11.2.2011   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 44/118


Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ενίσχυση της αποτελεσματικότητας της ενεργειακής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπέρ των ΜΜΕ, και ιδίως των πολύ μικρών επιχειρήσεων» (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

2011/C 44/19

Εισηγητής: ο κ. DAVOUST

Στις 16 Ιουλίου 2009, και σύμφωνα με το άρθρο 29 παράγραφος 2 του Εσωτερικού της Κανονισμού, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή απεφάσισε να καταρτίσει γνωμοδότηση πρωτοβουλίας με θέμα:

«Ενίσχυση της αποτελεσματικότητας της ενεργειακής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπέρ των ΜΜΕ και ιδίως των πολύ μικρών επιχειρήσεων».

Το ειδικευμένο τμήμα «Μεταφορές, ενέργεια, υποδομές, κοινωνία των πληροφοριών», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών της ΕΟΚΕ, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του την 1η Ιουνίου 2010.

Κατά την 464η σύνοδο ολομέλειάς, της, της 14ης και 15ης Ιουλίου 2010 (συνεδρίαση της 14ης Ιουλίου 2010), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 157 ψήφους υπέρ, χωρίς ψήφους κατά και 5 αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση:

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1   Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης:

να υιοθετηθεί για την ενεργειακή πολιτική μια προσέγγιση σύμφωνα με την αρχή «Προτεραιότητα στις μικρές επιχειρήσεις» (Think small first), που να εγγυάται τη συμμετοχή των οργανώσεων των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων στη νομοθετική διαδικασία και τη διενέργεια μελετών αντικτύπου μέχρι και στις πιο μικρές επιχειρήσεις, με προώθηση της τομεακής προσέγγισης·

να συσταθεί, μαζί με τις οργανώσεις των ΜΜΕ, μια δομή διαρκούς διαλόγου σχετικά με τον αντίκτυπο της ενεργειακής πολιτικής της ΕΕ στις επιχειρήσεις, ιδίως δε τις πιο μικρές·

να προσδιοριστούν, σε συνεργασία με τις ενδιαφερόμενες οργανώσεις επιχειρήσεων, τα μέτρα που θα πρέπει να ληφθούν υπόψη από τα ευρωπαϊκά προγράμματα ώστε οι επιχειρήσεις αυτές να μπορούν να προσαρμοστούν όσο το δυνατόν καλύτερα στις κατευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης·

να μελετηθεί ο αντίκτυπος των προγραμμάτων οικολογικής αποδοτικότητας επί των διαφόρων κατηγοριών ΜΜΕ και να διανεμηθεί οδηγός βέλτιστων πρακτικών·

να απλουστευθούν για τις ΜΜΕ οι διαδικασίες πρόσβασης και αξιοποίησης των υφιστάμενων προγραμμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα της ενεργειακής απόδοσης·

να υιοθετηθεί σχέδιο στήριξης της καινοτομίας στον τομέα της ενεργειακής απόδοσης και να συσταθεί χρηματοδοτικό μέσο στήριξης της καινοτομίας, κατάλληλο για τις ανάγκες των μικρών και των πολύ μικρών επιχειρήσεων·

να δημιουργηθεί, υπέρ των μικρών επιχειρήσεων, ένα πλαίσιο για την ενίσχυση της παρουσίας και της δραστηριότητας των εταιρειών ενεργειακών υπηρεσιών (ΕΕΥ) σε εθνικό επίπεδο·

να απλουστευθεί η πρόσβαση μικρών επιχειρήσεων στα Διαρθρωτικά Ταμεία, ιδίως μέσω των οργανώσεών τους·

να δημιουργηθεί πλαίσιο που θα ευνοεί την διάδοση στα κράτη μέλη της παραγωγής ενέργειας σε πολύ μικρή κλίμακα.

1.2   Σε επίπεδο κρατών μελών:

να δημιουργηθεί εθνικός φορέας διαλόγου με τις οργανώσεις ΜΜΕ·

να αναπτυχθούν προγράμματα ενημέρωσης και κατάρτισης μέσω τομεακών εκστρατειών ενημέρωσης και ενιαίων θυρίδων, που θα τοποθετηθούν κατά προτεραιότητα στις ενδιαφερόμενες ενδιάμεσες οργανώσεις επιχειρήσεων·

να προωθηθεί η χρηματοδότηση επενδύσεων, να περιοριστεί το κόστος ασφάλισης και να θεσπιστούν φορολογικά κίνητρα·

να διαμορφωθούν χρηματοδοτικές συνέργειες ΕΕ/κρατών μελών/οργανώσεων επιχειρήσεων, ώστε να στηριχθεί ο σχεδιασμός διαφόρων μορφών ενισχύσεων προς τις μικρές επιχειρήσεις·

να συσταθούν, στις ενδιάμεσες οργανώσεις, υπηρεσίες παροχής συμβουλών σε θέματα περιβάλλοντος και ενέργειας, καθώς και ανεξάρτητες υπηρεσίες διαγνωστικών μελετών και συμβουλών σε θέματα ενέργειας.

1.3   Σε επίπεδο περιφερειών:

να ενταχθεί στις προτεραιότητες των περιφερειακών προγραμμάτων η παροχή βοήθειας και συμβουλών για ενεργειακά θέματα, καθώς και η κατάρτιση, η στήριξη της καινοτομίας και η χρηματοδότηση των επενδύσεων·

να υποστηριχθεί η παραγωγή ενέργειας σε πολύ μικρή κλίμακα μέσω των Διαρθρωτικών Ταμείων.

2.   Εισαγωγή

2.1   Ιστορικό

2.1.1   Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θέσει σε εφαρμογή μια πολιτική ενίσχυσης της ενεργειακής απόδοσης, που συνιστά παράλληλα μια από τις πτυχές της στρατηγικής ΕΕ 2020. Ο κυριότερος αντίκτυπος για τις ΜΜΕ είναι η ριζική αλλαγή της πρόσβασής τους στην ενέργεια και η ορθολογική χρήση της ενέργειας εντός της επιχείρησης. Μέχρι στιγμής, οι εργασίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης περί ενεργειακής απόδοσης δεν έχουν επικεντρωθεί ειδικά στην κατάσταση των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων και ο αντίκτυπός τους στις επιχειρήσεις αυτές δεν είναι γνωστός.

2.1.2   Επί του προκειμένου, υπενθυμίζεται ότι, στη γνωμοδότησή της «Βελτίωση των πολιτικών και των προγραμμάτων ενεργειακής απόδοσης από τους τελικούς καταναλωτές», της 1ης Οκτωβρίου 2009 (1), η ΕΟΚΕ συνιστούσε να ενταθούν οι προσπάθειες για τη συστηματική ενεργό συμμετοχή των τελικών καταναλωτών, κυρίως των μικρών επιχειρήσεων, και ειδικότερα: 1) να ενισχυθεί η τομεακή πτυχή των πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2) να απλουστευθούν τα ευρωπαϊκά ενεργειακά προγράμματα, 3) να μελετηθεί ο αντίκτυπος των πολιτικών ενεργειακής απόδοσης επί των τελικών καταναλωτών, κυρίως των ΜΜΕ, και να αξιολογηθούν τα αποτελέσματά τους, 4) να δημιουργηθεί, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ομάδα εμπειρογνωμόνων και δίκτυο ανεξάρτητων οργανισμών που θα προωθούν την ενεργειακή απόδοση και θα απευθύνονται στους τελικούς καταναλωτές, κυρίως δε στις ΜΜΕ και τις βιοτεχνίες.

2.2   Αντικείμενο της γνωμοδότησης

2.2.1   Η ΕΟΚΕ κρίνει αναγκαία την προσέγγιση του θέματος σύμφωνα με το πνεύμα του «Νόμου για τις μικρές επιχειρήσεις» και την αρχή «Προτεραιότητα στις μικρές επιχειρήσεις», ως βάση για τον προβληματισμό και την κατάρτιση των πολιτικών και προγραμμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η γνωμοδότηση επικεντρώνεται στον αντίκτυπο της ευρωπαϊκής ενεργειακής πολιτικής στις μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις, οι οποίες αντιπροσωπεύουν το 92 % των επιχειρήσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (2).

2.3   Πλαίσιο και όρια της γνωμοδότησης

2.3.1   Στόχος της γνωμοδότησης της ΕΟΚΕ είναι να παρουσιάσει βασικά στοιχεία που θα παρακινήσουν τις ευρωπαϊκές αρχές να λαμβάνουν υπόψη τις ΜΜΕ και όλως ιδιαιτέρως τις μικρές και τις πολύ μικρές επιχειρήσεις στις μελλοντικές πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η γνωμοδότηση δεν θα εξετάσει το θέμα του οικολογικού προσανατολισμού της απασχόλησης, θα λάβει υπόψη, όμως, τον συνυπολογισμό των μέτρων υποστήριξης των εργαζομένων, καθώς και το γενικό πλαίσιο της προσαρμογής των επιχειρήσεων στις προτεραιότητες της ενεργειακής πολιτικής.

3.   Γενικές παρατηρήσεις

3.1   Ο γενικός αντίκτυπος της ενεργειακής πολιτικής στις μικρές επιχειρήσεις

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι οι στόχοι της ενεργειακής πολιτικής της ΕΕ μπορούν να προσφέρουν σημαντικές ευκαιρίες ανάπτυξης σε ορισμένα είδη ΜΜΕ και, κατά συνέπεια, ευκαιρίες δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας. Επί του προκειμένου, η κατάσταση των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων διακρίνεται σε τέσσερις κατηγορίες όσον αφορά την ενεργειακή πολιτική:

3.1.1    Οι επιχειρήσεις που καταναλώνουν ενέργεια: Η πλειονότητα των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων βρίσκονται αντιμέτωπες με τέσσερα προβλήματα: 1) δεν γνωρίζουν ακόμη τα πλεονεκτήματα μιας πιο ορθολογικής κατανάλωσης της ενέργειας, 2) δεν εκτιμούν ορθά τον αντίκτυπο των μέτρων εξοικονόμησης ενέργειας στην δραστηριότητά τους και το εργατικό δυναμικό τους, 3) δεν γνωρίζουν σε ποιες επιλογές πρέπει να προβούν ούτε και με ποιον μπορούν να συνεργαστούν για την υλοποίησή τους, 4) δεν διαθέτουν επαρκείς χρηματοδοτικούς πόρους για οικο-ενεργειακές επενδύσεις, των οποίων μάλιστα η απόδοση είναι υπερβολικά μακροπρόθεσμη.

3.1.1.1   Η έλλειψη ενημέρωσης οφείλεται ιδίως στο γεγονός ότι, λόγω του μεγέθους τους, οι επιχειρήσεις αυτές δεν διαθέτουν εσωτερικά εξειδικευμένο προσωπικό σε θέματα ενέργειας και περιβάλλοντος.

3.1.1.2   Το πρόβλημα της απόδοσης των επενδύσεων: οι επενδύσεις για τον περιορισμό της κατανάλωσης ενέργειας ενδέχεται να ανέρχονται σε πολύ υψηλά ποσά, ενώ το ποσοστό βραχυπρόθεσμης απόδοσης είναι πιθανότατα πολύ χαμηλό. Ως επί το πλείστον, το κόστος δεν μπορεί να μετακυλισθεί στην παραγωγή ή την υπηρεσία και η εξοικονόμηση ενέργειας δεν μπορεί να αντισταθμίσει τις επενδύσεις παρά μόνον πολύ μακροπρόθεσμα.

Η απόδοση των επενδύσεων αυτών συχνά υπερβαίνει την πενταετία, γεγονός που αποτελεί τροχοπέδη για τις μικρές επιχειρήσεις.

3.1.2    Οι επιχειρήσεις που εγκαθιστούν προϊόντα και συστήματα ή παρέχουν υπηρεσίες συντήρησης για τη βελτίωση της κατανάλωσης ενέργειας. Οι επιχειρήσεις αυτές εξοικειώνουν τον καταναλωτή με τις οικο-ενεργειακές τεχνικές. Σε αυτό το φάσμα δραστηριοτήτων συμπεριλαμβάνονται ειδικότερα:

3.1.2.1

Ο τομέας της οικοδομής, με την εφαρμογή συστημάτων οικολογικά αποδοτικής δόμησης και τη χρήση οικο-ενεργειακών προϊόντων ή την εγκατάσταση συστημάτων ανανεώσιμης ενέργειας: οι μικρές επιχειρήσεις που εγκαθιστούν καινοτόμα προϊόντα παραπονούνται για τους ενδοιασμούς που προβάλλουν οι ασφαλιστικές εταιρείες όσον αφορά την παροχή των αναγκαίων εγγυήσεων, λ.χ. δεκαετούς εγγύησης, με το πρόσχημα ότι η σταθερότητα και η αποτελεσματικότητα του προϊόντος σε βάθος χρόνου δεν είναι αποδεδειγμένη. Οι ενδοιασμοί αυτοί δυσχεραίνουν τη διάδοση των οικολογικών τεχνολογιών στους καταναλωτές.

Η ΕΟΚΕ προτείνει: 1) να αναπτυχθούν προγράμματα κατάρτισης των επαγγελματιών της οικοδομής στις νέες τεχνικές της οικολογικής δόμησης, στα οικολογικά υλικά και στις νέες προσεγγίσεις αξιολόγησης της ενεργειακής απόδοσης των κτηρίων, 2) να περιοριστεί το κόστος των ασφαλίσεων με τη θέσπιση, σε επίπεδο ΕΕ, ενός χρηματοδοτικού ή άλλου μέσου που θα μειώνει το κόστος του κινδύνου που αναλαμβάνουν οι ασφαλιστικές εταιρείες.

3.1.2.2

Η παροχή υπηρεσιών εγκατάστασης και συντήρησης των διατάξεων μείωσης της κατανάλωσης ενέργειας σε ιδιώτες και επιχειρήσεις.

Οι ΜΜΕ αυτού του κλάδου αντιμετωπίζουν τον άμεσο ανταγωνισμό των μεγάλων παραγωγών ενέργειας, οι οποίοι δραστηριοποιούνται σε ολόκληρη την εκάστοτε εθνική επικράτεια χάρη σε δομές που έχουν δημιουργηθεί και ελέγχονται απευθείας από τους ίδιους. Οι επιχειρήσεις αυτές, οι οποίες εξαρτώνται πλήρως και ελέγχονται από μεγάλους ομίλους, ενδιαφέρονται περισσότερο για την πώληση συμβατικής ενέργειας, παρά για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των πελατών τους.

Η ΕΟΚΕ 1) θεωρεί ότι οι ευρωπαϊκές και οι εθνικές αρχές θα πρέπει να εποπτεύουν την αγορά αυτήν, προκειμένου να εξασφαλίζουν απόλυτη διαφάνεια και να αποτρέπουν τις περιπτώσεις κατάχρησης δεσπόζουσας θέσης, 2) ζητά την ανάπτυξη προγραμμάτων κατάρτισης των ΜΜΕ ώστε να ενισχυθεί ο ρόλος τους στην παροχή συμβουλών και συστάσεων προς τους ιδιώτες και τις επιχειρήσεις.

3.1.3    Οι μικρές επιχειρήσεις που σχεδιάζουν και κατασκευάζουν προϊόντα εξοικονόμησης ενέργειας είναι ιδιαίτερα καινοτόμες σε επίπεδο βιώσιμων υλικών και εξοπλισμών.

3.1.3.1   Στην πράξη, οι μικρές καινοτόμες επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν πολλαπλές δυσκολίες για την ανάπτυξη του προϊόντος τους, την κατοχύρωση της σχετικής ευρεσιτεχνίας (ευρωπαϊκό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας;) και τη διάθεσή του στην αγορά. Συχνά έρχονται αντιμέτωπες με το οιονεί μονοπώλιο μεγάλων ομίλων ή μεγάλων βιομηχανικών εργαστηρίων, καθώς και με όλο και πιο περίπλοκα συστήματα πιστοποίησης, τα οποία εμποδίζουν την ανάπτυξη καινοτομιών από τις μικρές επιχειρήσεις και οδηγούν σε εκ των πραγμάτων απαγόρευση της πρόσβασής τους στην αγορά.

3.1.3.2   Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι πρέπει να αναληφθούν διάφορες δράσεις:

να εφαρμοστεί ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα κατά το πρότυπο του αμερικανικού SBIRE, το οποίο θα συνδράμει τις ενδιάμεσες οργανώσεις μικρών επιχειρήσεων (3) στον εντοπισμό των οικο-ενεργειακών καινοτομιών, θα στηρίζει την τελειοποίησή τους, την πιστοποίησή τους και την κατοχύρωση της σχετικής ευρεσιτεχνίας, και θα διευκολύνει την πρόσβασή τους στην αγορά·

να δημιουργηθεί ένα ευέλικτο και εύχρηστο χρηματοοικονομικό μέσον, με στόχο την υποστήριξη, με μηδενικά ή πολύ χαμηλά επιτόκια, των καινοτομιών σε επίπεδο βιώσιμων υλικών και εξοπλισμών·

να θεσπιστούν απλουστευμένες, ουδέτερες και εύχρηστες τεχνικές διαδικασίες για την τυποποίηση και την πιστοποίηση των οικο-ενεργειακών καινοτομιών των μικρών επιχειρήσεων και να υπάρξει μέριμνα ώστε η τυποποίηση και η πιστοποίηση να μην χρησιμοποιούνται ως πρόσκομμα για την πρόσβαση στην αγορά της ενεργειακής απόδοσης. Αυτό θα μπορούσε να αποτραπεί εάν επιβληθεί η διεξαγωγή ανάλυσης αντικτύπου πριν από την οριστική υιοθέτηση του εκάστοτε εναρμονισμένου ευρωπαϊκού τεχνικού προτύπου.

3.1.4   Οι μικρές επιχειρήσεις που παράγουν ενέργεια: η περίπτωση της παραγωγής ενέργειας σε πολύ μικρή κλίμακα

3.1.4.1   Η «μικρής κλίμακας παραγωγή ενέργειας», ή παραγωγή ενέργειας από τις επιχειρήσεις, είναι μια υποτιμημένη δυνατότητα, η οποία όμως αναπτύσσεται σε αρκετά κράτη μέλη και αποτελεί εναλλακτική μέθοδο. Η μονάδα παραγωγής ενέργειας μπορεί να τροφοδοτείται από ανανεώσιμες πηγές σε τοπικό επίπεδο. Η τεχνική αυτή, ιδιαίτερα κατάλληλη για τις μικρές επιχειρήσεις, συμβάλλει στην πιο ορθολογική χρήση της ενέργειας και παρουσιάζει τα εξής πλεονεκτήματα: 1) μειώνει τα γενικά έξοδα, 2) εξασφαλίζει την παροχή ενέργειας ακόμη και σε περιπτώσεις διακοπής, 3) βελτιώνει τα επίπεδα παραγωγής ενέργειας εντός της ΕΕ, 4) συντελεί στην καταπολέμηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη, 5) ευνοεί τη δημιουργία απασχόλησης σε τοπικό επίπεδο.

3.1.4.2   Η ΕΟΚΕ ζητά από την Επιτροπή να θεσπίσει ένα νομοθετικό και λειτουργικό πλαίσιο που να ευνοεί τη διάδοση του συστήματος αυτού παροτρύνοντας τα κράτη μέλη να εξαλείψουν τα διάφορα εμπόδια που παρακωλύουν την ανάπτυξή του. Ειδικότερα, η Επιτροπή θα πρέπει: 1) να προβεί σε απολογισμό της υφιστάμενης κατάστασης και να διαδώσει τις βέλτιστες πρακτικές, 2) να συμπεριλάβει την μικρής κλίμακας παραγωγή ενέργειας και την ανάπτυξή της στα μέτρα που μπορούν να χρηματοδοτούνται από τα Διαρθρωτικά Ταμεία και από τα διάφορα ταμεία αγροτικής ανάπτυξης.

4.   Ειδικές παρατηρήσεις

4.1   Έλλειψη μόνιμης δομής διαλόγου μεταξύ των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων και των αντιπροσωπευτικών οργανώσεων των διαφόρων κατηγοριών ΜΜΕ

4.1.1   Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την καθιέρωση διαλόγου με τις ΜΜΕ, εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ωστόσο, προς το παρόν δεν υφίσταται καμία δομημένη στρατηγική διαδικασία που να απευθύνεται ειδικά στις μικρές και τις πολύ μικρές επιχειρήσεις (4). Το κενό αυτό έχει τρεις αρνητικές συνέπειες:

δεν μπορούμε να γνωρίζουμε εάν οι υπάρχουσες και οι μελλοντικές πρωτοβουλίες είναι κατάλληλες για τις μικρές επιχειρήσεις·

το επίπεδο ανάπτυξης των πρωτοβουλιών δεν είναι γνωστό και δύσκολα θα γίνει γνωστό εάν διατηρηθεί η σημερινή μαζική πολιτική προσέγγιση, η οποία πάσχει από ελλιπή γνώση της πραγματικότητας·

ενώ πολλά κράτη μέλη ανέλαβαν δράση σε συνεργασία με τις οργανώσεις επιχειρήσεων, τα σχετικά μέτρα δεν είναι γνωστά, γεγονός που δεν επιτρέπει την άντληση διδαγμάτων από τις ορθές πρακτικές και τις επιτυχίες ή τις αποτυχίες.

4.1.2   Η ΕΟΚΕ δεν αμφισβητεί τη χρησιμότητα των ομίλων επιχειρήσεων. Σε καμία περίπτωση, όμως, δεν μπορούν να υποκαταστήσουν την εμπειρία των γενικών ενδιάμεσων οργανώσεων, όπως τα επιμελητήρια, βιοτεχνικά ή εμπορικά, και οι τομεακές και κλαδικές οργανώσεις, που παρεμβαίνουν στις επιχειρήσεις και τους παρέχουν εξατομικευμένες συμβουλές. Με αυτές τις ενδιάμεσες οργανώσεις πρέπει κυρίως να συνεργαστεί η Επιτροπή για τον προσδιορισμό των προτεραιοτήτων.

4.1.3   Η προσέγγιση από την κορυφή προς τη βάση, υπερβολικά μαζική σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα οδηγήσει σε ανεφάρμοστες αποφάσεις. Η ΕΟΚΕ συνιστά να υιοθετηθεί ένα νέο πνεύμα συνεργασίας, με προσέγγιση από την βάση προς την κορυφή, σύμφωνα με τον νόμο για τις Μικρές Επιχειρήσεις της Ευρώπης (Small Business Act for Europe – SBAE). Ένα από τα μέτρα που θα πρέπει να ληφθούν επειγόντως είναι η θέσπιση, σε επίπεδο ΕΕ και σε επίπεδο κρατών μελών, μιας τέτοιας δομής μεταξύ των θεσμικών οργάνων και των οργανώσεων επιχειρήσεων, κυρίως μικρών και πολύ μικρών.

4.2   Έλλειψη στοιχείων σχετικά με τον αντίκτυπο των ευρωπαϊκών προγραμμάτων στις πιο μικρές επιχειρήσεις

4.2.1   Πολλά προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης προωθούν την ενεργειακή απόδοση στις ΜΜΕ γενικά. Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει ότι η επίδραση των προγραμμάτων αυτών στις μικρές και τις πολύ μικρές επιχειρήσεις δεν είναι γνωστή και ότι καμία ευρωπαϊκή έρευνα δεν διευκρινίζει σε ποιον βαθμό τις έχουν ωφελήσει. Η άγνοια των στοιχείων αυτών είναι λυπηρή: αφενός, δεν γίνονται γνωστές οι βέλτιστες πρακτικές και δεν μπορούν να καταρτιστούν οδηγοί ορθών πρακτικών, ενώ αφετέρου η Επιτροπή δεν μπορεί να προτείνει προγράμματα και δράσεις προσαρμοσμένα στις πραγματικές ανάγκες των μικρών επιχειρήσεων.

4.2.2   Η ΕΟΚΕ ζητά από την Επιτροπή: 1) να διεξάγει το ταχύτερο μια ανεξάρτητη μελέτη του αντικτύπου των προγραμμάτων στις ΜΜΕ, επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον στις μικρές και τις πολύ μικρές επιχειρήσεις, με ανάλυση των ενδεχόμενων προβλημάτων, 2) να καταρτίσει οδηγό βέλτιστων πρακτικών.

4.3   Ο καθοριστικός ρόλος των περιφερειακών και των τοπικών αρχών

4.3.1   Η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και η διαχείριση της κατανάλωσης ενέργειας θα πρέπει να αναδειχθούν σε κύρια προτεραιότητα της μελλοντικής πολιτικής για την εδαφική συνοχή. Οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης καταρτίζουν εδαφικά σχέδια δράσης για την κλιματική αλλαγή, με τη μορφή περιφερειακών συνεργατικών σχηματισμών, πόλων καινοτομίας και κέντρων πόρων, που απευθύνονται κυρίως στις μικρότερες επιχειρήσεις.

4.3.2   Ωστόσο, οι διοικητικές αρχές και οι τοπικοί και περιφερειακοί φορείς συχνά δεν γνωρίζουν επαρκώς τις απαιτήσεις και τις ανάγκες των διαφόρων κατηγοριών ΜΜΕ.

Η ΕΟΚΕ καλεί τους φορείς λήψης αποφάσεων σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο να εγκαινιάσουν ή να ενισχύσουν τη συνεργασία τους με τους αντίστοιχους οικονομικούς και κοινωνικούς εταίρους για το θέμα της ενεργειακής απόδοσης και να στρέψουν τις προτεραιότητες των Διαρθρωτικών Ταμείων σε μέτρα για τη διαχείριση της ενέργειας, κυρίως στις πιο μικρές επιχειρήσεις. Στις προτεραιότητες του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) θα πρέπει να συμπεριληφθεί η ενημέρωση και η κατάρτιση των μικροεπιχειρηματιών και των υπαλλήλων τους, η θέσπιση ή η ενίσχυση των υπηρεσιών συνοδείας και παροχής συμβουλών από ενδιάμεσες και κλαδικές οργανώσεις επιχειρήσεων, η καθιέρωση ευπρόσιτων πηγών χρηματοδότησης, καθώς και η εξατομικευμένη ή ομαδική υποστήριξη για όλες τις μορφές καινοτομίας.

4.3.3   Η ΕΟΚΕ εκφράζει, εντούτοις, την ανησυχία της για την ισχνότατη επίδραση των Διαρθρωτικών Ταμείων στις μικρές επιχειρήσεις: μόλις 1 έως 2 % σε ορισμένες περιφέρειες, κυρίως λόγω ακατάλληλων διοικητικών και οικονομικών απαιτήσεων. Είναι σαφές ότι, με την ισχύουσα διαχείριση των Διαρθρωτικών Ταμείων, οι μικρές επιχειρήσεις δεν θα μπορέσουν να επωφεληθούν δεόντως. Η ΕΟΚΕ ζητά από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και από τα κράτη μέλη να καθορίσουν τις αναγκαίες απλουστεύσεις, σε συνεργασία με τις οργανώσεις ΜΜΕ και κυρίως μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων.

4.4   Η δυσχέρεια χρηματοδότησης των επενδύσεων

4.4.1   Η πλειονότητα των ΜΜΕ αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσκολίες για τη χρηματοδότηση των επενδύσεών τους στον τομέα της πιο ορθολογικής κατανάλωσης ενέργειας και της οικολογικά υπεύθυνης παραγωγής. Επί του παρόντος, οι τράπεζες δεν αντιμετωπίζουν πάντα θετικά τη χρηματοδότηση τέτοιων σχεδίων, λόγω του χαμηλού ύψους των επενδύσεων (20 000 € έως 25 000 €) και της έλλειψης προσωπικού ειδικευμένου στην αξιολόγηση αυτών των σχεδίων, τα οποία θεωρούνται υψηλού κινδύνου.

4.4.2   Ο φραγμός των επιδοτήσεων των προγραμμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης: παρότι πολλά ευρωπαϊκά προγράμματα ενδέχεται να παρουσιάζουν ενδιαφέρον για τις ΜΜΕ, στην πραγματικότητα οι μικρές και οι πολύ μικρές επιχειρήσεις δεν μπορούν να έχουν άμεση πρόσβαση σε αυτά. Είναι αναγκασμένες να συμμετάσχουν σε ομαδικές δράσεις, τις οποίες σχεδιάζουν οι ενδιάμεσες οργανώσεις. Και τότε, όμως, οι διοικητικές και οικονομικές απαιτήσεις, καθώς και το γεγονός ότι συχνά οι αρμόδιες υπηρεσίες της Επιτροπής δεν διαθέτουν άρτια γνώση της πραγματικής κατάστασης που αντιμετωπίζουν οι μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις, οδηγούν υπερβολικά συχνά στην απόρριψη των προτάσεων.

4.4.2.1   Επί του προκειμένου, η ΕΟΚΕ τονίζει ότι η αναγκαία κατοχύρωση της ασφάλειας των ευρωπαϊκών δημόσιων προϋπολογισμών αποβαίνει εις βάρος της οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας των πολιτών και των μικρών επιχειρήσεων, καθώς και του επιπέδου τοπικής απασχόλησης. Με την ευκαιρία της αναθεώρησης του δημοσιονομικού κανονισμού, θα επιθυμούσε να διεξαχθεί ένας γενικός προβληματισμός στην Επιτροπή επί του θέματος αυτού.

4.4.3   Η ΕΟΚΕ ζητά την απλούστευση της χρηματοδότησης των επενδύσεων και τον εξορθολογισμό των συστημάτων ενισχύσεων για επενδύσεις σε όλα τα επίπεδα. Διάφορες πρωτοβουλίες θα πρέπει να αναληφθούν:

να διευκολυνθεί η πρόσβαση των συνεταιριστικών τραπεζών, των τραπεζών άμεσης γειτνίασης και των διαφόρων χρηματοπιστωτικών οργανισμών στους πόρους της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕ) και του Ευρωπαϊκού Ταμείου Επενδύσεων (ΕΤΑΕ) για τη χρηματοδότηση των επενδύσεων σε σχέδια εξορθολογισμού της κατανάλωσης ενέργειας·

να αυξηθούν τα συστήματα τραπεζικών εγγυήσεων υπέρ των ΜΜΕ, ώστε να προωθηθούν οι επενδύσεις αυτές και να θεσπιστεί ένα σύστημα εγγύησης κινδύνου που θα επιτρέπει στις ασφαλιστικές εταιρείες να καλύπτουν τις οικο-ενεργειακές επενδύσεις·

να ενθαρρυνθεί η χρήση της μικρο-πίστωσης για χαμηλού ύψους επενδύσεις και να καταρτισθούν οι υπάλληλοι των τοπικών τραπεζών στην αντικειμενική αξιολόγηση των σχεδίων που υποβάλλουν οι ΜΜΕ·

να αναθεωρηθεί ο δημοσιονομικός κανονισμός της ΕΕ ώστε να μετριαστούν ή να προσαρμοστούν οι απαιτήσεις και να ενεργοποιηθούν εκ νέου οι διερευνητικές επιχορηγήσεις και οι επιδοτήσεις μελετών σκοπιμότητας·

να ενισχυθεί ο σχεδιασμός συμβάσεων ενεργειακής απόδοσης εκ μέρους των εταιρειών ενεργειακών υπηρεσιών (ΕΕΥ), ιδίως για τις πολύ μικρές επιχειρήσεις.

5.   Μια πολιτική υπέρ της παροχής βοήθειας και συμβουλών

5.1   Ενημέρωση και κατάρτιση

5.1.1   Η ενημέρωση όλων των επιχειρήσεων πρέπει να συνιστά προτεραιότητα του προγράμματος δράσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και πρέπει να είναι κατάλληλα στοχοθετημένη και προσαρμοσμένη στον εκάστοτε κλάδο δραστηριοτήτων και να αξιοποιεί όλους τους διαύλους, ιδιαίτερα δε τις οργανώσεις επιχειρήσεων. Σε πολλά κράτη μέλη, οι δημόσιες αρχές, οι ενδιάμεσες οργανώσεις και οι κλαδικές επαγγελματικές οργανώσεις έχουν ήδη διεξάγει ενημερωτικές εκστρατείες. Στον στόχο αυτό μπορούν να συμβάλλουν τα εξής:

μια ευρωπαϊκή ενημερωτική εκστρατεία, η μετάδοση της οποίας θα ανατεθεί στις εθνικές και περιφερειακές οργανώσεις, με κατάρτιση οδηγού βέλτιστων πρακτικών·

η υποστήριξη των τομεακών ενημερωτικών εκστρατειών των επαγγελματικών οργανώσεων·

η δημιουργία ή ενίσχυση ενιαίων θυρίδων για το περιβάλλον και την ενέργεια στο πλησιέστερο στην επιχείρηση εδαφικό επίπεδο·

η υποστήριξη για την πρόσληψη συμβούλων σε θέματα περιβάλλοντος και ενέργειας στις ενδιάμεσες τοπικές οργανώσεις, σε περιφερειακό επίπεδο.

5.1.2   Η κατάρτιση των επιχειρηματιών και ο οικολογικός προσανατολισμός της απασχόλησης συγκαταλέγονται στις προτεραιότητες της προσαρμογής στη βιώσιμη ανάπτυξη. Η ΕΟΚΕ ζητά να αφιερωθεί ειδική πτυχή του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου (ΕΚΤ) στην κατάρτιση των διευθυντών μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων και των υπαλλήλων τους στον τομέα της ενεργειακής απόδοσης.

5.2   Παροχή συνοδείας και συμβουλών στις επιχειρήσεις

5.2.1   Η πραγματική εφαρμογή των πολιτικών ενεργειακής απόδοσης στις μικρές και τις πολύ μικρές επιχειρήσεις προϋποθέτει την εξατομικευμένη συνοδεία. Σε πολλές περιφέρειες, οι εδαφικές αρχές στηρίζουν, είτε άμεσα είτε με την υποστήριξη των Διαρθρωτικών Ταμείων, υπηρεσίες διεξαγωγής ανεξάρτητων επιθεωρήσεων και παροχής ενεργειακών συμβουλών στις επιχειρήσεις.

Κατά την ΕΟΚΕ, η προτεραιότητα στον τομέα αυτόν συνίσταται στην σύσταση ή την υποστήριξη ανεξάρτητων υπηρεσιών διαγνωστικών μελετών, ενεργειακών συμβουλών και επιθεωρήσεων, κυρίως εντός των ενδιάμεσων οργανώσεων επιχειρήσεων και των επαγγελματικών κλαδικών οργανώσεων.

5.3   Εφαρμογή πολιτικής φορολογικών κινήτρων

5.3.1   Για να ενθαρρυνθούν οι μικρές επιχειρήσεις να πραγματοποιήσουν επενδύσεις για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης της δραστηριότητάς τους, η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη: 1) να θεσπίσουν κίνητρα για τις επενδύσεις σε εξοπλισμό και σε υπηρεσίες συμβουλών, επιθεωρήσεων και κατάρτισης· 2) να επεκτείνουν στις μικρές επιχειρήσεις που επενδύουν στην εξοικονόμηση ενέργειας τους εθνικούς μηχανισμούς οικονομικών κινήτρων που προσφέρονται ήδη στους ιδιώτες.

Βρυξέλλες, 14 Ιουλίου 2010.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Mario SEPI


(1)  ΕΕ C 318 της 23.12.2009, σελ. 39.

(2)  Σύμφωνα με στοιχεία του 2007, επί άνω των 20,104 εκατομμυρίων επιχειρήσεων εντός της ΕΕ 27: τα 18,16 εκατομμύρια είναι πολύ μικρές επιχειρήσεις (με λιγότερους από 10 απασχολούμενους), 1,49 εκατομμύριο είναι μικρές επιχειρήσεις (10 έως 25 απασχολούμενοι), 303 400 είναι μεσαίες επιχειρήσεις (26 έως 250 απασχολούμενοι), ενώ 159 000 είναι μεγάλες επιχειρήσεις με άνω των 250 απασχολούμενους. Οι πολύ μικρές επιχειρήσεις αντιπροσωπεύουν το 30 % του συνολικού αριθμού θέσεων εργασίας, οι μικρές επιχειρήσεις το 21 %, οι μεσαίες το 17 % και οι μεγάλες το 33 %. Πηγή: EIM Business & Policy Research.EUROSTAT.

(3)  Οι ενδιάμεσες οργανώσεις εκπροσώπησης των μικρών επιχειρήσεων είναι, ανάλογα με τα κράτη μέλη, μεταξύ άλλων: βιοτεχνικά επιμελητήρια, εμπορικά επιμελητήρια, κλαδικές οργανώσεις, ενώσεις επιχειρήσεων. Αναγνωρίζονται από τις δημόσιες αρχές ως αντιπροσωπευτικές και ενεργούν υπέρ του συνόλου των επιχειρήσεων του εκάστοτε τόπου, αναλαμβάνοντας ομαδικές και συλλογικές δράσεις προς όφελός τους.

(4)  Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 23ης και 24ης Μαρτίου 2006 ζήτησε να λαμβάνονται υπόψη οι διάφορες μορφές ΜΜΕ και να δίδεται προτεραιότητα στις μικρές επιχειρήσεις, κατ’ εφαρμογή της αρχής «think small first» (προτεραιότητα στις μικρές επιχειρήσεις), ως κατευθυντήριας αρχής για οιαδήποτε εθνική ή ευρωπαϊκή νομοθεσία.