Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Εμβληματική πρωτοβουλία στο πλαίσιο της στρατηγικής Ευρώπη 2020 — Ένωση Καινοτομίας»

Στις 6 Οκτωβρίου 2010, και σύμφωνα με το άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να ζητήσει γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα:

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών – Εμβληματική πρωτοβουλία στο πλαίσιο της στρατηγικής Ευρώπη 2020 — Ένωση Καινοτομίας

Το ειδικευμένο τμήμα «Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 4 Μαρτίου 2011.

Κατά την 470ή σύνοδο ολομέλειας της 15ης και 16ης Μαρτίου 2011 (συνεδρίαση της 15ης Μαρτίου 2011), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε την ακόλουθη γνωμοδότηση με 184 ψήφους υπέρ, 1 ψήφο κατά και 2 αποχές.

1.1 Οι καινοτομίες οδηγούν σε πρόοδο, οικονομική μεγέθυνση, ευημερία, κοινωνική ασφάλεια, διεθνή ανταγωνιστικότητα και απασχόληση. Επίσης, συμβάλλουν στην αντιμετώπιση των κυριότερων κοινωνικών προκλήσεων. Προϋποθέτουν και προάγουν ένα κλίμα εμπιστοσύνης και αυτάρκειας στην κοινωνία, το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω πρόοδο και δημιουργική δυναμική σε επίπεδο παγκόσμιου ανταγωνισμού. Για να ευδοκιμήσουν, απαιτείται ευρωπαϊκή προσέγγιση καθώς και μια ευρωπαϊκή ενιαία αγορά, στην οποία θα διαδραματίζει καίριο ρόλο ο Ευρωπαϊκός Χώρος Έρευνας μαζί με ένα ισχυρό πρόγραμμα-πλαίσιο E&A.

1.2 Ως εκ τούτου, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) επικροτεί και υποστηρίζει την ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και τους στόχους της, καθώς και τα σχετικά συμπεράσματα του Συμβουλίου για την ανταγωνιστικότητα της 25ης-26ης Νοεμβρίου 2010 και της 4ης Φεβρουαρίου 2011. Η «Ένωση Καινοτομίας» είναι αναπόσπαστο στοιχείο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020».

1.3 Η ΕΟΚΕ επικροτεί ειδικότερα το γεγονός ότι η καινοτομία νοείται και ορίζεται με μια ευρεία και πολυδιάστατη έννοια, η οποία καλύπτει τόσο την έρευνα, την τεχνολογία και τα προϊόντα, όσο και κάθε διαπροσωπική σχέση και μορφή οργάνωσης, όπως οι κοινωνικές παροχές, η λειτουργία της επιχείρησης, τα επιχειρηματικά μοντέλα, ο σχεδιασμός, η πολιτική για τα εμπορικά σήματα, οι διαδικασίες παραγωγής και οι υπηρεσίες, καθώς και οι πολλαπλές σχέσεις αλληλεπίδρασής τους. Όσον αφορά την «κοινωνική καινοτομία», η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της διαβούλευσης με τους κοινωνικούς εταίρους για τον καθορισμό των επιμέρους πτυχών.

1.4 Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την έννοια των συμπράξεων καινοτομίας εφόσον –βάσει καθορισμένης προσέγγισης διακυβέρνησης– είναι συμβατές και στηρίζονται σε υφιστάμενες διαδικασίες και μέσα, και εφόσον συνάδουν με τον εξορθολογισμό και την απλούστευση των διοικητικών διαδικασιών. Συνιστά δε τη δρομολόγηση μιας ιδιαίτερα επιθυμητής σύμπραξης καινοτομίας για την «ενεργό και υγιή γήρανση» και την αποκόμιση εμπειριών από αυτήν. Η εν λόγω σύμπραξη θα λειτουργούσε επιπλέον ως καλό παράδειγμα συνδυασμού των κοινωνικών και οικονομικο-τεχνικών καινοτομιών.

1.5 Η ΕΟΚΕ συνιστά την επικέντρωση των μέτρων στήριξης, της οικονομικής ενίσχυσης και των κριτηρίων αξιολόγησης, αφενός, στις πιο σταδιακές καινοτομίες οι οποίες ανταποκρίνονται στις τρέχουσες δυνάμεις της αγοράς και στις κοινωνικές ανάγκες και, αφετέρου, στις πιο επαναστατικές καινοτομίες οι οποίες διαμορφώνουν τις δυνάμεις της αγοράς και δημιουργούν νέες κοινωνικές ανάγκες, αλλά συνήθως καλούνται να ξεπεράσουν μια ιδιαίτερα δύσκολη αρχική περίοδο.

1.6 Όσον αφορά την επιτακτική ανάγκη για να ένα δίπλωμα ευρεσιτεχνίας της ΕΕ, η ΕΟΚΕ επικροτεί και υποστηρίζει σθεναρά την πρόσφατη πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία επιτρέπει την ουσιαστική μείωση του κόστους των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας στα συμμετέχοντα κράτη μέλη και την επίτευξη σημαντικής προόδου προς τη θέσπιση ενός οριστικού διπλώματος ευρεσιτεχνίας της ΕΕ.

1.7 Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τον σπουδαίο ρόλο των ΜΜΕ και των πολύ μικρών επιχειρήσεων στη διαδικασία καινοτομίας και συνιστά επίσης την προσαρμογή των μέτρων και των προγραμμάτων στήριξης στις ιδιαίτερες ανάγκες τους. Συστήνει επίσης να εκτιμηθεί το κατά πόσο και με ποιο τρόπο θα μπορούσαν να εξαιρεθούν οι νεοϊδρυθείσες εταιρείες από τις περισσότερες συνήθεις απαιτήσεις και διατυπώσεις για ένα εύλογο χρονικό διάστημα, καθώς και εάν θα μπορούσαν να δοθούν ειδικά πρόσθετα κίνητρα. Το ίδιο ισχύει και για τις επιχειρήσεις της κοινωνικής οικονομίας.

1.8 Το μείζον πολιτικό καθήκον είναι να διαμορφωθούν αξιόπιστες, φιλικές προς την καινοτομία, πανευρωπαϊκές συνθήκες και πλαίσια με επαρκή περιθώρια ευελιξίας, ώστε να απαλλαγούν οι δυνητικοί εφευρέτες και οι διαδικασίες καινοτομίας από τις επιβαρύνσεις που συνοδεύουν τον σημερινό κατακερματισμό και την υπερφόρτωση των ρυθμιστικών πλαισίων, καθώς και τη διαφοροποίηση των γραφειοκρατικών διαδικασιών μεταξύ των 27 κρατών μελών και της Επιτροπής. Η επακόλουθη απογοήτευση και καθυστέρηση στην ανάπτυξη καινοτομιών με βάση νέες και έξυπνες ιδέες λειτουργούν εις βάρος της ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης σε παγκόσμια κλίμακα και θα πρέπει να εξαλειφθούν άμεσα. Ως εκ τούτου, χρειάζεται να διαμορφωθεί μια νοοτροπία, σύμφωνα με την οποία η πρόοδος και η καινοτομία να νοούνται όχι ως κίνδυνος, αλλά ως ευκαιρία και βασική ανάγκη που θα πρέπει να προάγεται και να υλοποιείται σε συνεργασία με όλες τις κοινωνικές δυνάμεις.

1.9 Κατά συνέπεια, η ΕΟΚΕ συνιστά να επικεντρωθούν οι προσπάθειες στην εξάλειψη των εμποδίων, τα οποία παρακωλύουν την ανάπτυξη καινοτομιών και τη δημιουργία μιας Ένωσης Καινοτομίας. Ενώ η ΕΟΚΕ διαπιστώνει με ικανοποίηση τη δυνατότητα επίτευξης σημαντικής προόδου ως προς το θέμα των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, οι περισσότερες από τις εκκρεμότητες που απομένουν αφορούν τα εμπόδια, τα οποία παρακωλύουν επίσης την ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς και του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας. Η ΕΕ δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να εγκαταλείψει τις προσπάθειές της στους τομείς απλούστευσης, εναρμόνισης και εξασφάλισης αξιοπιστίας και περιθωρίων ευελιξίας. Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις προφανείς προσπάθειες της Επιτροπής που περιλαμβάνονται στην πρόσφατη Πράσινη Βίβλο της (1), για τις οποίες θα λάβει θέση χωριστά. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ απευθύνει έκκληση ιδιαίτερα στα κράτη μέλη και στους φορείς της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών να αποδεχθούν από την πλευρά τους τις προσπάθειες αυτές και να συνεισφέρουν στη λύση.

2. Κύρια σημεία της ανακοίνωσης της Επιτροπής

2.1 Στο πλαίσιο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», η Επιτροπή προτείνει την «Ένωση Καινοτομίας» ως μία από τις επτά εμβληματικές πρωτοβουλίες. Βάσει αυτής της πρωτοβουλίας, η ΕΕ θα πρέπει να αναλάβει συλλογική ευθύνη για την εφαρμογή μιας ολοκληρωμένης και προσανατολισμένης στις επιχειρήσεις στρατηγικής για την έρευνα και την καινοτομία, με σκοπό την αντιμετώπιση των κυριότερων κοινωνικών προκλήσεων, την τόνωση της ανταγωνιστικότητας και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Η «Ένωση Καινοτομίας» συμπληρώνει άλλες εμβληματικές πρωτοβουλίες, όπως η «Ολοκληρωμένη βιομηχανική πολιτική για την εποχή της παγκοσμιοποίησης», στόχος της οποίας είναι να εξασφαλίσει μια ισχυρή, ανταγωνιστική και διαφοροποιημένη αλυσίδα αξίας στον τομέα της μεταποίησης, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις.

2.2 Οι διάφορες παρεμβάσεις που πρέπει να πραγματοποιηθούν περιγράφονται σε έναν κατάλογο δέκα σημείων, ο οποίος περιλαμβάνει μέτρα στους τομείς της ενίσχυσης της γνωστικής βάσης, της διοχέτευσης καλών ιδεών στην αγορά, της μεγιστοποίησης της κοινωνικής και εδαφικής συνοχής, της ενίσχυσης του εξωτερικού αντικτύπου της πολιτικής, της μεταρρύθμισης και μέτρησης των συστημάτων έρευνας και καινοτομίας, και της δημιουργίας ευρωπαϊκών συμπράξεων καινοτομίας.

2.3 Για την επίτευξη των στόχων αυτών, η ανακοίνωση περιλαμβάνει πρόγραμμα 34 σημείων (το κύριο μέρος της ανακοίνωσης), το οποίο περιγράφει τις υποχρεώσεις των κρατών μελών και τα προβλεπόμενα μέτρα της Επιτροπής.

2.4 Σε τρία παραρτήματα εξετάζονται τα ακόλουθα θέματα και προτείνονται τα ακόλουθα μέτρα:

3.1 Σημασία του θέματος: Οι καινοτομίες οδηγούν σε πρόοδο, οικονομική μεγέθυνση, κοινωνική ασφάλεια, ευημερία, διεθνή ανταγωνιστικότητα και απασχόληση. Συμβάλλουν στην αντιμετώπιση των κυριότερων κοινωνικών προκλήσεων. Προϋποθέτουν και προάγουν κλίμα εμπιστοσύνης και αυτάρκειας στην κοινωνία, το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω πρόοδο και δημιουργική δυναμική σε επίπεδο παγκόσμιου ανταγωνισμού. Κατά συνέπεια, η «Ένωση Καινοτομία» αποτελεί θεμελιώδες στοιχείο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και κατέχει καίρια σημασία για το μέλλον της Ευρώπης. Η στρατηγική αυτή αναμένεται να συμβάλει στην επίτευξη του στόχου που έθεσε η ΕΕ στο πλαίσιο της στρατηγικής της Λισσαβώνας: «η δαπάνη του 3 % από το ΑΕγχΠ της ΕΕ στην έρευνα και την ανάπτυξη έως το 2020, θα μπορούσε να δημιουργήσει περισσότερες από 3,7 εκατ. θέσεις εργασίας και να αυξήσει το ετήσιο ΑΕγχΠ κατά 800 δισ. ευρώ έως το 2025». Κατά συνέπεια, ακόμη και σε μια περίοδο δημοσιονομικών περιορισμών, η ΕΕ και τα κράτη μέλη πρέπει να επενδύσουν περισσότερο στην εκπαίδευση, την έρευνα, την ανάπτυξη και την καινοτομία.

3.2 Περιβάλλον καινοτομίας: Η καινοτομία, με την ευρεία έννοια, αφορά όλες τις κοινωνικές, οικονομικές, εκπαιδευτικές, επιστημονικές, τεχνικές, εργασιακές, οργανωτικές και πολιτισμικές πτυχές και δραστηριότητες. Αυτή η διευρυμένη έννοια περιλαμβάνει τις καινοτομίες σε επίπεδο προϊόντων και υπηρεσιών, καθώς και τις τεχνικές, κοινωνικές και λειτουργικές καινοτομίες σε όλους τους κλάδους και όλα τα είδη οργανισμών, συμπεριλαμβανομένων των επιχειρήσεων, των μη κερδοσκοπικών οργανώσεων, των ιδρυμάτων και των οργανισμών του δημόσιου τομέα. Οι καινοτομίες δεν αποτελούν απαραίτητα αποτέλεσμα γραμμικής διεργασίας, αλλά προκύπτουν από τον συνδυασμό και την αλληλεπίδραση διαφορετικών σημείων εκκίνησης. Επομένως αναπτύσσονται σε υγιή «οικονομικά και κοινωνικά οικοσυστήματα» χάρη στην ανάμειξη και τον συνδυασμό ποικίλων προσεγγίσεων και δεξιοτήτων.

3.3 Ομάδες εργασίας του Συμβουλίου για την ανταγωνιστικότητα και την έρευνα: Οι ομάδες εργασίας του Συμβουλίου για την ανταγωνιστικότητα και την έρευνα θα πρέπει να αναλάβουν δράση από κοινού και να καταλήξουν σε ένα κοινό συμπέρασμα, το οποίο θα συνάδει με σχετικούς τομείς πολιτικής όπως η βιομηχανία, η εκπαίδευση, η ενέργεια και η κοινωνία των πληροφοριών, σε συνδυασμό με άλλες εμβληματικές πρωτοβουλίες, κυρίως όσες αφορούν την εκπαίδευση, την επαγγελματική κατάρτιση και την απασχόληση.

3.4 Γενική αποδοχή και υποστήριξη: Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ επικροτεί και, επί της ουσίας, στηρίζει την ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και τους στόχους της, καθώς και τα σχετικά συμπεράσματα του Συμβουλίου της 25ης-26ης Νοεμβρίου 2010 και της 4ης Φεβρουαρίου 2011.

3.4.1 Βασικά σημεία της γνωμοδότησης: Η ανακοίνωση της Επιτροπής είναι εξαιρετικά εκτενής, και γι’ αυτό δεν είναι δυνατή η εξέταση όλων των παραμέτρων της στην παρούσα γνωμοδότηση. Ως εκ τούτου, χωρίς η ΕΟΚΕ να παρεκκλίνει από τη συνολική υιοθέτηση των γενικών στόχων και πολλών εκ των επιμέρους προτεινόμενων μέτρων, στην παρούσα γνωμοδότηση θα εξεταστούν μόνο οι πτυχές, στις οποίες αξίζει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση ή οι οποίες απαιτούν περαιτέρω διευκρίνιση.

3.5 Συνεκτίμηση των υφιστάμενων διαδικασιών και επιτυχιών: Η ανακοίνωση περιλαμβάνει νέα στοιχεία και προτάσεις και δημιουργεί διασυνδέσεις με τους διάφορους τομείς πολιτικής, αποβλέποντας έτσι σε μια ολιστική και συνεκτική πολιτική. Ωστόσο, πολλές αναλύσεις καταστάσεων και στόχοι καλύπτουν προβλήματα και προτεραιότητες που έχουν εξετασθεί προ πολλού σε ανακοινώσεις της Επιτροπής, γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ και αποφάσεις του Συμβουλίου (π.χ. η διαδικασία της Λιουμπλιάνα). Επιπλέον, έχουν δρομολογηθεί ήδη ολοκληρωμένα μέτρα και διαδικασίες (3) που θα πρέπει να ληφθούν υπόψη, να συνεχισθούν και να αναγνωριστούν, έτσι ώστε τα όσα έχουν επιτύχει μέχρι στιγμής η Επιτροπή και οι υπόλοιποι εμπλεκόμενοι φορείς να μην υποβαθμιστούν, αλλά, απεναντίας, να αξιοποιηθούν. Τα προτεινόμενα νέα μέτρα και μέσα θα πρέπει να εναρμονίζονται με τις διαδικασίες που βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη, αποφεύγοντας πρόσθετες περιπλοκές και επικαλύψεις, και να σέβονται την απαιτούμενη συνέχεια, ασφάλεια δικαίου και σταθερότητα (4).

3.6 Εναρμόνιση: Επομένως, τα προτεινόμενα νέα μέτρα, όπως οι συμπράξεις καινοτομίας (βλέπε σημείο 4.4), αναμένεται να προσφέρουν προστιθέμενη αξία σε σύγκριση με τα υφιστάμενα μέτρα. Αυτό σημαίνει ότι τα μέσα χρηματοδότησης της έρευνας και της καινοτομίας πρέπει να εναρμονιστούν και να εξορθολογιστούν (βλέπε σημείο 3.8.2), η πρόσβαση στα προγράμματα πρέπει να απλουστευθεί και συγχρόνως να διατηρηθεί η αριστεία ως κατευθυντήρια αρχή. Τα αποτελέσματα των ερευνών θα πρέπει να καταστούν περισσότερο προσβάσιμα και ευρύτερα διαθέσιμα, συγκεκριμένα μέσω της βελτίωσης της μεταφοράς γνώσης και τεχνογνωσίας (5) (βλέπε σημείο 3.8.3 και υποσημείωση 12).

3.7 Πρόβλεψη περιθωρίων ευελιξίας: Οι ιδέες, έννοιες και ανακαλύψεις που προσφέρουν τη βάση για την ανάπτυξη καινοτομιών είναι εξ ορισμού απρόβλεπτες. Συνεπώς, για την ανάπτυξη καινοτομιών απαιτείται ένα επαρκές περιθώριο ευελιξίας σε συνδυασμό με πρόσφορες και αξιόπιστες συνθήκες. Η ελευθερία, η υποστήριξη και η αναγνώριση είναι τα θεμέλια της δημιουργικότητας και της καινοτομίας, όπως και η ενθάρρυνση της ανεξάρτητης δράσης, η επιχειρηματικότητα, η ετοιμότητα και η ανάληψη κινδύνων. Συνεπώς, αποτελεί βασικό πολιτικό καθήκον να εξασφαλιστεί ένα φιλικό για την καινοτομία «οικονομικό και κοινωνικό οικοσύστημα», να καθιερωθούν αυτές οι συνθήκες σε πανευρωπαϊκό επίπεδο και να προστατευθούν οι δυνητικοί εφευρέτες και οι διαδικασίες καινοτομίας μέσω ενός συνολικού και διαφοροποιημένου ρυθμιστικού πλαισίου και γραφειοκρατίας (βλέπε σημεία 3.12 και 3.13).

3.7.1 Επικέντρωση και πεδίο εφαρμογής: Υπάρχουν ορισμένοι σαφώς προσδιορίσιμοι αναπτυξιακοί στόχοι, όπως η επίλυση του ενεργειακού και του κλιματικού (6) προβλήματος, οι οποίοι καθιστούν, κατά περίπτωση, αναγκαία τη συγκέντρωση των διαθέσιμων πόρων. Ωστόσο, εξίσου σημαντική είναι η δημιουργία ενός αρκετά ευρέος «οικονομικού οικοσυστήματος» με πολλαπλούς άξονες ανάπτυξης καθώς και η πιθανή διασύνδεσή τους. Διαφορετικά, θα υπάρξει κίνδυνος πρόωρου αποκλεισμού λύσεων οι οποίες, ενώ είναι κατ’ ουσίαν καινοτόμες και πρωτοποριακές, δεν γίνονται γνωστές ούτε καν στις επιστημονικές κοινότητες. Σε αυτήν την περίπτωση, κινδυνεύουμε, αντί να είμαστε πρωτοπόροι και να δημιουργούμε εμείς οι ίδιοι τις εκάστοτε τάσεις, να γίνουμε ουραγοί άλλων διεθνών παραγόντων και να χάσουμε το παιχνίδι του παγκόσμιου ανταγωνισμού. Αυτό το τελευταίο αποτελεί χαρακτηριστικό της οικονομίας κεντρικού σχεδιασμού. Επομένως, τα χαρακτηριστικά της οικονομίας αυτού του είδους θα πρέπει να αποφεύγονται πάση θυσία και ταυτόχρονα θα πρέπει να τηρείται η αρχή της επικουρικότητας.

3.7.2 Δυνάμεις της αγοράς: Η συνήθης διαδικασία καινοτομίας διαμορφώνεται από τις κυρίαρχες δυνάμεις της αγοράς και τις απαιτήσεις των καταναλωτών, και αποβλέπει στην καλύτερη ικανοποίηση των αναγκών τους. Από την άλλη πλευρά, όμως, χαρακτηριστικό των πραγματικά σπουδαίων καινοτομιών είναι το ότι διαμορφώνουν τις δυνάμεις της αγοράς και δημιουργούν νέες απαιτήσεις στους καταναλωτές και νέες αγορές (7). Αυτοί οι τύποι καινοτομίας χρειάζονται ιδιαίτερη ενίσχυση κατά τη διάρκεια της κρίσιμης αρχικής άγονης περιόδου, προτού αναγνωριστούν και σημειώσουν οικονομική επιτυχία, και προτού εκδηλώσουν τον τεράστιο οικονομικό τους αντίκτυπο.

3.8 Κατακερματισμός: Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποστηρίζει και πάλι ότι το ευρωπαϊκό τοπίο στον τομέα της έρευνας και καινοτομίας είναι κατακερματισμένο. Ενώ η δήλωση αυτή περιγράφει την κατάσταση σε σχέση με αρκετές σημαντικές πτυχές, είναι ακριβής μόνο εν μέρει και θα πρέπει να διευκρινιστεί περαιτέρω.

3.8.1 Υφιστάμενα δίκτυα συνεργασίας: Είναι δεδομένο ότι τόσο στον βιομηχανικό όσο και στον ερευνητικό χώρο (8), καθώς και στον κοινωνικό τομέα και τον τομέα των δημιουργικών βιομηχανιών, υφίστανται ευρωπαϊκές –και σε πολλές περιπτώσεις παγκόσμιες– διασυνδέσεις και δίκτυα συνεργασίας (9) τα οποία διαρκώς αναπροσαρμόζονται και επανακαθορίζουν τα όριά τους στο πλαίσιο αλληλένδετων διαδικασιών συνεργασίας και ανταγωνισμού. Πρόκειται για σημαντικές διαδικασίες αυτοοργάνωσης των αντίστοιχων ενδιαφερομένων και των οργανώσεών τους. Οι διαδικασίες αυτές θα πρέπει να επισημανθούν, να αναγνωριστούν, να υποστηριχθούν και να προωθηθούν περαιτέρω από την Επιτροπή. Προκειμένου, άλλωστε, να προαχθούν αυτές ακριβώς οι διαδικασίες, θα πρέπει να αρθούν τα εναπομείναντα εμπόδια στην εσωτερική αγορά, προς όφελος του Ευρωπαϊκού Χώρου Καινοτομίας.

3.8.2 Κανόνες – απλούστευση και εναρμόνιση: Εκείνο που θα πρέπει να επιδιωχθεί είναι η σταδιακή απλούστευση και εναρμόνιση των νομικών, διοικητικών και οικονομικών κανόνων (10) τόσο μεταξύ των κρατών μελών όσο και μεταξύ αυτών και της Επιτροπής, ως σημαντικό στάδιο της διαδικασίας ολοκλήρωσης της Ευρωπαϊκής Εσωτερικής Αγοράς, του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας και του Ευρωπαϊκού Χώρου Καινοτομίας, που αποτελεί στόχο της Επιτροπής. Εάν η ποικιλομορφία, η υπέρμετρη ρύθμιση, η επικάλυψη και η πολυπλοκότητα των κανόνων αυτών νοούνται ως κατακερματισμός, τότε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει την απόλυτη στήριξη της ΕΟΚΕ.

3.8.3 Προηγούμενες γνωμοδοτήσεις: Ωστόσο, κατακερματισμός καθώς και σύγχυση των κανόνων και των μέσων δεν υφίστανται μόνο μεταξύ των κρατών μελών, αλλά και στο εσωτερικό της ίδιας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η ΕΟΚΕ έχει ήδη εκδώσει σχετική γνωμοδότηση (11) και επαναλαμβάνει τις συστάσεις που είχε διατυπώσει σε αυτήν. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ υποστήριξε αυτούς τους σημαντικούς στόχους μέσω των γνωμοδοτήσεών της σχετικά με τον κοινό σχεδιασμό προγραμμάτων από τα κράτη μέλη (12), το πρόγραμμα πλαίσιο E&A, την πολιτική για την καινοτομία σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο (13) και τη συνεργασία μεταξύ βιομηχανίας/ΜΜΕ και δημόσιας έρευνας (14). Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει τις συστάσεις της σχετικά με τη διάδοση, τη μεταφορά και τη χρήση των αποτελεσμάτων της έρευνας, και ιδίως ως προς την ανάπτυξη μιας εξειδικευμένης διαδικτυακής μηχανής αναζήτησης που θα εξυπηρετεί ειδικά αυτόν τον στόχο (15).

3.8.4 Υποδομές έρευνας: Ένα παράδειγμα κατακερματισμού μπορούν να είναι επίσης οι δαπανηρές υποδομές, όταν δεν χρησιμοποιούνται και δεν χρηματοδοτούνται από μια διεθνή κοινότητα. Ορισμένες εξ αυτών είναι πιθανό να υπερβαίνουν τις δυνατότητες ενός μεμονωμένου κράτους μέλους, εάν ληφθούν υπόψη οι απαιτούμενες επενδύσεις και οι επιχειρησιακοί πόροι σε συνδυασμό με τη βέλτιστη αξιοποίηση και χρήση τους. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει απολύτως την άποψη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που παρατίθεται σε υποσημείωση (16). Κατά συνέπεια, η υιοθέτηση μιας κοινοτικής προσέγγισης στις περιπτώσεις αυτές θα προσέφερε σαφή προστιθέμενη αξία (17)· επομένως, απαιτείται κοινή συνολική χρηματοδότηση από τα κράτη μέλη και την ΕΕ.

3.9 Δίπλωμα ευρεσιτεχνίας της ΕΕ: Η απουσία διπλώματος ευρεσιτεχνίας της ΕΕ αποτελεί απαράδεκτη, δαπανηρή και επιζήμια μορφή κατακερματισμού, η οποία πρέπει να ξεπεραστεί, προκειμένου να αυξηθεί η ανταγωνιστικότητα της ΕΕ και να σταλεί ένα θετικό μήνυμα σε όλους τους άλλους τομείς της Ένωσης Καινοτομίας. Αυτή η αχίλλειος πτέρνα της βιομηχανικής πολιτικής και της πολιτικής καινοτομίας της Ευρώπης οδήγησε την Επιτροπή να καταβάλει επανειλημμένες προσπάθειες για την εξεύρεση μιας αποδεκτής λύσης. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ συγχαίρει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την πρόσφατη πρότασή της (14 Δεκεμβρίου 2010) για ενισχυμένη συνεργασία μεταξύ των συμμετεχόντων κρατών μελών –σύμφωνα με τις Συνθήκες της ΕΕ– με σκοπό την εξεύρεση μιας αποφασιστικής μερικής λύσης στο πλαίσιο της προσπάθειας θέσπισης ενός οριστικού διπλώματος ευρεσιτεχνίας της ΕΕ (το οποίο θα χρησιμοποιείται από όλα τα κράτη μέλη). Η ΕΟΚΕ απευθύνει έκκληση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (18) και το Συμβούλιο να εγκρίνουν την προτεινόμενη διαδικασία ως αποφασιστικό και σημαντικό βήμα προόδου για τη θέσπιση ενός οριστικού διπλώματος ευρεσιτεχνίας της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την άποψη (19) ότι ένα τέτοιο δίπλωμα ευρεσιτεχνίας είναι «οικονομικά απαραίτητο και πολιτικά αποδεκτό».

3.10 Διαπροσωπικές σχέσεις και μορφές οργάνωσης: Τεράστιες δυνατότητες ανάπτυξης καινοτομιών υφίστανται σε όλο το φάσμα των διαπροσωπικών σχέσεων και μορφών οργάνωσης. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τον στόχο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να προωθήσει τις καινοτομίες αυτές σε όλες τις κοινωνικές, οικονομικές, επιστημονικές, τεχνικές, περιβαλλοντικές, οργανωτικές, εργασιακές και πολιτισμικές πτυχές και δραστηριότητες. Αυτό αφορά τα σύγχρονα επιχειρηματικά και οργανωτικά μοντέλα και διαδικασίες, τις ιδιωτικές υπηρεσίες, τις δημόσιες υπηρεσίες και τις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας, την εκπαίδευση και κατάρτιση, τα μέσα ενημέρωσης, τις τέχνες και την ψυχαγωγία, κατ’ ουσίαν όλες τις πτυχές της ανθρώπινης δραστηριότητας και συνύπαρξης.

3.10.1 Επιχειρήσεις και χώροι εργασίας – Ο ρόλος των εργαζομένων: Η βέλτιστη οργάνωση της εργασίας προσφέρει σημαντικά ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα. Για τον λόγο αυτόν, οι καινοτόμοι εργασιακοί χώροι συμβάλλουν στη βελτίωση της απόδοσης των εργαζομένων και στην αύξηση των επιδόσεων των επιχειρήσεων. Ο βαθμός καινοτομίας μιας επιχείρησης και των εργαζομένων της αντικατοπτρίζεται στην ικανότητα ανάπτυξης και βελτίωσης προϊόντων, υπηρεσιών, καθώς και κοινωνικών ή λειτουργικών προσεγγίσεων, έτσι ώστε να παρέχεται προστιθέμενη αξία στους πελάτες. Εδώ, σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν η δια βίου μάθηση και η συσσωρευμένη πείρα. Επιπλέον, οι εργαζόμενοι μιας επιχείρησης διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο ως πηγές γνώσης και ιδεών, γι’ αυτό θα πρέπει να αξιοποιείται καλύτερα το δυναμικό αυτό. Η βελτίωση της επικοινωνίας μεταξύ των διαφορετικών επιπέδων της ιεραρχίας θα συνέβαλλε στην καλύτερη διάδοση των νέων ιδεών και προτάσεων.

3.10.2 Συνεργασία μεταξύ των κοινωνικών εταίρων: Σε επίπεδο εταιρείας, το κλειδί είναι η εμπιστοσύνη και η συνεργασία μεταξύ των κοινωνικών εταίρων, η προορατικότητα, η ικανότητα, η παροχή κινήτρων, η δέσμευση, και η ικανότητα αποτελεσματικής διαχείρισης της καινοτομίας.

3.10.3 Υπηρεσίες και των δημόσιες προμήθειες: Ο δημόσιος τομέας μπορεί να αποτελέσει επίσης παράγοντα προώθησης της καινοτομίας. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη δήλωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Παράρτημα I), σύμφωνα με την οποία ο δημόσιος τομέας προσφέρει κίνητρα για την ενθάρρυνση της καινοτομίας στο πλαίσιο των οργανισμών του και κατά την παροχή των δημόσιων υπηρεσιών. Αυτό περιλαμβάνει τον τομέα των υπηρεσιών (δημόσιων και ιδιωτικών), αλλά και τις μεταποιητικές βιομηχανίες, οι οποίες αναζητούν νέα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα μέσω των υπηρεσιών αυτών. Η Ένωση Καινοτομίας πρέπει να μεταδώσει το σαφές μήνυμα ότι η ΕΕ είναι αποφασισμένη να αξιοποιήσει αυτές τις δυνατότητες (ιδιωτικές και δημόσιες).

3.10.4 Κοινωνικές καινοτομίες: Οι κοινωνικές καινοτομίες θα πρέπει να καλύπτουν τις ανάγκες, στις οποίες δεν μπορεί να ανταποκριθεί επαρκώς η αγορά ή ο δημόσιος τομέας. Οι καινοτομίες αυτές αφορούν νέες συμπεριφορές, ανταλλαγές, θεσμικές ρυθμίσεις και δίκτυα. Στις κοινωνικές καινοτομίες, οι τεχνικές και μη τεχνικές εφαρμογές συχνά συνδυάζονται και μπορούν να συνδέονται με την ενίσχυση των ανταλλαγών μεταξύ παραγωγού και χρήστη, την ανάπτυξη δομών και την υποστήριξη μεθόδων και τεχνολογιών. Η ευέλικτη χρήση τεχνολογιών (π.χ. των ΤΠΕ) καθιστά δυνατή την εφαρμογή καινοτόμων μεθόδων συνεργασίας, λειτουργίας και διαχείρισης. Η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε συνεργασία με τους κοινωνικούς εταίρους, σκοπεύει να εξετάσει το πώς μπορεί να επεκταθεί η οικονομία της γνώσης σε όλα τα επαγγελματικά επίπεδα και σε όλους τους τομείς.

3.11 Η ιδέα της Ένωσης Καινοτομίας: Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η ιδέα της Ένωσης Καινοτομίας συνοψίζει και εκφράζει κατάλληλα τους στόχους που περιγράφονται στην ανακοίνωση της Επιτροπής. Η ιδέα αυτή θα πρέπει να υλοποιηθεί σε συνδυασμό και παράλληλα με την εσωτερική αγορά και τον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ανεπιφύλακτα το σημείο 2.2 της ανακοίνωσης της Επιτροπής. Η ΕΟΚΕ εκφράζει επίσης την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι πολλές από τις ακόλουθες συστάσεις της λαμβάνονται υπόψη στην ανακοίνωση αυτή.

3.12 Άρση των εμποδίων: Ένας από τους κύριους στόχους που περιγράφονται στην ανακοίνωση είναι η άρση των εμποδίων στην καινοτομία σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η ΕΟΚΕ εκτιμά μεν ότι πρόκειται για έναν τεράστιο και σύνθετο στόχο, ο οποίος συνδέεται στενά με την ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς, διαπιστώνει εντούτοις έλλειψη λεπτομερών πληροφοριών σε ό,τι αφορά τις προθέσεις της Επιτροπής για το θέμα αυτό. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ επικροτεί τις προφανείς προσπάθειες της Επιτροπής που περιλαμβάνονται στην πρόσφατη Πράσινη Βίβλο της (20), για τις οποίες θα λάβει θέση χωριστά.

3.13 Μείζον πολιτικό καθήκον και σύσταση προτεραιότητας: Μείζον πολιτικό καθήκον και σύσταση προτεραιότητας είναι να διαμορφωθούν αξιόπιστες, φιλικές προς την καινοτομία, πανευρωπαϊκές συνθήκες και πλαίσια με επαρκή περιθώρια ευελιξίας, ώστε να απαλλαγούν οι δυνητικοί εφευρέτες και οι διαδικασίες καινοτομίας από τις επιβαρύνσεις που συνοδεύουν τον σημερινό κατακερματισμό, τη ρύθμιση και την υπερφόρτωση των κανονιστικών πλαισίων, καθώς και τη διαφοροποίηση των γραφειοκρατικών διαδικασιών μεταξύ των 27 κρατών μελών και της Επιτροπής. Η επακόλουθη απογοήτευση και καθυστέρηση στην ανάπτυξη και υλοποίηση καινοτομιών με βάση νέες και έξυπνες ιδέες λειτουργούν εις βάρος της ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης σε παγκόσμια κλίμακα και θα πρέπει να εξαλειφθούν άμεσα. Ως εκ τούτου χρειάζεται να διαμορφωθεί μια νοοτροπία, σύμφωνα με την οποία η πρόοδος και η καινοτομία να νοούνται όχι ως κίνδυνος, αλλά ως ευκαιρία και βασική ανάγκη που θα πρέπει να προάγονται και να υλοποιούνται σε συνεργασία με όλες τις κοινωνικές δυνάμεις. Η ΕΟΚΕ απευθύνει έκκληση πρωτίστως στα κράτη μέλη και στους φορείς της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών να εγκρίνουν από την πλευρά τους αυτές τις προσπάθειες και να συνεισφέρουν στη λύση.

3.14 Βελτίωση της εκπαίδευσης και περισσότερη αναγνώριση: Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ του στόχου της Επιτροπής να εκσυγχρονιστεί το εκπαιδευτικό μας σύστημα σε όλα τα επίπεδα. Για το λόγο αυτό χρειαζόμαστε περισσότερα πανεπιστήμια παγκοσμίου κύρους και υψηλότερο επίπεδο δεξιοτήτων. Πρέπει να προωθηθεί αποτελεσματικά η κατανόηση των επιστημονικών και των τεχνικών επαγγελμάτων και να εξασφαλιστεί η μεγαλύτερη αναγνώρισή τους.

3.15 Πιεστικό χρονοδιάγραμμα: Με δεδομένη την πολυπλοκότητα και την ποικιλία των στοιχείων της ανακοίνωσης, τη σημασία των υπό εξέταση στόχων και τις απόψεις που εκφράζονται σε αυτό το έγγραφο, το χρονοδιάγραμμα που προτείνεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι μάλλον πιεστικό. Κατά συνέπεια, η ΕΟΚΕ συνιστά να τηρηθούν διαδικασίες βάσει των οποίων θα γίνεται διάκριση μεταξύ του επείγοντος χαρακτήρα των θεμελιωδών στόχων και της υλοποίησης των εκάστοτε προτεινόμενων μέτρων και μέσων.

4.1 Οι ΜΜΕ ως κύριοι παράγοντες: Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τη θέση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ότι οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις είναι καθοριστικοί παράγοντες της οικονομίας και, επομένως, θα πρέπει να αντλούν ιδιαίτερα οφέλη από την πρωτοβουλία για την καινοτομία και τα μέτρα υποστήριξής της. Εντούτοις, ο ορισμός και η αξιολόγηση των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων θα πρέπει να επανεξεταστούν, καθώς οι νέες ευκαιρίες δικτύωσης τις οποίες παρέχουν οι ΤΠΕ έχουν ως αποτέλεσμα να αποκτούν αυξημένη σημασία οι πολύ μικρές επιχειρήσεις, ακόμη και οι επιχειρήσεις ενός προσώπου. Ίσως μάλιστα να είναι σκόπιμο να εξεταστεί, μεταξύ άλλων, η διαχωριστική γραμμή μεταξύ των επιχειρήσεων αυτού του είδους και των ελευθέρων επαγγελμάτων. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη σημασία των καινοτομιών στους τομείς των υπηρεσιών και του χώρου εργασίας ιδίως για την ανταγωνιστικότητα και την παραγωγικότητα των ΜΜΕ (βλέπε σημεία 3.10.1 και 3.10.2).

4.1.1 Μειονεκτήματα των ΜΚΟ: Πολλά από τα προαναφερθέντα γραφειοκρατικά εμπόδια της καινοτομίας λειτουργούν ιδιαίτερα εις βάρος των ΜΚΟ και των νεοσύστατων επιχειρήσεων σε σχέση με τις μεγάλες και αναγκαστικά πιο δύσκαμπτες επιχειρήσεις, με τις νομικές υπηρεσίες τους, τα παραρτήματα στο εξωτερικό, κλπ. Αυτή είναι, μεταξύ άλλων, μία από τις αιτίες, για τις οποίες η ΕΕ έχει χάσει την ηγετική θέση στην αγορά των καινοτόμων προϊόντων ΤΠΕ (21) σχεδόν εξ ολοκλήρου από τις ΗΠΑ.

4.2 Δείκτες αξιολόγησης: Η ΕΟΚΕ έχει ήδη επισημάνει σε προηγούμενη γνωμοδότησή της (22) ότι η ΕΕ διαθέτει αρκετά σχετικά μέσα ανάλυσης. Σε αυτό το πλαίσιο και για λόγους συνοχής η ΕΟΚΕ πρότεινε τη δημιουργία ενιαίου «Ευρωπαϊκού παρατηρητηρίου της καινοτομίας» το οποίο να συγκεντρώνει όλα τα υφιστάμενα μέσα και να τους προσφέρει συνοχή. Επιπλέον, σύμφωνα με την ΕΟΚΕ θα πρέπει να ληφθούν υπόψη τα ακόλουθα σημεία:

4.2.1 Για τον λόγο αυτόν, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να συνεχίσει τη συνεργασία της με τον ΟΟΣΑ και να σχεδιάσει μια συνεκτική δέσμη λεπτομερών και ισορροπημένων δεικτών, οι οποίοι θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τόσο τα προαναφερθέντα στοιχεία όσο και τη μακροπρόθεσμη επιτυχία των καινοτομιών. Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι τα «Χαρακτηριστικά των αποδοτικών εθνικών και περιφερειακών συστημάτων έρευνας και καινοτομίας» που περιγράφονται από την Επιτροπή στο Παράρτημα 1 είναι χρήσιμα στο πλαίσιο αυτό.

4.3 Προσβασιμότητα: Ένας άλλος τομέας που προσφέρει μεγάλες δυνατότητες για την ανάπτυξη καινοτομίας είναι η προσβασιμότητα των προϊόντων και των υπηρεσιών, μέσω των οποίων τα άτομα με ειδικές ανάγκες μπορούν να ενσωματωθούν πλήρως στην κοινωνία, όχι μόνο ως πολίτες αλλά και ως καταναλωτές. Πρόκειται για μια ανεκμετάλλευτη αγορά με σημαντικές κοινωνικές και οικονομικές δυνατότητες.

4.4 Συμπράξεις καινοτομίας: Οι Ευρωπαϊκές Συμπράξεις Καινοτομίας (ΕΣΚ), τις οποίες προτείνει η Επιτροπή, μπορούν να διαθέτουν ελκυστικά χαρακτηριστικά. Η αντιμετώπιση των κοινωνικών προκλήσεων με τη βοήθεια συμπράξεων καινοτομίας μπορεί να προσφέρει νέες ευκαιρίες, παρά τις αβεβαιότητες όσον αφορά τις λεπτομέρειές τους και τις επιφυλάξεις που εκφράζονται στα σημεία 3.5 και 3.6. Χρησιμοποιώντας τα μέσα που διαθέτει στο πεδίο της πολιτικής της για την καινοτομία τόσο από την πλευρά της προσφοράς όσο και από την πλευρά της ζήτησης, και συνδυάζοντας την ώθηση της έρευνας και της τεχνολογίας με την έλξη της αγοράς, η ΕΕ μπορεί να εξασφαλίσει νέα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα. Προκειμένου να αξιοποιήσει πλήρως αυτές τις δυνατότητες, η ΕΕ πρέπει να επικεντρώσει τις προσπάθειές της σε στοιχεία, τα οποία επιτρέπουν στις συμπράξεις καινοτομίας να προσφέρουν προστιθέμενη αξία σε σύγκριση με τα υφιστάμενα μέτρα. Κατά συνέπεια, οι συμπράξεις καινοτομίας δεν θα πρέπει να υιοθετηθούν ως υποχρεωτικό, καθολικά εφαρμοστέο, άκαμπτο πλαίσιο δράσης των ευρωπαϊκών φορέων καινοτομίας (περιλαμβανομένων των συμμετεχόντων φορέων χρηματοδότησης σε περιφερειακό και εθνικό επίπεδο). Πρέπει να διασφαλιστούν η αρχή της εκούσιας εφαρμογής, η μεταβλητή γεωμετρία, η διαφάνεια και μια σαφής μορφή διακυβέρνησης που να είναι εύκολη ως προς τη διαχείρισή της. Ως εκ τούτου, αφού καθοριστεί η απαιτούμενη δομή διακυβέρνησης, θα ήταν σκόπιμο να ξεκινήσει η διαδικασία με μια προσεκτικά επιλεγμένη σύμπραξη καινοτομίας, και στη συνέχεια να αξιοποιηθούν οι αποκτηθείσες γνώσεις για την επιλογή της επόμενης σύμπραξης.

4.4.1 Ενεργός και υγιής γήρανση: Η ΕΟΚΕ συνιστά αρχικά τη δρομολόγηση μιας ιδιαίτερα ενδεδειγμένης και επιθυμητής σύμπραξης καινοτομίας για την «ενεργό και υγιή γήρανση». Η σύμπραξη αυτή θα λειτουργούσε επιπλέον ως καλό παράδειγμα συνδυασμού των κοινωνικών και οικονομικο-τεχνικών καινοτομιών. Ειδικά ως προς αυτόν τον τομέα, η ΕΟΚΕ επιθυμεί να υπογραμμίσει τη σημασία των προ-εμπορικών και δημοσίων συμβάσεων όσον αφορά τις καινοτόμες υπηρεσίες. Αυτό μπορεί να διαδραματίσει αποφασιστικό ρόλο στο άνοιγμα νέων αγορών και στη βελτίωση των επιδόσεων και της ποιότητας των δημόσιων υπηρεσιών.

4.4.2 Ορθολογική χρήση των υδατικών πόρων στην Ευρώπη: Μία από τις συμπράξεις καινοτομίας που προτείνονται στο Παράρτημα III της ανακοίνωσης είναι η «Ορθολογική χρήση των υδατικών πόρων στην Ευρώπη». Στον τομέα αυτόν η ΕΟΚΕ συνιστά μια πιο ευέλικτη προσέγγιση, βάσει της οποίας να γίνεται καλύτερη διάκριση μεταξύ των περιφερειών στο εσωτερικό της ΕΕ στις οποίες η λειψυδρία είναι σοβαρό και εκτεταμένο πρόβλημα ακόμη και στις περιφέρειες όπου οι βροχοπτώσεις και η υδροδότηση είναι άφθονες και επαρκείς. Κατά συνέπεια, η ΕΟΚΕ προτείνει την τροποποίηση του τίτλου και την αντικατάστασή του από τον τίτλο «Βιώσιμη διαχείριση των υδάτων».

4.5 Μια προσέγγιση «προσανατολισμένη στα αποτελέσματα»: Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι οι συμπράξεις καινοτομίας πρέπει να υποστηριχθούν, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, βάσει αποτελεσμάτων. Δεδομένου ότι η ΕΟΚΕ έχει διατυπώσει τις έντονες ενστάσεις της ως προς τον ορισμό αυτής της έννοιας στη γνωμοδότησή της σχετικά με την απλούστευση του προγράμματος-πλαισίου E&A (σημεία 1.8 και 4.8) (23), συνιστά να διευκρινιστεί το ακριβές περιεχόμενο της εν λόγω έννοιας από διαδικαστική άποψη. Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει ότι, για ορισμένες σημαντικές εφευρέσεις, η μακροπρόθεσμη προσέγγιση και βιωσιμότητα ενδέχεται να είναι απολύτως αναγκαίες.

4.6 Κεντρικός ρόλος του προγράμματος-πλαισίου E&A: Τα προγράμματα-πλαίσια E&A της ΕΕ έχουν συνεισφέρει σημαντικά στις επιτυχίες που έχουν σημειωθεί μέχρι στιγμής και θα πρέπει στο μέλλον να ενισχυθούν περαιτέρω και να τονισθεί η ξεχωριστή σημασία τους. Αφήνοντας κατά μέρος την ανάγκη περαιτέρω απλούστευσης, το πρόγραμμα-πλαίσιο E&A προσφέρει ένα επιτυχημένο φάσμα μέσων για τη διάρθρωση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας, τα οποία είναι διεθνώς αναγνωρισμένα, χρησιμοποιούνται εκτεταμένα και συνοδεύονται από διαδικασίες που είναι κατανοητές και αποδεκτές. Επομένως, η ξεχωριστή σημασία του προγράμματος-πλαισίου για την έρευνα και του –συμπληρωματικού του– προγράμματος-πλαισίου για την ανταγωνιστικότητα και την καινοτομία (ΠΑΚ) πρέπει να αναδειχθεί σε σχέση με τους στόχους της «Ένωσης Καινοτομίας». Τα μέσα συνεργασίας στον τομέα της έρευνας έχουν συμβάλει στη δημιουργία πιο αποδοτικών ευρωπαϊκών κοινοπραξιών, και πρέπει να διατηρηθούν προκειμένου να διασφαλιστεί η απαραίτητη συνέχεια (24). Επιπλέον, υπό το πρίσμα της πολιτικής για την καινοτομία που εξετάζεται στο παρόν κείμενο, θα πρέπει να ενισχυθεί εξίσου η υποστήριξη της κοινωνικοοικονομικής έρευνας.

4.7 Κεντρικός ρόλος του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας – μια ενιαία αγορά για τους ερευνητές: Ο κεντρικός ρόλος του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας (βλέπε επίσης σημείο 3.11) και οι προϋποθέσεις ολοκλήρωσής του έχουν εξεταστεί σε πολυάριθμες προηγούμενες γνωμοδοτήσεις. Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να επαναλάβει ότι η κινητικότητα και η αναγνώριση των ακαδημαϊκών και ερευνητικών προσόντων είναι ζήτημα καίριας σημασίας, μεταξύ άλλων για την κοινωνική ασφάλεια, την επάρκεια των αποδοχών και τα συστήματα συνταξιοδότησης. Η παρούσα κατάσταση, ιδίως όσον αφορά τους νέους επιστήμονες και ερευνητές, παραμένει σε μεγάλο βαθμό μη ικανοποιητική και αποθαρρυντική. Κατά συνέπεια, η ΕΟΚΕ επικροτεί και υποστηρίζει σθεναρά τα συμπεράσματα του Συμβουλίου (25) της 2ας Μαρτίου 2010 σχετικά με την κινητικότητα και τις δυνατότητες σταδιοδρομίας των ευρωπαίων ερευνητών. Η ΕΕ χρειάζεται μια ελκυστική και λειτουργική ενιαία αγορά για τους ερευνητές.

4.8 Κεφάλαιο επιχειρηματικού κινδύνου: Παρά τις θετικές εξελίξεις από την πλευρά της ΕΤΕπ – κι ενώ η ΕΟΚΕ, στο σημείο αυτό, επικροτεί τη Χρηματοδοτική Διευκόλυνση Καταμερισμού του Κινδύνου (RSFF) που ιδρύθηκε μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της ΕΤΕπ – εξακολουθεί να υπάρχει έλλειψη επαρκών και άμεσα διαθέσιμων κεφαλαίων επιχειρηματικού κινδύνου για τη σύσταση και την αρχική επιβίωση καινοτόμων επιχειρήσεων. Αυτό ισχύει κατά το στάδιο σύστασής τους, αλλά και κατά το δύσκολο δρόμο έως την πρώτη οικονομική επιτυχία. Εδώ απαιτούνται επίσης μικρές και πολύ μικρές πιστώσεις, οι οποίες επιτρέπουν την απορρόφηση των κινδύνων και τη συμμετοχή στην επιτυχία.

4.9 Συσπειρώσεις: Η ΕΟΚΕ τονίζει εκ νέου τον παραδειγματικό ρόλο των περιφερειακών και διασυνοριακών συσπειρώσεων και πόλων καινοτομίας στην προώθηση της καινοτομίας. Εδώ δεν πρόκειται μόνο για την κλασική σύμπραξη ερευνητικών ιδρυμάτων και επιχειρήσεων, αλλά και για το συμπληρωματικό και δημιουργικό δίκτυο, το οποίο αναπτύσσεται μεταξύ των υφιστάμενων ειδικευμένων εταιρειών. Η ΕΟΚΕ προτείνει την περαιτέρω στήριξή τους με τους πόρους των Διαρθρωτικών Ταμείων.

4.10 Διευκολύνσεις και κίνητρα κατά τη σύσταση νέων επιχειρήσεων: Η ΕΟΚΕ εξετάζει κατά πόσο θα μπορούσε να προβλέπεται κατά τη σύσταση νέων επιχειρήσεων μια ρήτρα εξαίρεσης, η οποία θα απαλλάσσει τις επιχειρήσεις αυτές για ένα επαρκές χρονικό διάστημα από τις περισσότερες συνήθεις διοικητικές απαιτήσεις και διατυπώσεις κάθε είδους και θα παρέχει περαιτέρω οικονομικά κίνητρα (π.χ. φορολογικές ελαφρύνσεις). Με αυτόν τον τρόπο θα υπήρχε περίοδος αναμονής και περιθώριο ευελιξίας, κατά το οποίο θα μπορούσε να αναπτυχθεί η δυνατότητα οικονομικής-τεχνικής επιτυχίας. Η ΕΟΚΕ έχει επίγνωση ότι αυτή η πρόταση απαιτεί λεπτή και διαφοροποιημένη εκτίμηση κινδύνου και σκοπιμότητας, η οποία ωστόσο αξίζει να επιχειρηθεί.

Βρυξέλλες, 15 Μαρτίου 2011.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(3) Η καινοτομία έχει αποτελέσει αντικείμενο της έκθεσης Aho (έκθεση της ομάδας ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων για την E&A και την καινοτομία, σε συνέχεια της διάσκεψης κορυφής του Hampton Court, υπό την προεδρία του κ. Esko Aho, Ιανουάριος 2006, EUR 22005.) και της γνωμοδότησης της ΕΟΚΕ με θέμα «Επενδύσεις στη γνώση και την καινοτομία» (ΕΕ C 256 της 27.10.2007, σελ. 17). Η συντονισμένη προσέγγιση των κρατών μελών και η λήψη μέτρων βάσει εταιρικής σχέσης είναι αντικείμενο της διαδικασίας της Λιουμπλιάνα (RECH 200 COMPET 216 –«Η διαδικασία της Λιουμπλιάνα είναι μια ενισχυμένη εταιρική σχέση μεταξύ κρατών μελών, συνδεδεμένων χωρών, ενδιαφερομένων και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για να καταστεί αποτελεσματικότερη η ευρωπαϊκή έρευνα»), πολυάριθμων πρωτοβουλιών του προγράμματος ERA-NET (δυνάμει του άρθρου 181), των «Κοινών Τεχνολογικών Πρωτοβουλιών», των κοινοτήτων γνώσης και καινοτομίας (ΚΓΚ) του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Καινοτομίας και Τεχνολογίας (ΕΙΤ), του «κοινού σχεδιασμού προγραμμάτων» και της γνωμοδότησης της ΕΟΚΕ με θέμα: «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών -Προς κοινό προγραμματισμό στην έρευνα: Συνεργασία για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των κοινών προκλήσεων» (ΕΕ C 228 της 22.9.2009, σελ.56). Η γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ «Συνεργασία και μεταφορά γνώσεων μεταξύ ερευνητικών οργανισμών, βιομηχανίας και ΜΜΕ – μια σημαντική προϋπόθεση για την καινοτομία» (ΕΕ C 218 της 11.9.2009, σελ.8) εξετάζει τη συνεργασία μεταξύ έρευνας και βιομηχανίας, ενώ η γνωμοδότηση με θέμα: «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο: Ευρωπαϊκό στρατηγικό πλαίσιο για διεθνή επιστημονική και τεχνολογική συνεργασία» (ΕΕ C 306 της 16.12.2009, σελ. 13) αφορά τη διεθνή συνεργασία και η γνωμοδότηση με θέμα: «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών με αντικείμενο την απλούστευση της εφαρμογής των προγραμμάτων-πλαίσιο έρευνας» (ΕΕ C 48 της 15.2.2011, σελ. 129) αφορά την απλούστευση.

(7) Παραδείγματα είναι το αεροπλάνο, ή η επαναστατική επιτυχία εφευρέσεων όπως η τηλεόραση, το ραντάρ, το λέιζερ, ο προσωπικός υπολογιστής, η μικροηλεκτρονική, καθώς και τα καλώδια οπτικών ινών, το Διαδίκτυο/ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (αλλά και οι μηχανές αναζήτησης, το ηλεκτρονικό εμπόριο κ.λπ.), οι ψηφιακές κάμερες, οι δορυφόροι που τοποθετούνται σε τροχιά γύρω από τη Γη, το σύστημα GPS – στοιχεία τα οποία λειτουργούν με αλληλένδετο τρόπο και αλληλοενισχύονται.

(8) Όπως, για παράδειγμα, με μέσα συνεργασίας στον τομέα της έρευνας βλ. σημείο 4.6.

(9) Βλέπε Forschung und Lehre 11/10, σ. 788-796, ανακοίνωση της «Deutscher Hochschulverband», Νοέμβριος 2010.

(18) Εντωμεταξύ, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ανταποκρίθηκε στο αίτημα αυτό και προέβη στο νομοθετικό ψήφισμα της 15ης Φεβρουαρίου 2011 προς έγκριση του σχεδίου απόφασης του Συμβουλίου για μια ακόμη πιο ενισχυμένη συνεργασία για την επίτευξη ενιαίας προστασίας των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας (05538/2011 - C7-0044/2011 - 2010/0384 (NLE).

(19) Ανακοίνωση του Προέδρου κ. Nilsson (7 Ιανουαρίου 2011) σχετικά με τη συνομιλία του με τον Επίτροπο κ. Barnier.

(25) 2999η σύνοδος του Συμβουλίου αφιερωμένη στην ανταγωνιστικότητα, Βρυξέλλες, 2 Μαρτίου 2010.