Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στο Συμβούλιο, στην Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και στην Επιτροπή των Περιφερειών — Προετοιμάζοντας το μέλλον μας: Ανάπτυξη μιας κοινής στρατηγικής για τις βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής»

COM (2009) 512 τελικό

2011/C 48/20

Εισηγητής: ο κ. MORGAN

Στις 30 Οκτωβρίου 2009 και σύμφωνα με το άρθρο 262 της Συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, η Επιτροπή αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα την

«Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στο Συμβούλιο, στην Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και στην Επιτροπή των Περιφερειών - Προετοιμάζοντας το μέλλον μας: Ανάπτυξη μιας κοινής στρατηγικής για τις βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής»

COM(2009) 512 τελικό.

Το ειδικευμένο τμήμα «Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση», στο οποίο ανατέθηκαν οι σχετικές προπαρασκευαστικές εργασίες, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 8 Ιουλίου 2010.

Κατά την 465η σύνοδο ολομέλειας της 15ης και 16ης Σεπτεμβρίου 2010 (συνεδρίαση της 15ης Σεπτεμβρίου 2010), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε την ακόλουθη γνωμοδότηση με 112 ψήφους υπέρ, 2ψήφους κατά και 1 αποχή.

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1   Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την πρόταση να δοθεί έμφαση στις βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής (ΒΤΓΕ). Επίσης, υπογραμμίζει ότι οι δραστηριότητες Ε&Α σε πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα πρέπει να επικεντρώνονται στις ΒΤΓΕ, προκειμένου να τονωθεί η ανάπτυξη και να στηριχθεί η εμπορική και βιομηχανική εφαρμογή τους.

1.2   Εντούτοις, η πρόταση, ως έχει, δεν φαίνεται να προσθέτει τίποτα στις υπόλοιπες πρωτοβουλίες της ΕΕ για τη βελτίωση της καινοτομίας και της έντασης της Ε&Α στην εσωτερική αγορά. Προηγούμενα προγράμματα δεν σημείωσαν επιτυχία, όπως περιγράφεται στην ανάλυση της Επιτροπής για την κατάσταση που επικρατεί (βλ. παράγραφο 3.8 στη συνέχεια).·Συνεπώς, χρειάζεται να διαμορφωθεί μια νέα προσέγγιση.

1.3   Στην ανακοίνωση αναφέρεται ότι «ενώ η απαιτούμενη Ε&Α και οι ειδικές της εφαρμογές αποτελούν κατ’ εξοχήν αρμοδιότητα των επιχειρήσεων, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει να θέσουν σε εφαρμογή τους ενδεδειγμένους όρους-πλαίσια και τα κατάλληλα εργαλεία στήριξης για την ενίσχυση των βιομηχανικών ικανοτήτων της ΕΕ για την ανάπτυξη των ΒΤΓΕ». Προς τούτο, αρμόδια είναι τα κράτη μέλη. Η ΕΟΚΕ, ωστόσο, πιστεύει ότι η προσέγγιση αυτή είναι προβληματική δεδομένου ότι η ΕΕ δεν διαθέτει αρκετές πρωτοπόρες εταιρείες τεχνολογίας αιχμής για να αξιοποιήσουν επαρκώς τις ΒΤΓΕ (βλ. κεφάλαιο 5 στη συνέχεια).

1.4   Δεδομένου ότι στην ΕΕ δεν υπάρχουν πολλές μεγάλες επιχειρήσεις τεχνολογίας αιχμής, οι ΜΜΕ αντιμετωπίζουν ιδιαίτερα προβλήματα. Ορισμένες ΜΜΕ αναπτύσσουν αρχικά μικρής κλίμακας δραστηριότητα και καταλήγουν σημαντικοί παράγοντες σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι περισσότερες νεοσύστατες επιχειρήσεις τεχνολογίας αιχμής αναγκάζονται να συνεργάζονται με μεγάλες εταιρείες για να στηρίξουν την ανάπτυξη και την επιβίωσή τους. Πολλές ΜΜΕ, στη συνέχεια, εξαγοράζονται από μεγάλες εταιρείες που επιδιώκουν με τον τρόπο αυτό να συμπληρώσουν τις δικές τους προσπάθειες Ε&Α. Ελλείψει εταιρειών τεχνολογίας αιχμής στην ΕΕ, οι εταιρείες των ΗΠΑ και της Ασίας έχουν γίνει εταίροι ή ιδιοκτήτες ευρωπαϊκών ΜΜΕ.

1.5   Στην ανακοίνωση αφήνεται να διαφανεί η παραδοχή ότι τα συμφέροντα της ΕΕ είναι σαφή και είναι κατανοητά, χωρίς ωστόσο να ισχύει κάτι τέτοιο. Οι περισσότερες εταιρείες τεχνολογίας αιχμής είναι πολυεθνικές ή παγκόσμιας εμβέλειας. Μπορεί να έχουν την έδρα τους οπουδήποτε και να είναι εισηγμένες σε οποιοδήποτε χρηματιστήριο. Μέτοχοί τους είναι παγκόσμιοι θεσμικοί φορείς. Οι διάφοροι κρίκοι στην αλυσίδα αξίας της βασικής έρευνας, της ανάπτυξης προϊόντων, της παραγωγής και της συναρμολόγησης μπορεί να βρίσκονται σε διαφορετικές ηπείρους. Μέσω εξαγορών αποκτάται η απαραίτητη τεχνολογία. Η προώθηση του εμπορικού σήματος και οι πωλήσεις γίνονται σε παγκόσμιο επίπεδο. Ουσιαστικά, όλα τα προϊόντα διατίθενται παντού.

1.6   Πού βρίσκονται τα ευρωπαϊκά συμφέροντα σε αυτόν τον γόρδιο δεσμό; Τούτα εξαρτώνται από την επιτυχία ή την αποτυχία των κρατών μελών να τονώσουν την επιχειρηματικότητα. Για την αξιοποίηση των ΒΤΓΕ χρειάζονται περισσότερες επιχειρήσεις. Πρέπει να ενθαρρυνθεί η σύσταση εταιρειών, να στηριχθεί η ανάπτυξή τους και να ενισχυθούν οι εισερχόμενες επενδύσεις. Πρέπει να επανεξετασθεί η επιχειρηματική νοοτροπία στην Ευρώπη. Από τη Συνθήκη της Ρώμης και την επακόλουθη Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη, η ΕΕ απέτυχε να συμβαδίσει με τον υπόλοιπο κόσμο στην πρόοδο της τεχνολογίας. Οι ΒΤΓΕ αποτελούν ενδεχομένως την τελευταία ευκαιρία της Ευρώπης να αποκτήσει ηγετική θέση στον κλάδο των προϊόντων και των υπηρεσιών τεχνολογίας αιχμής.

1.7   Προκειμένου να επιτύχει αυτή η πολιτική, θα πρέπει να ενισχυθεί ο κλάδος της μεταποίησης στην Ευρώπη και να υπάρξει αλλαγή νοοτροπίας. Η αντίληψη πως η μεταποίηση μπορεί να ανατίθεται με υπεργολαβία στον αναπτυσσόμενο κόσμο δεν ανταποκρίνεται πλέον στην πραγματικότητα. Ο σχεδιασμός της παραγωγής και η τεχνολογία αποτελούν βασικά συστατικά της καινοτομίας των προϊόντων τεχνολογίας αιχμής. Η Ευρώπη πρέπει να επανακτήσει αυτό το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και παράλληλα πρέπει να αναπτυχθούν σταδιακά νέες επιχειρήσεις τεχνολογίας αιχμής. Επιπλέον, η Ευρώπη χρειάζεται περισσότερες θέσεις εργασίας.

1.8   Η ΕΟΚΕ τονίζει πως θα πρέπει να επιτευχθεί μια κατάλληλη ισορροπία μεταξύ της εφαρμοσμένης έρευνας και της βασικής έρευνας Η βασική έρευνα παρέχει την πρώτη ύλη, χάρη στην οποία οι μακροπρόθεσμες και βιώσιμες καινοτομίες καθώς και οι νέες βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής μπορούν να αναπτυχθούν. Η ισορροπία μεταξύ εφαρμοσμένης και βασικής έρευνας είναι επίσης σημαντική για την προσέλκυση διακεκριμένων ερευνητών.

1.9   Είναι δύσκολο να διαμορφωθεί μια ευρωκεντρική στρατηγική σε μια παγκόσμια αγορά. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η ανακοίνωση δεν περιέχει κάποια αναφορά σε επιδόσεις, στόχους και προθεσμίες που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν στο αποτέλεσμα της υπό εξέταση πρωτοβουλίας. Η Ομάδα υψηλού επιπέδου θα πρέπει να ασχοληθεί κατά προτεραιότητα με τη συγκρότηση του εν λόγω προγράμματος.

1.10   Στο κεφάλαιο 4 εξετάζονται αναλυτικά οι προτάσεις για τις ΒΤΓΕ. Συνοπτικά, τα βασικά σημεία είναι τα εξής:

1.11   Δικαίως ανησυχεί η Επιτροπή ότι, χωρίς τη σωστή ενημέρωση, ένα παραπληροφορημένο κοινό μπορεί να αντιτίθεται αδικαιολόγητα σε νέα προϊόντα και υπηρεσίες που βασίζονται στις ΒΤΓΕ. Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών, προκειμένου να επιτευχθεί η αναγκαία πρόοδος. Θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προτεραιότητα προκειμένου να προσελκύσουμε το ενδιαφέρον του κοινού γενικότερα και της νέας γενιάς ειδικότερα για την εκπληκτική επιστήμη και τεχνολογία που μας περιτριγυρίζει στην καθημερινή ζωή μας, είτε πρόκειται για την εξαιρετική σύγκλιση ΤΜΤ (1) που αντικατοπτρίζεται σε προϊόντα τύπου iPhone, είτε για την αλυσίδα βιολογίας, χημείας, φυσικής και εφοδιαστικής που φέρνει φαγητό στο τραπέζι μας μέσω του φούρνου μικροκυμάτων. Η Ευρώπη χρειάζεται περισσότερους επιστήμονες αποφασισμένους να αλλάξουν τον κόσμο.

1.12   Παράλληλα, η ΕΟΚΕ επιμένει στην υιοθέτηση μιας συνετής προσέγγισης ως προς την ανάπτυξη ΒΤΓΕ, ώστε παρά τους πιθανούς κινδύνους να μετριάζονται τα κλιματικά, υγειονομικά και κοινωνικά προβλήματα, και να είναι βιώσιμη η πρόοδος. Χωρίς διακινδύνευση στην έρευνα δεν υπάρχει ούτε πρόοδος, ούτε ανακαλύψεις. Ωστόσο, στο στάδιο της μαζικής παραγωγής εφαρμογών ΒΤΓΕ, η ΕΟΚΕ προσδοκά ότι δεν θα τεθεί σε κίνδυνο ούτε η ευημερία των πολιτών ούτε η βιωσιμότητα του περιβάλλοντος.

2.   Εισαγωγή

2.1   Στο κεφάλαιο 1 της ανακοίνωσης αναφέρεται ότι «η ΕΕ πρέπει να επιτύχει υψηλές επιδόσεις στην καινοτομία προκειμένου να εξοπλιστεί με όλα τα μέσα που χρειάζεται για να αντιμετωπίσει τις σοβαρές κοινωνικές προκλήσεις που την περιμένουν». Η Επιτροπή καλεί τα κράτη μέλη να αποδεχθούν τη σημασία της ανάπτυξης ΒΤΓΕ στην ΕΕ. Τούτο αποτελεί προϋπόθεση για να αναδειχθεί η ΕΕ τόσο σε χώρο πρόσφορο για την καινοτομία όσο και σε κορυφαίο διεθνή παράγοντα που θα μετουσιώσει τη δέσμευση της αυτή σε αύξηση της ευημερίας, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό.

2.2   Η Επιτροπή πρότεινε τη σύσταση μιας ομάδας εμπειρογνωμόνων υψηλού επιπέδου, η οποία θα ασχοληθεί στους τομείς που επισημαίνονται στο κεφάλαιο 4. Η ομάδα έχει ήδη συσταθεί και αποτελείται από εμπειρογνώμονες των κρατών μελών από τη βιομηχανικό και ακαδημαϊκό τομέα. Για να δημιουργηθούν συνέργειες, η εν λόγω ομάδα θα πρέπει να συνεργάζεται στενά με άλλες ομάδες εμπειρογνωμόνων υψηλού επιπέδου, εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής και με άλλους τεχνολογικούς φορείς.

2.3   Η ομάδα οφείλει:

Η ΕΟΚΕ προσδοκά το έργο της ομάδας να διαπνέεται από διορατικότητα, όραμα και οικουμενική προσέγγιση.

3.   Βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής

3.1   Οι ΒΤΓΕ με τη μεγαλύτερη στρατηγική σημασία είναι οι εξής:

3.2   Νανοτεχνολογία: γενικός όρος που καλύπτει τον σχεδιασμό, τον χαρακτηρισμό, την παραγωγή και την εφαρμογή δομών, συσκευών και συστημάτων με έλεγχο της μορφής και του μεγέθους σε νανομετρική κλίμακα.

3.3   Μικροηλεκτρονική και νανοηλεκτρονική: ασχολούνται με εξαρτήματα ημιαγωγών και ηλεκτρονικά υποσυστήματα ελαχιστοποιημένων διαστάσεων και με την ενσωμάτωσή τους σε μεγαλύτερα προϊόντα και συστήματα.

3.4   Φωτονική: πολυεπιστημονικός τομέας που ασχολείται με το φως, την παραγωγή, την ανίχνευση και τη διαχείρισή του.

3.5   Τεχνολογίες προηγμένων υλικών: παρέχουν, αφενός, οικονομικότερα υποκατάστατα υφιστάμενων υλικών και, αφετέρου, νέα προϊόντα και υπηρεσίες υψηλότερης προστιθέμενης αξίας. Παράλληλα, αναμένεται να μειώσουν τόσο την εξάρτηση από πρώτες ύλες όσο και τους περιβαλλοντικούς κινδύνους και τα απόβλητα.

3.6   Βιομηχανική βιοτεχνολογία: περιλαμβάνει τη χρήση μικροοργανισμών ή συστατικών τους, όπως τα ένζυμα, για την παραγωγή χρήσιμων για τη βιομηχανία προϊόντων, ουσιών και χημικών δομικών στοιχείων, με ιδιότητες που δεν μπορούν να παράσχουν οι συμβατικές πετροχημικές διαδικασίες.

3.7   Κεντρικό σημείο της ανακοίνωσης είναι η επίτευξη συμφωνίας μεταξύ των κρατών μελών όσον αφορά την επιλογή των βασικών τεχνολογιών γενικής εφαρμογής. Από την επιλογή των τεχνολογιών θα προκύψει το λογισμικό για τη λειτουργία τους και οι εφαρμογές τους. Η ΕΟΚΕ αφήνει στην κρίση της ομάδας υψηλού επιπέδου την τελειοποίηση του σχετικού καταλόγου. Προτείνει δε να εξετασθούν οι περιπτώσεις των υπολογιστών υψηλών επιδόσεων και της προσομοίωσης.

3.8   Σύμφωνα με την Επιτροπή, η ΕΕ αντιμετωπίζει σημαντικά εμπόδια στην ευρύτερη ανάπτυξη των ΒΤΓΕ. Η ΕΕ ήταν λιγότερο αποτελεσματική από τις ΗΠΑ και ορισμένες ασιατικές χώρες όσον αφορά την διάθεση στο εμπόριο και την εκμετάλλευση των νανοτεχνολογιών, ορισμένων πτυχών της φωτονικής, της βιοτεχνολογίας ή των ημιαγωγών. Για τους τομείς αυτούς καταβάλλονται σημαντικές προσπάθειες Ε&A χωρίς ωστόσο να επιτυγχάνονται οικονομικά και κοινωνικά οφέλη και οι λόγοι είναι οι εξής:

4.   Προτάσεις πολιτικής

4.1   Για μια αποτελεσματική βιομηχανική ανάπτυξη των ΒΤΓΕ, πρέπει να εξεταστούν δέκα τομείς πολιτικής. Στο κείμενο με πλάγιους χαρακτήρες συνοψίζεται η πρόταση της Επιτροπής.

4.2   Προώθηση των βασικών τεχνολογιών γενικής εφαρμογής:

4.2.1   Η ΕΟΚΕ στηρίζει πλήρως την πρόταση για ενίσχυση των προγραμμάτων που λαμβάνουν δημόσια ενίσχυση έτσι ώστε να αντισταθμιστούν οι επιπτώσεις της κρίσης στην τεχνολογική ανάπτυξη. Η συμπίεση των επιχειρηματικών κερδών οπωσδήποτε περιορίζει την Ε&Α των επιχειρήσεων. Η έμφαση στη συνεργασία που δίνεται από τα χρηματοδοτικά προγράμματα της ΕΕ συχνά είναι ανυπέρβλητο εμπόδιο για τις μικρές νεοσύστατες εταιρείες τεχνολογίας αιχμής που συχνά διακατέχονται από θρησκευτική προσήλωση στον στόχο τους. Οι δημόσιοι πόροι θα πρέπει να διατίθενται χωρίς περιοριστικούς όρους, ώστε να παρέχεται ένα κεφάλαιο εκκίνησης ενώ τα καινοτόμα πνεύματα και οι επιχειρηματίες εργάζονται για την εξακρίβωση της αρχικής ιδέας.

4.3   Μεγαλύτερη έμφαση στη μεταφορά τεχνολογίας και στις αλυσίδες εφοδιασμού σε επίπεδο ΕΕ:

4.3.1   Η πολιτική αυτή αφορά τη σχέση μεταξύ ερευνητικών ιδρυμάτων και βιομηχανίας, κυρίως ΜΜΕ. Δεν εξετάζει τους βιομηχανικούς ομίλους σε πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα. Υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ των υφιστάμενων ΜΜΕ στη βιομηχανική αλυσίδα προσφοράς οι οποίες χρειάζονται πρόσβαση στις τελευταίες τεχνολογίες που σχετίζονται με τη θέση τους στην αλυσίδα εφοδιασμού και των μικρών νέων ΜΜΕ που ιδρύθηκαν για να προωθήσουν νέους κλάδους στην επιστήμη ή την τεχνολογία, οι οποίοι ενδέχεται να είναι προϊόν εργασίας κάποιου επιστημονικού ιδρύματος, πανεπιστημίου ή ερευνητικού τμήματος επιχείρησης. Μολονότι η ΕΟΚΕ στηρίζει την πρόταση πολιτικής όπως παρουσιάζεται, τάσσεται επίσης υπέρ μιας πιο αποφασιστικής προσπάθειας για καλύτερη στήριξη των επιστημών και της τεχνολογίας στα πανεπιστήμια και για τη χρηματοδότηση σε ομίλους επιχειρηματικών συμμετοχών που σχετίζονται με πανεπιστήμια.

4.3.2   Προκειμένου να επιτύχει αυτή η πολιτική, θα πρέπει να ενισχυθεί ο κλάδος της μεταποίησης στην Ευρώπη και να υπάρξει αλλαγή νοοτροπίας. Η αντίληψη πως η μεταποίηση μπορεί να ανατίθεται με υπεργολαβία στον αναπτυσσόμενο κόσμο δεν ανταποκρίνεται πλέον στην πραγματικότητα. Ο σχεδιασμός της παραγωγής και η τεχνολογία αποτελούν βασικά συστατικά της καινοτομίας των προϊόντων τεχνολογίας αιχμής. Η Ευρώπη πρέπει να επανακτήσει αυτό το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Αποτελεί δε ευκαιρία για δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, δεδομένου ότι η επέκταση των μικρών εταιρειών θα παράσχει κίνητρα για την κατασκευή προϊόντων εντός της Ευρώπης.

4.4   Μεγαλύτερη έμφαση στον κοινό στρατηγικό προγραμματισμό και σε σχέδια επίδειξης:

4.4.1   Με τον τρόπο αυτό, μπορούν να καλυφθούν τα κενά στο φάσμα των εταιρειών τεχνολογίας αιχμής στην ΕΕ. Η ανάπτυξη και η επίδειξη προϊόντων προς διάθεση στο εμπόριο και υπηρεσιών που καλύπτουν πραγματικές ανάγκες της αγοράς θα μπορούσε να είναι ένας τρόπος για να επεκταθούν οι μικρές εταιρείες τεχνολογίας αιχμής. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η πολιτική αυτή αφορά κυρίως τις επιστημονικές και τεχνολογικές εφαρμογές παρά τη βασική έρευνα. Η ΕΟΚΕ συνηγορεί υπέρ της συγκέντρωσης των ευρωπαϊκών και εθνικών πόρων προκειμένου να υλοποιηθεί το δυναμικό διάθεσης στην αγορά των τεχνολογιών αυτών, το οποίο αναφέρεται συχνά σε πολλά έγγραφα πολιτικής και στρατηγικής. Απαιτούνται συντονισμένες προσπάθειες για να δοθεί ώθηση στη σύσταση νέων επιχειρήσεων και να επιτευχθεί η συνακόλουθη αναβάθμισή τους σε εταιρείες παγκόσμιας εμβέλειας και ανταγωνιστικότητας.

4.4.2   Είναι δυνατόν να δημιουργηθούν νέες συνέργειες βάσει των πρωτοβουλιών της Επιτροπής για τον κοινό ερευνητικό προγραμματισμό και τη μακροπεριφερειακή συνεργασία. Ακόμη, θα πρέπει να διαμορφωθούν ειδικά κίνητρα ιδίως όσον αφορά την συνεργασία σε προγράμματα ΒΤΓΕ.

4.5   Πολιτικές κρατικών ενισχύσεων:

4.5.1   Προφανώς, οι εταιρείες με έδρα την ΕΕ δεν θέλουν να ανταγωνίζονται άλλες ευρωπαϊκές εταιρείες που λαμβάνουν κρατική ενίσχυση. Εντούτοις, κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, το μεγάλο πρόβλημα είναι η σπανιότητα μεγάλων εταιρειών τεχνολογίας αιχμής στην ΕΕ, όπως περιγράφεται στο κεφάλαιο 5. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι υπάρχει περιθώριο δημόσιας παρέμβασης σε αυτούς τους τομείς, προκειμένου να δοθεί ώθηση στη λειτουργία της αγοράς.

4.5.2   Θα ήταν ενδεχομένως σκόπιμη η χάραξη ειδικών πολιτικών προκειμένου να στηριχθεί η ταχύτερη ανάπτυξη των υποδομών τεχνολογίας αιχμής καθώς και συμπληρωματικών επιστημονικών υποδομών στα πανεπιστήμια σε ορισμένα κράτη της Ανατολικής και Νότιας Ευρώπης. Το ερευνητικό δυναμικό ενδέχεται να μην αξιοποιείται ελλείψει πόρων.

4.5.3   Θα πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα της Επιτροπής να κατανοήσει γιατί υπάρχουν κενά στο φάσμα των εταιρειών τεχνολογίας αιχμής στην ΕΕ και τι μπορεί να γίνει για την πλήρωση αυτών των κενών. Σε όλες τις σημαντικές περιοχές του κόσμου, οι εταιρείες τεχνολογίας αιχμής αναδύονται από έναν συνδυασμό δυνάμεων της αγοράς και δημόσιας παρέμβασης. Η Apple, η Google, η Microsoft και η Dell είναι καθαρά προϊόντα της αγοράς. Στην ΕΕ η σημαντική παρουσία στον τομέα της αεροδιαστημικής είναι προϊόν δημόσιας παρέμβασης (Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος - ESA, Ευρωπαϊκή Εταιρεία Αεροναυτικής, Άμυνας και Διαστήματος - EADS). Οι δυνάμεις της αγοράς στην ΕΕ οδήγησαν στη δημιουργία της Nokia, αλλά ουσιαστικά καμία άλλη συγκρίσιμου μεγέθους εταιρεία δεν έχει αναδυθεί όσο υπάρχει η ΕΕ. Η ομάδα εμπειρογνωμόνων καλείται να βρει έναν τρόπο να επανέλθει δυναμικά η ΕΕ στη βιομηχανία ΤΠΕ. Επίσης, προκειμένου να επιτύχει η ΕΕ, π.χ. στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, θα πρέπει σαφώς να εντοπίσει εταιρείες με ικανότητα ανάπτυξης και εφαρμογής νέων καυσίμων και νέων ενεργειακών πηγών και στη συνέχεια να τις βοηθήσει να αναπτυχθούν σταδιακά.

4.6   Συνδυασμός της χρήσης ΒΤΓΕ και της πολιτικής για την κλιματική αλλαγή:

4.6.1   Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην ανάπτυξη εναλλακτικών καυσίμων και εναλλακτικών τεχνολογιών για παραγωγή ενέργειας για τις μεταφορές, τη θέρμανση και το φωτισμό. Η καλύτερη στρατηγική καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής είναι η ανάπτυξη ενεργειακών επιλογών (3).

4.7   Πρωτοπόρες αγορές και δημόσιες συμβάσεις:

4.7.1   Η ΕΟΚΕ στηρίζει το σκεπτικό αυτής της πρότασης. Αναμένει δε από την ομάδα εμπειρογνωμόνων υψηλού επιπέδου να διαμορφώσει έργα προτεραιότητας ώστε να διασφαλισθεί η μέγιστη αποτελεσματικότητα αυτής της πολιτικής.

4.8   Διεθνής σύγκριση των πολιτικών στον τομέα των τεχνολογιών αιχμής και βελτίωση της διεθνούς συνεργασίας:

4.8.1   Η ΕΟΚΕ στηρίζει ένα ευρύ πρόγραμμα για τη συγκριτική ανάλυση σε διεθνές επίπεδο ως βάση για την ανάπτυξη πολιτικής για τις ΒΤΓΕ (4) Η διεθνής συνεργασία θα μπορούσε να αποβεί πολύτιμη για την ανάπτυξη σε μεγάλη κλίμακα, ιδιαίτερα στον τομέα της κλιματικής αλλαγής, αλλά ύψιστη προτεραιότητα πρέπει να είναι η ανταγωνιστικότητα. Η Επιτροπή θα πρέπει να αντλήσει διδάγματα από τις βιομηχανικές στρατηγικές που έχουν εφαρμοστεί σε άλλους τομείς.

4.9   Εμπορική πολιτική:

4.9.1   Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η ΕΕ θα πρέπει να εγκαταλείψει την παλαιότερη νοοτροπία που διαχώριζε τις αναπτυγμένες από τις αναπτυσσόμενες και υποχρέωνε τους υπεύθυνους για τη χάραξη πολιτικής να αποδέχονται επιδοτήσεις και άλλες στρεβλώσεις του εμπορίου σε τρίτες χώρες, διεξάγοντας παράλληλα πολυετείς διαπραγματεύσεις για την αποσόβηση της κατάστασης. Σε πολλούς τεχνολογικούς κλάδους, η ΕΕ υστερεί έναντι της Ασίας. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η ΕΕ θα πρέπει να ετοιμαστεί να απαντήσει και η ίδια στις επιδοτήσεις και στρεβλώσεις του εμπορίου με επιδοτήσεις και στρεβλώσεις του εμπορίου. Η ΕΕ θα πρέπει φυσικά να είναι έτοιμη να συνάψει τις κατάλληλες συμφωνίες όταν τα άλλα ενδιαφερόμενα μέρη είναι έτοιμα να προσέλθουν στις διαπραγματεύσεις. Εντωμεταξύ, η ΕΕ θα πρέπει να εφαρμόσει μια βιομηχανική στρατηγική για την ανοικοδόμηση των επιχειρήσεών της και της ηγετικής της παρουσίας στον τομέα της τεχνολογίας.

4.10   Χρηματοδοτικό μέσο ΕΤΕπ και χρηματοδότηση επιχειρηματικού κεφαλαίου:

4.10.1   Η σημαντικότερη δύναμη της αγοράς είναι οι πόροι. Περισσότερες και ευρύτερες πηγές χρηματοδότησης για την ανάπτυξη συνιστούν προϋπόθεση για το πρόγραμμα των ΒΤΓΕ.

4.10.2   Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι δεν πρέπει να επιτραπεί σε γραφειοκρατικές λεπτομέρειες που αφορούν υφιστάμενες επενδύσεις και μηχανισμούς χρηματοδότησης της ΕΕ να εκτρέψουν ή να ακυρώσουν τα κεφάλαια που απαιτούνται για την επίτευξη του στόχου.

4.10.3   Οι επενδύσεις σε τεχνολογίες αιχμής είναι πολύ εύκολο να αποβούν ζημιογόνες. Η Επιτροπή θα πρέπει να δει πέρα από το κεφάλαιο εκκίνησης και το ζήτημα των τραπεζικών κεφαλαίων σε κάθε μορφή. Θα πρέπει να παρέχονται ισχυρά κίνητρα σε άτομα με μεγάλη περιουσία να αναλάβουν τον κίνδυνο να επενδύσουν σε νεοσύστατες εταιρείες τεχνολογίας αιχμής από σε πρώιμο στάδιο και συγκεκριμένα, πριν από τη συμμετοχή επιχειρηματικών κεφαλαίων. Η Ε&Α στον κλάδο των τεχνολογιών αιχμής θα πρέπει να χαίρει μέγιστης φοροαπαλλαγής. Η φορολογία των κερδών επί του κεφαλαίου από την πώληση νεοσύστατων εταιρειών τεχνολογίας αιχμής θα πρέπει να είναι ευνοϊκή. Η ανταμοιβή της επιτυχίας πρέπει να αντισταθμίζει τις ζημίες άλλων επενδύσεων. Η ΕΕ είναι λιγότερο φιλική προς τους επενδυτές και τους επιχειρηματίες από ό,τι άλλες περιοχές του κόσμου.

4.11   Προσόντα, τριτοβάθμια εκπαίδευση και κατάρτιση:

4.11.1   Το μέγεθος των επενδύσεων στην εκπαίδευση και τις δεξιότητες στην Ασία είναι γνωστό. Οι κάτοχοι διδακτορικών διπλωμάτων από ασιατικά πανεπιστήμια είναι πολύ περισσότεροι από εκείνους στην ΕΕ. Τα καλύτερα πανεπιστήμια της ΕΕ έχουν μεγάλο ποσοστό ασιατών σπουδαστών. Λαμβάνοντας υπόψη ότι ο εθνικός πλούτος τον 21ο αιώνα καθορίζεται στις αίθουσες διδασκαλίας του κόσμου, οι εκπαιδευτικές επιδόσεις των περισσότερων κρατών μελών της ΕΕ, είτε στη δευτεροβάθμια είτε στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, υπολείπονται κατά πολύ των απαιτούμενων προτύπων. Τούτο αποδεικνύεται από τους παγκόσμιους πίνακες σχολικών επιδόσεων και κατάταξης πανεπιστημίων.

4.11.2   Προτεραιότητα θα πρέπει να δοθεί στη βελτίωση των προτύπων σχολικής διδασκαλίας, ιδιαίτερα στα μαθηματικά και τις θετικές επιστήμες, παρέχοντας κίνητρα, αφενός, στους μαθητές να επιλέγουν ως κύρια μαθήματα τα μαθηματικά και τις θετικές επιστήμες τόσο στο σχολείο όσο και στο πανεπιστήμιο και, αφετέρου, στους εξειδικευμένους αποφοίτους θετικών επιστημών να ακολουθούν το επάγγελμα του εκπαιδευτικού. Επιπλέον, θα πρέπει να προσδιοριστούν ορισμένα επίλεκτα πανεπιστήμια με διδακτικά και ερευνητικά πρότυπα που να είναι ανταγωνιστικά σε παγκόσμιο επίπεδο ενώ, παράλληλα, να αναπτυχθούν οι πανεπιστημιακές υποδομές (επιστημονικά πάρκα) που θα προετοιμάζουν μελλοντικές ΜΜΕ και θα παρέχουν την απαραίτητη χρηματοδότηση του κεφαλαίου εκκίνησης.

4.11.3   Το μέγεθος της πρόκλησης για την εκπαίδευση είναι τόσο μεγάλο σε πολλά κράτη μέλη, και η συνολική αποτυχία των πολιτικών να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα εδώ και πολλά έτη είναι τόσο πασιφανής, που η κοινωνία θα πρέπει να αξιοποιήσει τις δυνατότητές της με μαχητικότητα έως ότου διασφαλισθούν τα αναγκαία αποτελέσματα.

4.11.4   Επιπλέον, οι βασικές συνθήκες της διδασκαλίας και της E&A στα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα θα πρέπει να καταστούν κατά πολύ ελκυστικότερες. Η ΕΕ χρειάζεται να προσελκύσει τα λαμπρότερα μυαλά από τον υπόλοιπο κόσμο. Μέχρι στιγμής, οι συνθήκες είναι τέτοιες που συμβαίνει το αντίθετο: πολλά από τα καλύτερα μυαλά της ΕΕ μετακινούνται σε άλλες περιοχές λόγω των καλύτερων συνθηκών (5). Παρ' όλα αυτά, είναι σημαντικό να διευκολυνθεί η διεθνής κινητικότητα (6), καθώς αυτή έχει καταστεί προϋπόθεση επιτυχημένης σταδιοδρομίας.

4.11.5   Ομοίως θα πρέπει να επιτευχθεί μια κατάλληλη ισορροπία ως προς την προώθηση της εφαρμοσμένης και της βασικής έρευνας. Η βασική έρευνα παρέχει την πρώτη ύλη, χάρη στην οποία οι μακροπρόθεσμες και βιώσιμες καινοτομίες καθώς και οι νέες βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής μπορούν να αναπτυχθούν. Η εν λόγω ισορροπία είναι επίσης σημαντική για την προσέλκυση διακεκριμένων ερευνητών

5.   Εταιρείες τεχνολογίας αιχμής

5.1   Η ΕΟΚΕ εκφράζει ιδιαίτερη ανησυχία για το ευρωπαϊκό έλλειμμα σε εταιρείες τεχνολογίας αιχμής σε παγκόσμια κλίμακα. Οι κάτωθι δύο πίνακες καταρτίστηκαν βάσει του καταλόγου των Financial Times για το 2010 με τις 500 κορυφαίες εταιρείες παγκοσμίως και ανά περιοχή σύμφωνα με την αγοραία αξία. Οι πίνακες περιέχουν στοιχεία για τους βιομηχανικούς κλάδους που είναι οι πλέον ενδεδειγμένοι να αξιοποιήσουν τις ΒΤΓΕ.

5.2   Ο πρώτος πίνακας προέρχεται από τον κατάλογο «FT Global 500» με τις 500 κορυφαίες εταιρείες παγκοσμίως. Στην ανάλυση αυτή δεν υπάρχει κλάδος τεχνολογίας αιχμής στον οποίο να έχει ηγετική θέση η Ευρώπη, πέραν των χημικών.

5.3   Ο δεύτερος πίνακας προέρχεται από τον κατάλογο «FT Regional 500» με τις 500 κορυφαίες εταιρείες στις ΗΠΑ, την Ιαπωνία και την Ευρώπη. Περιλαμβάνει την περιφερειακή αγοραία αξία κάθε τομέα. Από τους 13 τομείς τεχνολογίας αιχμής, η Ευρώπη ηγείται στον κλάδο των χημικών, της μηχανολογίας και των εναλλακτικών πηγών ενέργειας, αν και ο τελευταίος είναι ακόμη στα σπάργανα. Η Ευρώπη κατέχει επίσης αξιοσέβαστη θέση στα φαρμακευτικά και στη βιοτεχνολογία. Η Ιαπωνία προηγείται στην αυτοκινητοβιομηχανία, στα ηλεκτρονικά και ηλεκτρικά αγαθά και στα προϊόντα ψυχαγωγίας. Και άλλες ασιατικές χώρες κατέχουν υψηλές θέσεις σε αυτούς τους τομείς. Οι ΗΠΑ κυριαρχούν στους τομείς των οποίων ηγούνται: φαρμακευτικά, βιοτεχνολογία, τεχνολογικό υλισμικό, λογισμικό και υπηρεσίες πληροφορικής, εξοπλισμός και υπηρεσίες υγείας, γενική βιομηχανία, αεροδιαστημική, άμυνα και εξοπλισμός και υπηρεσίες πετρελαίου. Όλοι αυτοί οι τομείς είναι σημαντικοί για την αξιοποίηση των ΒΤΓΕ.

5.4   Το συμπέρασμα της ανάλυσης είναι ότι η ΕΕ χρειάζεται μια βιομηχανική στρατηγική προκειμένου να εξασφαλίσει τη θέση της στον κόσμο των ΒΤΓΕ το 2020 και μετά.

(1)  Τηλεπικοινωνίες, μέσα επικοινωνίας τεχνολογία (πληροφορικής)

(2)  Βλ. ΕΕ C 218 της 04/04/2008, σελ. 8.

(3)  Βλ. CESE 766/2010, 27.5.2010.

(4)  Βλ. ΕΕ C 306 της 16.12.2009, σελ. 13.

(5)  Βλ. ΕΕ C 110 της 30.4.2004, σελ. 3

(6)  Βλ. EE C 224 της 30.8.2008.