταυτόχρονα όμως ζητά μεγαλύτερη βεβαιότητα όσον αφορά την εφαρμογή του κανονισμού και διερωτάται κατά πόσον είναι σκόπιμο να προβλεφθεί εντός ενός σχετικά σύντομου χρονικού διαστήματος μια διάταξη σύμφωνα με την οποία τα κράτη μέλη πρέπει να εκπληρώσουν την υποχρέωσή τους να «εγγυηθούν» στις αρχές τέτοιες εξουσίες έρευνας. Η ρυθμιστική ασυμμετρία ήταν και είναι ένας από τους παράγοντες που συμβάλλουν στις συσσωρευμένες καθυστερήσεις στην υλοποίηση της ενιαίας αγοράς.

5.5   Η ΕΟΚΕ ελπίζει ότι οι κυρώσεις θα ευθυγραμμιστούν ουσιαστικά σε όλα τα κράτη μέλη και δεν θα παρουσιασθεί το φαινόμενο του «ρυθμιστικού αρμπιτράζ», δηλαδή της καταχρηστικής επιλογής του ευνοϊκότερου καθεστώτος εποπτείας. Στη νομοθεσία περί καταχρήσεων στην αγορά (MAD) έχουν ήδη θεσπιστεί κοινοί κανόνες ως προς το καθεστώς επιβολής κυρώσεων και η Επιτροπή τους έχει ήδη συμπεριλάβει στην αιτιολογική σκέψη 23 του παρόντος κανονισμού. Η ενεργειακή αγορά χονδρικής είναι μια αγορά στην οποία ανταλλάσσονται ποσότητες ενέργειας, με σκοπό να καλυφθούν οι ανάγκες εισαγωγής και εξαγωγής και, ως εκ τούτου, δεν έχει σημασία η γεωγραφική θέση στην οποία βρίσκονται οι υπό διαπραγμάτευση ποσότητες φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας.

5.6   Η ΕΟΚΕ τονίζει τη σημασία των σχέσεων με τις τρίτες χώρες και επικροτεί το γεγονός ότι ο Οργανισμός θα διατηρεί επαφές και θα μπορεί να συνάπτει συμφωνίες με διεθνείς οργανισμούς και τις κυβερνήσεις τρίτων χωρών. Η ΕΟΚΕ προτείνει την αναδιατύπωση του άρθρου 14 προκειμένου να εκχωρηθεί στον Οργανισμό γενική εξουσία εκπροσώπησης στο πλαίσιο ακριβώς του παρόντος κανονισμού.

Βρυξέλλες, 16 Μαρτίου 2011.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON