11.2.2011   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 44/53

1.1

Οι τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας, του φυσικού αερίου και άλλων καυσίμων όπως του άνθρακα εξακολουθούν να αυξάνονται και φαίνεται ότι αυτή η τάση θα συνεχιστεί τα επόμενα χρόνια. Ως εκ τούτου, αν δεν ληφθούν επειγόντως τα κατάλληλα μέτρα, ο αριθμός των ευάλωτων καταναλωτών αναμένεται να διογκωθεί. Σκοπός της παρούσας γνωμοδότησης δεν είναι να εξετάσει τις αιτίες της ανόδου των τιμών της ενέργειας αλλά να υπογραμμιστεί η ανάγκη προστασίας των ευάλωτων καταναλωτών προς αποφυγή περιπτώσεων ενεργειακής πενίας.

1.2

Η καταπολέμηση της ενεργειακής πενίας αποτελεί μια νέα κοινωνική προτεραιότητα που πρέπει να αντιμετωπιστεί σε όλα τα επίπεδα και επιβάλλεται η ΕΕ να χαράξει κοινές κατευθυντήριες γραμμές ούτως ώστε όλα τα κράτη μέλη να ακολουθήσουν την ίδια πορεία για την εξάλειψή της. Επισημαίνονται οι αξιοσημείωτες προσπάθειες που κατέβαλε η ΕΕ κατά τα δύο τελευταία έτη για την προστασία των ευάλωτων καταναλωτών. Ωστόσο, πολλά κράτη μέλη εξακολουθούν να μην τηρούν τις υποχρεώσεις που έχουν αναλάβει. Η ΕΕ οφείλει συνεπώς να δράσει βάσει της αρχής της επικουρικότητας που προβλέπει το άρθρο 5 της ΣΕΚ για τις περιπτώσεις των κρατών μελών που δεν συμμορφώνονται με τα μέτρα.

1.3

Η ενεργειακή πενία δεν αφορά απλώς τον τομέα της ενέργειας, αλλά και άλλους τομείς όπως η υγεία, η κατανάλωση και η στέγαση.

1.4

Η ΕΟΚΕ προτείνει στην ΕΕ να υιοθετήσει έναν κοινό ορισμό γενικού χαρακτήρα για την ενεργειακή πενία, ο οποίος θα προσαρμοστεί ακολούθως σε κάθε κράτος μέλος. Μια δυνατότητα θα ήταν να οριστεί η ενεργειακή πενία ως «η δυσκολία ή αδυναμία διατήρησης της στέγασης σε κατάλληλες συνθήκες θερμοκρασίας καθώς και η μη διαθεσιμότητα άλλων βασικών ενεργειακών υπηρεσιών σε λογική τιμή». Πρόκειται για ένα γενικό ορισμό που μπορεί να συμπληρωθεί με περαιτέρω κριτήρια ούτως ώστε να καταστεί πιο επίκαιρη η έννοια βάσει των κοινωνικών εξελίξεων. Αυτό θα επέτρεπε την ποσοτική και πιο διεξοδική ανάλυση της ενεργειακής πενίας.

1.5

Η ΕΟΚΕ κρίνει απαραίτητη την εναρμόνιση των υφιστάμενων στατιστικών προκειμένου να γίνει μια όσο το δυνατόν πιο ακριβής αξιολόγηση της κατάστασης της ενεργειακής πενίας στη Ευρώπη. Γι’ αυτόν τον λόγο, προτείνεται η EUROSTAT και οι εθνικές στατιστικές υπηρεσίες των κρατών μελών να υιοθετήσουν ομοιόμορφες στατιστικές μεθόδους για την ποσοτική ανάλυση του μεγέθους του προβλήματος της ενεργειακής πενίας.

1.6

Χωρίς καμία πρόθεση να υπονομευτεί ο ρόλος του Φόρουμ Ενέργειας των Πολιτών (Λονδίνο), η ΕΟΚΕ προτείνει τη σύσταση ενός ευρωπαϊκού παρατηρητηρίου ενεργειακής πενίας, το οποίο μπορεί να ενταχθεί σε ένα ήδη υπάρχον όργανο όπως λ.χ. τον Οργανισμό Συνεργασίας των Ρυθμιστικών Αρχών Ενεργείας ή άλλο και στο οποίο θα συμμετάσχουν όλοι οι οικονομικοί και κοινωνικοί φορείς που ασχολούνται άμεσα ή έμμεσα με το ζήτημα, όπως π.χ. οι προμηθευτές ενέργειας, οι καταναλωτές, οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στους τομείς της υγείας και του περιβάλλοντος, συνδικαλιστικές ενώσεις, όμιλοι εταιρειών του ενεργειακού και κατασκευαστικού τομέα κ.τ.λ. Το παρατηρητήριο αυτό θα ήταν πολύ χρήσιμο για τον εντοπισμό των υφιστάμενων καλών πρακτικών στα κράτη μέλη, την εξέταση νέων μηχανισμών προς αντιμετώπιση της ενεργειακής πενίας ή την υποστήριξη της υλοποίησης ενός αντικειμενικού και σχολαστικού απολογισμού των επιπτώσεων της ελευθέρωσης της ενεργειακής αγοράς για τους Ευρωπαίους καταναλωτές.

1.7

Η ΕΟΚΕ εισηγείται κάθε σχέδιο για την ενεργειακή πολιτική να εκπονείται με γνώμονα την ενεργειακή πενία.

1.8

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανάγκη οι τεχνολογικές καινοτομίες που βελτιστοποιούν τη χρήση της ενέργειας να είναι προσιτές στους ευάλωτους καταναλωτές που τις χρειάζονται περισσότερο.

1.9

Πρέπει να υπογραμμισθεί η σημασία της θέσης σε ισχύ ήδη εγκεκριμένων μέτρων για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων -στην προκειμένη περίπτωση των ιδιωτικών κατοικιών: Λόγω των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν όσοι έχουν χαμηλά εισοδήματα, τα κράτη μέλη πρέπει να εξετάσουν μέτρα ενίσχυσης ανάλογα με τις δυνατότητες του καθενός.

1.10

Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να συμβάλει στην υλοποίηση των στόχων που περιγράφονται στην παρούσα γνωμοδότηση (βλ. σημείο 6.8).

2.1

Η χρήση ενέργειας και η πρόσβαση στην ενέργεια συνδέεται με την ευημερία των ατόμων και των λαών. Μεταξύ των πολλών εφαρμογών της, η ενέργεια είναι απαραίτητη για την κινητικότητα, τον κλιματισμό ή τον φωτισμό σε τομείς όπως η βιομηχανία, η υγεία, η γεωργία, η οικιακή διαβίωση και η αναψυχή.

2.2

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η έννοια της ενεργειακής πενίας μπορεί να θεωρηθεί τόσο από μακροοικονομική όσο και από μικροοικονομική σκοπιά. Η πρόσβαση σε επαρκή ενέργεια καλής ποιότητας για τη βιομηχανία, τη γεωργία και τους υπόλοιπους τομείς είναι απαραίτητη για την ευημερία και την ανταγωνιστικότητα μιας χώρας, η δε έλλειψή της μπορεί να οδηγήσει σε οικονομική κρίση, ανεργία και φτώχεια. Η παρούσα γνωμοδότηση επικεντρώνεται στην ενεργειακή πενία που πλήττει τα νοικοκυριά.

2.3

Η ενεργειακή πενία έγκειται στη δυσκολία ή αδυναμία διατήρησης των κατοικιών σε κατάλληλες συνθήκες θερμοκρασίας (ως σημείο αναφοράς θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί είτε ο ορισμός του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, σύμφωνα με τον οποίο η κατάλληλη θερμοκρασία στο καθιστικό είναι 21 °C και στα υπόλοιπα δωμάτια 18 °C, είτε οποιοσδήποτε άλλος τεχνικά κατάλληλος ορισμός) και η μη διαθεσιμότητα άλλων βασικών ενεργειακών υπηρεσιών: ο φωτισμός, οι μεταφορές ή η ηλεκτρική ενέργεια για τη χρήση του Διαδικτύου ή άλλων συστημάτων και συσκευών σε λογική τιμή. Πρόκειται για ένα γενικό ορισμό που μπορεί να συμπληρωθεί με περαιτέρω κριτήρια, ούτως ώστε να καταστεί πιο επίκαιρη η έννοια, στο μέτρο που είναι απαραίτητο.

2.4

Η ενεργειακή είναι ένα μέγεθος που δεν μπορεί να μετρηθεί εύκολα, αν και μπορεί να υπολογιστεί με βάση μεταβλητές, όπως η αδυναμία διατήρησης της κατάλληλης θερμοκρασίας σε μια κατοικία (21 % στην ΕΕ των 27 - Eurostat), το ποσοστό του πληθυσμού με απλήρωτους λογαριασμούς (7 % στην ΕΕ των 27 το 2007) ή ο αριθμός των κατοικιών που έχουν διαρροές, ρωγμές ή άλλα προβλήματα (18 % στην ΕΕ των 25 το 2007 – έρευνα ΕΕ-SILC 2007). Μολονότι η έλλειψη συναφών στατιστικών και λοιπών ερευνών δυσχεραίνει τον προσδιορισμό αξιόπιστων στοιχείων ως προς τον πληθυσμό της συγκεκριμένης κατηγορίας, από τη διασταύρωση των γνωστών μεταβλητών και τον συνυπολογισμό ορισμένων δημοσιευμένων μελετών, προκύπτει ότι στην Ευρώπη τουλάχιστον 50 εκατ. Ευρωπαίοι πολίτες πλήττονται από την ενεργειακή πενία (Tackling Fuel Poverty in Europe. Recommendations Guide for Policy Makers /Αντιμετωπίζοντας την ενεργειακή πενία στην Ευρώπη: Συστάσεις για τους φορείς χάραξης πολιτικής www.fuel-poverty.org). Σύμφωνα δε με άλλες εκτιμήσεις, ο αριθμός αυτός είναι σαφώς μεγαλύτερος.

2.5

Στη δυσκολία ποσοτικοποίησης των διαστάσεων του προβλήματος προστίθενται οι υφιστάμενες αντιφάσεις μεταξύ των στατιστικών στοιχείων σε ευρωπαϊκό και σε εθνικό επίπεδο. Στη Μεγάλη Βρετανία για παράδειγμα, σύμφωνα με τη συλλογή δεδομένων ΕΕ-SILC, το ποσοστό πληθυσμού που έχει χρέη σε λογαριασμούς του είναι μηδενικό, ενώ η εθνική ρυθμιστική αρχή ενέργειας (OFGEM) υπολογίζει ότι το ποσοστό αυτό είναι της τάξεως του 5 % (www.fuel-poverty.org).

2.6

Ο αριθμός των οικογενειών που πλήττονται από την ενεργειακή ένδεια στην Ευρώπη ενδέχεται να αυξηθεί διότι:

2.7

Η ενεργειακή πενία είναι αποτέλεσμα του συνδυασμού τριών παραγόντων που είναι: το χαμηλό επίπεδο εισοδήματος, η ανεπαρκής ποιότητα των κατασκευών και οι υψηλές τιμές της ενέργειας.

2.8

Στις ενδεχόμενες συνέπειες της ενεργειακής πενίας περιλαμβάνονται προβλήματα υγείας, η αποσύνδεση από το δίκτυο με πρωτοβουλία του προμηθευτή, η περιορισμένη κατανάλωση ενέργειας κάτω από το επίπεδο που απαιτείται άνετη διαβίωση ή η συσσώρευση χρεών, για να αναφερθούν μερικά παραδείγματα.

2.9

Οι πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες είναι επίσης αυτές με το χαμηλότερο εισόδημα, όπως οι άνω των 65 ετών, οι μονογονεϊκές οικογένειες, οι άνεργοι ή όσοι λαμβάνουν κάποιο κοινωνικό επίδομα. Επιπλέον, στην πλειονότητα των περιπτώσεων, τα άτομα με χαμηλό εισόδημα ζουν σε κτήρια με ανεπαρκή θερμική μόνωση – «Housing Quality Deficiencies and the Link to Income in the EU» («Ελλείψεις ποιοτικής στέγασης και ο σύνδεσμος με τα εισόδήματα στην ΕΕ») Orsolya Lelkes, Κέντρο ευρωπαϊκών ερευνών για την πολιτική και τη μελέτη της κοινωνικής πρόνοιας, Μάρτιος 2010 – στοιχείο που έχει ως αποτέλεσμα την όξυνση της ενεργειακής πενίας τους.

2.10

Ορισμένα κράτη μέλη έχουν λάβει μέτρα [βλ. την έκθεση που δημοσίευσε η ομάδα μελέτης EPEE με τίτλο: «Good practices experienced in Belgium, Spain, France, Italy and United Kingdom to tackle fuel poverty» («Ορθές πρακτικές στο Βέλγιο, την Ισπανία, τη Γαλλία, την Ιταλία και το Ηνωμένο Βασίλειο προς αντιμετώπιση της ενεργειακής πενίας»)] για την πρόληψη καταστάσεων ενεργειακής πενίας. Η πλειονότητα αυτών των ορθών πρακτικών αποβλέπει στην αντιμετώπιση των αιτίων, όπως π.χ.:

Ομοίως, ορισμένα κράτη μέλη έχουν λάβει διορθωτικά μέτρα για να περιορίσουν τις συνέπειες της ενεργειακής πενίας, όπως για παράδειγμα, την απαγόρευση διακοπής της παροχής ενέργειας σε κρίσιμες περιόδους για τις ευάλωτες οικογένειες.

2.11

Η ενίσχυση της ενεργειακής απόδοσης των κτηρίων αποτελεί παράγοντα-κλειδί για την αντιμετώπιση της ενεργειακής πενίας. Η πρόταση αναδιατύπωσης της οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων [COM (2008) 780 τελ.] πιθανόν να αποτελέσει μια καλή ευκαιρία.

3.1

Οι ευρωπαϊκή οικονομία διέρχεται τη βαθύτερη περίοδο ύφεσης μετά το 1930. Το 2009, το ΑΕγχΠ της ΕΕ των 27 μειώθηκε κατά 4,2 % σε σχέση με το 2008, έτος κατά το οποίο είχε σημειωθεί περιορισμένη αύξηση της τάξης του +0,8 %. Καταγράφεται σημαντική αύξηση της ανεργίας, η οποία τον Ιανουάριο του 2010 έπληττε το 9,5 % του ενεργού πληθυσμού (αύξηση της τάξης του 1,5 % σε σχέση με τον Ιανουάριο του προηγούμενου έτους). Ως αποτέλεσμα αυτών, τον πρώτο μήνα του 2010, 22 979 000 πολίτες ήταν άνεργοι. Σε ποσοστά, οι χαμηλότεροι δείκτες ανεργίας καταγράφηκαν στις Κάτω Χώρες (4,2 %) C (5,3 %), ενώ οι υψηλότεροι σημειώθηκαν στη Λιθουανία (22,9 %) και στην Ισπανία (18,8) (πηγή: EUROSTAT).

3.2

Το ευρωπαϊκό σχέδιο οικονομικής ανάκαμψης (τέλη 2008) δεν απέφερε τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Τα δεδομένα της παρούσας κατάστασης είναι ανησυχητικά, όπως και το γεγονός ότι οι προβλέψεις μέχρι στιγμής (συμπεριλαμβανομένων αυτών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής) κάνουν λόγο για «εύθραυστη» ανάκαμψη στο προσεχές μέλλον. Αν και έχουν ήδη χορηγηθεί φορολογικά κίνητρα ισοδύναμα με το 5 % του ΑΕγχΠ της ΕΕ των 27, τα κίνητρα αυτά δεν είναι αρκετά και η Ευρώπη στερείται μιας επαρκώς συντονισμένης «στρατηγικής εξόδου» από την κρίση.

3.3

Η οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση που ξεκίνησε το 2007 εκδηλώθηκε στο πλαίσιο της ήδη υπάρχουσας στασιμότητας ή και μείωσης των αποδοχών των Ευρωπαίων εργαζομένων. Επιπλέον, τα οικονομικά μέτρα που προτείνονται σε ορισμένα κράτη μέλη για τη μείωση του υψηλού χρέους και του δημοσιονομικού ελλείμματος, έχουν αντίκτυπο στις κοινωνικές παροχές (συντάξεις, επιδόματα ανεργίας) και στις δημόσιες υπηρεσίες.

3.4

Όλα αυτά δημιουργούν μια ανησυχητική εικόνα για τις οικογένειες που είναι περισσότερο ευάλωτες στην αύξηση του κόστους της ενέργειας.

4.1

Η πρόθεση να απελευθερωθεί η αγορά της ενέργειας υπήρξε, κατά τα τελευταία 20 χρόνια, μια από τις βασικές κεντρικές πολιτικές της ΕΕ. Στα τέλη της δεκαετίας του '90, έπειτα από το Συμβούλιο Ενέργειας του Ιουνίου 1987, το οποίο ενεργοποίησε τη διαδικασία, θεσπίστηκαν οι πρώτες οδηγίες για την απελευθέρωση των αγορών ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου και έκτοτε αναλήφθηκαν πολλές δράσεις προς αυτή την κατεύθυνση.

4.2

Σε γενικές γραμμές, οι δεδηλωμένοι στόχοι της ελευθέρωσης ήταν η βελτίωση της αποδοτικότητας του ενεργειακού τομέα και η τόνωση της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής οικονομίας. Δεν επήλθε όμως πλήρης συμφωνία μεταξύ όλων των κρατών μελών για τα μέτρα και, ως εκ τούτου, ορισμένες χώρες παραμένουν άκρως επιφυλακτικές ως προς την εφαρμογή των σχετικών πολιτικών.

4.3

Επί του παρόντος παρατηρείται υψηλός βαθμός συγκέντρωσης της προσφοράς τόσο στην αγορά χονδρικής πώλησης φυσικού αερίου (σε 10 κράτη μέλη, οι τρείς βασικοί προμηθευτές ελέγχουν το 90 % ή και περισσότερο της αγοράς), όσο και στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας (ο αντίστοιχος έλεγχος υπερβαίνει το 80 % σε 14 κράτη μέλη) (COM(2009) 115 τελικό).

4.4

Η ελευθέρωση ωφελεί τους καταναλωτές όσο ευνοεί πραγματικά τον ανταγωνισμό· ωστόσο, σε διάφορα κράτη μέλη τα εθνικά μονοπώλια αντικαταστάθηκαν από ιδιωτικά ολιγοπώλια, στοιχείο που καθιστά ακόμα πιο επιτακτική τη λήψη περαιτέρω μέτρων υπέρ της διαφάνειας και τη διάκριση των αρμοδιοτήτων στον τομέα της ενέργειας.

4.5

Θα πρέπει συνεπώς να τονισθεί η ανάγκη να καταστούν αποτελεσματικά τα μέτρα της 3ης Ενεργειακής Δέσμης Μέτρων, με στόχο στη δημιουργία μιας αγοράς ενέργειας βασισμένης στη συνεργασία μεταξύ κρατών, ιδίως όσον αφορά τη μεγαλύτερη διασύνδεση των δικτύων, τον καλύτερο συντονισμό των φορέων και την ενίσχυση των εξουσιών των εθνικών ρυθμιστικών αρχών.

5.1

Η ελευθέρωση ενθαρρύνει την αποκέντρωση και τη διαφοροποίηση της ενέργειας και θα έπρεπε να αποτελέσει το όχημα για την επίτευξη ορισμένων βασικών στόχων όπως η μείωση των τιμών και η εξασφάλιση του ενεργειακού εφοδιασμού, η αναβάθμιση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών, η διεύρυνση της προσφοράς και η προσαρμογή της στις ανάγκες των καταναλωτών εν γένει και των ευάλωτων καταναλωτών ειδικότερα. Ωστόσο, κατά τις πρώτες εμπειρίες των κρατών μελών, καταγράφονται μεταξύ άλλων, προβλήματα ύψους των τιμολογίων και αδιαφάνειας στον καθορισμό των τιμών.

5.2

Στην πλειονότητα των κρατών μελών, το πρώτο μισό του 2009 οι τιμές παρέμειναν σε υψηλότερο επίπεδο από ό,τι το 2008, αν και η τάση της τιμής του πετρελαίου παρουσιάζει σημαντικότερη πτώση των τιμών για τον τελικό χρήστη. Εν μέρει, αυτό ενδέχεται να οφείλεται στην χρονική διαφορά μεταξύ των αλλαγών στις τιμές της αγοράς του πετρελαίου και των επιπτώσεών τους στις τιμές τον τελικό χρήστη. Εντούτοις, φαίνεται ότι η μείωση που παρατηρήθηκε στο χονδρικό κόστος της ενέργειας δεν αντανακλάται πλήρως στις τιμές για τον τελικό χρήστη [βλ. COM(2009) 115 τελικό].

5.3

Ως αποτέλεσμα, οι επιχειρήσεις παροχής ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου δεν παρουσιάζουν ικανοποιητικά αποτελέσματα όσον αφορά τα νοικοκυριά. Το 60 % των καταναλωτών ανέφερε ότι ο προμηθευτής ενέργειας τους είχε αυξήσει τις τιμές, σε σύγκριση με μόλις 3-4 % των ερωτηθέντων που ανέφεραν μείωση των τιμών. Οι επιχειρήσεις παροχής ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου παρουσιάζουν επίσης πενιχρά αποτελέσματα όσον αφορά την συγκρισιμότητα των προσφορών και την ευκολία αλλαγής προμηθευτή. Οι καταναλωτές στον τομέα της ενέργειας αλλάζουν σπανιότερα προμηθευτή από ό,τι σε όλους τους άλλους τομείς· μόνο το 7 % εξ αυτών άλλαξε προμηθευτή αερίου και 8 % προμηθευτή ηλεκτρικής ενέργειας (Ευρωπαϊκή Επιτροπή: Δεύτερη ετήσια έκθεση σχετικά με τον Πίνακα αποτελεσμάτων για τους καταναλωτές της ΕΕ, 2 Φεβρουαρίου 2009).

6.1

Η ενεργειακή πενία αποτελεί νέα κοινωνική προτεραιότητα που απαιτεί στήριξη σε όλα τα επίπεδα. Αν και οι νομοθετικές προτάσεις που παρουσίασε η ΕΕ (1) κρίνονται θετικές, η αντίδραση των κρατών μελών υπήρξε μέχρι στιγμής αναποτελεσματική. Παραδείγματος χάριν, παρά τον δεσμευτικό χαρακτήρα των οδηγιών περί εσωτερικής αγοράς αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας (αρχικώς η οδηγία 2003/54/ΕΚ και εν συνεχεία η οδηγία 2009/72/ΕΚ), μόνο 10 από τα 27 κράτη μέλη προσφέρουν μειωμένα τιμολόγια κοινωνικού χαρακτήρα στους ευάλωτους πελάτες και μόνο 8 κράτη μέλη χρησιμοποιούν κανονικά τον όρο «ευάλωτος πελάτης» (Status Review of the definitions of vulnerable customer, default supplier and supplier of last resort/ «Αναθεώρηση του τρόπου καθορισμού των ευάλωτων πελατών, του αρχικού προμηθευτή και του προμηθευτή σε περίπτωση ανάγκης», ERGEG, 2009).

6.2

Τα κράτη μέλη δεν παρακολουθούν όλα αυτή την προβληματική, και όσα την παρακολουθούν, ενεργούν ανεξάρτητα χωρίς να επιδιώκουν τη σύμπραξη μεταξύ τους, γεγονός που περιπλέκει τον εντοπισμό, την αξιολόγηση και την αντιμετώπιση της ενεργειακής πενίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Για παράδειγμα, ο ορισμός του Ηνωμένου Βασιλείου διαφέρει από αυτόν των υπόλοιπων κρατών μελών, αφού θεωρεί ότι υπάρχει ενεργειακή πενία, όταν δαπανάται περισσότερο από το 10 % του εισοδήματος των νοικοκυριών για τη διατήρηση του κατάλληλου επιπέδου θερμοκρασίας. Εξάλλου, διαφορές εντοπίζονται ακόμη και στα ίδια τα έγγραφα της ΕΕ.

6.3

Η προσέγγιση της ενεργειακής πενίας εναπόκειται στο κάθε κράτος μέλος το οποίο καλείται να δράσει σύμφωνα με το πεδίο των αρμοδιοτήτων του (σε εθνικό, περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο). Εντούτοις, ελλείψει αποτελεσματικής νομοθεσίας σε εθνικό επίπεδο όσον αφορά το φυσικό αέριο και την ηλεκτρική ενέργεια, η ΕΕ πρέπει να δράσει σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας όπως προβλέπεται στο άρθρο 5 της ΣΕΚ. Στην περίπτωση άλλων καυσίμων, όπως του άνθρακα, η ευθύνη βαρύνει αποκλειστικά με τα κράτη μέλη.

6.4

Η Ευρωπαϊκή Ένωση νομοθετεί και έχει αρμοδιότητες στον τομέα της ενεργειακής πολιτικής, ούτως ώστε να επηρεάζει είτε άμεσα είτε έμμεσα την κατάσταση της ενεργειακής πενίας των κρατών μελών. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να δράσει και να αναπτύξει πολιτικές στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της.

6.5

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε εισηγηθεί την εκπόνηση ενός Ευρωπαϊκού χάρτη δικαιωμάτων των καταναλωτών ενέργειας (COM(2007) 386 «Προς έναν Ευρωπαϊκό χάρτη δικαιωμάτων των καταναλωτών ενέργειας» και ανάλογο ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 19ης Ιουνίου 2008 (INI 2008/2006)), ως προς τον οποίο η ΕΟΚΕ έχει ήδη επισημάνει (2) ότι είναι αναγκαίο να λάβει δεσμευτική νομική μορφή που θα εγγυάται τα δικαιώματα των πολιτών, όπως έχει συμβεί και σε άλλες περιπτώσεις (3). Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απέσυρε την πρότασή της για τον εν λόγω χάρτη και συμπεριέλαβε ορισμένα από τα σημεία του στην τρίτη δέσμη μέτρων, θεωρώντας ότι έτσι θα έχουν μεγαλύτερη επίδραση (π.χ. βλ. άρθρα 7 και 8 της οδηγίας 2009/72/CE).

6.6

Θα ήταν σκόπιμο να υπομνησθεί ότι, αναφορικά με το θέμα της παρούσας γνωμοδότησης, ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης ορίζει τα εξής: «Η Ένωση, προκειμένου να καταπολεμηθεί ο κοινωνικός αποκλεισμός και η φτώχεια, αναγνωρίζει και σέβεται το δικαίωμα κοινωνικής αρωγής και στεγαστικής βοήθειας προς εξασφάλιση αξιοπρεπούς διαβίωσης σε όλους όσους δεν διαθέτουν επαρκείς πόρους, σύμφωνα με τους κανόνες που ορίζονται στο δίκαιο της Ένωσης και τις εθνικές νομοθεσίες και πρακτικές» (άρθ. 34). Στο δε άρθρο 38 γίνεται λόγος για το καθήκον διασφάλισης ενός υψηλού επιπέδου προστασίας του καταναλωτή.

6.7

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει ότι επιβάλλεται η διασφάλιση της καθολικής υπηρεσίας, της τήρησης των υποχρεώσεων των δημόσιων υπηρεσιών, της προστασίας των οικονομικά ασθενέστερων κοινωνικών στρωμάτων που διατρέχουν τον κίνδυνο της ενεργειακής πενίας (για παράδειγμα μέσω της απαγόρευσης διακοπής της παροχής σε κρίσιμες περιόδους), της οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής συνοχής, καθώς και η εξασφάλιση λογικών, διαφανών και εύκολα συγκρίσιμων τιμών για κάθε προμηθευτή ενέργειας (4).

6.8

Η ΕΟΚΕ τονίζει το όφελος που συνεπάγεται σε ορισμένες περιπτώσεις για τους καταναλωτές –συμπεριλαμβανομένων των πιο ευάλωτων ομάδων– η αποκεντρωμένη παραγωγή ενέργειας, διότι: