23.12.2009 |
EL |
Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης |
C 318/43 |
Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ο αντίκτυπος της παγκόσμιας κρίσης στους κυριότερους ευρωπαϊκούς τομείς της μεταποίησης και των υπηρεσιών» (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)
2009/C 318/09
Εισηγητής: ο κ. PEZZINI
Συνεισηγητής: ο κ. GIBELLIERI
Στις 26 Φεβρουαρίου 2009, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή αποφάσισε, σύμφωνα με το άρθρο 29, παράγραφος 2, του εσωτερικού Κανονισμού της, να καταρτίσει γνωμοδότηση πρωτοβουλίας με θέμα:
«Ο αντίκτυπος της παγκόσμιας κρίσης στους κυριότερους ευρωπαϊκούς τομείς της μεταποίησης και των υπηρεσιών».
Η Συμβουλευτική Επιτροπή Βιομηχανικών Μεταλλαγών (CCMI), στην οποία ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή της στις 10 Σεπτεμβρίου 2009 με βάση την εισηγητική έκθεση του κ. PEZZINI και συνεισηγητή τον κ. GIBELLIERI.
Κατά τη 456η σύνοδο oλομέλειάς της, της 30ής Σεπτεμβρίου 2009 και 1ης Οκτωβρίου 2009 (συνεδρίαση της 1ης Οκτωβρίου), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε την ακόλουθη γνωμοδότηση με 156 ψήφους υπέρ και 2 αποχές.
1. Συμπεράσματα
1.1 Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι οι συνέπειες της τρέχουσας χρηματοπιστωτικής κρίσης στους μεγάλους τομείς της μεταποίησης και των υπηρεσιών της ΕΕ θα υποχρεώσουν τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα και τα κράτη μέλη να επανεξετάσουν διεξοδικά και να συντονίσουν περισσότερο τις κοινοτικές πολιτικές και τα μέσα, με σκοπό την αποκατάσταση μιας κλίμακας αξιών, η οποία θα δίνει προτεραιότητα στην πραγματική οικονομία, στις ανάγκες των επιχειρήσεων, των εργαζομένων και των πολιτών.
1.2 Η ΕΟΚΕ ζητεί εντόνως την επικύρωση της Συνθήκης της Λισσαβώνας, προκειμένου να διασφαλιστεί μια κοινοτική αρχιτεκτονική που θα είναι σε θέση να ανταποκριθεί στην ανάγκη επανασχεδιασμού της ανάπτυξης της ηπείρου μας με τρόπο ανταγωνιστικό, βιώσιμο και ανοικτό μέσω
— |
μέτρων για την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ επιχειρήσεων και εργαζομένων· |
— |
κοινών και πιο συντονισμένων πολιτικών · |
— |
ταχύτερων συστημάτων λήψης αποφάσεων· |
— |
απλούστερης και διαφανούς νομοθεσίας. |
1.3 Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι εάν υπάρξει ανανέωση του σχεδίου του ευρωπαϊκού εγχειρήματος, όπως το συλλάβει σκεφτεί ο Jean Monnet όταν τέθηκε σε ισχύ η Συνθήκη του Παρισιού με την οποία ιδρύθηκε η ΕΚΑΧ, είναι δυνατόν να τεθούν εκ νέου τα θεμέλια και να δρομολογηθεί η ευρωπαϊκή οικονομική ανάκαμψη. Πράγματι, οι ισχύουσες Συνθήκες κατέδειξαν ανησυχητικά περιορισμένες δυνατότητες για την αντιμετώπιση της κρίσης και των οικονομικών και κοινωνικών της επιπτώσεων.
1.4 Η αρχή της επικουρικότητας πρέπει να επαναπροσδιορισθεί σύμφωνα με την αρχική της σημασία. Οι αποφάσεις και οι αρμοδιότητες πρέπει να λαμβάνονται στο αποτελεσματικότερο δυνατό επίπεδο για τον ευρωπαίο πολίτη. Υπό πρίσμα των παγκόσμιων προβλημάτων, πολιτικές και μέσα πρέπει να προσδιορίζονται σε ευρωπαϊκό και σε παγκόσμιο επίπεδο.
1.5 Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι οι κυβερνήσεις των κρατών μελών και το Συμβούλιο της ΕΕ πρέπει να καταβάλουν κάθε δυνατή προσπάθεια, προκειμένου να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη των πολιτών στο εγχείρημα μιας ισχυρότερης Ευρώπης που να μπορεί με κοινά και αναγνωρισμένα μέσα, να αντιμετωπίσει τόσο την τρέχουσα όσο και τις μελλοντικές κρίσεις παγκόσμιων διαστάσεων.
1.5.1 |
Η ΕΟΚΕ γνωρίζει ότι διάφορες χώρες, οι οποίες συμμετείχαν στον πρώτο πυρήνα που δημιούργησε την Ευρωπαϊκή Κοινότητα, επιδεικνύουν, ιδίως σε αυτή την περίοδο κρίσης, μεγάλη αδιαφορία για τους κανόνες της ενιαίας αγοράς: ανταγωνισμός, κρατικές ενισχύσεις. Τούτο όμως είναι σφάλμα! (1) |
1.5.2 |
Σε μια κατάσταση όπως η παρούσα, το Συμβούλιο, με τη βοήθεια του ΕΚ και της Επιτροπής, θα πρέπει να καταρτίσει ένα «στρατηγικό σύμφωνο» που να προβλέπει:
|
1.6 Το μήνυμα της ΕΟΚΕ είναι ότι οι πολίτες, οι κοινωνικές δυνάμεις και η κοινωνία των πολιτών στο σύνολό της είναι πεπεισμένοι ότι η τρέχουσα κρίση μπορεί να κεντρίσει τις προσπάθειες για τη δημιουργία μιας ισχυρότερης Ευρώπης, που θα υπερβαίνει τον περιορισμένο ρόλο των επιμέρους κρατών.
1.7 Από τα επιμέρους κράτη θα πρέπει να ζητηθούν συγκεκριμένες θυσίες, όσον αφορά την εκπροσώπηση και την προβολή, προκειμένου να ενισχυθεί ο παγκόσμιος ρόλος της Ευρώπης, στις δημοκρατικές εκφάνσεις της: ΕΚ, Συμβούλιο, Επιτροπή.
1.8 Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι το πρώτο μέσο που πρέπει να εφαρμοστεί είναι μια πραγματική και ουσιαστική βιομηχανική πολιτική, η οποία δεν θα επηρεάζεται από τις επιλογές των κερδοσκόπων της οικονομίας και θα αποσκοπεί στην αειφόρο ανάπτυξη. Η απτή εμπειρία της βιομηχανικής πολιτικής που εφαρμόζεται από πεντηκονταετίας βάσει της Συνθήκης ΕΚΑΧ, σε δύο σημαντικούς ευρωπαϊκούς παραγωγικούς τομείς, πρέπει να αξιοποιηθεί και, έπειτα από την κατάλληλη επικαιροποίηση, να τροποποιηθεί ώστε να ενθαρρύνει την αειφόρο ανάπτυξη και να αποτελέσει σημείο αναφοράς για τις μελλοντικές δράσεις (π.χ. το σχέδιο Davignon για τη σιδηρουργία της δεκαετίας του ’80) (3).
1.9 Μόνο μέσω της ανάπτυξης των επιχειρήσεων και της κοινωνικής οικονομίας και της ικανότητάς τους να παρέχουν καινοτόμες απαντήσεις, η Ευρώπη θα μπορέσει να ξεπεράσει την κρίση και να δώσει ώθηση στην οικονομία.
1.10 Προκειμένου να υλοποιηθεί μια στρατηγική ανάπτυξης, οι κοινωνικοί εταίροι και η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών στο σύνολό της θα πρέπει να επιδιώξουν τη δημιουργία μιας κοινωνικά υπεύθυνης περιοχής (ΚΥΠ), στο πλαίσιο της οποίας θα είναι δυνατή η εφαρμογή συντονισμένων στρατηγικών, μεταξύ των οποίων, και οι εξής:
— |
στρατηγική αντοχής και επιβίωσης, που να μπορεί να παρέχει τη δυνατότητα δραστηριοποίησης σε ώριμες αγορές, μέσω καλύτερης εξειδίκευσης στην ίδια αγορά, με μείωση του κόστους ή με σημαντική διαφοροποίηση σε παραπλήσιους τομείς ή με νέες μεθόδους· |
— |
στρατηγική καινοτομίας ως προς τη διαδικασία, το προϊόν και τις υπηρεσίες, με αλλαγή αγοράς και τεχνολογίας, με νέα υλικά, που να οδηγούν σε νέα προϊόντα· |
— |
νέες πρωτοβουλίες, με τη δημιουργία νέων μορφών επιχειρήσεων ή νέων τομέων ή νέων πρωτοβουλιών. Είναι απαραίτητο να επινοούνται, μέσω μιας διαδικασίας πρόβλεψης (Foresight), νέα αναπτυσσόμενα προϊόντα (όπως οι πρωτοπόρες αγορές - Lead Market) τα οποία να ελκύουν νέες επενδύσεις· |
— |
τοπική εμπορική προώθηση, που να αποσκοπεί στην αριστεία, μέσω συμβάσεων με κέντρα έρευνας, για την περαιτέρω διάδοση της τεχνολογίας· |
— |
χρηματοδοτική στήριξη, μέσω της εταιρείας χρηματοδότησης της ανάπτυξης, και με την αξιοποίηση των εγγυήσεων του ΕΤΕ (4)· |
— |
κεφαλαιοποίηση των κεφαλαίων επιχειρηματικού κινδύνου των πιστωτικών κοινοπραξιών, μέσω συμφωνίας μεταξύ των διοικήσεων και του τραπεζικού συστήματος, ώστε να είναι δυνατή η παράταση προθεσμίας πληρωμής για τις μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις, κυρίως, για να διασφαλίζονται τα επίπεδα απασχόλησης· |
— |
παγιοποίηση των βραχυπρόθεσμων χρεών, προκειμένου να δοθεί η δυνατότητα στις μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις να επικεντρωθούν στην παραγωγή, εμπορία και εξυπηρέτηση πελατών μετά την πώληση των προϊόντων τους· |
— |
στήριξη ενός καινοτόμου τριτογενούς τομέα παραγωγής (green economy), με την αξιοποίηση των δυνατοτήτων καινοτόμου κατάρτισης που προσφέρει το ΕΚΤ· |
— |
ανάπτυξη παροχής υπηρεσιών υψηλού επιπέδου στους πολίτες μέσω της αξιοποίησης και της ενίσχυσης των κοινωνικών και υγειονομικών πολικοτήτων (5)· |
— |
εφαρμογή πολιτικών στον τομέα των υποδομών που να συμβάλλουν σε αυξημένες καινοτόμες επιλογές για μια οικονομία με χαμηλές εκπομπές άνθρακα και δημιουργία των συνθηκών για ένα οικιστικό πλεονέκτημα στην περιοχή· |
— |
ενίσχυση των κριτηρίων ενεργειακής και οικολογικής απόδοσης στις δημόσιες συμβάσεις· |
— |
προώθηση, μέσω χρηματοδοτήσεων, νέων, αποδοτικότερων προϊόντων, προς αντικατάσταση των παλαιών· |
— |
βελτίωση της πρόσβασης στην ενημέρωση· |
— |
εύκολη χρήση των πρώτων υλών. |
1.11 Μια σύγκριση των εθνικών δεσμών μέτρων για την τόνωση της οικονομίας, στις βιομηχανικές οικονομίες, δείχνει την αναγκαιότητα ενός μεγαλύτερου κοινού οράματος από την πλευρά των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, ιδίως όσον αφορά την ώθηση για τη βιώσιμη ανάπτυξη και την κοινωνική εταιρική ευθύνη, καθώς και έναν καλύτερο συντονισμό με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Επιπλέον, η ρητορική δεν αρκεί. Τα κράτη μέλη πρέπει να υλοποιήσουν επειγόντως τα σχέδιά τους, καθώς η κρίση έχει σοβαρές επιπτώσεις στις επιχειρήσεις και στους εργαζομένους.
1.12 Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις προσπάθειες που καταβλήθηκαν στην Πράγα στις 7.5.2009, από τη σύνοδο κορυφής για την απασχόληση, με σκοπό τον προσδιορισμό των πεδίων δράσεων, που πρέπει να πραγματοποιηθούν σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, σε συνεργασία με τους κοινωνικούς εταίρους, βάσει ενός ενισχυμένου κοινωνικού διαλόγου (6), προκειμένου να διασφαλισθεί ότι θα ληφθούν περισσότερο υπόψη η δημιουργία θέσεων εργασίας και τα αναγκαία μέτρα για την τόνωση της ζήτησης.
1.13 Η στρατηγική της Λισσαβώνας πρέπει να διατηρήσει την αξιοπιστία της και να αποδείξει την ικανότητα προσαρμογής της στο νέο πλαίσιο, με την επιτάχυνση της προόδου των μεταρρυθμίσεων, με τον προσδιορισμό σαφών προτεραιοτήτων και νέων μεθόδων και την ευθυγράμμιση με τους στόχους της στρατηγικής της ΕΕ για την αειφόρο ανάπτυξη της στρατηγικής μετά τη Λισσαβώνα που θα καθοριστεί τους επόμενους μήνες·
1.14 Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις πρέπει να εντείνουν τις προσπάθειές τους, προκειμένου να εκπληρώσουν στο ακέραιο και εντός των προθεσμιών τις δεσμεύσεις που ανέλαβαν σε κοινοτικό επίπεδο.
1.15 Οι κρατικές ενισχύσεις οι οποίες προβλέπονται για τη στήριξη της απασχόλησης, στις επιχειρήσεις που επλήγησαν από τα προβλήματα που προκαλεί η παγκοσμιοποίηση και η πίστωση, πρέπει να βασίζονται σε όρους που να εγγυώνται ότι:
— |
οι εν λόγω ενισχύσεις δεν συμβάλλουν στην ενίσχυση του προστατευτισμού και δεν δημιουργούν εμπόδια στον ελεύθερο ανταγωνισμό· |
— |
οι επιχειρήσεις που λαμβάνουν χρηματοδότηση δεσμεύονται κυρίως να διατηρήσουν τα επίπεδα απασχόλησης· |
— |
τηρούνται οι συλλογικές συμβάσεις και διατηρείται η αγοραστική δύναμη των εργαζομένων · |
— |
κατά τη διάρκεια των περιόδων μειωμένης παραγωγής οι εργαζόμενοι μπορούν να τυγχάνουν κατάρτισης για την απόκτηση νέων δεξιοτήτων και θα πρέπει να υποστηρίζονται προς τούτο· |
— |
η δημόσια χρηματοδοτική στήριξη δεν θα εξελιχθεί σε μορφή εισοδήματος για τους μετόχους, μέσω μερισμάτων ή άλλων μορφών επαναγοράς μετοχών· |
— |
η στήριξη προωθεί, κατά το δυνατόν, την ανάπτυξη νέων προϊόντων και νέων υπηρεσιών, σύμφωνα με τα κριτήρια προστασίας του περιβάλλοντος· |
— |
οι ενισχύσεις δεν νοθεύουν τον ανταγωνισμό, είναι προσωρινές και μειώνονται σταδιακά· |
— |
υπάρχουν κατάλληλοι ελεγκτικοί μηχανισμοί για την προστασία των φορολογουμένων. |
1.16 Όσον αφορά την κοινωνική απάντηση στην κρίση, οι προτάσεις που έχουν εγκριθεί έως τώρα ήταν ανεπαρκείς. Δεν λαμβάνεται υπόψη η ανάγκη δημιουργίας θέσεων εργασίας ή η λήψη μέτρων για την τόνωση της ζήτησης (όπως οι δέσμες παροχής πιο συντονισμένων φορολογικών κινήτρων, σε επίπεδο ΕΕ, και οι μισθολογικές πολιτικές) (7).
1.17 Σε επίπεδο κανόνων, για τα προσωρινά μέτρα της αγοράς εργασίας, είναι απαραίτητο να διασφαλισθεί ότι η βραχυπρόθεσμη σύμβαση εργασίας συνδυάζεται με την κατάλληλη κατάρτιση, ειδικότερα όσον αφορά την υγιεινή και την ασφάλεια στον χώρο εργασίας, και με εγγυήσεις για τα μισθολογικά επίπεδα.
1.18 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι επείγον και θεμελιώδες, για το ίδιο το μέλλον της παραγωγικής δομής της ΕΕ, να εφαρμοστούν πολιτικές που θα αποσκοπούν στον εκ νέου προσανατολισμό των νέων στους τεχνικούς κλάδους και τους κλάδους των θετικών επιστημών, σε κάθε βαθμίδα του εκπαιδευτικού συστήματος, με στόχο να αντιμετωπιστεί η υποβάθμιση των αξιών που συνδέονται με τις παραγωγικές δραστηριότητες, προς όφελος των οικονομικών και κερδοσκοπικών δραστηριοτήτων (8).
1.19 Προκειμένου να διευκολυνθεί η παραγωγική ανάκαμψη και η βιωσιμότητα των ευρωπαϊκών βιομηχανικών κλάδων και υπηρεσιών, η CCMI θεωρεί ότι είναι απαραίτητη η ενίσχυση της παρέμβασης των δραστηριοτήτων της έρευνας, της καινοτομίας και της ανάπτυξης, με την αξιοποίηση των ήδη διαθέσιμων μέσων, όπως το 7ο ΠΠ ΕΤΑ και το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Καινοτομίας και Τεχνολογίας (ΕΙΚΤ), αλλά και με την καθιέρωση ενός σαφούς τομεακού προσανατολισμού, βάσει των προτεραιοτήτων που προσδιορίστηκαν από τις ευρωπαϊκές τεχνολογικές πλατφόρμες.
1.20 Η ΕΟΚΕ ζητεί εντόνως μια κοινοτική δράση για τη στήριξη του τομέα των επιχειρηματικών υπηρεσιών, με την ανάπτυξη καινοτόμων υπηρεσιών και περιεχομένων προς όφελος των πολιτών, των καταναλωτών, των εργαζομένων και των επιχειρήσεων, ειδικότερα δε όσον αφορά τις εξαγωγές και τη διεθνοποίηση των ΜΜΕ.
1.21 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι απαραίτητο, σύμφωνα με την επιθυμία που εξέφρασε η Προεδρία της ΕΟΚΕ (9), να αναθεωρηθούν τα κριτήρια εφαρμογής των διαρθρωτικών ταμείων – ιδίως του ΕΚΤ - ώστε να είναι δυνατή η άμεση πρόσβαση, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, και σε εδαφική βάση, με την αξιοποίηση της εμπειρίας της ΕΚΑΧ, που αποδείχθηκε αποτελεσματική και ταχεία στην εφαρμογή της.
1.22 Όσον αφορά το διεθνές εμπόριο, η ΕΟΚΕ θεωρεί προτεραιότητα την ταχεία ολοκλήρωση των πολυμερών εμπορικών διαπραγματεύσεων (Γύρος της Ντόχα), πράγμα που θα αποτελέσει θετική εξέλιξη για τις διεθνείς αγορές με σημαντικό αντίκτυπο στην τρέχουσα κρίση (10): η ΕΕ μπορεί και πρέπει να αποκτήσει μεγαλύτερη διαπραγματευτική ισχύ, εξασφαλίζοντας ομοφωνία για την επίτευξη φιλόδοξων αποτελεσμάτων που να επιβάλλουν την τήρηση των θεμελιωδών κανόνων της ΔΟΕ όσον αφορά τις συνθήκες εργασίας και την αξιοπρεπή εργασία, βασικές προϋποθέσεις για τη μελλοντική ανάπτυξη των ευρωπαϊκών τομέων της μεταποίησης και των υπηρεσιών.
1.23 Η προοπτική μιας δίνης προστατευτισμού στο παρόν πλαίσιο είναι πραγματική και εξαιρετικά επικίνδυνη. Απαιτείται από την Επιτροπή να επιβάλει δυναμικά την κοινοτική νομοθεσία εμπορικής άμυνας, αναλαμβάνοντας αποφασιστική δράση κατά των προϊόντων που αποτελούν αντικείμενο ντάμπινγκ και επιδοτήσεων, να διαμαρτυρηθεί και να λάβει μέτρα κατά των αδικαιολόγητων μέτρων προστατευτισμού, και να εντείνει τον διάλογο με τους κύριους εμπορικούς εταίρους της ΕΕ για την επίλυση των εμπορικών διαφωνιών.
2. Εισαγωγή
2.1 |
Οι τομείς της μεταποίησης και των υπηρεσιών αποτελούν τον βασικό άξονα της οικονομίας της ηπείρου μας. Η υλοποίηση της ενιαίας αγοράς επέτρεψε την έντονη ανάπτυξή τους, σύμφωνα με κοινούς κανόνες και πρότυπα. |
2.2 |
Οι τομείς της μεταποίησης και των υπηρεσιών αντιμετωπίζουν ιδιαίτερες προκλήσεις:
|
2.3 |
Η τρέχουσα παγκόσμια ύφεση, ενδέχεται να δυσχεράνει τις προσπάθειες που καταβάλλονται σε διάφορους κλάδους για:
|
2.4 |
Οι τρέχουσες κρίσεις αποτελούν για τις επιχειρήσεις όχι μόνο μια πρόκληση επιβίωσης, αλλά και μεγάλη ευκαιρία για ανάπτυξη και καινοτομία. Η επιχείρηση, ωστόσο, δεν πρέπει να εγκαταλειφθεί στην τύχη της: πρέπει να ενθαρρυνθεί η επιχειρηματικότητα και η δημιουργία θέσεων εργασίας, με την πραγματοποίηση, το συντομότερο δυνατόν, μεταρρυθμίσεων για τη βελτίωση του περιβάλλοντος στο οποίο δραστηριοποιούνται οι επιχειρήσεις, με τη μείωση του περιττού διοικητικού φόρτου, με την προστασία και τη βελτίωση της εσωτερικής αγοράς, με την ενθάρρυνση των επιχειρηματικών κεφαλαίων, με την προώθηση της καινοτομίας και τη λήψη μέτρων «ευελιξίας με ασφάλεια», με τη μείωση και τη βελτίωση της νομοθεσίας και με τη σύναψη σχέσεων μεταξύ του ακαδημαϊκού, του επιστημονικού και του επιχειρηματικού κόσμου, και με επενδύσεις στην εκπαίδευση και στην κατάρτιση των ανθρώπινων πόρων, κυρίως στους τεχνικούς κλάδους και τους κλάδους των θετικών επιστημών, καθώς και στην ανάπτυξη των πρωτοπόρων αγορών. |
2.5 |
Η ΕΟΚΕ θα ήθελε να υπογραμμίσει ότι είναι σημαντικό να προβληθεί η παρούσα κατάσταση και οι πιθανές μελλοντικές προοπτικές των κυριότερων τομέων της μεταποίησης, των υπηρεσιών και ιδιαίτερα του τουρισμού λαμβανομένων υπόψη των διάφορων, στενά συνδεδεμένων, θεμελιωδών πτυχών:
|
3. Διεθνής διάσταση
3.1 |
Στις ΗΠΑ το ΑΕγχΠ μειώθηκε κατά 1 % στο τέταρτο τρίμηνο του 2008, έπειτα από μια μείωση της τάξεως του 0,1 % το προηγούμενο τρίμηνο. Το ΑΕγχΠ της Ιαπωνίας μειώθηκε κατά 3,3 %, έπειτα από μια μείωση της τάξεως του 0,6 % το προηγούμενο τρίμηνο. Το ΑΕγχΠ της ευρωζώνης συρρικνώθηκε κατά 1,5 %, έπειτα από μια μείωση της τάξεως του 0,2 % το προηγούμενο τρίμηνο (15). |
3.2 |
Το ποσοστό ανεργίας αυξάνεται ταχέως και τείνει να φθάσει το 12 % στα τέλη του 2010, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ. Οι μισθοί όμως αυξάνονται με πιο αργό ρυθμό ή παραμένουν αμετάβλητοι. |
3.3 |
Όπως υπογραμμίζει η Επιτροπή (16): «Όσο η χορήγηση πιστώσεων παραμένει ανεπαρκής, οι προσπάθειες για την τόνωση της ζήτησης και της εμπιστοσύνης του καταναλωτή δεν καρποφορούν. Πρόκειται για παγκόσμια κρίση, και η ανάκαμψη δεν θα ολοκληρωθεί αν δεν αρχίσουν και πάλι να αναπτύσσονται και να συναλλάσσονται οι κυριότεροι συντελεστές της παγκόσμιας οικονομίας». |
3.4 |
Την ίδια άποψη εκφράζει και η Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Συνδικάτων (ΕΣΣ): «Η οικονομική κατάσταση θα επιδεινωθεί, κατά πάσα πιθανότητα, και θα βελτιωθεί μόνο εάν αλλάξει ριζικά ο τρόπος σκέψης: κάθε άλλο παρά παρήγορη, αλλά μη ρεαλιστική, είναι η ιδέα της επιστροφής στη συνήθη κατάσταση (business as usual)· χρειαζόμαστε μια νέα οικονομική πραγματικότητα, η οποία θα βασίζεται στα πρόσωπα, στην καινοτομία και στη διαρκή ανάπτυξη. Επίσης, απαιτείται επανεκτίμηση του ρόλου της κυβέρνησης όσον αφορά:
|
3.5 |
Με την ευκαιρία της συνόδου κορυφής των G-20 στο Λονδίνο, που πραγματοποιήθηκε στις 18 Μαρτίου 2009, η ευρωπαϊκή ομοσπονδία των εργοδοτών (BUSINESSEUROPE) επεσήμανε ότι «η χρηματοπιστωτική κρίση έχει ολέθριες συνέπειες στις επιχειρήσεις, εφόσον οι βασικοί ηγέτες της οικονομικής μεγέθυνσης επλήγησαν από περιορισμούς όσον αφορά την πρόσβαση στις χρηματοδοτήσεις. (…) Απαιτείται η παροχή οικονομικών κινήτρων για να αποφευχθεί η παγκόσμια οικονομική κατάρρευση». (18) |
4. Θεσμική διάσταση
4.1 |
Διαμορφώνεται ολοένα και ευρύτερη συναίνεση και σύγκλιση δυνάμεων για την προώθηση έκτακτων μέτρων και για πολιτικές αντιμετώπισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, με σκοπό να προστατευθούν με κάθε τρόπο οι επιχειρήσεις, οι τομείς της μεταποίησης, οι δραστηριότητες παραγωγής και υπηρεσιών, η απασχόληση, τα εισοδήματα και η κατανάλωση των οικογενειών, πέρα από τους κανόνες που υφίστανται σήμερα. |
4.2 |
Η πολιτική η οποία επιδιώκει να περιορίσει τις οικονομικές, επαγγελματικές και κοινωνικές συνέπειες της κρίσης, επιρρίπτοντας στους γείτονες την ευθύνη για τις εντάσεις που συσσωρεύθηκαν στο εσωτερικό, όχι μόνο αποτελεί ψευδή λύση στο πρόβλημα, αλλά ενέχει τον κίνδυνο να ωθήσει τις οικονομίες στον εθνικισμό και στον προστατευτισμό που θα κατέστρεφαν τα πλαίσια της διεθνούς συνεργασίας και της περιφερειακής ολοκλήρωσης τα οποία δημιουργήθηκαν με πολύ κόπο τα τελευταία έτη, στην Ευρώπη και στον κόσμο. |
4.3 |
Η ΕΟΚΕ θεωρεί, για οποιαδήποτε παρέμβαση που αποσκοπεί στην αντιμετώπιση της τρέχουσας κρίσης, θεμελιώδεις και αναγκαίες τις ακόλουθες δράσεις:
|
4.4 |
Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι η τρέχουσα κρίση πρέπει να οδηγήσει σε θεσμικό άλμα μεγαλύτερης οικονομικής ολοκλήρωσης, προσανατολισμένης στην ανάπτυξη μιας οικονομίας ποιότητας, προς περισσότερη και καλύτερη απασχόληση. |
4.5 |
Η ΕΟΚΕ θεωρεί, ωστόσο, ακόμη σημαντικότερο ένα άλμα ποιότητας, με στόχο τη μεγαλύτερη πολιτική ολοκλήρωση της ηπείρου, θεωρώντας την ως το μόνο μέσο που μπορεί να συμβάλει στην επίτευξη συμβιβασμού ανάμεσα στην εγκατάλειψη των εγωισμών και των εθνικών προτεραιοτήτων, προς ένα κοινό μέλλον. |
4.6 |
Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι εάν υπάρξει ανανέωση του σχεδίου του ευρωπαϊκού εγχειρήματος, όπως το είχε σκεφτεί ο Jean Monnet όταν τέθηκε σε ισχύ η Συνθήκη του Παρισιού με την οποία ιδρύθηκε η ΕΚΑΧ, είναι δυνατόν να τεθούν εκ νέου τα θεμέλια και να δρομολογηθεί η ευρωπαϊκή οικονομική ανάκαμψη. |
4.7 |
Επείγει συνεπώς η κύρωση της Συνθήκης της Λισσαβώνας, προκειμένου να διασφαλισθεί μια αρχιτεκτονική του ευρωπαϊκού οικοδομήματος ικανή να ανταποκριθεί με περισσότερο συντονισμένες πολιτικές. |
5. Κοινωνική διάσταση της κρίσης: ο αντίκτυπος στους εργαζομένους, στις επιχειρήσεις και στα νοικοκυριά
5.1 |
Τους τελευταίους μήνες αυξήθηκαν σημαντικά οι αναδιαρθρώσεις επιχειρήσεων. Πολλές επιχειρήσεις έχουν θέσει σε εφαρμογή σχέδια απολύσεων με σημαντικές κοινωνικές συνέπειες, ακόμη και για το μέλλον των νέων (20). Άλλες έχουν κηρύξει πτώχευση. |
5.2 |
Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι οι ανθρώπινοι πόροι θα αποτελέσουν τον ακρογωνιαίο λίθο της ανταγωνιστικής ανάκαμψης της ΕΕ, είτε από την άποψη των ικανοτήτων και των προσόντων του εργατικού δυναμικού είτε από την άποψη του νέου μοντέλου διοικητικής διακυβέρνησης. |
5.3 |
Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, η επένδυση στο εργατικό δυναμικό και η διατήρηση της απασχόλησης είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για την προώθηση της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής βιομηχανίας, όσον αφορά τόσο τα προσόντα και τις νέες δεξιότητες του εργατικού δυναμικού όσο και το νέο μοντέλο της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης (21). |
5.4 |
Λαμβανομένου υπόψη του μεγέθους της κρίσης, τα προγράμματα κατάρτισης/εργασίας στους υπό ανάπτυξη τομείς, όπως οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, θα πρέπει να τεθούν άμεσα στη διάθεση των εργαζομένων που επλήγησαν από την ύφεση. |
5.5 |
Πρέπει να ληφθούν μέτρα στήριξης της κατανάλωσης των νοικοκυριών προκειμένου να δοθεί νέα ώθηση στη ζήτηση (22). |
6. Διάσταση της πραγματικής οικονομίας: ανάκαμψη των τομέων της μεταποίησης και των υπηρεσιών
6.1 |
Η αποβιομηχάνιση. Ίσως, τα τελευταία έτη, κυρίως κατά την αλλαγή του αιώνα, η Επιτροπή και πολλά κράτη μέλη έδωσαν λιγότερη σημασία στην πολιτική για τον τομέα της βιομηχανίας και της μεταποίησης, για να ευνοήσουν τον πλούτο που απέρρεε από την ανάπτυξη σύνθετων χρηματοοικονομικών συστημάτων, τα οποία υποστηρίζονταν κυρίως από βορειοαμερικανικά μοντέλα. |
6.2 |
Το 2005 η ΕΕ ενέκρινε τις κατευθυντήριες γραμμές μιας ολοκληρωμένης ευρωπαϊκής βιομηχανικής πολιτικής με βάση έναν συνδυασμό τομεακών πρωτοβουλιών οριζόντιου χαρακτήρα, τις οποίες ακολούθησε η ενδιάμεση αναθεώρηση το 2007, ως συνεισφορά στη στρατηγική της ΕΕ για την ανάπτυξη και την απασχόληση (23). Το 2008 η ΕΕ προώθησε στη συνέχεια ένα σχέδιο δράσης για τη βιώσιμη βιομηχανική πολιτική (24), για το οποίο η ΕΟΚΕ έχει ήδη εκφράσει την γνώμη της (25). |
6.3 |
Ο βασικός ρόλος των κοινωνικά υπεύθυνων και ανταγωνιστικών επιχειρήσεων, των επιχειρήσεων της κοινωνικής οικονομίας και της ολοένα και πιο εξειδικευμένης και συμμετοχικής εργασίας πρέπει να αποτελέσει το σημείο αναφοράς των πολιτικών για την ανάκαμψη των τομέων της μεταποίησης και των υπηρεσιών. |
6.4 |
Η στρατηγική της Λισσαβώνας πρέπει να διατηρήσει την αξιοπιστία της. Τα κράτη μέλη και τα θεσμικά όργανα της ΕΕ πρέπει να αποδείξουν την ικανότητά τους να προσαρμόζουν τις πολιτικές στο νέο πλαίσιο, προσδιορίζοντας σαφείς προτεραιότητες και νέες μεθόδους για την στρατηγική μετά τη Λισσαβώνα που πρόκειται να καθοριστεί τους επόμενους μήνες. Πρέπει να επιταχυνθούν οι μεταρρυθμίσεις, με τον προσδιορισμό σαφών και επακριβών προτεραιοτήτων, με εφικτούς και επαληθεύσιμους χάρτες πορείας. |
6.5 |
Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, η ανάπτυξη των ευρωπαϊκών τομέων της μεταποίησης και των υπηρεσιών θα πρέπει να πραγματοποιηθεί μέσω της βελτίωσης των διαδικασιών και των προϊόντων. Η ΕΟΚΕ καλεί την ΕΕ να αναλάβει εν προκειμένω έντονη δράση. |
6.6 |
Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, η εν λόγω βιομηχανική στρατηγική θα πρέπει να περιλαμβάνει:
|
6.7 |
Πρέπει να αντιμετωπιστεί η ιδιαίτερη κατάσταση των ΜΜΕ, ιδίως όσον αφορά την έλλειψη πρόσβασης σε πιστώσεις και δάνεια. Επί του παρόντος, οι πόροι που διατέθηκαν για τις ΜΜΕ δεν επιτυγχάνουν τους στόχους τους. |
6.8 |
Η «Small Business Act» (Πράξη για τις μικρές επιχειρήσεις), για την οποία η ΕΟΚΕ έχει ήδη εκφράσει την γνώμη της (29), «δεν αίρεται στο ύψος της συγκεκριμένης πρόκλησης, ιδιαίτερα στο πλαίσιο των σημερινών οικονομικών και των χρηματοπιστωτικών δυσχερειών», διότι δεν διαθέτει επαρκή οικονομικά μέσα.. Έχει ωστόσο σημασία να εξασφαλισθεί η πλήρης, έγκαιρη και συστηματική εφαρμογή της πράξεως για τις μικρές επιχειρήσεις στα κράτη μέλη. Έχει ωστόσο σημασία να εξασφαλισθεί η πλήρης, έγκαιρη και συστηματική εφαρμογή της πράξεως για τις μικρές επιχειρήσεις στα κράτη μέλη. |
6.9 |
Πρωτεύουσα σημασία, κυρίως στην παρούσα κατάσταση, εκτός από την πρόσβαση σε πίστωση, όπως τόνισε επανειλημμένα η ΕΟΚΕ, έχουν:
|
6.10 |
Όσον αφορά συγκεκριμένους τομείς, η Επιτροπή είχε ήδη προσδιορίσει, κατόπιν ευρείας δημόσιας διαβούλευσης, ορισμένους τομείς μεταποίησης στους οποίους θα υπάρξουν παρεμβάσεις με σκοπό την ανάκαμψη και την αναζωογόνηση. Ορίστηκαν έξι αγορές για το αρχικό στάδιο της πρωτοβουλίας για τις πρωτοπόρες αγορές (31):
|
6.11 |
Η μέθοδος που χρησιμοποίησε η Επιτροπή θα πρέπει να επεκταθεί και σε άλλους τομείς. Θα πρέπει συνεπώς να προσδιοριστούν οι τομείς όπου η συντονισμένη δράση με καίρια πολιτικά μέσα και προϋποθέσεις πλαίσια, και με ενισχυμένη τη συνεργασία μεταξύ των κυρίων ενδιαφερομένων να επιταχύνει την ανάπτυξη των αγορών, χωρίς την παρέμβαση ανταγωνιστικών δυνάμεων (32). Το ίδιο ισχύει για την ανάπτυξη της ευρωπαϊκής βιομηχανίας άμυνας, η οποία θα πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο μιας πιο συντονισμένης ευρωπαϊκής πολιτικής, έπειτα από τη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Άμυνας και τα βήματα προόδου που σημειώθηκαν στον τομέα της κοινής ασφάλειας (33). |
6.12 |
Για να καταστεί αποτελεσματική η ευρωπαϊκή βιομηχανική πολιτική πρέπει να ληφθεί υπόψη το ειδικό πλαίσιο των επιμέρους τομέων: από τον τομέα των μηχανοκίνητων οχημάτων (αυτοκίνητα, φορτηγά και μοτοσικλέτες (34) έως τον τομέα των χημικών προϊόντων, της ναυτιλίας, του άνθρακα και χάλυβα, των κατασκευών, της υαλουργίας και κεραμικής βιομηχανίας, των τσιμέντων, της κλωστοϋφαντουργίας και της ένδυσης, των γεωργικών προϊόντων διατροφής, της μεταλλουργίας και της ηλεκτρομηχανικής, της αεροδιαστημικής, της πληροφορικής και των τηλεπικοινωνιών, της ενέργειας, των υπηρεσιών υγείας, κλπ. |
6.13 |
Για να στηρίζεται η εισαγωγή καινοτομιών, η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητη την περαιτέρω ανάπτυξη των νέων μέσων βιομηχανικής πολιτικής που έχουν δημιουργηθεί, όπως οι κοινές τεχνολογικές πρωτοβουλίες, οι καινοτόμες δημόσιες συμβάσεις και το σχέδιο δράσης για βιώσιμη παραγωγή και κατανάλωση. |
6.14 |
Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι και στον τομέα των υπηρεσιών πρέπει να επιταχυνθούν οι ελευθερώσεις, ιδίως όσον αφορά τις υπηρεσίες των ελεύθερων επαγγελμάτων και τους περιορισμούς που υφίστανται ακόμη ως προς τις τιμές και τον αριθμητικό περιορισμό. |
6.15 |
Η ΕΟΚΕ ζητεί εντόνως μια κοινοτική δράση για τη στήριξη του τομέα των υπηρεσιών στις επιχειρήσεις, με την ανάπτυξη καινοτόμων υπηρεσιών και περιεχομένων προς όφελος των πολιτών, των καταναλωτών και των επιχειρήσεων, με την επιτάχυνση της μετάβασης στην ψηφιακή τεχνολογία και στη διάδοση της ευρυζωνικότητας, και με την άρση των εμποδίων στην ηλεκτρονική διακυβέρνηση και στη διαλειτουργικότητα των συστημάτων. |
6.16 |
Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η κοινή εξωτερική πολιτική θα πρέπει να ενισχυθεί και να αυστηροποιηθεί όσον αφορά τις σχέσεις με τον υπόλοιπο κόσμο. |
7. Διάσταση της βιωσιμότητας της ανάπτυξης
7.1 |
Η ΕΟΚΕ υποστήριξε (35) και υποστηρίζει τις πρωτοβουλίες για την ανάπτυξη βιώσιμων πολιτικών εξόρυξης, παραγωγής και κατανάλωσης, πλήρως ενσωματωμένων στις άλλες κοινοτικές πολιτικές, έτσι ώστε οι πιθανές προκλήσεις να μετατραπούν σε ανταγωνιστικές ευκαιρίες. |
7.2 |
Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι η δράση της ΕΕ πρέπει να συνεχίσει να προσανατολίζεται σε φιλόδοξους στόχους, οι οποίοι θα υποστηρίζονται, ωστόσο, από νομοθετικά και χρηματοδοτικά μέσα που δεν θα αποβαίνουν σε βάρος της ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης, με αποτέλεσμα μεγαλύτερες επιβαρύνσεις για τις επιχειρήσεις και τους πολίτες, αλλά θα στηρίζουν βέλτιστες πρακτικές, διαδικασίες καινοτομίας και τεχνολογικής βελτίωσης. |
7.3 |
Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει τη σημασία που έχει η προώθηση των κατάλληλων πρωτοβουλιών, έτσι ώστε η ΕΕ να αναλάβει ηγετικό ρόλο διεθνώς όσον αφορά την ενεργειακή απόδοση, την αύξηση της ικανότητας παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την ανάπτυξη τεχνολογιών δέσμευσης του CO2. |
Βρυξέλλες, 1η Οκτωβρίου 2009.
Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής
Mario SEPI
(1) Σχετικά με αυτό το θέμα, ο Mario Monti, πρώην Επίτροπος αρμόδιος για θέματα ανταγωνισμού, εξέφρασε την ανησυχία του για την επιβίωση του ευρωπαϊκού μοντέλου, το οποίο βασίζεται στην εσωτερική αγορά (κύριο άρθρο της Corriere della sera 10/5/09).
(2) Αναγνώριση των δεξιοτήτων· φορολογία εισοδημάτων κεφαλαίου· εναρμόνιση, για συνταξιοδοτικούς λόγους, των παροχών εργασίας που πραγματοποιούνται σε διάφορες χώρες, κλπ.
(3) Βλέπε την ευρωπαϊκή πλατφόρμα Manufuture (www.manufuture.org). Βλέπε επίσης τη συνέντευξη με τον κ. Étienne Davignon για την εφαρμογή του Σχεδίου Davignon (Βρυξέλλες, 14.1.2008; www.ena.lu).
(4) Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων (ΕΤΕ), χρηματοδοτούμενο από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕ). Πρβ. πρώτο μέρος του προγράμματος πλαισίου για την καινοτομία και την ανταγωνιστικότητα (ΠΑΚ).
(5) Βλ. Lead Market: Medicina in linea (Πρωτοπόρες αγορές: Τηλεϊατρική).
(6) Βλ. Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Αποτελέσματα της Συνόδου Κορυφής για την απασχόληση» (CESE 1037/2009). Δεν έχει δημοσιευτεί ακόμη στην ΕΕ.
(7) Βλέπε τις προτάσεις που ενέκρινε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Λουξεμβούργου, τον Νοέμβριο του 1997, σχετικά με τη μείωση των τιμών του ΦΠΑ επί επαγγελματικών υπηρεσιών, που καθορίζουν τα κράτη μέλη, σε ευρωπαϊκό πλαίσιο.
(8) Ο προς επίτευξη στόχος είναι ότι όλες οι χώρες της ΕΕ πρέπει να κατευθύνουν τουλάχιστον το 50 % των μαθητών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και να προσελκύσουν τουλάχιστον το 25 % των σπουδαστών της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στους τεχνικούς κλάδους και στους κλάδους της μηχανικής και των θετικών επιστημών (έκθεση ELECTRA).
(9) Επιστολή του προέδρου SEPI προς τον Πρόεδρο BARROSO στην ευρωπαϊκή κοινωνική σύνοδο κορυφής της Πράγας.
(10) Βλ. γνωμοδότηση «Διαπραγματεύσεις για τη σύναψη νέων εμπορικών συμφωνιών: Η προσέγγιση της ΕΟΚΕ», EE C 211, 19.8.2008, σελ. 82-89 και τη γνωμοδότηση «Εξωτερική διάσταση της ανανεωμένης στρατηγικής της Λισσαβώνας» (δεν έχει δημοσιευτεί ακόμη στην ΕΕ).
(11) BRIC: Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία και Κίνα.
(12) Eurostat STAT – 30.4.09.
(13) SEC2009/ 353.
(14) UNWTO World Tourism Barometer, Vol. 7 No. 2 – June 2009
(15) Το πρώτο τρίμηνο του 2009 μειώθηκε κατά 2,5 % σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο. Τον Μάιο του 2009 η βιομηχανική παραγωγή της ΕΕ μειώθηκε κατά 15,9 % σε σχέση με το προηγούμενο έτος (16,8 % στον τομέα της μεταποίησης)- Βλ. SEC 2009/1088- 20.7.2009.
(16) COM (2009) 114.
(17) Βλέπε την περίληψη του ψηφίσματος της ΕΣΣ σχετικά με το ευρωπαϊκό σχέδιο ανάκαμψης (5.12.2008 http://www.etuc.org/).
(18) Σημείωμα της BUSINESSEUROPE, 17.3.2009, ενόψει της G20 business event (18.3.2009; http://www.businesseurope.eu/).
(19) IPR = International Product Regulations.
(20) Στην ΕΕ των 27 το ποσοστό ανεργίας των νέων έχει φτάσει το 18,3 % το πρώτο τρίμηνο του 2009, με 5 εκατομμύρια άνεργους νέους- EUROSTAT 23 Ιουλίου 2009.
(21) Θα καταστεί ακόμη δυσκολότερο λόγω των επιπτώσεων της σχέσης επιχειρηματικά κεφάλαια- δάνεια που προβλέπεται στη συμφωνία της Βασιλείας II για τις ΜΜΕ. Ενδείκνυται η υιοθέτηση σειράς διατάξεων σε επίπεδο ΕΕ, ώστε να διαπιστωθεί ο τρόπος με τον οποίο μπορούν να μετριαστούν αυτές οι επιπτώσεις.
(22) Βλέπε δείκτη «Consumer confidence» (πίνακας 6), «Business & Consumer Survey Results», ΓΔ ECFIN, Ιούνιος 2009.
(23) COM 374/2007.
(24) COM397/2008.
(25) Βλ. γνωμοδότηση «Βιώσιμη κατανάλωση και παραγωγή»ΕΕ C 218, 11.9.2009, σελ 46-49.
(26) Έκθεση σχετικά με την απασχόληση για την περίοδο 2008-09, Συμβούλιο EPSO 9.3.09.
(27) Βλ. COM(2008) 800, «Ένα ευρωπαϊκό σχέδιο για την ανάκαμψη της οικονομίας».
(28) Όπως ανωτέρω.
(29) Γνωμοδότηση ΕΟΚΕ 38/2009. ΕΕ C 182 της 4.8.2009, σελ. 30.
(30) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Καταστατικό ευρωπαϊκής εταιρείας για τις ΜΜΕ» (ΕΕ C 125 της 27.5.2002, σελ. 100).
(31) COM2007/ 860.
(32) Συμβούλιο Ανταγωνιστικότητας, 4.12.06: Συμπεράσματα για την πολιτική καινοτομίας και την ανταγωνιστικότητα.
(33) Βλ. γνωμοδοτήσεις «Μεταφορές προϊόντων συνδεόμενων με τον τομέα της άμυνας» και «Ευρωπαϊκή Άμυνα» που έχουν δημοσιευτεί στην ΕΕ C 100 της 30.4.2009, σελ. 109 και ΕΕ C 10 της 14.1.2004 σελ. 1 αντιστοίχως.
(34) Ιδίως ο τομέας της μοτοσικλέτας στην ΕΕ θα έπρεπε να είχε τη δυνατότητα να επωφεληθεί από ένα σύστημα παροχής στήριξης και κινήτρων από τα κράτη μέλη, παρόμοιο με αυτό που εφαρμόστηκε για τον τομέα του αυτοκινήτου, καθώς έχει πληγεί εξίσου από την τρέχουσα οικονομική κρίση.
(35) Γνωμοδότηση ΕΟΚΕ με θέμα «Οικολογικές μέθοδοι παραγωγής»(ΕΕ C 224 της 30.8.2008, σελ. 1).