[pic] | ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ |

Βρυξέλλες, 24.9.2008

COM(2008) 588 τελικό

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΔΙΕΘΝΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΔΙΕΘΝΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ

Η παρούσα ανακοίνωση παρουσιάζει ένα ευρωπαϊκό στρατηγικό πλαίσιο για διεθνή συνεργασία στην επιστήμη και την τεχνολογία (Ε&Τ). Η ανακοίνωση καλύπτει επίσης τις ειδικές πτυχές μιας τέτοιας συνεργασίας στις τεχνολογίες των πληροφοριών και των επικοινωνιών (ΤΠΕ).

Με την ενίσχυση των ερευνητικών της προσπαθειών και τη διευκόλυνση της χρήσης νέων τεχνολογιών, η Ευρώπη μπορεί να ανταποκριθεί αποτελεσματικότερα και αποδοτικότερα στις μεγάλες προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η κοινωνία. Η εμβάθυνση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας (EΧΕ) μέσω μεγαλύτερης ολοκλήρωσης και διασυνοριακού συντονισμού των επενδύσεων στην έρευνα και των ερευνητικών δραστηριοτήτων θα αυξήσει την ανταγωνιστικότητα και την ελκυστικότητα της Ευρώπης ως χώρου πραγματοποίησης επενδύσεων στην έρευνα και στην καινοτομία. Η προώθηση των ευρωπαϊκών ΤΠΕ παγκοσμίως ως κύριου μοχλού κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης θα συμβάλει επίσης στην επίτευξη των στόχων όσον αφορά την ανάπτυξη και τις θέσεις απασχόλησης[1]. Η εμβάθυνση του ΕΧΕ πρέπει να συμβαδίζει με τη διεύρυνσή του μέσω της ενισχυμένης συνεργασίας με διεθνείς εταίρους.

Κύριος στρατηγικός στόχος της διεθνούς συνεργασίας στην επιστήμη και την τεχνολογία και της παγκόσμια πρόσβασης στις ΤΠΕ

Η παγκοσμιοποίηση επιταχύνεται και αυτό έχει επίπτωση στον τρόπο με τον οποίο παράγουμε, μοιραζόμαστε και χρησιμοποιούμε τη γνώση. Μείζονος σημασίας παγκόσμιες προκλήσεις, όπως η αλλαγή του κλίματος, η φτώχεια, οι λοιμώδεις νόσοι, οι απειλές κατά του ενεργειακού εφοδιασμού, της προμήθειας τροφίμων και νερού, της ασφάλειας των πολιτών, της ασφάλειας δικτύων και το ψηφιακό χάσμα υπογραμμίζουν την ανάγκη αποτελεσματικής παγκόσμιας συνεργασίας στην Ε&T με σκοπό την προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης.

Το 7ο πρόγραμμα-πλαίσιο για την έρευνα (7ο ΠΠ) αντικατοπτρίζει αυτή την ανάγκη, καθώς είναι ανοικτό στη συμμετοχή τρίτων χωρών και περιλαμβάνει ορισμένα νέα μέσα για την ενθάρρυνση της διεθνούς συνεργασίας. Ωστόσο, το 7ο ΠΠ αποτελεί μόνο μικρό μέρος του συνόλου της έρευνας στην Ευρώπη, διότι οι περισσότερες επενδύσεις στην έρευνα πραγματοποιούνται από τα κράτη μέλη. Μόνο με την ενίσχυση της σύμπραξης μεταξύ των κρατών μελών και της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (ΕΚ) μπορεί η διεθνής συνεργασία σε ευρωπαϊκό επίπεδο στην Ε&T να συμβάλει αποτελεσματικά στη σταθερότητα, στην ασφάλεια και στην ευημερία στον κόσμο[2]. Η βελτίωση της συνεργασίας χρειάζεται επίσης για την προώθηση των στόχων της ευρωπαϊκής πολιτικής και των ευρωπαϊκών τεχνολογιών παγκοσμίως. Η παρούσα ανακοίνωση θεσπίζει ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο για διεθνή συνεργασία στην Ε&T, το οποίο στοχεύει στην υποστήριξη της στρατηγικής και βασίζεται σε μια νέα μακροπρόθεσμη σύμπραξη μεταξύ των κρατών μελών και της ΕΚ. Προτείνει επίσης τρόπους βελτίωσης των μέσων συνεργασίας με τους στρατηγικούς εταίρους. Κύριος στόχος είναι η συμβολή στην παγκόσμια αειφόρο ανάπτυξη και στην προώθηση της ευρωπαϊκής αριστείας στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας, η οποία αποτελεί ολοένα και περισσότερο τη βάση της οικονομικής ανταγωνιστικότητας σε μια εποχή που οι εταιρείες της ΕΕ αντιμετωπίζουν ολοένα και περισσότερο τον ανταγωνισμό των αναδυόμενων οικονομιών.

Το προτεινόμενο ευρωπαϊκό πλαίσιο συνίσταται σε μια σειρά κύριων αρχών και κατευθυντηρίων γραμμών για δράση. Οι δράσεις σε αυτό το πλαίσιο θα ενισχύσουν τους Ευρωπαίους δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς ως προς τον τρόπο συνεργασίας με τους εταίρους τους και τους ανταγωνιστές τους στα υπόλοιπα μέρη του κόσμου. Το προτεινόμενο πλαίσιο θα συμβάλει στην ελεύθερη κυκλοφορία των γνώσεων – «η πέμπτη ελευθερία της ΕΕ» — σε παγκόσμιο επίπεδο, στην ενίσχυση της εικόνας της Ευρώπης στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας παγκοσμίως και στη διάδοση της ευρωπαϊκής τεχνογνωσίας στον τομέα των ΤΠΕ παγκοσμίως. Θα προβάλει τον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας (EΧΕ) στον παγκόσμιο χάρτη σαν χώρο ανοικτό στον κόσμο και θα τονώσει την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης στην παγκόσμια οικονομία.

Οι δράσεις εντός του πλαισίου έχουν στόχο:

- να ενισχύσουν το συντονισμό των δράσεων των κρατών μελών και της ΕΚ οι οποίες αποσκοπούν στην ενίσχυση της στρατηγικής επιστημονικής και τεχνολογικής συνεργασίας και των διαβουλεύσεων για την κοινωνία της πληροφορίας με τους εταίρους σε παγκόσμια κλίμακα·

- να δημιουργήσουν πρόσθετες συνέργειες μεταξύ των δημόσιων αρχών, της βιομηχανίας και της κοινωνίας των πολιτών ώστε να καταστήσουν αποτελεσματικότερη τη δράση της ΕΕ στους εν λόγω τομείς πολιτικής·

- να διευκολύνουν την πρόσβαση στη γνώση, στους πόρους και στις αγορές παγκοσμίως·

- να ασκήσουν θετική επίδραση στο παγκόσμιο επιστημονικό και τεχνολογικό θεματολόγιο συνενώνοντας τους πόρους για την επίτευξη κρίσιμης μάζας και υπογραμμίζοντας τις δημοκρατικές αξίες στην παγκόσμια κοινωνία της πληροφορίας, ιδίως την ελευθερία έκφρασης και το δικαίωμα πρόσβασης στις πληροφορίες[3]·

- να βελτιώσουν τις γενικές συνθήκες εντός των οποίων διεξάγεται η διεθνής έρευνα και να προωθήσουν το ευρωπαϊκό μοντέλο σύγκλισης για την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας των πολιτικών της κοινωνίας της πληροφορίας·

- να διευκολύνουν τους ερευνητές και τα πανεπιστήμια της Ευρώπης να συνεργαστούν με τους καλύτερους επιστήμονες και τις καλύτερες ερευνητικές υποδομές στον κόσμο·

- να ενισχύσουν την παγκόσμια θέση της ευρωπαϊκής βιομηχανίας στις ηλεκτρονικές επικοινωνίες και στις άλλες προηγμένες τεχνολογίες.

Η παρούσα ανακοίνωση αντανακλά το πνεύμα των συμπερασμάτων του Συμβουλίου του Φεβρουαρίου 2008 και είναι μία από τις πέντε πρωτοβουλίες της Επιτροπής στη συνέχεια των δημοσίων διαβουλεύσεων για το μέλλον του ΕΧΕ[4] και την παγκοσμιοποίηση της κοινωνίας της πληροφορίας[5]. Αποτελεί , επίσης, συνέχεια των συμπερασμάτων της Παγκόσμιας Διάσκεψης Κορυφής του 2005 για την κοινωνία της πληροφορίας ( ΠΔΚΚΠ) [6]».

1. Αρχεσ που διεπουν το ευρωπαϊκο πλαισιο για τη διεθνη επιστημονική και τεχνολογική συνεργασία και τις νέες συμπραξεισ στην κοινωνια της πληροφοριας

Διεύρυνση του ΕΧΕ και άνοιγμά του στον κόσμο

Η αριστεία στην έρευνα είναι αποτέλεσμα του συναγωνισμού μεταξύ ερευνητών, ιδίως δε του συναγωνισμού και της συνεργασίας μεταξύ των καλύτερων ερευνητών.

Βασικός τρόπος επίτευξης της αριστείας είναι η διασυνοριακή συνεργασία δημοσίων αρχών, οργανισμών χρηματοδότησης της έρευνας, δημοσίων και ιδιωτικών ερευνητικών ινστιτούτων και πανεπιστημίων. Η συνεργασία αυτή αποτελεί το θεμέλιο του ΕΧΕ. Σε έναν ολοένα και περισσότερο παγκοσμιοποιημένο επιστημονικό στίβο, τα σύνορα του ΕΧΕ πρέπει να διευρυνθούν για να συμπεριλάβουν τους γείτονές μας και η συνεργασία με σημαντικούς διεθνείς εταίρους πρέπει να ενθαρρυνθεί και να διευκολυνθεί.

Διασφάλιση της συνοχής των πολιτικών και της συμπληρωματικότητας των προγραμμάτων

Η έρευνα δεν διεξάγεται στο κενό. Συμβάλλει σε μια ευρύτερη κοινωνική ατζέντα και επηρεάζεται από αυτή.

Η διεθνής επιστημονική και τεχνολογική στρατηγική της Ευρώπης πρέπει να υποστηρίζει τους κύριους στόχους της πολιτικής της ΕΕ, όπως η καταπολέμηση της αλλαγής του κλίματος, η γεφύρωση του ψηφιακού χάσματος, η διασφάλιση της αειφορίας του ενεργειακού εφοδιασμού, η διαφύλαξη της βιοποικιλότητας και των οικοσυστημάτων και η επίτευξη των Αναπτυξιακών Στόχων της Χιλιετίας. Η μεγαλύτερη συνοχή μεταξύ των ερευνητικών δραστηριοτήτων και των άλλων πολιτικών και μέσων χρηματοδότησης θα ενισχύσει τις επιπτώσεις και την επιρροή της επιστήμης και της τεχνολογίας σε αυτές τις πολιτικές.

Προώθηση της στρατηγικής συνεργασίας στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας με σημαντικές τρίτες χώρες

Η Ευρώπη δεν μπορεί να συνεργάζεται με όλες τις χώρες επί όλων των θεμάτων.

Είναι αναγκαία η επιλογή ερευνητικών θεμάτων και τρίτων χωρών-εταίρων. Προς στήριξη των εν λόγω επιλογών πρέπει να διασφαλιστεί κρίσιμη μάζα πόρων. Η συνεργασία με επιστημονικά προηγμένους εταίρους θα διαφέρει ως προς τη φύση της από τη συνεργασία με χώρες που τώρα αναπτύσσουν την επιστημονική τους βάση·.Ωστόσο, χρειάζονται και οι δύο τύποι συνεργασίας. Μια αποτελεσματική στρατηγική διεθνούς συνεργασίας απαιτεί μακροπρόθεσμη δέσμευση της ΕΚ και των κρατών μελών καθώς και νέα προσέγγιση στον καθορισμό από κοινού ερευνητικών τομέων προτεραιότητας για συνεργασία με σημαντικές τρίτες χώρες.

Το γεγονός ότι ο ΕΧΕ οικοδομείται από τα κράτη μέλη και τις συνδεδεμένες χώρες καταδεικνύει το δυναμικό της στενής συνεργασίας μεταξύ χωρών. Όταν ομάδες χωρών μιας γεωγραφικής περιοχής (π.χ. Ένωση Κρατών της Νοτιοανατολικής Ασίας, Αφρικανική Ένωση) επιθυμούν να συνεργαστούν στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας με την ΕΚ και όταν μπορεί να επιτευχθεί καλύτερα κρίσιμη μάζα στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας για την αντιμετώπιση μεγάλων παγκόσμιων προκλήσεων, πρέπει να προωθείται η διπεριφερειακή προσέγγιση.

Σε προηγμένους τομείς της τεχνολογίας, όπως οι ΤΠΕ, οι γεωγραφικές και τομεακές προτεραιότητες της συνεργασίας στην έρευνα πρέπει να εμπνέονται από τις κοινές εισροές της βιομηχανίας, των πανεπιστημίων και των ερευνητικών ινστιτούτων, παραδείγματος χάριν να προέρχονται από τα Στρατηγικά Σχέδια Έρευνας (ΣΣΕ) των Ευρωπαϊκών Τεχνολογικών Πλατφορμών, τις διαβουλεύσεις για την κοινωνία της πληροφορίας και από άλλες διμερείς και περιφερειακές επαφές. Αυτό θα διευκόλυνε τη συμμετοχή των τρίτων χωρών-εταίρων ήδη στα πρώτα στάδια της διεξαγόμενης έρευνας.

Ιδιαίτερη προσοχή θα απαιτηθεί για την παράκαμψη των διαφορετικών προτύπων μεταξύ χωρών, καθώς αυτά αποτελούν συχνά εμπόδιο στη διάδοση των τεχνολογιών των πληροφοριών και των επικοινωνιών και μπορούν να παρακωλύσουν τη διασύνδεση και τη διαλειτουργικότητα.

Η Ευρώπη πρέπει να καταστεί ένας ελκυστικός ερευνητικός εταίρος

Για τη διατήρηση της ερευνητικής αριστείας και την ανάπτυξη δεσμών μεταξύ ερευνητών και ερευνητικών ιδρυμάτων στην Ευρώπη και παγκοσμίως, η Ευρώπη πρέπει να καταστεί περιζήτητος ερευνητικός εταίρος. Για να επιτευχθεί αυτό χρειαζόμαστε κατάλληλη ανταγωνιστική και θεσμοθετημένη χρηματοδότηση της έρευνας, υποδομές παγκοσμίου επιπέδου, ενισχυμένη κινητικότητα για τους ερευνητές εντός και εκτός Ευρώπης και κατάλληλους κανόνες για τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας (ΔΔΙ).

Οι δραστηριότητες διεθνούς επιστημονικής και τεχνολογικής συνεργασίας έχουν αποκτήσει μεγαλύτερη σημασία με τα διαδοχικά προγράμματα-πλαίσια και η δημιουργία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας έχει ενισχύσει τη φήμη της Ευρώπης όσον αφορά την έρευνα αιχμής υψηλής ποιότητας. Οι εργασίες του Ευρωπαϊκού Στρατηγικού Φόρουμ για τις Ερευνητικές Υποδομές (ESFRI) έχουν προσελκύσει το παγκόσμιο ενδιαφέρον και διεθνείς εταίροι εκδήλωσαν την επιθυμία τους να συνεργαστούν.

Ένας ανοικτός ΕΧΕ είναι ο καλύτερος τρόπος για να καταστούν η ευρωπαϊκή επιστήμη και τεχνολογία ελκυστικότερες σε παγκόσμιο επίπεδο. Τέλος, η επιτυχία του ΕΧΕ εξαρτάται από τη διαθεσιμότητα ερευνητών υψηλής ειδίκευσης, ώστε να υποστηρίξουν την ανάπτυξη μιας ανταγωνιστικής οικονομίας βασιζόμενης στη γνώση. Οι ερευνητές που εκπαιδεύονται τόσο στην Ευρώπη όσο και σε τρίτες χώρες ή που συνδέονται μέσω δικτύων θα αποτελέσουν τους πρεσβευτές της διεθνούς συνεργασίας.

Αποτελεσματικές συμπράξεις με στόχο την κανονιστική ρύθμιση της κοινωνίας της πληροφορίας

Ένα πρώτο βήμα θα είναι οι τρέχουσες πολιτικές διαβουλεύσεις να γίνουν πιο αποτελεσματικές, με έγκαιρο προσδιορισμό των προτεραιοτήτων για συνεργασία στο πεδίο της κανονιστικής ρύθμισης και κοινή έρευνα. Όπου κρίνεται σκόπιμο, οι εν λόγω διαβουλεύσεις πρέπει να επεκταθούν στη σύγκλιση του τομέα των τηλεπικοινωνιών και του τομέα των μέσων μαζικής επικοινωνίας. Οι διαβουλεύσεις με τον επιχειρηματικό κόσμο (π.χ. Business Round Tables (Συζητήσεις Στρογγυλής Τραπέζης με τον Επιχειρηματικό Κόσμο)) και ο διάλογος με τους καταναλωτές πρέπει επίσης να γίνει πιο αποτελεσματικός.

Στις προτεραιότητες της κανονιστικής συνεργασίας συμπεριλαμβάνονται η προώθηση της καθιέρωσης ανεξάρτητων και αποτελεσματικών κανονιστικών αρχών, η κατανομή σπάνιων πόρων χωρίς διακρίσεις, η δημοσιοποίηση των κριτηρίων χορήγησης αδειών και οι διαφανείς διαδικασίες ανάθεσης, η χωρίς διακρίσεις και βασιζόμενη στο κόστος διασύνδεση και η χρήση ανοικτών τεχνολογιών. Πρέπει να ενταθεί η παρακολούθηση των μη δασμολογικών φραγμών και των κανονιστικών εμποδίων που αντιμετωπίζουν οι φορείς της ΕΕ στις τρίτες χώρες.

Συνεργασία μεταξύ της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και των κρατών μελών

Eάν τα κράτη μέλη και η ΕΚ συνεργαστούν θα επιτύχουν πολλά περισσότερα, τόσο εντός της ΕΕ όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Αυτό ισχύει για τις πολιτικές σε τομείς όπως το περιβάλλον , η ενέργεια και η έρευνα και για τις πολιτικές στον τομέα της κοινωνίας της πληροφορίας.

Η συνεργασία θα αυξήσει την ελκυστικότητα της ευρωπαϊκής έρευνας και θα προωθήσει καλύτερες συνθήκες για επενδύσεις και εξαγορές σε καίριας σημασίας αγορές. Η βελτίωση του συντονισμού ανταποκρίνεται επίσης στο ενδιαφέρον πολλών εταίρων παγκοσμίως να αντλήσουν διδάγματα από την κανονιστική μας προσέγγιση σε θέματα όπως η σύγκλιση. Συγχρόνως, η συνένωση των προσπαθειών μας θα προσφέρει στην Ευρώπη καλύτερες οικονομικές γνώσεις για σημαντικές χώρες / περιφέρειες στους τομείς της έρευνας και της κοινωνίας της πληροφορίας.

Τα κράτη μέλη και η ΕΚ χρειάζεται να ορίσουν από κοινού τους πρωταρχικούς τομείς για την έρευνα σε συνεργασία με τρίτες χώρες, με σκοπό να αντλήσουν περισσότερα οφέλη από συντονισμένες πρωτοβουλίες και δράσεις.

Το έργο ITER (Διεθνής Θερμοπυρηνικός Πειραματικός Αντιδραστήρας) δείχνει, σε ευρεία κλίμακα, τι μπορεί να επιτευχθεί όταν υπάρχει πολιτική βούληση για συνεργασία σε διεθνές επίπεδο και για από κοινού χρήση των πόρων. Αλλά, σε μικρότερη κλίμακα, υπάρχουν πολλά παραδείγματα που καταδεικνύουν τον σημαντικό αντίκτυπο των συντονισμένων ευρωπαϊκών ερευνητικών προγραμμάτων και της κοινής χρηματοδότησης, όπως η Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία για την Έρευνα στη Γεωργία με σκοπό την Ανάπτυξη.

Η από κοινού χρήση των πόρων των κρατών μελών και της ΕΚ για τη διεθνή επιστημονική και τεχνολογική συνεργασία θα βοηθήσει στη συγκέντρωση της κρίσιμης μάζας που χρειάζεται για να δοθεί αποτελεσματική απάντηση στις πολιτικές προκλήσεις που είναι ολοένα και περισσότερο παγκόσμιες.

Επίσης στην επίτευξη του σκοπού αυτού μπορεί να συμβάλει σημαντικά η ενισχυμένη σύμπραξη μεταξύ της ΕΚ και ευρωπαϊκών διακυβερνητικών πρωτοβουλιών (όπως ο EUREKA (Ευρωπαϊκός Οργανισμός για τον Συντονισμό της Έρευνας) και η COST (Ευρωπαϊκή Συνεργασία στον τομέα της Επιστημονικής και Τεχνικής Έρευνας)) και οργανισμών έρευνας, κυρίως του EIROforum (Φόρουμ των Ευρωπαϊκών Διακυβερνητικών Οργανισμών Έρευνας)[7] και των μεμονωμένων μελών του.

Η σωστά συντονισμένη και αποτελεσματικά γνωστοποιημένη διεθνής επιστημονική και τεχνολογική στρατηγική θα δώσει στην Ευρώπη τη δυνατότητα να εκφράζεται ‘ομόφωνα’ επί σημαντικών παγκόσμιων προκλήσεων και θα βοηθήσει την ΕΕ να συμμετέχει αποτελεσματικότερα στον προσδιορισμό του θεματολογίου σε διεθνή φόρα, όπως ο ΟΟΣΑ (Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης), και ιδίως σε φόρα των Ηνωμένων Εθνών, όπως η UNESCO (Εκπαιδευτική, Επιστημονική και Επιμορφωτική Οργάνωση των Ηνωμένων Εθνών), η ΠΟΥ (Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας) και η ITU (Διεθνής Ένωση Τηλεπικοινωνιών).

2. Κατευθυντηριεσ γραμμεσ για αναληψη δράσης με σκοπό ανοικτοτερο ΕΧΕ στον κόσμο

Η ανάπτυξη στενής και μακροπρόθεσμης συνεργασίας μεταξύ κρατών μελών και με την ΕΚ, η οποία θα διέπεται από τις αρχές που περιγράφονται ανωτέρω, είναι ουσιαστική προκειμένου να αξιοποιηθεί πλήρως το δυναμικό του ΕΧΕ σε διεθνές επίπεδο.

Στην επιτυχία αυτής της σύμπραξης, ουσιώδη ρόλο θα παίξουν η επιδίωξη κοινών στόχων, η διαμόρφωση και εφαρμογή κοινών ευρωπαϊκών ερευνητικών προγραμμάτων και θέσεων έναντι τρίτων χωρών και σε διεθνή φόρα, η ανάληψη κοινών δραστηριοτήτων και η συνένωση προσπαθειών και πόρων.

Η διαδικασία αυτή δημιουργεί ρεύματα προς και από την Ευρώπη. Προσελκύει ερευνητές από όλο τον κόσμο, ενώ επίσης βελτιώνει το τεχνολογικό δυναμικό της Ευρώπης στις παγκόσμιες αγορές, όπως παραδείγματος χάριν στον τομέα των ΤΠΕ.

Για τη μεγιστοποίηση των αποτελεσμάτων είναι αναγκαία η εφαρμογή των ακόλουθων προτάσεων, τόσο σε επίπεδο ΕΚ όσο και σε επίπεδο κρατών μελών, και σε στενή συνεργασία με τρίτες χώρες. Για την προώθηση αυτής της διαδικασίας απαιτείται το κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο.

2.1. Ενίσχυση της διεθνούς διάστασης του ΕΧΕ

- Ενσωμάτωση των γειτόνων της Ευρώπης στον ΕΧΕ

Την πλέον εντατική μορφή συνεργασίας σε κοινοτικό επίπεδο αποτελεί η σύνδεση με το 7ο ΠΠ. Η ευκαιρία για τις χώρες-εταίρους της Ευρωπαϊκής Γειτονίας να συμμετέχουν σε ορισμένες πολιτικές και προγράμματα της ΕΚ, συμπεριλαμβανομένου του 7ου ΠΠ, αποτελεί σημαντική πτυχή της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Γειτονίας (ΕΠΓ)[8].

Αυτή τη στιγμή σχεδόν όλες οι χώρες των δυτικών Βαλκανίων είναι συνδεδεμένες με το 7ο ΠΠ. Η σύνδεση είναι επίσης ανοικτή στους νότιους και ανατολικούς γείτονες της ΕΕ. Η διεύρυνση του γεωγραφικού εύρους του ΕΧΕ, ώστε να συμπεριλαμβάνει τις χώρες-εταίρους ΕΠΓ, θα αποτελέσει σημαντική συμβολή στους πολιτικούς στόχους της ΕΕ έναντι αυτών των χωρών, ιδίως στην εξασφάλιση διαρκούς οικονομικής ευημερίας. Η διαδικασία σύνδεσης θα εξελιχθεί βαθμιαία, κατά περίπτωση, λαμβανόμενων υπόψη των ενδογενών επιστημονικών και τεχνολογικών ικανοτήτων, του υφιστάμενου και του δυνητικού επιπέδου συνεργασίας και των αμοιβαίων συμφερόντων της ΕΚ και των χωρών-εταίρων ΕΠΓ. Οι χώρες ΕΠΓ χρήζουν επίσης ιδιαίτερης προσοχής κατά την προώθηση της διεθνούς συνεργασίας στον τομέα των ΤΠΕ, τόσο διότι είναι πρόθυμες να υιοθετήσουν τα μοντέλα της ΕΕ, όσο και διότι κάποιες από αυτές αντιπροσωπεύουν σημαντικές αγορές για τις εταιρείες τεχνολογίας της ΕΕ.

Για την προώθηση στενότερων επιστημονικών δεσμών με τις εν λόγω χώρες και την προετοιμασία της σύνδεσης με το 7ο ΠΠ, οι πρωτοβουλίες ανάπτυξης επιστημονικών και τεχνολογικών ικανοτήτων και η συνεργασία στον τομέα της έρευνας θα αναληφθούν από την ΕΚ δια των Ευρωπαϊκών Μέσων Γειτονίας και Εταιρικής Σχέσης και με στοχοθετημένες δράσεις του 7ου ΠΠ (π.χ. Ειδικές Δράσεις Διεθνούς Συνεργασίας).

Ο πολιτικός διάλογος με αυτές τις χώρες είναι σημαντικός. Οι διμερείς συμφωνίες που συνήψε η ΕΚ στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας με πολλές από αυτές (όπως η Αίγυπτος, το Μαρόκο, η Τυνησία και η Ουκρανία) αποτελούν καλό πλαίσιο διαλόγου. Επιπλέον, θα δρομολογηθούν διμερείς πολιτικές διαβουλεύσεις για την επιστήμη και την τεχνολογία με χώρες οι οποίες εκδηλώνουν ειδικό ενδιαφέρον να συνδεθούν με το 7ο ΠΠ, αλλά οι οποίες δεν έχουν συνάψει διμερή συμφωνία στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας με την ΕΚ.

Τα προσφάτως δρομολογηθέντα έργα INCO-Net του 7ου ΠΠ υποστηρίζουν τις περιφερειακές πλατφόρμες για τον πολιτικό διάλογο στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας και τον καθορισμό προτεραιοτήτων σε διπεριφερειακό επίπεδο και εμπλέκουν τα κράτη μέλη και τις χώρες-εταίρους ΕΠΓ στον καθορισμό των μελλοντικών ερευνητικών προτεραιοτήτων και συντονισμένων δράσεων.

Η Ρωσία, ως γειτονική χώρα με σημαντικές επιστημονικές και τεχνολογικές ικανότητες, είναι ήδη σημαντικός εταίρος και κατέστησε σαφές ότι θεωρεί την ΕΕ ως μακροπρόθεσμη προτεραιότητά της για συνεργασία στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας. Η συνεργασία ΕΕ-Ρωσίας στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας μπορεί να ενισχυθεί μέσω συμφωνίας σύνδεσης με το ΠΠ, όπως διαπίστωσαν αμφότερα τα μέρη στο Μόνιμο Συμβούλιο Σύμπραξης ΕΕ-Ρωσίας για την Έρευνα, το Μάιο του 2008. Αυτό θα συμβάλει στην υλοποίηση του Κοινού Χώρου Έρευνας και Εκπαίδευσης ΕΕ-Ρωσίας, συμπεριλαμβανομένων των πολιτιστικών πτυχών. Η προοπτική ενδεχόμενης σύνδεσης με το ΠΠ πρέπει ωστόσο να εξεταστεί στο ευρύτερο πλαίσιο των σχέσεων ΕΕ-Ρωσίας και της νέας συμφωνίας ΕΕ-Ρωσίας για την οποία ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις στη σύνοδο κορυφής ΕΕ-Ρωσίας τον Ιούνιο του 2008.

Τα κράτη μέλη και η Επιτροπή πρέπει:

- να διασφαλίσουν συντονισμένη ή/και συμπληρωματική υλοποίηση των προτεραιοτήτων στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας που προσδιορίστηκαν στο πλαίσιο των διαφόρων πολιτικών διαβουλεύσεων με τις χώρες-εταίρους ΕΠΓ, προκειμένου να διευκολυνθεί η ενδεχόμενη σύνδεση με το 7ο ΠΠ.

- να ενισχύσουν τις περιφερειακές διαβουλεύσεις για ζητήματα της κοινωνίας της πληροφορίας.

- να προωθήσουν τις ευρωπαϊκές κανονιστικές αρχές αναπτύσσοντας καλύτερες συνέργειες με τους ευρωπαϊκούς ρυθμιστικούς φορείς.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει:

- να καθιερώσει πολιτικές διαβουλεύσεις με τις ενδιαφερόμενες χώρες-εταίρους ΕΠΓ που δεν έχουν συνάψει διμερή συμφωνία στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας με την ΕΚ, ενόψει της ενδεχόμενης σύνδεσής τους με το 7ο ΠΠ.

- να επιταχύνει τη διάδοση των βέλτιστων πρακτικών και την εναρμόνιση των πολιτικών στις χώρες ΕΠΓ, ανοίγοντας βαθμιαία σε αυτές το πρόγραμμα «Στήριξη της πολιτικής για τις ΤΠΕ» στο πλαίσιο του «Προγράμματος για την Ανταγωνιστικότητα και την Καινοτομία» (CIP).

- Προώθηση της στρατηγικής συνεργασίας με σημαντικές τρίτες χώρες δια της γεωγραφικής και θεματικής στοχοποίησης

Τα κράτη μέλη και η ΕΚ συμμετέχουν σε πληθώρα δραστηριοτήτων συνεργασίας στον τομέα της έρευνας με τρίτες χώρες. Η απουσία κοινής στρατηγικής σε ευρωπαϊκό επίπεδο έχει οδηγήσει σε περιττή επικάλυψη ενεργειών στο πλαίσιο της εν λόγω συνεργασίας, με αποτέλεσμα την κατασπατάληση πόρων και περιορισμένη επίδραση[9].

Όπου υπάρχει κοινό συμφέρον και αμοιβαίο όφελος, όπου μπορούν να εντοπιστούν άριστοι ανθρώπινοι πόροι και ικανότητες στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας και όπου χρειάζεται συλλογική απόκριση στις διεθνείς δεσμεύσεις, μια περισσότερο συντονισμένη προσέγγιση θα είναι προς όφελος της Ευρώπης και της(των) τρίτης(-ων) χώρας(-ών) εταίρου(-ων). Η ΕΚ και τα κράτη μέλη πρέπει επομένως να ορίσουν από κοινού τις στρατηγικές προτεραιότητες για συνεργασία στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας με σημαντικές τρίτες χώρες και να επιδιώξουν τις εν λόγω προτεραιότητες με συνεκτικό τρόπο.

Με τις βιομηχανοποιημένες και μεγάλες αναδυόμενες οικονομίες, οι προτεραιότητες για συντονισμένη συνεργασία στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας πρέπει να εστιαστούν σε τομείς αμοιβαίου ενδιαφέροντος που απαιτούν ευρείες διεθνείς προσπάθειες για την αντιμετώπιση των παγκόσμιων επιστημονικών, τεχνολογικών και κοινωνικών προκλήσεων. Δεδομένου ότι ο διεθνής επιστημονικός και τεχνολογικός στίβος παραμένει πεδίο έντονου ανταγωνισμού μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ και τρίτων χωρών, πρέπει να βρεθεί κάποια σωστή ισορροπία μεταξύ συνεργασίας και ανταγωνισμού. Από αυτή την άποψη πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην ανάπτυξη κοινών υποδομών, στην έρευνα αιχμής και στην προανταγωνιστική έρευνα, καθώς και σε έρευνα η οποία οδηγεί σε κοινά ή συμβατά πρότυπα που διευκολύνουν την πρόσβαση στην αγορά. Ειδικά στον τομέα των ΤΠΕ η συνεργασία στην έρευνα θα έχει ως αντικείμενο το ζήτημα των διαφορετικών προτύπων τα οποία συχνά αποτελούν εμπόδιο στην εξάπλωση των τεχνολογιών και παρακωλύουν τη διασύνδεση και τη διαλειτουργικότητα. Η συνεργασία στην έρευνα πρέπει επίσης να εστιάζεται σε τομείς που είναι επωφελείς για την ανταγωνιστικότητα των εταιρειών της ΕΕ, ενώ παράλληλα θα αποφεύγεται η υπονόμευση αυτών των οφελών, παραδείγματος χάριν λόγω έλλειψης προστασίας της διανοητικής ιδιοκτησίας.

Όσον αφορά τις αναπτυσσόμενες χώρες , η συνεργασία στον τομέα της έρευνας πρέπει να ευθυγραμμίζεται με τις πολιτικές συνεργασίας για την ανάπτυξη και τους Αναπτυξιακούς Στόχους της Χιλιετίας[10]. Ορισμένοι ερευνητικοί τομείς είναι ιδιαιτέρως σημαντικοί, όπως η ανάπτυξη αειφόρου εφοδιασμού με καθαρό νερό, τρόφιμα και ενέργεια, η καταπολέμηση λοιμωδών νόσων, η αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, ο περιορισμός του ψηφιακού χάσματος και η μείωση των απειλών κατά της βιοποικιλότητας και των οικοσυστημάτων σε ξηρά και θάλασσα. Εκτός των συνεργατικών έργων στον τομέα της έρευνας και της τεχνολογίας, η διεθνής συνεργασία με τις αναπτυσσόμενες χώρες πρέπει να περιλαμβάνει τη δημιουργία ικανοτήτων στον τομέα της έρευνας και της τεχνολογίας (π.χ. υποδομή, ανθρώπινοι πόροι, ερευνητικοί πόροι, πολιτική έρευνας, δίκτυα ερευνητών και ερευνητικά ινστιτούτα). Αυτό θα δώσει στους ερευνητές των εν λόγω χωρών τη δυνατότητα να συμβάλουν στην επίλυση τοπικών, περιφερειακών και παγκόσμιων προβλημάτων και στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη. Επίσης, οι ενισχυμένες ερευνητικές ικανότητες θα ενθαρρύνουν τους ερευνητές να συναγωνίζονται σε διεθνές επίπεδο για την επιστημονική αριστεία και θα αυξάνουν τα κίνητρά τους ώστε να συνεχίσουν να έχουν ως βάση των ερευνητικών τους δραστηριοτήτων τις αναπτυσσόμενες χώρες.

Όσον αφορά την Αφρική, οι συντονισμένες προσπάθειες της ΕΚ και των κρατών μελών θα επικεντρωθούν στην υλοποίηση της κοινής στρατηγικής σύμπραξης Αφρικής-ΕΕ που συμφωνήθηκε στη σύνοδο κορυφής της Λισαβόνας το 2007[11]. Η ειδική σύμπραξη Αφρικής-ΕΕ για την « Επιστήμη, την κοινωνία της πληροφορίας και το διάστημα » βασίζεται στην παραδοχή ότι η επιστήμη, η τεχνολογία και η καινοτομία είναι ουσιώδεις για την εκρίζωση της φτώχειας, την καταπολέμηση των ασθενειών και του υποσιτισμού, τον τερματισμό της υποβάθμισης του περιβάλλοντος και τη δημιουργία αειφόρου γεωργίας και οικονομικής ανάπτυξης στην Αφρική. Η γεφύρωση του επιστημονικού και του ψηφιακού χάσματος είναι ουσιαστική για την εξεύρεση απαντήσεων από την ίδια την Αφρική στις εν λόγω προκλήσεις.

Η ανάπτυξη ικανοτήτων ουσιαστικά εμπίπτει στο πεδίο της αναπτυξιακής πολιτικής και της χρηματοδότησής της και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η συνοχή και η συμπληρωματικότητα των επιστημονικών και τεχνολογικών μέσων με άλλα μέσα και προγράμματα εξωτερικής δράσης και βοήθειας πρέπει να ενισχυθούν τόσο σε κοινοτικό επίπεδο[12] όσο και σε επίπεδο κρατών μελών. Εάν οι τρίτες χώρες συμφωνούν, πρέπει να ενθαρρυνθεί η στοχοθετημένη χρήση τέτοιων μέσων και προγραμμάτων για τη δημιουργία επιστημονικών και τεχνολογικών ικανοτήτων. Επίσης πρέπει να επιδιωχθεί η συμπληρωματικότητα με άλλους φορείς χρηματοδότησης, συμπεριλαμβανομένων των διεθνών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, και με τις πρωτοβουλίες για την παγκόσμια έρευνα (π.χ. Συμβουλευτική Ομάδα Διεθνούς Γεωργικής Έρευνας). Προαπαιτούμενο αποτελεί η ευαισθητοποίηση στις αναπτυσσόμενες χώρες των υπευθύνων χάραξης πολιτικής για τη σημασία του τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας για μια καλύτερη ποιότητα ζωής. Πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην προώθηση και διευκόλυνση της ισότητας των δύο φύλων και στο ρόλο των επενδύσεων του ιδιωτικού τομέα στην επιστήμη και την τεχνολογία στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Οι στρατηγικές ερευνητικές προτεραιότητες θα πρέπει να υλοποιηθούν με συνεκτικό και συντονισμένο τρόπο από τα κράτη μέλη και την ΕΚ. Επί του παρόντος, τα επιμέρους κράτη μέλη χρησιμοποιούν τις διμερείς συμφωνίες και τα εθνικά προγράμματα για τη συνεργασία με τρίτες χώρες. Ομοίως, η ΕΚ προωθεί τη στρατηγική συνεργασία με σημαντικές τρίτες χώρες, ιδίως στο πλαίσιο των διμερών συμφωνιών της ΕΚ στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας[13]. Οι εν λόγω συμφωνίες ενισχύθηκαν με το 7ο ΠΠ με ειδικά μέσα υποβοήθησης της υλοποίησής τους και υποστήριξης μιας στοχοθετημένης προσέγγισης (π.χ. Ειδικές Δράσεις Διεθνούς Συνεργασίας και συντονισμένες προσκλήσεις). Η κοινή χρήση πληροφοριών για μελλοντικές πρωτοβουλίες στο πλαίσιο των εν λόγω συμφωνιών παρέχει δυνατότητα στενότερου συντονισμού μεταξύ ΕΚ και κρατών μελών.

Η διπεριφερειακή προσέγγιση έναντι ομάδων χωρών (π.χ. Ένωση Κρατών της Νοτιοανατολικής Ασίας, Αφρικανική Ένωση) θα είχε πλεονεκτήματα σε σχέση με τον συνεχώς αυξανόμενο αριθμό διμερών συμφωνιών της ΕΚ στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας. Όμως, ένας τέτοιος διπεριφερειακός διάλογος στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας δεν μπορεί να είναι αποτελεσματικός χωρίς περιφερειακό μηχανισμό ικανό να διασφαλίσει τον συντονισμό με την ομάδα χωρών και εντός αυτής, και ικανό να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στον καθορισμό προτεραιοτήτων και στη χρηματοδότηση της έρευνας στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας. Μακροπρόθεσμα, αυτός ο πολιτικός διάλογος θα μπορούσε να οδηγήσει σε διπεριφερειακές συμφωνίες στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας. Τα υφιστάμενα έργα INCO-Net του 7ου ΠΠ προετοιμάζουν το έδαφος για τέτοιες διαπεριφερειακές πλατφόρμες και αναγγέλλουν μια νέα προσέγγιση της συμμετοχής κρατών μελών και τρίτων χωρών στον προσδιορισμό των μελλοντικών τομέων προτεραιότητας στην επιστήμη και την τεχνολογία.

Όπου δεν δικαιολογούνται ολοκληρωμένες διμερείς ή διπεριφερειακές συμφωνίες στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας η ΕΚ θα διασφαλίζει την ενίσχυση των συγκεκριμένων συνιστωσών «επιστήμη και τεχνολογία» στο πλαίσιο κάθε συμφωνίας σύμπραξης και συνεργασίας που συνάπτεται μεταξύ της ΕΚ και των κρατών μελών της με τρίτες χώρες.

Τα κράτη μέλη και η Επιτροπή πρέπει:

- να προσδιορίσουν από κοινού και να συμφωνήσουν επί των προτεραιοτήτων συνεργασίας στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας με σημαντικές τρίτες χώρες εταίρους, εφόσον η συνεργασία αποφέρει καθαρή προστιθέμενη αξία στην Ευρώπη όσον αφορά την αντιμετώπιση μεγάλων παγκόσμιων προκλήσεων, και να συμμετέχουν σε κοινές πρωτοβουλίες. Αυτό πρέπει να γίνεται, όπου είναι δυνατόν, σύμφωνα με την προσέγγιση που προτείνεται στην ανακοίνωση της Επιτροπής «Προς κοινό προγραμματισμό στην έρευνα: συνεργασία για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των κοινών προκλήσεων»[14] και στο σχέδιο δράσης i2010[15] όσον αφορά τις πολιτικές για τις ΤΠΕ και τα μέσα μαζικής επικοινωνίας·

- να ανταλλάξουν τις εμπειρίες που απέκτησαν και να μοιραστούν τις πρωτοβουλίες που προβλέπονται στο πλαίσιο των διμερών συμφωνιών στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας, καθώς επίσης να προωθήσουν ένα αποτελεσματικό δίκτυο συμβούλων της ΕΚ και των κρατών μελών στους τομείς της επιστήμης, των ΤΠΕ και των μέσων μαζικής επικοινωνίας, στις αντιπροσωπείες της ΕΚ και στις πρεσβείες των κρατών μελών σε τρίτες χώρες·

- να διασφαλίσουν ότι οι διεθνείς πολιτικές όσον αφορά την επιστήμη, την τεχνολογία και την ανάπτυξη είναι συνεκτικές και ότι οι μηχανισμοί χρηματοδότησης σε κοινοτικό επίπεδο (τόσο τα κονδύλια του ΠΠ, όσο και τα μέσα εξωτερικής δράσης και βοήθειας) και σε επίπεδο κρατών μελών αλληλοσυμπληρώνονται·

- να ενισχύσουν τη συνεργασία μεταξύ ΕΕ και Αφρικανικής Ένωσης στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας μέσω της υλοποίησης της κοινής στρατηγικής σύμπραξης ΕΕ-Αφρικής και του σχεδίου δράσης, και ιδίως μέσω της 8ης σύμπραξης για την επιστήμη, την κοινωνία της πληροφορίας και το διάστημα. Γι’ αυτό θα απαιτηθούν, αφενός, πόροι από πλευράς ΕΚ και κρατών μελών και, αφετέρου, η ενεργός συμμετοχή της Επιτροπής της Αφρικανικής Ένωσης, των Περιφερειακών Οικονομικών Κοινοτήτων και των ενδιαφερομένων φορέων του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει:

- να επανεξετάζει τα διάφορα μέσα του 7ου ΠΠ, ώστε να διασφαλίζεται η αξιοποίηση του συνολικού δυναμικό τους κατά την προώθηση της στρατηγικής συνεργασίας με σημαντικές τρίτες χώρες·

- να εντατικοποιήσει τη συνεργασία στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας, συμπεριλαμβανομένων των ΤΠΕ, σε επίπεδο περιφερειακών ομάδων χωρών (π.χ. Ένωση Κρατών της Νοτιοανατολικής Ασίας, Αφρικανική Ένωση), να αναπτύξει τον πολιτικό διάλογο με κατάλληλους περιφερειακούς μηχανισμούς και να διαπραγματευθεί διπεριφερειακές συμφωνίες στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας όπου κρίνεται σκόπιμο·

- να ενθαρρύνει τρίτες χώρες να ενσωματώσουν την ανάπτυξη επιστημονικών και τεχνολογικών ικανοτήτων, συμπεριλαμβανομένης της παραμέτρου της ισότητας των δύο φύλων, καθώς και τη χρήση των ΤΠΕ στα εθνικά ή περιφερειακά ενδεικτικά προγράμματά τους, στο πλαίσιο της χρηματοδότησης της εξωτερικής βοήθειας και των προγραμμάτων συνεργασίας της ΕΚ.

- να συνεχίσει να παρέχει τεχνική βοήθεια όσον αφορά τις πολιτικές της κοινωνίας της πληροφορίας σε τρίτες χώρες, αξιοποιώντας την πείρα που αποκτήθηκε από τέτοια προγράμματα βοήθειας και γεωγραφικά στοχοθετημένα έργα, όπως το @LIS για τη Λατινική Αμερική, το EUMEDIS για την ευρωμεσογειακή ζώνη, και το έργο «EU-Asia IT&C» (ΕΕ-Ασία, Τεχνολογίες των Πληροφοριών και των Επικοινωνιών) για την Ασία.

2.2. Βελτίωση των όρων-πλαισίου για τη διεθνή επιστημονική και τεχνολογική συνεργασία

- Αντιμετώπιση των επιστημονικών προκλήσεων μέσω παγκόσμιων ερευνητικών υποδομών

Ένας βασικός επιστημονικός τομέας με παγκόσμια διάσταση που προσφέρεται ιδιαίτερα για διεθνή συνεργασία είναι η κοινή ανάπτυξη ερευνητικών υποδομών και η πρόσβαση σε αυτές. Πολλοί επιστημονικοί και τεχνολογικοί κλάδοι απαιτούν σημαντικές επενδύσεις σε υποδομές προκειμένου να προκύψουν σημαντικά επιστημονικά επιτεύγματα.

Υπάρχουν καλά παραδείγματα αποτελεσματικής συνεργασίας κρατών μελών, της ΕΚ, διακυβερνητικών οργανισμών έρευνας και τρίτων χωρών για την ανάπτυξη των ερευνητικών υποδομών (π.χ. GEOSS, GEANT). Το GEANT, ένα δίκτυο επικοινωνιών υψηλής δυναμικότητας και υψηλών ταχυτήτων που διασυνδέει τα Ευρωπαϊκά Εθνικά Δίκτυα Έρευνας και Εκπαίδευσης, αρχικά συνέδεε τα ερευνητικά δίκτυα στις βιομηχανοποιημένες χώρες (Βόρειος Αμερική και Ιαπωνία). Σήμερα έχει νέες συνδέσεις με την Κίνα, την Ινδία, τη Λατινική Αμερική, τη Νοτιοανατολική Ασία, τη Βόρειο Αφρική, τη Μέση Ανατολή και τα Βαλκάνια. Η επέκταση αυτή εξυπηρετεί τις ερευνητικές και εκπαιδευτικές κοινότητες διαφόρων περιοχών του κόσμου και δημιουργεί πλατφόρμες συνεργασίας σε πολλά πεδία εντός των εν λόγω περιφερειών και με την Ευρώπη. Τα προσεχή έτη οι εν λόγω πρωτοβουλίες να επεκταθούν περαιτέρω από πλευράς χρονικής διάρκειας, γεωγραφικής κάλυψης και εύρους.

Ωστόσο, για την κοινή ανάπτυξη παγκόσμιων ερευνητικών υποδομών, συμπεριλαμβανομένων των ηλεκτρονικών υποδομών, χρειάζεται μια καλύτερα δομημένη προσέγγιση. Στην Ευρώπη, το ESFRI[16] (Ευρωπαϊκό Στρατηγικό Φόρουμ Ερευνητικών Υποδομών) έχει κάνει τα πρώτα βήματα προς αυτή την κατεύθυνση, καθιερώνοντας τον Ευρωπαϊκό Χάρτη Πορείας για νέες ερευνητικές υποδομές, οι οποίες είναι ήδη παγκόσμιες από τη φύση τους ή έχουν τη δυνατότητα να γίνουν.

Σε διεθνές επίπεδο συνεχίζονται οι διαβουλεύσεις όσον αφορά τα έργα παγκόσμιων ερευνητικών υποδομών που για την πραγματοποίησή τους απαιτείται διεθνής συνεργασία σε διαφορετικούς επιστημονικούς κλάδους και ερευνητικούς τομείς (π.χ. το LIFEWATCH για τη βιοποικιλότητα, το Ολοκληρωμένο Σύστημα Παρακολούθησης του Διοξειδίου του Άνθρακα (ICOS), και το Παγκόσμιο Ραδιοαστρονομικό Τηλεσκόπιο SKA με κεραιοστοιχία ενός τετραγωνικού χιλιομέτρου).

Στον τομέα των ΤΠΕ η ΕΚ προωθεί, με τις ΗΠΑ, την Αυστραλία και την Ιαπωνία, ένα παγκόσμιο ερευνητικό πρόγραμμα σε αξιόπιστες υποδομές, συμπεριλαμβανομένης της ανταλλαγής γνώσεων και των βέλτιστων ερευνητικών πρακτικών για τη βελτίωση της ανθεκτικότητας των υφιστάμενων και των μελλοντικών παγκόσμιων δικτύων και υποδομών.

Τα κράτη μέλη και η Επιτροπή πρέπει:

- να προωθήσουν τη διεθνή συνεργασία στο πλαίσιο ευρείας κλίμακας ερευνητικών υποδομών, προκειμένου να διευκολύνουν τον καταμερισμό του κόστους, όπου αυτό κρίνεται σκόπιμο·

- να διερευνήσουν νέους τρόπους για τη μείωση του ψηφιακού χάσματος στις αναπτυσσόμενες χώρες, συμπεριλαμβανομένων των συμπράξεων δημοσίου και ιδιωτικού τομέα.

- να συμμετάσχουν στην ad-hoc ομάδα ανωτάτων υπαλλήλων, η οποία απαρτίζεται από εκπροσώπους των χωρών μελών της ομάδας G8 καθώς και μεμονωμένων χωρών, και να οικοδομήσουν με βάση τις εργασίες που έχουν εκπονηθεί σε υφιστάμενα φόρα, όπως το Παγκόσμιο Επιστημονικό Φόρουμ του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), για να συνεχίσουν το διάλογο στον εν λόγω τομέα.

- να εντατικοποιήσουν τη συνεργασία για τις υποδομές του παγκόσμιου ερευνητικού προγράμματος στον τομέα των ΤΠΕ για την περίοδο 2009-10, συμπεριλαμβανομένων των προσπαθειών συντονισμού της έρευνας και άλλων πολιτικών.

- να συμπεριλάβουν τα θέματα ασφάλειας και εμπιστοσύνης ως προτεραιότητα σε κάθε εν εξελίξει ή μελλοντικό διάλογο για την κοινωνία της πληροφορίας με τρίτες χώρες και περιφέρειες.

- Κινητικότητα ερευνητών και παγκόσμια δικτύωση

Η κινητικότητα των ερευνητών είναι ουσιαστικό χαρακτηριστικό της διεθνούς επιστημονικής και τεχνολογικής συνεργασίας και ο ανταγωνισμός για την προσέλκυση των καλύτερων εγκεφάλων είναι έντονος. Σε αυτό το πλαίσιο, έχει μεγάλη σημασία οι Ευρωπαίοι ερευνητές που εργάζονται σε τρίτη χώρα να παραμένουν μέρος του ΕΧΕ και να αποτελούν αξιόλογο πόρο τόσο στη χώρα τους όσο και στο εξωτερικό. Ομοίως, οι ερευνητές οι οποίοι έρχονται στην Ευρώπη από αναδυόμενες οικονομίες ή αναπτυσσόμενες χώρες πρέπει να είναι σε θέση να συμβάλλουν στην ανάπτυξη των χωρών τους. Μια τέτοια συνδεσιμότητα μέσω δικτύωσης ή επιχορηγήσεων «επιστροφής» θα κάνει πραγματικότητα την κυκλοφορία εγκεφάλων. Επιπροσθέτως, πρέπει να προωθηθεί η δυνατότητα δημιουργίας κοινών πραγματικών ή εικονικών εργαστηρίων έρευνας μεταξύ της ΕΕ και τρίτων χωρών.

Αναλαμβάνεται δράση[17] για να διασφαλιστεί ότι οι ερευνητές που εργάζονται στην ΕΕ απολαύουν άριστης κατάρτισης, ελκυστικών σταδιοδρομιών και κινητικότητας χωρίς φραγμούς. Το πρόγραμμα «Άνθρωποι» του 7ου ΠΠ προσφέρει πολλαπλές ευκαιρίες κινητικότητας για ερευνητές μεταξύ της Ευρώπης και του υπόλοιπου κόσμου. Η πλήρης υλοποίηση της «δέσμης μέτρων για την επιστημονική βίζα»[18] από όλα τα κράτη μέλη θα διευκολύνει την είσοδο ερευνητών τρίτων χωρών στην Ευρώπη. Ωστόσο, μπορεί και πρέπει να γίνουν περισσότερα.

Τα κράτη μέλη και η Επιτροπή πρέπει:

- να συνεχίσουν — σε στενή συνεργασία με τρίτες χώρες — να αναπτύσσουν δίκτυα για τους ευρωπαίους ερευνητές που εργάζονται στο εξωτερικό και για τους μη ευρωπαίους ερευνητές στην Ευρώπη.

Τα κράτη μέλη πρέπει:

- να μεταφέρουν τη «δέσμη μέτρων για την επιστημονική βίζα» (συμπεριλαμβανομένης της σύστασης της ΕΚ για βίζα μικρής διάρκειας σε ερευνητές) στις εθνικές τους νομοθεσίες και να διασφαλίσουν ομαλές διοικητικές διαδικασίες για τη χορήγηση βίζας·

- να αναπτύξουν ειδικούς μηχανισμούς χρηματοδότησης ή/και επιχορηγήσεις επανένταξης για ευρωπαίους ερευνητές που επιστρέφουν στην Ευρώπη και ερευνητές τρίτων χωρών που επιστρέφουν στις χώρες τους.

Η Επιτροπή πρέπει:

Να βελτιστοποιήσει τα υφιστάμενα μέσα της ΕΚ για διεθνή κινητικότητα, συμπεριλαμβανομένου του προγράμματος «Άνθρωποι» του 7ου ΠΠ.

- Ανοικτότερα ερευνητικά προγράμματα

Οι διμερείς συμφωνίες που συνήψε η EΚ στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας βασίζονται στις αρχές της ισότιμης σύμπραξης, της κοινής ιδιοκτησίας, του αμοιβαίου οφέλους, των κοινών στόχων και της αμοιβαιότητας. Μολονότι οι εν λόγω αρχές δεν εφαρμόστηκαν πάντοτε εξ ολοκλήρου, η αμοιβαία πρόσβαση σε ερευνητικά προγράμματα και κονδύλια πρέπει να συνεχισθεί, ώστε να ενισχυθεί το αμοιβαίο όφελος από τη διεθνή επιστημονική και τεχνολογική συνεργασία.

Το 7ο ΠΠ είναι ανοικτό σε τρίτες χώρες εταίρους. Η χρηματοδότηση συνήθως περιορίζεται σε συμμετέχοντες από χώρες εταίρους της διεθνούς συνεργασίας[19]. Ωστόσο, δεδομένου ότι ο ανοικτός συναγωνισμός προωθεί την αριστεία στην έρευνα, η χρηματοδότηση συνεργατικών έργων θα μπορούσε να επεκταθεί ώστε να συμπεριληφθούν οργανισμοί έρευνας και ερευνητές που βρίσκονται σε βιομηχανοποιημένες τρίτες χώρες στις οποίες προβλέπεται η χρηματοδότηση Ευρωπαίων ερευνητών σε πλαίσιο αμοιβαιότητας.

Τα κράτη μέλη αναπτύσσουν αυτή τη στιγμή προγράμματα χρηματοδότησης για τη διευκόλυνση της διεθνούς συνεργασίας. Ορισμένα αρχίζουν πλέον να ανοίγουν τα εν λόγω προγράμματα ώστε να καταστεί δυνατή η χρηματοδότηση δραστηριοτήτων έρευνας και ανάπτυξης που πραγματοποιούνται στο εξωτερικό. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να ενισχύσουν τις προσπάθειές τους για τη δρομολόγηση πρωτοβουλιών συνεργατικής έρευνας με τρίτες χώρες σε σαφώς προσδιορισμένους τομείς έρευνας και το σταδιακό άνοιγμα των αντίστοιχων προγραμμάτων τους (συμπεριλαμβανομένης της χρηματοδότησης) σε συγκεκριμένους τομείς και σε χώρες που είναι έτοιμες να παράσχουν αμοιβαία πρόσβαση.

Τα κράτη μέλη και η Επιτροπή πρέπει:

- να εντατικοποιήσουν τη χρήση των μέσων συντονισμού του 7ου ΠΠ (π.χ. προγράμματα ERA-NET), ώστε να δοθούν κίνητρα σύνδεσης των πόρων της ΕΚ και των εθνικών πόρων για συνεργασία με τρίτες χώρες.

Τα κράτη μέλη πρέπει:

- να συνεργαστούν προς την κατεύθυνση του σταδιακού ανοίγματος των εθνικών τους ερευνητικών προγραμμάτων, σε σαφώς προσδιορισμένους ερευνητικούς τομείς, προς σημαντικές τρίτες χώρες με βάση την αρχή της αμοιβαιότητας. Οφείλουν να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν κοινές πρωτοβουλίες και προγράμματα με τρίτες χώρες, εφόσον στα προγράμματα των χωρών-εταίρων υπάρχουν ή μπορούν να εξελιχθούν.

Η Επιτροπή πρέπει:

- να μετατρέψει — στο πλαίσιο των διμερών συμφωνιών που έχει συνάψει η ΕΚ στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας — την αρχή της αμοιβαιότητας σε αμοιβαία πρόσβαση σε δημόσια ερευνητικά προγράμματα και ευκαιρίες συνεργασίας σε τρίτες χώρες. Στη συνέχεια, η Επιτροπή πρέπει να εισάγει σταδιακά τη χρηματοδότηση επιστημόνων από βιομηχανοποιημένες τρίτες χώρες στο πλαίσιο των προσκλήσεων του 7ου ΠΠ, με την προϋπόθεση ότι υφίστανται όροι αμοιβαιότητας στα ερευνητικά προγράμματα των χωρών-εταίρων.

- Θέματα διανοητικής ιδιοκτησίας

Η ορθή διαχείριση των θεμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας (ΔΙ) αποτελεί σημαντική προϋπόθεση επιτυχούς και αειφόρου διεθνούς επιστημονικής και τεχνολογικής συνεργασίας, η οποία προωθεί την εμπιστοσύνη και την κοινή χρήση και αξιοποίηση των γνώσεων στο πλαίσιο συνεργατικών ερευνητικών δραστηριοτήτων.

Η εν λόγω διαχείριση πρέπει να βασίζεται σε κοινές αρχές και πρακτικές που διασφαλίζουν την αμοιβαιότητα, ίση μεταχείριση και αμοιβαία οφέλη. Η ΕΕ και οι τρίτες χώρες πρέπει να εφαρμόσουν κατάλληλους κανόνες και να αντιμετωπίσουν τη νομική οντότητα του καθένα με παρόμοιο τρόπο. Οι αρχές και οι πρακτικές της ΔΙ θα εξακολουθήσουν να προωθούνται μέσω διμερών συμφωνιών συνεργασίας στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας και θα διευκολυνθεί η κατάλληλη πρόσβαση των Λιγότερο Ανεπτυγμένων Χωρών (ΛΑΧ) στα αποτελέσματα της έρευνας.

Τα κράτη μέλη και η Επιτροπή πρέπει:

- να προωθήσουν σε παγκόσμιο επίπεδο μέσω, μεταξύ άλλων, διμερών διεθνών συμφωνιών επιστημονικής και τεχνολογικής συνεργασίας της ΕΚ και κρατών μελών τις αρχές που θεσπίζονται στη σύσταση και στο σχετικό κώδικα ορθής πρακτικής για τη διαχείριση της διανοητικής ιδιοκτησίας (ΔΙ)[20]. Τα κράτη μέλη και η Επιτροπή πρέπει να αναπτύξουν περαιτέρω τις αρχές αυτές προκειμένου να διασφαλίσουν δίκαιους και αμοιβαία επωφελείς όρους για όλα τα μέρη, ενώ θα λαμβάνουν υπόψη τις ανάγκες των Λιγότερο Ανεπτυγμένων Χωρών.

- Προτυποποίηση

Ιδιαίτερη προσοχή κατά τη συνεργασία στην έρευνα στον τομέα των ΤΠΕ θα δοθεί στο θέμα των διαφορετικών προτύπων, καθώς αυτά συχνά αποτελούν εμπόδιο στη διάδοση των τεχνολογιών και παρακωλύουν τη διασύνδεση και τη διαλειτουργικότητα.

Η Επιτροπή πρέπει:

- να προωθήσει την ενίσχυση του δεσμού μεταξύ των αποτελεσμάτων των ερευνητικών προγραμμάτων και της τυποποίησης, να δώσει μεγαλύτερη έμφαση στη διεθνή συνεργασία στον τομέα της προανταγωνιστικής βιομηχανικής έρευνας, και να δώσει μεγαλύτερη προσοχή στην προτυποποιητική συνεργασία η οποία θα βασίζεται σε ανοικτά πρότυπα.

3. Υλοποίηση βιώσιμων συμπράξεων

Όπως αναφέρεται στην παρούσα ανακοίνωση, η ΕΚ και τα κράτη μέλη θα χρειαστεί να ενισχύσουν τη στρατηγική επιστημονική και τεχνολογική συνεργασία τους με τους κυριότερους εταίρους σε παγκόσμιο επίπεδο. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί καλύτερα μέσω της οικοδόμησης ισχυρής σύμπραξης μεταξύ των κρατών μελών και της ΕΚ. Επί του παρόντος δεν υπάρχει θεσμικό πλαίσιο αποκλειστικά για την προώθηση και την καθοδήγηση μιας τέτοιας σύμπραξης.

Ως εκ τούτου, είναι ουσιώδους σημασίας:

- να δεσμευτούν τα κράτη μέλη, το Συμβούλιο και η Επιτροπή επί του προτεινόμενου ευρωπαϊκού στρατηγικού πλαισίου διεθνούς επιστημονικής και τεχνολογικής συνεργασίας, όπως περιγράφεται στην παρούσα ανακοίνωση, συμπεριλαμβανομένης της σύμπραξης για ανάληψη δράσης·

- το Συμβούλιο να προσδιορίσει το κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο, προκειμένου να διασφαλίσει την αποτελεσματική υλοποίηση του ευρωπαϊκού στρατηγικού πλαισίου για διεθνή συνεργασία στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας, λαμβάνοντας υπόψη τα ειδικά χαρακτηριστικά των πολιτικών της κοινωνίας της πληροφορίας·

- το Συμβούλιο να επιτηρεί και να παρακολουθεί την πρόοδο του περαιτέρω ανοίγματος του ΕΧΕ στον κόσμο και, εφόσον είναι αναγκαίο, να εξετάσει περαιτέρω βήματα προκειμένου να διασφαλίσει την αποτελεσματική υλοποίηση των προτεινόμενων δράσεων·

- το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να παράσχει την υποστήριξή του σε ένα συνεκτικό πλαίσιο για διεθνή επιστημονική και τεχνολογική συνεργασία και να συνεχίσει να παρακολουθεί, σε στενή συνεργασία με την Επιτροπή, τις διαβουλεύσεις επί παγκόσμιων θεμάτων, κυρίως σε φόρα όπως το Φόρουμ για τη Διακυβέρνηση του Διαδικτύου.

[1] Η ΕΕ αντιπροσωπεύει πάνω από το 15% του παγκόσμιου εμπορίου προϊόντων και υπηρεσιών στον τομέα των ΤΠΕ. Τα προϊόντα των ΤΠΕ αντιπροσωπεύουν ένα σημαντικό μερίδιο του συνολικού εμπορίου μεταξύ της ΕΕ και των οικονομικών της εταίρων. Αντιπροσωπεύουν το 10,2% όλων των εξαγωγών προϊόντων εκτός ΕΕ και το 14,4% όλων των εισαγωγών.

[2] Ευρωπαϊκός Χώρος Έρευνας: Νέες προοπτικές (COM(2007)161 της 04.04.2007.

[3] Στην ανακοίνωσή της τής 27.4.2006 - «Προς μια παγκόσμια εταιρική συνεργασία στην κοινωνία της πληροφορίας», η Επιτροπή κάλεσε τη βιομηχανία να αναπτύξει κώδικες δεοντολογίας για την καταπολέμηση της κατάχρησης των ΤΠΕ με σκοπό τον περιορισμό της ελευθερίας έκφρασης. Μέχρι σήμερα η εν λόγω έκκληση για δράση δεν βρήκε ανταπόκριση.

[4] SEC (2008)430 της 02.04.2008.

[5] Μια δημόσια διαβούλευση για τη στρατηγική της ΕΕ όσον αφορά τη διεθνή συνεργασία στον τομέα των ΤΠΕ πραγματοποιήθηκε από τις 18 Ιουνίου έως την 1η Οκτωβρίου 2007.

[6] Στο ψήφισμά του για την κοινωνία της πληροφορίας (2004/2204) το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο «καλεί την Ένωση και τα κράτη μέλη να θεωρήσουν την ΠΔΚΚΠ ως κινητήριο μοχλό για συνεργασία στο παραδοσιακό πλαίσιο της γεωγραφικής και ιστορικής γειτονίας (…) και για μια νέα συνεργασία με πιο απομακρυσμένες αναδυόμενες χώρες». Στο ψήφισμά του για το Φόρουμ για τη Διακυβέρνηση του Διαδικτύου (B6-/2008), το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο «καλεί τα ενδιαφερόμενα θεσμικά όργανα της ΕΕ να λάβουν υπόψη στο νομοθετικό τους έργο το θεματολόγιο της Τύνιδας».

[7] Το EIROforum περιλαμβάνει: τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Πυρηνικών Ερευνών, την Ευρωπαϊκή Συμφωνία για την Ανάπτυξη της Σύντηξης, το Ευρωπαϊκό Εργαστήριο Μοριακής Βιολογίας , την Eυρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος , τον Eυρωπαϊκό Οργανισμό Αστρονομικών Ερευνών στο Νότιο Ημισφαίριο , το Ευρωπαϊκό Εργαστήριο Ακτινοβολίας Συγχρότρου, το Ινστιτούτο Laue-Langevin .

[8] COM (2006) 724 τελικό της 04.12.2006, Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 10657/07 της 18.06.2007.

[9] Έκθεση CREST 1207/07 της 13.12.2007.

[10] SEC (2008) 434, Συμβούλιο της ΕΕ 9907/08 της 27.05.2008.

[11] ec.europa.eu/development/eu-africa-summit-2007.

[12] Πρόκειται για: το Μέσο Προενταξιακής Βοήθειας (ΜΠΒ), το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάπτυξης (ΕΤΑ), το Μέσο Αναπτυξιακής Συνεργασίας (ΜΑΣ), τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Γειτονίας και Εταιρικής Σχέσης (ΕΜΓΕΣ).

[13] www.ec.europa.eu/research/inco.

[14] COM (2008) 468 τελικό της 15.07.2008.

[15] COM(2005) 229 τελικό της 1/6/2005.

[16] Ευρωπαϊκό Στρατηγικό Φόρουμ Ερευνητικών Υποδομών, http://cordis.europa.eu/esfri/home.html

[17] COM 317 τελικό της 23.05.2008.

[18] Οδηγία του Συμβουλίου, ΕΕ L 289/15 της 03.11.2005 (2005/71/ΕΚ), Σύσταση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 28ης Σεπτεμβρίου 2005 (2005/761/EC) ΕΕ L 289/23 της 03.11.2005.

[19] Κανονισμός (ΕΚ) 1906/2006, της 18.12.2006.

[20] C(2008)1329 της 10/04/ 2008.