[pic] | ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ |

Βρυξέλλες, 28.6.2010

COM(2010)335 τελικό

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ

Ετήσια έκθεση 2010 για την αναπτυξιακή πολιτική και την πολιτική εξωτερικής βοήθειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και την εφαρμογή τους κατά το 2009 SEC(2010)773

Αντιμετώπιση των παγκόσμιων προκλήσεων

Το 2009 ήταν ένα δύσκολο έτος παγκοσμίως. Ο αντίκτυπος της κρίσης των τιμών στον τομέα των τροφίμων κατά το 2007-2008 επιδεινώθηκε από την οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση η οποία δημιούργησε παγκόσμια ύφεση. Η Ευρωπαϊκή Ένωση ενήργησε με σπουδή προκειμένου να απαλύνει τις αρνητικές επιπτώσεις στις χώρες εταίρους της. Επίσης, ενέτεινε τις προσπάθειές της για να διασφαλίσει ότι οι κρίσεις δεν θα υπονόμευαν την πρόοδο που συντελέστηκε κατά τα πρόσφατα έτη όσον αφορά την υλοποίηση των αναπτυξιακών στόχων της χιλιετίας (ΑΣΧ).

Η επισιτιστική διευκόλυνση της ΕΕ, η οποία δημιουργήθηκε στα τέλη του 2008 για να αντιμετωπίσει την κρίση των τιμών στον τομέα των τροφίμων, αποτέλεσε μία πλατφόρμα για την ανάληψη συγκεκριμένης δράσης. Από το 1 δισεκατ. ευρώ που αφιερώθηκε στη διευκόλυνση, τα 837 εκατ. ευρώ είχαν κατανεμηθεί έως τα τέλη του 2009. Σκοπός της διευκόλυνσης είναι να γεφυρώσει την κρίσιμη απόσταση μεταξύ της επείγουσας βοήθειας και της μεσοπρόθεσμης έως μακροπρόθεσμης αναπτυξιακής βοήθειας. Η οικονομική και η χρηματοπιστωτική κρίση οι οποίες άρχισαν κατά το δεύτερο ήμισυ του 2008 επιδείνωσαν την κατάσταση, ιδίως στις φτωχότερες χώρες. Εκτιμάται ότι μεταξύ 40 και 80 εκατομμυρίων ανθρώπων στις αναπτυσσόμενες χώρες θα φθάσουν στο επίπεδο της απόλυτης φτώχειας εξαιτίας των κρίσεων. Βάσει των προτάσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, τον Απρίλιο του 2009[1], συμφωνήθηκε μία σειρά συνολικών, έγκαιρων, στοχοθετημένων και συντονισμένων μέτρων. Αποτέλεσμα αυτών των μέτρων ήταν ότι, έως τα τέλη του έτους, είχαν ήδη αναληφθεί υποχρεώσεις ύψους 215 εκατ.ευρώ στο πλαίσιο του καλούμενου μηχανισμού FLEX- ευάλωτες χώρες (V-FLEX) για τη χορήγηση βοήθειας σε 11 αφρικανικές χώρες και δύο χώρες της Καραϊβικής, ώστε να μειώσουν τις χρηματοδοτικές ελλείψεις των δημόσιων προϋπολογισμών τους το 2009. Μέχρι τα τέλη του 2009, είχαν καταβληθεί 160 εκατ. ευρώ, ενώ τα υπόλοιπα 55 εκατ. ευρώ αναμένεται να καταβληθούν το πρώτο τρίμηνο του 2010. Εξάλλου, η ενδιάμεση αναθεώρηση των εγγράφων στρατηγικής ανά χώρα του έτους 2009 πραγματοποιήθηκε εγκαίρως, ώστε να είναι σε θέση η ΕΕ να προσαρμόσει τα μεμονωμένα προγράμματα συνεργασίας της στις μεταβαλλόμενες συνθήκες της πραγματικότητας.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαδραμάτισε προδραστικό ρόλο σε διάφορα διεθνή φόρουμ (ιδίως, στο πλαίσιο της G8, της G20 και των ΗΕ) για να διασφαλίσει ότι οι επιπτώσεις της χρηματοπιστωτικής και οικονομικής χρήσης στις πλέον φτωχές χώρες λαμβάνονται πλήρως υπόψη καθώς και ότι λαμβάνονται υπέρ τους ειδικά μέτρα.

Το έτος 2009 χαρακτηρίστηκε επίσης από τις εντεινόμενες προσπάθειες για την αντιμετώπιση του αντίκτυπου της κλιματικής αλλαγής. Καθώς πλησίαζαν οι διαπραγματεύσεις για το κλίμα στην Κοπεγχάγη, το Δεκέμβριο του 2009, η ΕΕ ενίσχυσε τη συνεργασία της και το διάλογο με τις αναπτυσσόμενες χώρες εταίρους. Η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση με τίτλο «Αύξηση της διεθνούς χρηματοδότησης για το κλίμα: ένα ευρωπαϊκό σχέδιο για τη συμφωνία της Κοπεγχάγης», για να βοηθήσει τις αναπτυσσόμενες χώρες να αντιμετωπίσουν την κλιματική αλλαγή[2]. Το Δεκέμβριο, η ΕΕ συμφώνησε για χρηματοδότηση «ταχείας εκκίνησης» ύψους 2,4 δισεκατ. ευρώ ετησίως για την περίοδο 2010-2012, για να βοηθήσει τις αναπτυσσόμενες χώρες να προσαρμοστούν στην αλλαγή του κλίματος και να κατευθυνθούν σε στρατηγικές χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Παράλληλα, η πρόθεση ήταν να τις προετοιμάσει να διαχειριστούν τα σημαντικότερα ποσά χρηματοδότησης για τις προσπάθειες άμβλυνσης και προσαρμογής τα οποία δεσμεύτηκαν για την περίοδο μετά το 2012. Το 2009, η Παγκόσμια Συμμαχία για την Αντιμετώπιση της Αλλαγής του Κλίματος έλαβε 35 εκατ. ευρώ για να βοηθήσει τις πιο φτωχές και ευάλωτες στην κλιματική αλλαγή χώρες, ιδίως τις λιγότερο ανεπτυγμένες καθώς και τις αναπτυσσόμενες μικρές νησιωτικές χώρες. Το Φεβρουάριο του 2009, δημοσιεύτηκε η ανακοίνωση « Στρατηγική της ΕΕ για την υποστήριξη της μείωσης των κινδύνων καταστροφών στις αναπτυσσόμενες χώρες»[3]. Σκοπός της ανακοίνωσης είναι να μειωθεί το βάρος των καταστροφών που υφίστανται οι πλέον ευάλωτες χώρες.

Δυναμικές σχέσεις ανά τον κόσμο

Κατά τη διάρκεια του 2009, η Ευρωπαϊκή Ένωση πραγματοποίησε συναντήσεις κορυφής με βασικούς παράγοντες της διεθνούς σκηνής, όπως η Κίνα, η Ινδία και η Ρωσία.

Οι πολιτικές σχέσεις με τη Λατινική Αμερική εξακολούθησαν να ενισχύονται το 2009. Το Σεπτέμβριο, η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση που καθορίζει ένα νέο πλαίσιο πολιτικής για τις σχέσεις μεταξύ της ΕΕ και της Λατινικής Αμερικής. Η επενδυτική διευκόλυνση για τη Λατινική Αμερική εγκρίθηκε το Δεκέμβριο με χρηματοδότηση ύψους 10,8 εκατ. ευρώ για να προσελκύσει πρόσθετες επενδύσεις στους τομείς των μεταφορών, της ενέργειας και του περιβάλλοντος και να υποστηρίξει τον κοινωνικό και τον ιδιωτικό τομέα.

Οι διαπραγματεύσεις με τις χώρες της Αφρικής, της Καραϊβικής και του Ειρηνικού (ΑΚΕ) για την δεύτερη αναθεώρηση της συμφωνίας του Κοτονού ξεκίνησαν επισήμως το Μάιο του 2009. Κατά το ίδιο έτος άρχισε και η διαδικασία ενδιάμεσης αναθεώρησης του 10ου ΕΤΑ, σκοπός της οποίας είναι η αξιολόγηση της προόδου που πραγματοποιήθηκε μέχρι σήμερα και η επικαιροποίηση της στρατηγικής συνεργασίας και των χρηματοδοτικών χορηγήσεων στις ενδιαφερόμενες χώρες.

Η στρατηγική σχέση με την Αφρική ενισχύθηκε περαιτέρω στο πλαίσιο της κοινής στρατηγικής Αφρικής-ΕΕ, για να αντιμετωπιστούν από κοινού οι ηπειρωτικές και παγκόσμιες προκλήσεις. Ο πολιτικός διάλογος εντατικοποιήθηκε και η κατάρτιση χαρτών πορείας στο πλαίσιο των οκτώ θεματικών εταιρικών σχέσεων οδήγησε σε συγκεκριμένη πρόοδο από την οποία επωφελήθηκαν και οι δύο ήπειροι.

Επωφελούμενες από την ισχυρή συμμετοχή της Νοτίου Αφρικής στη διαχείριση των συγκρούσεων στην Αφρική, η ΕΕ και η Νότιος Αφρική ενίσχυσαν σημαντικά το διάλογό τους για θέματα ειρήνης και ασφάλειας, το 2009.

Η πρώτη συνάντηση κορυφής ΕΕ-Πακιστάν πραγματοποιήθηκε στις Βρυξέλλες, τον Ιούνιο του 2009. Η ΕΕ ολοκλήρωσε επίσης τις διαπραγματεύσεις για τη σύναψη συμφωνίας εταιρικής σχέσης συνεργασίας με το Ιράκ, το Νοέμβριο 2009, με σκοπό την υπογραφή της το 2010, παρέχοντας για πρώτη φορά τη βάση για συμβατικές σχέσεις της ΕΕ και του Ιράκ.

Ως μέρος της ευρωπαϊκής πολιτικής γειτονίας (ΕΠΓ), η επενδυτική διευκόλυνση γειτονίας χρηματοδότησε 25 έργα κατά την περίοδο 2008-2009 στους τομείς των μεταφορών, του περιβάλλοντος και της ενέργειας καθώς και στον κοινωνικό και τον ιδιωτικό τομέα, με επιχορηγήσεις που ανήλθαν συνολικά σε 170 εκατ. ευρώ. Τούτο συνέβαλε στην κινητοποίηση 7,35 δισεκατ. ευρώ επενδύσεων από διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.

Η πορεία προς την επίτευξη των ΑΣΧ

Κατά τα πρόσφατα έτη, σημειώθηκε συνολικά πρόοδος όσον αφορά διάφορους στόχους και δείκτες των ΑΣΧ. Ωστόσο, η πρόοδος αυτή είναι άνιση και ορισμένες χώρες και περιοχές, ιδίως στην υποσαχάρεια Αφρική, παρουσιάζουν καθυστέρηση ως προς την επίτευξη αυτών των στόχων. Εξάλλου, οι προοπτικές για σταθερή πρόοδο απειλούνται από την παγκόσμια οικονομική κρίση, σε συνδυασμό με την κλιματική αλλαγή και τις επιπτώσεις προηγούμενων κλονισμών στους τομείς των τροφίμων και των καυσίμων.

Κατά το 2009, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατάρτισε προπαρασκευαστικά έγγραφα στους βασικούς τομείς των ΑΣΧ που αφορούν την ανθρώπινη ανάπτυξη, όπως η υγεία, η εκπαίδευση και η ισότητα ανδρών και γυναικών. Η θέσπιση αυτών των πολιτικών το 2010 θα διαμορφώσει τη συζήτηση στο εσωτερικό της ΕΕ για τους ΑΣΧ και θα τροφοδοτήσει τη συμβολή της ΕΕ στη συνάντηση κορυφής των ΗΕ για την ανασκόπηση των ΑΣΧ, το Σεπτέμβριο του 2010. Το θέμα που απασχολεί την Επιτροπή είναι να συμφωνήσει η ΕΕ σχετικά με μία συνολική προσέγγιση που να επιτρέπει να επιταχυνθεί η πρόοδος προς την υλοποίηση των ΑΣΧ η οποία καθορίστηκε για το 2015 και να παγιωθούν τα επιτεύγματα ώστε να σταθεροποιηθούν. Συμπεριελήφθησαν επίσης πολλές πρωτοβουλίες, μεταξύ των οποίων μία ανακοίνωση για την φορολογική διακυβέρνηση στις αναπτυσσόμενες χώρες και μία αναθεώρηση των θεματικών πολιτικών στον τομέα της επισιτιστικής ασφάλειας.

Η Επιτροπή υποστήριξε την υγεία, την εκπαίδευση, την απασχόληση, την κοινωνική προστασία και τα πολιτιστικά θέματα με μία σειρά μέσων και διαύλων, συμπεριλαμβανομένης της στήριξης του προϋπολογισμού, με σκοπό την ενίσχυση των εθνικών συστημάτων και την προσαρμογή της βοήθειας στις εθνικές πολιτικές.

Η Επιτροπή, ως μέλος του παγκόσμιου ταμείου καταπολέμησης του AIDS, της φυματίωσης και της ελονοσίας (GFATM) και αντιπρόσωπος της ΕΕ ως κύριου χορηγού (με συνεισφορά 872,5 εκατ. ευρώ από το 2002 έως το 2009) συνέχισε να διαδραματίζει ενεργό ρόλο σ’ αυτή την πρωτοβουλία και συμμετέσχε ενεργά στην παγκόσμια συμμαχία για τα εμβόλια και την ανοσοποίηση (GAVI). Ως μόνιμο μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Ταχείας Πρωτοβουλίας - Εκπαίδευση για όλους, η Επιτροπή επικεντρώθηκε στην αποτελεσματικότητα της βοήθειας, τις ανάγκες των ευάλωτων κρατών και τα θέματα διακυβέρνησης.

Η Επιτροπή διπλασίασε τις προσπάθειές της να προχωρήσει ο ΑΣΧ σχετικά με την ισότητα ανδρών και γυναικών. Το 2009, υποστήριξε μη κυβερνητικούς φορείς στις προσπάθειές τους για την καταπολέμηση του αναλφαβητισμού των ανηλίκων και την προώθηση της πρόσβασης των γυναικών στην ιδιοκτησία.

Σύμφωνα με τον στόχο 7 των ΑΣΧ, η Επιτροπή επικεντρώθηκε επίσης σε μείζονα περιβαλλοντικά θέματα, όπως η κλιματική αλλαγή, η ερημοποίηση, η βιοποικιλότητα και η διατήρηση της αλιείας και των δασών. Επίσης, συνεχίστηκε η στήριξη για την αύξηση της ικανότητας των αναπτυσσόομενων χωρών να εφαρμόζουν πολυμερείς περιβαλλοντικές συμφωνίες.

Κατά τη διάρκεια του έτους, η Επιτροπή συνέχισε τις προσπάθειές της για να βελτιώσει τη διαθεσιμότητα και την ποιότητα των δεδομένων των ΑΣΧ που προέρχονται από τις αναπτυσσόμενες χώρες. Πραγματοποιήθηκαν αναλύσεις των δεδομένων και παρασχέθηκε στήριξη στις αναπτυσσόμενες χώρες για να βελτιώσουν τη στατιστική ικανότητά τους. Σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, η κατάσταση βελτιώθηκε σαφώς, αλλά εξακολουθούν να υφίστανται σημαντικές ελλείψεις όσον αφορά τους δείκτες που χρησιμοποιούνται για τη μέτρηση των ΑΣΧ.

Συναφείς και στοχοθετημένες πολιτικές

Η Ευρωπαϊκή Κοινή Αντίληψη για την Ανάπτυξη[4] καθόρισε για πρώτη φορά μία κοινή θεώρηση της ΕΕ και των κρατών μελών της για την ανάπτυξη. Τα κύρια στοιχεία είναι τα ακόλουθα: περισσότερη και καλύτερη βοήθεια, βελτίωση της συνοχής της αναπτυξιακής πολιτικής καθώς και επικέντρωση στην Αφρική. Το 2009, τέσσερα έτη μετά τη θέσπισή της, η Επιτροπή πραγματοποίησε προκαταρκτική αξιολόγηση της εφαρμογής της κοινής αντίληψης, η οποία έγινε ευρέως αποδεκτή καθώς και πολύτιμη αναφορά για όλους τους αναπτυξιακούς φορείς.

Η βοήθεια από μόνη της δεν επαρκεί για να βοηθήσει τις πλέον φτωχές χώρες να αναπτυχθούν και η Επιτροπή κατέβαλε έντονες προσπάθειες κατά τα πρόσφατα έτη για να διασφαλίσει ότι όλες οι πολιτικές της ΕΕ ευθυγραμμίζονται με τις προσπάθειές της για την υλοποίηση των ΑΣΧ. Για το λόγο αυτό, η συνοχή της αναπτυξιακής πολιτικής αποτελεί μία συμπληρωματική και αναγκαία συνεισφορά στην ανάπτυξη.

Το Σεπτέμβριο του 2009, η Επιτροπή εξέδωσε τη δεύτερη βασική έκθεσή της, που καλύπτει 12 τομείς πολιτικής οι οποίοι έχουν αντίκτυπο στην ανάπτυξη. Οι τομείς αυτοί είναι το εμπόριο, το περιβάλλον, η κλιματική αλλαγή, η ασφάλεια, η γεωργία, η αλιεία, η κοινωνική διάσταση της παγκοσμιοποίησης, η απασχόληση και η αξιοπρεπής εργασία, η μετανάστευση, η έρευνα και η καινοτομία, η κοινωνία των πληροφοριών, οι μεταφορές και η ενέργεια. Ένας άλλος τομέας όπου η Επιτροπή αναζητά θετικές συνέργειες με τους αναπτυξιακούς στόχους είναι η χρηστή διακυβέρνηση στη φορολογία.

Η έκθεση δείχνει σαφώς τον πολύ σημαντικό αντίκτυπο που έχει στις αναπτυσσόμενες χώρες το ευρύ φάσμα των πολιτικών, διαδικασιών και μέσων της ΕΕ. Στους τομείς της έρευνας, του περιβάλλοντος και της ενέργειας, οι πολιτικές της ΕΕ ήταν ιδιαίτερα θετικές. Στην έρευνα, η ΕΕ και οι αναπτυσσόμενες χώρες συνεργάζονται σε τομείς που ενδιαφέρουν τις αναπτυσσόμενες χώρες, όπως η υγεία, ή η επισιτιστική ασφάλεια. Οι ερευνητές από τις αναπτυσσόμενες χώρες ενθαρρύνονται να συμμετέχουν σε ερευνητικά προγράμματα και σε προγράμματα κινητικότητας. Στην περιβαλλοντική πολιτική, η ΕΕ ανέλαβε την πρωτοβουλία για την προστασία των δασών στον κόσμο. Στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας της για την επιβολή της δασικής νομοθεσίας, τη διακυβέρνηση και το εμπόριο (FLEGT), η ΕΕ εισάγει μόνον πιστοποιημένη με οικολογικό σήμα ξυλεία από τις χώρες-εταίρους της, προκειμένου να καταπολεμήσει την παράνομη υλοτομία. Στον ενεργειακό τομέα, ο δεσμευτικός στόχος στο πλαίσιο της οδηγίας για την ανανεώσιμη ενέργεια (20% της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές έως το 2020) θα προωθήσει τις εξαγωγές βιοκαυσίμων από τις αναπτυσσόμενες χώρες. Ένα καθεστώς αειφορίας υποχρεώνει τους εισαγωγείς βιοκαυσίμων να συμμορφώνονται με τα περιβαλλοντικά κριτήρια και να αναφέρουν τις ενδεχόμενες αρνητικές οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις στις τρίτες χώρες.

Με βάση αυτές τις εμπειρίες και τα διδάγματα που αντλήθηκαν, το Συμβούλιο των Υπουργών ενέκρινε[5], το Νοέμβριο του 2009, πέντε τομείς δράσης με προτεραιότητα εντός του υφιστάμενου πλαισίου των 12 τομέων πολιτικής: εμπόριο και χρηματοπιστωτικός τομέας, κλιματική αλλαγή, επισιτιστική ασφάλεια, μετανάστευση καθώς και ειρήνη και ασφάλεια.

Τα μέτρα που έχουν στόχο να τεθεί η ανάπτυξη στο επίκεντρο των εξωτερικών πολιτικών της ΕΕ πρέπει να συμβαδίζουν με αυστηρές εσωτερικές πολιτικές στις αναπτυσσόμενες χώρες. Για την ΕΕ, η διακυβέρνηση έχει θεμελιώδη σημασία για την καταπολέμηση της φτώχειας, χάρη στη βελτίωση του επενδυτικού κλίματος και της διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών, τη μείωση της διαφθοράς, τη βελτίωση της χρηστής διακυβέρνησης στο φορολογικό τομέα και την είσπραξη των εσόδων για την ανάπτυξη, την ενίσχυση των οργανισμών «ελέγχων και εξισορροπήσεων» για να βελτιωθεί η λογοδοσία και η σταθερότητα. Ενώ αναγνωρίζει ότι η βελτίωση της δημοκρατικής διακυβέρνησης αποτελεί μία εσωτερική διαδικασία για κάθε χώρα, παράλληλα, η Επιτροπή είναι αποφασισμένη να θεωρεί τη δημοκρατική διακυβέρνηση τόσο ως ένα τομέα ειδικής δράσης όσο και ως ένα γενικό θέμα που αφορά όλα τα προγράμματα και τους τομείς. Έτσι, στους πολιτικούς και σχετικούς με τα δικαιώματα του ανθρώπου διαλόγους της με τις χώρες εταίρους, η ΕΕ συνεχίζει να θέτει τακτικά τα θέματα που αφορούν την ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών καθώς και τα δικαιώματα της γυναίκας. Σε ορισμένες χώρες, η Επιτροπή υποστηρίζει προγράμματα που έχουν ως αντικείμενο το θέμα των παιδιών που πλήττονται από ένοπλες συγκρούσεις καθώς και της βίας κατά των παιδιών. Το 2009, διοργανώθηκε για πρώτη φορά ένα περιφερειακό εργαστήριο για τους αυτόχθονες πληθυσμούς, τις μειονότητες και τις διακρίσεις που βασίζονται στην κάστα, με επίκεντρο κυρίως τη Νότια και τη Νοτιοανατολική Ασία. Η χρηστή διακυβέρνηση και ο σεβασμός των δικαιωμάτων του ανθρώπου στις χώρες εταίρους βελτιώνουν την ποιότητα της βοήθειας που χορηγείται από την ΕΕ αλλά και αποτελούν μέρος των θεμελιωδών αξιών της ΕΕ.

Ευρωπαϊκή βοήθεια – αύξηση των ποσών και βελτίωση της χρησιμοποίησής τους

Η ΕΕ (27 κράτη μέλη και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή) επαναβεβαίωσε τη θέση της ως του σημαντικότερου χορηγού αναπτυξιακής βοήθειας το 2009, με 48,2 δισεκατ. ευρώ, δηλ. πάνω από το ήμισυ[6] της παγκόσμιας Επίσημης Αναπτυξιακής Βοήθειας (ΕΑΒ). Η Επιτροπή ανέλαβε υποχρεώσεις ύψους 12 δισεκατ. ευρώ και εκταμίευσε 10 δισεκατ. ευρώ.

Το 2009, η Επιτροπή συνέχισε να βελτιώνει την αποτελεσματικότητα της βοήθειάς της. Πρωτοστάτησε στις πρωτοβουλίες που εγκρίθηκαν από υψηλού επιπέδου φόρουμ για την αποτελεσματικότητα της βοήθειας που διοργανώθηκαν από την Οργάνωση για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη/Επιτροπή Αναπτυξιακής Βοήθειας. Για να επιταχύνει την πρόοδο και να παρουσιάσει συγκεκριμένα αποτελέσματα εγκαίρως για το επόμενο φόρουμ που θα πραγματοποιηθεί στη Σεούλ το 2011, η Επιτροπή ενήργησε ως καταλύτης και συντονιστής για να βελτιώσει τις συνέργειες μεταξύ των κρατών μελών. Τούτο επέτρεψε να θεσπίσει το Συμβούλιο ένα επιχειρησιακό πλαίσιο της ΕΕ, το Νοέμβριο του 2009, το οποίο εστιάζεται στις τρεις βασικές προτεραιότητες για την αποτελεσματικότητα της βοήθειας που συμφωνήθηκαν στο τελευταίο φόρουμ, το οποίο πραγματοποιήθηκε στην Άκκρα, το 2008: τη μείωση του κατακερματισμού της βοήθειας μέσω του καταμερισμού της εργασίας μεταξύ των χορηγών, την αύξηση της χρησιμοποίησης των εθνικών συστημάτων και τη βελτίωση της ποιότητας τεχνικής συνεργασίας. Για το σκοπό αυτό, η Επιτροπή ενέκρινε ένα φιλόδοξο σχέδιο δράσης, τον Ιανουάριο του 2009.

Η Επιτροπή εξακολούθησε να προτιμά να χορηγεί βοήθεια υπό μορφή στήριξης του προϋπολογισμού (βλ. παρακάτω) και αναθεώρησε τον τρόπο με τον οποίο χορηγεί την τεχνική βοήθεια ούτως ώστε τα αποτελέσματά της να είναι μονιμότερα. Συνεργάζεται στενότερα με άλλους χορηγούς και αναθέτει σε κράτη μέλη της ΕΕ την αρμοδιότητα για την εφαρμογή ορισμένων προγραμμάτων στήριξης της ΕΕ. Η ΕΕ αποδέσμευσε σε πρωτοφανή βαθμό τη βοήθεια και, επίσης, άλλαξε την προσέγγισή της σχετικά με τους όρους και έλαβε μέτρα για να καταστήσει τη βοήθειά της περισσότερο προβλέψιμη και διαφανή.

Η Επιτροπή συνεργάζεται στενά με διεθνείς οργανώσεις, ιδίως τα ΗΕ και την ομάδα της Παγκόσμιας Τράπεζας. Το 2009, υπεγράφησαν συμφωνίες για συνολικό ποσό 935 εκατ. ευρώ με την ομάδα των ΗΕ, ποσό το οποίο αντιπροσωπεύει περίπου το 10% των συνολικών αναλήψεων υποχρεώσεων της ΕΕ στον τομέα της βοήθειας. Οι συμφωνίες που υπεγράφησαν με την ομάδα της Παγκόσμιας Τράπεζας έφθασαν τα 469 εκατ. ευρώ. Αν και τα κεφάλαια αυτά τα διαχειρίζονται διεθνείς οργανώσεις σύμφωνα με τις οικείες διαδικασίες, η Επιτροπή ελέγχει αν τα κεφάλαια αποτελούν αντικείμενο ορθής διαχείρισης σύμφωνα με τα πρότυπα της ΕΕ και, όπου είναι δυνατό, τις διαδικασίες της. Το 2009, υπεγράφησαν με τα ΗΕ, την ομάδα της Παγκόσμιας Τράπεζας και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο επιχειρησιακές συμφωνίες που καθορίζουν την εντολή καθηκόντων γι’αυτούς τους ελέγχους (επαληθεύσεις). Η συμφωνία με το ΔΝΤ θα διευκολύνει την Επιτροπή να συνεργαστεί μαζί του σε προγράμματα καταπολέμησης της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.

Όσον αφορά τη συνεργασία μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των τοπικών αρχών, το 2009 άρχισαν τα πρώτα στάδια εφαρμογής της στρατηγικής που χάραξε η Επιτροπή στην ανακοίνωσή της του 2008 - Οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης: φορείς ανάπτυξης[7] . Η πρώτη διάσκεψη για την αποκεντρωμένη συνεργασία, στην οποία συμμετείχαν πλέον των 300 αντιπροσωπειών των φορέων τοπικής αυτοδιοίκησης από την ΕΕ και τις αναπτυσσόμενες χώρες, πραγματοποιήθηκε στις Βρυξέλλες, το Δεκέμβριο του 2009. Καθόλη τη διάρκεια του έτους, συνεχίστηκε η συνεργασία με μη κυβερνητικούς φορείς, τόσο από την άποψη της συμμετοχής τους στη χάραξη αναπτυξιακών στρατηγικών όσο και από την άποψη του ρόλου τους ως φορέων υλοποίησης των αναπτυξιακών δράσεων.

Στήριξη του προϋπολογισμού

Η στήριξη του προϋπολογισμού είναι ο προτεινόμενος μηχανισμός της Επιτροπής για την παράδοση της βοήθειας, σύμφωνα με τις αρχές της ενίσχυσης της οικειοποίησης της βοήθειας σε τοπικό επίπεδο, της προώθησης της αναπτυξιακής ικανότητας στις χώρες εταίρους, της διασφάλισης της ευθυγράμμισης της βοήθειας με τις εθνικές στρατηγικές, καθώς και της μείωσης του κόστους των συναλλαγών για την παράδοση της βοήθειας.

Η στήριξη του προϋπολογισμού είναι ένας μηχανισμός όπου τα κεφάλαια μεταφέρονται στο δημόσιο ταμείο της δικαιούχου χώρας με την προϋπόθεση ότι η εν λόγω χώρα πληροί τους όρους που έχουν συμφωνηθεί για την πληρωμή. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, το 2009, η Επιτροπή ανέλαβε υποχρεώσεις ύψους 2,4 δισεκατ. ευρώ από τα κονδύλια της βοήθειας της ΕΕ για την εξωτερική συνεργασία[8]. Τα κεφάλαια χορηγούνται είτε ως στήριξη του γενικού προϋπολογισμού (ΣΓΠ), η οποία στηρίζει την εφαρμογή μιας εθνικής αναπτυξιακής πολιτικής/στρατηγικής, είτε ως τομεακή στήριξη του προϋπολογισμού (ΤΣΠ), για να μπορέσει η χώρα εταίρος να σημειώσει πρόοδο σε ένα δεδομένο τομέα.

Το 2009, οι αναλήψεις υποχρεώσεων υπό μορφή ΣΓΠ αντιπροσώπευαν το 35% όλων των νέων επιχειρήσεων στήριξης του προϋπολογισμού, φτάνοντας συνολικά σε 869 εκατ. ευρώ. Οι 23 δικαιούχοι χώρες ανήκουν όλες στην περιοχή των χωρών ΑΚΕ. Το 2009, περίπου το 10% των νέων επιχειρήσεων υπό μορφή ΣΓΠ πραγματοποιήθηκαν σε ευπαθείς χώρες (βλ. πίνακα).

Η χρήση της ΤΣΠ αυξήθηκε ελαφρώς το 2009. Οι συνολικές δεσμεύσεις υπό μορφή ΤΣΠ ανήλθαν συνολικά σε 1,6 δισεκατ. ευρώ, το οποίο αντιπροσωπεύει περίπου το 65% των νέων επιχειρήσεων στήριξης του προϋπολογισμού το 2009. Η στήριξη αυτή χρησιμοποιήθηκε σχεδόν για όλες τις νέες επιχειρήσεις στήριξης του προϋπολογισμού εκτός της περιοχής των χωρών ΑΚΕ. Στις γειτονικές της ΕΕ χώρες και στη Νότιο Αφρική, οι επιχειρήσεις στήριξης του προϋπολογισμού συγκεντρώθηκαν στην επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση, στη μεταρρύθμιση της δημόσιας υγείας, στη διαχείριση του νερού και των λυμμάτων, στις μεταφορές, το περιβάλλον και την απασχόληση καθώς και στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Στην Ασία, όλες οι αναλήψεις υποχρεώσεων αφορούσαν τους κοινωνικούς τομείς. Στη Λατινική Αμερική, οι κύριοι τομείς ήταν η εκπαίδευση και η κοινωνική συνοχή. Στην περιοχή των χωρών ΑΚΕ, οι επιχειρήσεις υπό μορφή ΤΣΠ συγκεντρώθηκαν στους παραδοσιακούς τομείς (οδοποιΐα, υγεία και εκπαίδευση), με ορισμένους νεοεμφανιζόμενους τομείς, όπως η αποκεντρωμένη γεωργία και η ανάπτυξη των ανθρώπινων πόρων.

Με βάση μία παρουσίαση στον ΟΟΣΑ/ΕΑΒ, η ΕΕ δοκιμάζει τώρα μία νέα μέθοδο για την αξιολόγηση της στήριξης του προϋπολογισμού. Κατά το 2009, δρομολογήθηκαν στην Τυνησία, το Μαλί και τη Ζάμπια πρότυπες πειραματικές αξιολογήσεις. Εάν οι πρότυπες δοκιμές αποδειχτούν θετικές, η συμφωνηθείσα μέθοδος, η οποία προβλέπει εναρμονισμένες διαδικασίες αξιολόγησης, θα είναι διαθέσιμη σε όλες τις δικαιούχους χώρες έως τα μέσα του 2011.

Οι γεωγραφικές αξιολογήσεις της Επιτροπής που ολοκληρώθηκαν το 2009 δείχνουν ότι σχεδόν σε όλες τις χώρες και τις περιοχές η μετατόπιση προς τη στήριξη του προϋπολογισμού είχε θετικό αντίκτυπο, για παράδειγμα, στο διάλογο με τις χώρες εταίρους, το συντονισμό των χορηγών, τη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών και τις στρατηγικές μεταρρυθμίσεις στις δικαιούχους χώρες. Ωστόσο, οι διαπιστώσεις αυτές βασίζονται σε περιορισμένο αριθμό περιπτώσεων και δεν μπορούν να γενικευθούν.

Η ενίσχυση των συστημάτων διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών (ΔΔΕ) αποτελεί πάντα ένα θεμελιώδες στοιχείο για τη χορήγηση της στήριξης του προϋπολογισμού, που εγγυάται ότι οι κυβερνήσεις λογοδοτούν για τη χρήση των προϋπολογισμών τους στους φορολογούμενούς τους καθώς και στους φορολογούμενους της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το διαγνωστικό εργαλείο Δημόσιες Δαπάνες και Δημοσιονομική Ευθύνη (ΔΔΔΕ), το οποίο δημιούργησε η Επιτροπή με την Παγκόσμια Τράπεζα και ορισμένες άλλες οργανώσεις, χρησιμοποιείται για τον καθορισμό των σημείων αναφοράς που επιτρέπουν να διαπιστώνεται κατά πόσον οι χώρες πραγματοποιούν πρόοδο στα οικεία συστήματα ΔΔΟ. Από τον Ιούνιο του 2005 έως τα τέλη του 2009, διενεργήθηκαν αξιολογήσεις ΔΔΔΕ σε 105 χώρες, από τις οποίες 62 είναι από την περιοχή των χωρών ΑΚΕ. Τούτο καλύπτει σχεδόν όλες τις χώρες που λαμβάνουν στήριξη του προϋπολογισμού τους που χρηματοδοτείται από την ΕΕ.

Εφαρμόζονται προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης για να βελτιωθεί η ικανότητα των υπηρεσιών της Επιτροπής να σχεδιάζουν και να εφαρμόζουν προγράμματα στήριξης του προϋπολογισμού. Αυτά τα προγράμματα κατάρτισης είναι συνήθως ανοιχτά στους υπαλλήλους των κυβερνήσεων των χωρών εταίρων καθώς και στο προσωπικό άλλων οργανώσεων χορηγών.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί ότι, για ορισμένα ευάλωτα κράτη σε καταστάσεις μετά από κρίση ή από συγκρούσεις, η στήριξη του προϋπολογισμού αποτελεί τον καλύτερο τρόπο βοήθειας, ακόμη και αν αυτές οι χώρες δεν πληρούν τυπικά τα κριτήρια γι’ αυτού του είδους τη στήριξη. Κατά την άποψη της Επιτροπής, η στήριξη του προϋπολογισμού μπορεί να διευκολύνει τη σταθεροποίηση και να αποσωβήσει περαιτέρω οικονομική και πολιτική επιδείνωση. Για το λόγο αυτό, η Επιτροπή κατάρτισε νέες κατευθυντήριες γραμμές το 2009 για να προσαρμόσει τα κριτήρια για τη στήριξη του προϋπολογισμού στην ιδιαίτερη κατάστασή τους. Συνεπώς, τα προγράμματα στήριξης του προϋπολογισμού θα σχεδιαστούν κατά τρόπο ώστε να αμβλύνονται οι κίνδυνοι και συγχρόνως να διασφαλίζεται η σωστή εκμετάλλευση της συγκυρίας που ακολουθεί το τέλος κρίσεων ή συγκρούσεων. ( Για περισσότερες πληροφορίες, βλ. 5.1.2 της πλήρους έκθεσης.

Επιδίωξη αποτελεσμάτων

Η Επιτροπή καταβάλλει προσπάθειες για να μετρά τον αντίκτυπο των ενεργειών της για την αναπτυξιακή συνεργασία. Πρόκειται για μία σημαντική προτεραιότητα που την συμμερίζοναι όλοι οι χορηγοί. Βοηθά να προσανατολίζεται η βοήθεια εκεί όπου είναι πλέον αποτελεσματική. Μέχρι τώρα, η πλειονότητα των χορηγών επικεντρώθηκαν περισσότερο στα χρησιμοποιούμενα μέσα, τις δαπάνες και τις τεχνικές πτυχές της βοήθειας και λιγότερο στα αποτελέσματα, τον αντίκτυπο και τη βιωσιμότητα. Η μέτρηση των αποτελεσμάτων, του αντίκτυπου και της βιωσιμότητας των έργων και των προγραμμάτων έχει αποφασιστική σημασία για την εκτίμηση των αποτελεσμάτων της βοήθειας στην πραγματική εξάλειψη της φτώχειας.

Στην πράξη, η Επιτροπή επιδίωξε να αναβαθμίσει τα πρότυπά της τα τελευταία χρόνια όσον αφορά την υλοποίηση της βοήθειας, τον ποιοτικό έλεγχο, τη λογοδοσία και τον έλεγχο των αποτελεσμάτων. Άρχισε μία μεταρρύθμιση των διαδικασιών της ούτως ώστε να τις καταστήσει απλούστερες, περισσότερο εστιασμένες στην ποιότητα και τα αποτελέσματα και σύμφωνες με τους στόχους για την αποτελεσματικότητα της βοήθειας που έχουν συμφωνηθεί σε διεθνές επίπεδο. Η Επιτροπή ανέπτυξε επίσης περισσότερο δυναμικές μορφές εταιρικής σχέσης με τους δικαιούχους και με άλλους χορηγούς, απλούστευσε τις διαδικασίες της και διασαφήνισε τους κανόνες για την παράδοση και την υλοποίση της βοήθειας.

Το 2009, οι προσπάθειες επικεντρώθηκαν:

- στην εφαρμογή της μεταρρύθμισης της τεχνικής συνεργασίας της Επιτροπής για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της βοήθειας. Τα βασικά στοιχεία σ’ αυτό το στάδιο ήταν να χαραχτεί ένας προσανατολισμός και να θεσπιστεί ένα σύστημα για τον έλεγχο των αποτελεσμάτων της μεταρρύθμισης·

- στη θέσπιση ορισμένων μεθοδολογικών μέσων το 2009, με σκοπό την απλούστευση και τον εξορθολογισμό της εφαρμογής της εξωτερικής βοήθειας της ΕΕ·

- στην ανάπτυξη δεξιοτήτων και ικανοτήτων του προσωπικού που συμμετέχει στην παράδοση της εξωτερικής βοήθειας στο επίπεδο της έδρας και των αντιπροσωπειών·

- στην αναθεώρηση του βασικού ποιοτικού εργαλείου που εφαρμόζεται στο στάδιο του σχεδιασμού του κύκλου ζωής του έργου, το οποίο είναι ένας μηχανισμός αξιολόγησης από ομοτίμους που καλείται οQSG (Ομάδα Στήριξης της Ποιότητας) και το οποίο το 2009 κάλυψε σχεδόν το 100% των επιλέξιμων έργων και προγραμμάτων.

Η Επιτροπή διαθέτει ένα αποτελεσματικό πρόγραμμα αξιολογήσεων: το 2009, δρομολογήθηκαν 19 νέες αξιολογήσεις. Τα βασικά συμπεράσματα από τις ολοκληρωθείσες αξιολογήσεις είναι ότι ο προγραμματισμός, η εφαρμογή και η αποτελεσματικότητα είναι ικανοποιητικές στις περισσότερες περιπτώσεις. Η αποτελεσματικότητα και η βιωσιμότητα θεωρούνται ακόμη τα ασθενέστερα στοιχεία. Οι παρεμβάσεις της ΕΕ έχουν βεβαίως θετικά αποτελέσματα, αλλά οι οικειοποίηση από τις χώρες εταίρους πρέπει να αυξηθεί.

Το 2009 συντάχθηκαν συνολικά 1 548 εκθέσεις παρακολούθησης με βάση τα αποτελέσματα. Τούτο αντιπροσωπεύει αύξηση κατά 24% σε σύγκριση με το 2008. Τα αποτελέσματα για το 2009 δείχνουν ότι η απόδοση του έργου βελτιώθηκε σε σύγκριση με το 2008.

Εν συντομία, η Επιτροπή ενήργησε με ταχύτητα για να αντιμετωπίσει τα προβλήματα που προκλήθηκαν από τις κρίσεις του 2008-2009 και για να διασφαλίσει ότι μεγιστοποιούνται τα αποτελέσματα των πόρων της. Η ΕΕ έδειξε την ικανότητά της να καινοτομεί και να προσαρμόζει τα μέσα της βοήθειας προκειμένου να αντιμετωπίζει νέες προκλήσεις. Η δυναμική αυτής της διαδικασίας δημιούργησε νέες συνέργιες και πιο απτά αποτελέσματα.

Η Επιτροπή θα συνεχίσει το έργο της προς την υλοποίηση των αναπτυξιακών στόχων της χιλιετίας, οι οποίοι θα αποτελέσουν αντικείμενο μείζονος διεθνούς ανασκόπησης το 2010.

[pic]

[pic]

[pic]

[1] Σε ένα έγγραφο με τίτλο «Στήριξη προς τις αναπτυσσόμενες χώρες για την αντιμετώπιση της κρίσης»

[2] COM(2009) 475 τελικό της 10.09.2009.

[3] COM (2009) 84 τελικό της 04.03 2009.

[4] Η κοινή αντίληψη εγκρίθηκε το Δεκέμβριο του 2005 από τους Προέδρους της Επιτροπής, του Συμβουλίου και του Κοινοβουλίου.

[5] Συνοχή των αναπτυξιακών πολιτικών - Δημιουργία του πολιτικού πλαισίου για μια προσέγγιση για το σύνολο της Ένωσης (COM(2009)458 τελικό.

[6] Τα 15 μέλη της ΕΕ του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης/Επιτροπή Αναπτυξιακής Βοήθειας (ΟΟΣΑ/ΕΑΒ) αντιπροσωπεύουν το 56% όλης της Επίσημης Αναπτυξιακής Βοήθειας της ΕΑΒ.

[7] COM2008(626) της 08.10.2008.

[8] Τούτο καλύπτει μόνον τη βοήθεια που διαχειρίζεται η υπηρεσία συνεργασίας EuropeAid .