16.2.2008   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 44/74

1.1

Ελλείψει σχετικών κοινοτικών προσανατολισμών, τα διάφορα κράτη μέλη έχουν βαθμιαία αναπτύξει τα δικά τους εθνικά νομικά συστήματα για την πρόληψη, αντιμετώπιση και υποστήριξη των πολιτών και των οικογενειών που περιέρχονται σε κατάσταση υπέρμετρης χρέωσης και για την ανάκτηση των χρεών τους.

1.2

Έναντι της αύξουσας και ανησυχητικής εξέλιξης του φαινομένου κατά τις τελευταίες δεκαετίες και λαμβάνοντας ιδιαίτερα υπόψη τη διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και την πρόσφατη όξυνση της κατάστασης σε παγκόσμιο επίπεδο, η ΕΟΚΕ — η οποία εδώ και πολύ καιρό παρακολουθεί με προσοχή την εξέλιξη της κατάστασης και τις κοινωνικές συνέπειες της υπέρμετρης χρέωσης από την άποψη του κοινωνικού αποκλεισμού, της κοινωνικής δικαιοσύνης και της διαταραχής της υλοποίησης της εσωτερικής αγοράς — αποφάσισε να κινήσει και πάλι δημόσια συζήτηση του ζητήματος αυτού με την κοινωνία των πολιτών και με τα λοιπά κοινοτικά θεσμικά όργανα, με στόχο τον εντοπισμό και τη θέσπιση μέτρων, κοινοτικής εμβέλειας, που θα αποβλέπουν στον επακριβή ορισμό, τον έλεγχο και την αντιμετώπιση του φαινομένου, υπό τις διάφορες πτυχές του: κοινωνικές, οικονομικές και νομικές.

1.3

Λόγω της ποικιλίας που παρουσιάζουν τα συστήματα που έχουν θεσπιστεί — σε όσες χώρες έχουν αναπτύξει τέτοια συστήματα, όχι μόνο στην Ευρώπη, αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο — σε συνδυασμό με την απουσία τέτοιων συστημάτων σε άλλες χώρες, ενισχύεται μια κατάσταση «ανισότητας» ευκαιριών, η οποία οδηγεί σε κοινωνική αδικία, αφενός, και αφετέρου σε φαινόμενα στρέβλωσης της πλήρους υλοποίησης της εσωτερικής αγοράς, γεγονός που δικαιολογεί την αναγκαία και αναλογική παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για την οποία υφίσταται η αναγκαία νομική βάση στο πρωτογενές δίκαιο.

1.4

Στην παρούσα γνωμοδότηση ανακεφαλαιώνονται τα κυριότερα ζητήματα που γεννά το φαινόμενο της υπέρμετρης χρέωσης, αναλύονται και αξιολογούνται οι λύσεις που έχουν δοθεί σε εθνικό επίπεδο, παρατίθενται οι δυσκολίες που έχουν ανακύψει και οι ελλείψεις που έχουν εντοπισθεί, εκτιμάται η παγκόσμια διάσταση του φαινομένου, αναπτύσσεται προβληματισμός σχετικά με τα κενά σε επίπεδο γνώσεων και μεθόδων και επιχειρείται ο εντοπισμός κατευθύνσεων και η εξεύρεση πεδίων δυνατής δράσης σε κοινοτικό επίπεδο.

1.5

Προτείνεται, επίσης, να δημιουργηθεί Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο της Χρέωσης, που θα παρακολουθεί την εξέλιξη του φαινομένου σε ευρωπαϊκό επίπεδο, θα λειτουργεί ως φόρουμ διαλόγου όλων των ενδιαφερομένων και θα προτείνει, θα συντονίζει και θα αξιολογεί την επίδραση μέτρων για την πρόληψη και τη συγκράτησή του.

1.6

Ωστόσο, η ΕΟΚΕ έχει πλήρη επίγνωση του γεγονότος ότι μια προσέγγιση τέτοιας φύσης και τέτοιου πεδίου θα μπορέσει να επιτευχθεί μόνον εάν η Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, σε στενό διάλογο με την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών, στην οποία εκπροσωπούνται οι κύριοι ενδιαφερόμενοι για το θέμα (οικογένειες, εργαζόμενοι, καταναλωτές, χρηματοπιστωτικά ιδρύματα κλπ.), αποφασίσουν να εντάξουν το ζήτημα στις προτεραιότητες της δράσης τους.

1.7

Χαιρετίζει, λοιπόν, τις ενδείξεις που υποδηλώνουν ότι η Επιτροπή έχει κινητοποιηθεί πρόσφατα για το ζήτημα και συνιστά θερμά να του δώσει την αναγκαία συνέχεια από άποψη βασικών μελετών, διαβουλεύσεων και νομοθετικών και άλλων προτάσεων, εύστοχων και κατάλληλων, με πρώτο βήμα τη δημοσίευση Πράσινης Βίβλου που θα προσδιορίζει και θα εντοπίζει τους όρους του ζητήματος και με την οποία θα δίδεται ο λόγος σε όλους τους ενδιαφερόμενους, μέσω διευρυμένης δημόσιας διαβούλευσης.

1.8

Επίσης, απευθύνει έκκληση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο να συμμεριστούν τις σημαντικές ανησυχίες τις οποίες επιχειρεί να εκφράσει η παρούσα γνωμοδότηση εκ μέρους της κοινωνίας των πολιτών και να τις περιλάβουν ως προτεραιότητα στις πολιτικές τους ατζέντες.

2.1

Αυτό καθεαυτό το γεγονός ότι η πίστωση έχει δώσει την ευκαιρία στους ευρωπαίους πολίτες να βελτιώσουν την ποιότητα διαβίωσής τους και να αποκτήσουν πρόσβαση σε βασικά αγαθά και υπηρεσίες, τα οποία διαφορετικά δεν θα αποκτούσαν ή θα αποκτούσαν μετά από πολύ καιρό, όπως για παράδειγμα ιδιόκτητη κατοικία ή προσωπικό μεταφορικό μέσο, είναι αναμφισβήτητο. Ωστόσο, η πίστωση, όταν δεν συνάπτεται υπό βιώσιμους όρους — όταν υπάρχουν σοβαρά εργασιακά προβλήματα, όταν το μηνιαίο κόστος των χρεών υπερβαίνει ένα λογικό ποσοστό του διαθέσιμου μηνιαίου εισοδήματος, όταν ο αριθμός των δανείων είναι πολύ υψηλός και όταν δεν υπάρχει κάποια αποταμίευση ικανή να αποσβέσει στιγμιαίες καταστάσεις απώλειας εισοδήματος — μπορεί να οδηγήσει σε καταστάσεις υπέρμετρης χρέωσης.

2.2

Εξάλλου, το ζήτημα της υπέρμετρης χρέωσης και των κοινωνικών της συνεπειών δεν είναι καινοφανές. Οι απαρχές του μπορούν να αναζητηθούν ακόμη και στην κλασική αρχαιότητα και, ακριβέστερα, στην αγροτική κρίση που γνώρισε η Ελλάδα τον 6ο π.Χ. αιώνα και στα μέτρα που έλαβε ο Σόλων (594/593 π.Χ.) για την παραγραφή των χρεών των μικροκτηματιών, οι οποίοι είχαν στο μεταξύ περιέλθει σε κατάσταση δουλείας και είχαν πωληθεί, και στην επακόλουθη απελευθέρωσή τους και επανένταξή τους στην κοινωνική και παραγωγική ζωή των Αθηνών, ως ελεύθερων πολιτών (1).

2.3

Είναι, όμως, αναμφισβήτητο ότι στις μέρες μας το φαινόμενο γενικεύεται, λαμβάνει ανησυχητικές διαστάσεις και επιβάλλεται πλέον στις συνειδήσεις ως κοινωνικό ζήτημα, σε μια κοινωνία που χαρακτηρίζεται από βαθιές αντιθέσεις και όπου οι ασυμμετρίες αποκτούν ολοένα και μεγαλύτερες διαστάσεις, ενώ η αλληλεγγύη έχει αποδυναμωθεί.

2.4

Στο πλαίσιο αυτό, αποκτά ιδιαίτερη σημασία το ζήτημα του τραπεζικού αποκλεισμού, ο οποίος νοείται ως κοινωνική περιθωριοποίηση όσων, για διαφόρους λόγους, απαγορεύεται να έχουν πρόσβαση στις βασικές χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες (2).

2.5

Με την παρούσα γνωμοδότηση, επιχειρείται να εντοπισθούν οι κύριες αιτίες της κατάστασης αυτής, οι διαστάσεις του προβλήματος, οι συχνότερα χρησιμοποιούμενες λύσεις, καθώς και ο λόγος για τον οποίο πρέπει να βρεθεί λύση σε κοινοτικό επίπεδο.

3.1.1

Σύμφωνα με την έκθεση του Ευρωβαρομέτρου του Φεβρουαρίου του 2007 (3), το 25 % σχεδόν των ευρωπαίων πολιτών πιστεύει ότι κινδυνεύει να περιπέσει σε κατάσταση φτώχειας, ενώ το 62 % πιστεύει ότι πρόκειται για έναν κίνδυνο που απειλεί οποιονδήποτε, σε οποιαδήποτε στιγμή της ζωής του.

3.1.2

Σύμφωνα με τα στοιχεία της κοινής έκθεσης για την κοινωνική προστασία και την κοινωνική ένταξη 2007, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το 2004 το 16 % των πολιτών της ΕΕ-15 βρισκόταν κάτω από το όριο της φτώχειας, το οποίο αντιστοιχεί στο 60 % του μέσου εισοδήματος της εκάστοτε χώρας (4).

3.1.3

Σε ποιοτικούς όρους, η φτώχεια αντιστοιχεί στην απουσία ή την ανεπάρκεια υλικών πόρων για την ικανοποίηση των ζωτικών αναγκών του ατόμου και συνιστά την πλέον εμφανή όψη του κοινωνικού αποκλεισμού, που εκδιώκει το άτομο στην περιφέρεια της κοινωνίας και τροφοδοτεί αισθήματα απόρριψης και αυτοαποκλεισμού.

3.1.4

Η έκταση και τα όρια του κοινωνικού αποκλεισμού εξαρτώνται, σε κάθε χώρα, από διάφορες μεταβλητές, όπως το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, η συμπεριφορά της αγοράς εργασίας, η λειτουργία της δικαιοσύνης και των ανεπίσημων δικτύων αλληλεγγύης. Οι μετανάστες, οι εθνικές μειονότητες, οι ηλικιωμένοι, τα παιδιά κάτω των 15 ετών, τα άτομα με χαμηλό εισόδημα και χαμηλό εκπαιδευτικό επίπεδο, τα άτομα με αναπηρία και οι άνεργοι είναι μερικές από τις ομάδες που είναι οι πλέον ευάλωτες στον κίνδυνο της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού.

3.1.5

Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, οι καταναλωτικές τάσεις δείχνουν σχετική μείωση των δαπανών για προϊόντα διατροφής, ποτά, καπνό και προϊόντα ένδυσης και υπόδησης και αντίστοιχη σχετική αύξηση των δαπανών για κατοικία, μεταφορές και επικοινωνίες, υγειονομική περίθαλψη, πολιτιστικές υπηρεσίες και λοιπά αγαθά και υπηρεσίες όπως οι υπηρεσίες υγείας, ο τουρισμός και οι υπηρεσίες ξενοδοχείων και εστιατορίων (5).

3.1.5.1

Ο νέος αυτός καταμερισμός των οικογενειακών εξόδων τείνει να αντικατοπτρίζεται στην προσφυγή στην πίστωση. Η καταναλωτική πίστη υπό την ευρεία έννοια, είτε για την αγορά καταναλωτικών αγαθών είτε για την απόκτηση κατοικίας, συνδέεται σήμερα στενά με τα νέα πρότυπα κατανάλωσης και ακολουθεί από κοντά τις αντίστοιχες τάσεις και διακυμάνσεις. Έτσι, η αύξηση του σχετικού βάρους των δαπανών που σχετίζονται με την άνεση της κατοικίας, με τις μεταφορές ή με τα ταξίδια (6) αντιστοιχεί σε δαπάνες που πραγματοποιούνται συχνά με την προσφυγή σε πίστωση.

3.1.5.2

Επίσης ευνοϊκό για την αύξηση της επί πιστώσει κατανάλωσης είναι το γεγονός ότι η πίστωση έχει απολέσει την αρνητική συνδήλωση της φτώχειας ή του σφάλματος κατά τη διαχείριση του βίου ή της επιχείρησης — κυρίως στις χώρες όπου υπερισχύει η παράδοση του καθολικισμού, σε αντίθεση προς τις χώρες προτεσταντικής κατεύθυνσης — και έχει εκλαϊκευθεί, ιδίως στις μεγάλες πόλεις. Η εντατική και συστηματική διαφήμιση των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων για την προσέλκυση νέων πελατών βοηθά στην εκλαΐκευση αυτή. Επιπλέον, η καταναλωτική πίστη προσφέρει κάποια κοινωνική καταξίωση και διευκολύνει την απόκρυψη του κοινωνικού στρώματος του ενδιαφερόμενου, καθώς του επιτρέπει να υιοθετεί έναν τρόπο ζωής που χαρακτηρίζει ανώτερη κοινωνική τάξη από τη δική του. Ακόμη, για πολλές οικογένειες, η πίστωση (κυρίως οι πιστωτικές κάρτες) συνιστά έναν τρέχοντα τρόπο διαχείρισης του οικογενειακού προϋπολογισμού, του οποίου οι κίνδυνοι είναι γνωστοί, αλλά για τους οποίους δεν υπάρχει επαρκής ενημέρωση ή αποτελεσματικές λύσεις, ούτε και έχουν ακόμη αποτιμηθεί κατά τρόπο ικανοποιητικό.

3.1.6

Οι παράγοντες αυτοί, κοινωνικής και πολιτισμικής φύσεως, υποστηρίζονται επίσης από οικονομικούς και χρηματοοικονομικούς παράγοντες, όπως η μεγάλη πτώση των επιτοκίων κατά την τελευταία δεκαετία, η απώλεια των συνηθειών αποταμίευσης, η διατήρηση σχετικά χαμηλών ποσοστών ανεργίας και η οικονομική ανάπτυξη (παρά την κρίση του τέλους της δεκαετίας του '90, η οποία δεν έφτασε ωστόσο στη σοβαρότητα άλλων εποχών). Ένας επιπλέον παράγων είναι και η απορρύθμιση της πιστωτικής αγοράς από τα τέλη της δεκαετίας του '70 και τις αρχές της δεκαετίας του '80 (7), η οποία οδήγησε σε μεγάλη εξάπλωση και αύξηση του αριθμού των πιστωτικών φορέων, συμπεριλαμβανομένων και ορισμένων που δεν υπόκεινται στους κανόνες χρηματοοικονομικού ελέγχου και επιτήρησης, καθώς και η αύξηση του ανταγωνισμού μεταξύ τους, με την συνεπακόλουθη αποπροσωποποίηση της σχέσης τράπεζας-πελάτη.

3.1.7

Ο συνδυασμός όλων αυτών των παραγόντων καθιστά την ευρωπαϊκή κοινωνία μια κοινωνία που εξαρτάται όλο και περισσότερο από τη χορήγηση πίστωσης για την ικανοποίηση των βασικών αναγκών των πολιτών της. Τα αυξανόμενα ποσοστά χρέωσης στα περισσότερα κράτη μέλη είναι ενδεικτικά της πραγματικότητας αυτής (8).

3.1.8

Όταν συνάπτεται υπό βιώσιμους όρους — όταν δεν υπάρχουν σοβαρά εργασιακά προβλήματα, όταν το μηνιαίο κόστος των χρεών δεν υπερβαίνει ένα λογικό ποσοστό του διαθέσιμου μηνιαίου εισοδήματος, όταν ο αριθμός των δανείων δεν είναι πολύ υψηλός και όταν υπάρχει κάποια αποταμίευση ικανή να αποσβέσει στιγμιαίες καταστάσεις απώλειας εισοδήματος —, η πίστωση βοηθά τους ευρωπαίους πολίτες να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής τους και να έχουν πρόσβαση σε βασικά αγαθά και υπηρεσίες, τα οποία, διαφορετικά, δεν θα αποκτούσαν ή θα τα αποκτούσαν μετά από πολύ χρόνο, όπως ιδιόκτητη κατοικία ή προσωπικό μεταφορικό μέσο.

3.1.9

Ωστόσο, το ενδεχόμενο ενός αρνητικού συμβάντος στην προσωπική ή οικογενειακή ζωή που θα εμποδίσει τη συνέχιση της τακτικής εκπλήρωσης των ανειλημμένων υποχρεώσεων αποτελεί έναν κίνδυνο που απειλεί όλους όσοι συνάπτουν πιστωτικές συμβάσεις. Μία κανονική και ελεγχόμενη χρέωση μπορεί, λοιπόν, για διάφορους λόγους, να μετατραπεί σε υπέρμετρη και ανεξέλεγκτη χρέωση.

3.2.1

Όταν γίνεται λόγος για υπέρμετρη χρέωση ή για υπερχρέωση, γίνεται λόγος για καταστάσεις κατά τις οποίες ο οφειλέτης αδυνατεί, σε μακροχρόνια βάση, να εξοφλήσει το σύνολο των χρεών του, ή όπου υφίσταται σοβαρός κίνδυνος να μην μπορεί να το πράξει τη στιγμή κατά την οποία αυτά θα καταστούν απαιτητά (9). Ωστόσο, η ακριβής οριοθέτηση της έννοιας αυτής παρουσιάζει σημαντικές διακυμάνσεις μεταξύ των κρατών μελών και ο ορισμός της σε ευρωπαϊκό επίπεδο δεν έχει ακόμη δοθεί (10). Ως εκ τούτου, χαιρετίζεται η πρόσφατη πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να αναθέσει μελέτη προς τον σκοπό αυτόν (11).

3.2.2

Όχι μόνον η ίδια η έννοια δεν είναι μονοσήμαντη και ο προσδιορισμός της δυσχερής, αλλά και ο τρόπος μέτρησης της υπέρμετρης χρέωσης παρουσιάζει επίσης αποκλίσεις. Σε μελέτη που ανατέθηκε επίσης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (12), προσδιορίστηκαν τρεις μέθοδοι ή πρότυπα για τη μέτρηση της υπέρμετρης χρέωσης: το διοικητικό πρότυπο (13), το υποκειμενικό πρότυπο (14) και το αντικειμενικό πρότυπο (15).

3.2.3

Μία από τις κυριότερες δυσκολίες που ανακύπτουν κατά την εκτίμηση της έκτασης του φαινομένου της υπέρμετρης χρέωσης στην Ευρώπη έγκειται στην έλλειψη αξιόπιστων στατιστικών μελετών ή στην αδυναμία διενέργειας συγκρίσεων με τα υφιστάμενα στατιστικά στοιχεία, λόγω των διαφορών ως προς τη μεθοδολογία, τις έννοιες και τις χρονικές περιόδους μέτρησης. Αυτό είναι ένα από τα πεδία στα οποία η Επιτροπή πρέπει να αποδώσει τη μεγαλύτερη προσοχή, με την εκπόνηση των αναγκαίων μελετών για την άντληση και την επεξεργασία αξιόπιστων και συγκρίσιμων δεδομένων.

4.1

Στις πολυάριθμες κοινωνιολογικές μελέτες που έχουν διεξαχθεί σε διάφορα κράτη μέλη εντοπίζονται, ως κύρια αίτια υπέρμετρης χρέωσης, τα εξής:

Από την κοινωνιολογική ανάλυση του φαινομένου διαπιστώνεται, λοιπόν, η υπεροχή των λεγόμενων «παθητικών» αιτίων, παρότι αξίζει να αναφερθεί η βαρύτητα που αναγνωρίζεται, σε ορισμένες χώρες, στην κακή οικονομική διαχείριση (16). Η διαπίστωση αυτή υποδηλώνει ότι τα άτομα αντιμετωπίζουν δυσκολίες προκειμένου να διαχειριστούν τον προϋπολογισμό τους κατά τρόπο συνετό και βιώσιμο (17).

4.2

Ο οικονομικός αποκλεισμός εκφράζεται, κανονικά, ως δυσκολία ή αδυναμία πρόσβασης στην αγορά των βασικών χρηματοοικονομικών υπηρεσιών, ειδικότερα δε στο άνοιγμα τρέχοντος λογαριασμού, στην κατοχή ηλεκτρονικών μέσων πληρωμής, στη δυνατότητα πραγματοποίησης τραπεζικών συναλλαγών και σύναψης συμβάσεων ασφάλισης της πίστωσης.

4.3

Ο εν λόγω οικονομικός αποκλεισμός συμπεριλαμβάνει, κατά μείζονα λόγο, την πρόσβαση σε πίστωση χαμηλού κόστους για την απόκτηση αγαθών και υπηρεσιών αναγκαίων για την οικογενειακή οικονομία (κατοικία, οικιακές ηλεκτρικές συσκευές, μεταφορικά μέσα, εκπαίδευση), για τη δημιουργία αυτοαπασχόλησης και για τη διαχείριση μικρής επιχείρησης σε ατομική ή οικογενειακή βάση.

4.4

Στις μέρες μας, όμως, η πρόσβαση σε τραπεζικό λογαριασμό, σε ορισμένες μορφές πίστωσης, και σε ηλεκτρονικά μέσα κίνησης των τραπεζικών λογαριασμών αποτελεί, με τη σειρά της, αναγκαία προϋπόθεση για την πρόσβαση σε βασικά αγαθά και υπηρεσίες. Η απασχόληση, η μικρή επιχείρηση, η κατοικία, ο οικιακός εξοπλισμός, οι μεταφορές, η ενημέρωση, ακόμη και η διατροφή, η ένδυση και η ψυχαγωγία προϋποθέτουν την πρόσβαση στην πίστωση και στο τραπεζικό σύστημα, το οποίο αποκτά, κατ' αυτόν τον τρόπο, μια ιδιαίτερη κοινωνική ευθύνη, σχεδόν δημόσιας υπηρεσίας.

4.5

Και σ' αυτό έγκειται το γεγονός ότι τα όρια που διαχωρίζουν μια μεσαία τάξη όλο και πιο πολυπληθή και όλο και πιο φτωχή από τους οριστικά αποκλεισμένους, άστεγους, επαίτες, εξαρτώμενους από την ελεημοσύνη, τείνουν να γίνουν ασαφή και συγκεχυμένα. Ακριβώς, λοιπόν, στο κατώφλι αυτό της φτώχειας αποκτά σημασία το ζήτημα της πρόληψης της υπέρμετρης χρέωσης, της αντιμετώπισής της και της αποκατάστασης των υπερχρεωμένων: ως τρόπος αποτροπής του κινδύνου που διατρέχουν άτομα κοινωνικά και οικονομικά ενταγμένα ή επιδεχόμενα επανένταξη να περιέλθουν ανεπιστρεπτί στον κύκλο της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού.

α)

Πληρέστερη και περισσότερο διαδεδομένη πληροφόρηση σχετικά με τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες γενικά, με το κόστος τους και με τη λειτουργία τους.

β)

Οικονομική εκπαίδευση, ενταγμένη από νωρίς στα σχολικά προγράμματα και σε άλλους τομείς της εκπαίδευσης και κατάρτισης, ως διά βίου μαθησιακή διαδικασία που συνοδεύει τις ανάγκες και τις αρμοδιότητες των αποδεκτών, οι οποίες μεταβάλλονται κατά τη διάρκεια των κύκλων της ζωής και ανάλογα με την παιδεία, το σύστημα αξιών, τα κοινωνικά, δημογραφικά και οικονομικά χαρακτηριστικά και τα πρότυπα κατανάλωσης και πίστωσης των ενδιαφερομένων. Ας σημειωθεί ότι, σε ορισμένα κράτη μέλη, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και ιδιαίτερα η τηλεόραση, στα πλαίσια της αποστολής δημόσιας υπηρεσίας και σε συνεργασία με τις ενώσεις καταναλωτών και με τα ίδια τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, αναπτύσσουν προγράμματα ευαισθητοποίησης στα ζητήματα της πίστωσης και της χρέωσης, πολλές φορές μάλιστα σε ώρες μεγάλης ακροαματικότητας. Επιπροσθέτως, θα ήταν σκόπιμο να αξιοποιούνται οι υποδομές επιμόρφωσης ενηλίκων που διαθέτουν σε ορισμένα κράτη μέλη τα κέντρα επιμόρφωσης οικογενειών.

γ)

Δημιουργία ή επέκταση δικτύων παροχής οικονομικών συμβουλών που θα βοηθούν τους πολίτες να διαχειρίζονται κατά τρόπο ισορροπημένο τον προϋπολογισμό τους και να επιλέγουν τις καλύτερες επιλογές για τη χρηματοδότηση των καταναλωτικών τους αναγκών, ώστε να περιοριστούν οι ασυμμετρίες ως προς την ενημέρωση έναντι των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων και να καθορίζονται βιώσιμα χρονοδιαγράμματα αποπληρωμής, με την εκ των προτέρων διενέργεια προσομοιώσεων.

δ)

Κίνητρα για αποταμίευση (φορολογικά, κοινωνικά, εκπαιδευτικά), ως πρώτη άμυνα των οικογενειών όταν καλούνται να αντιμετωπίσουν οικονομικές δυσκολίες και ως αντικείμενο αντι-διαφήμισης έναντι των ασυγκράτητων προτροπών για πίστωση.

ε)

Χρήση συστημάτων ελέγχου της πιστωτικής αξιοπιστίας, τα οποία θα εκπονήσουν τα ίδια τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα ή θα αναθέσουν σε ειδικευμένα γραφεία, προκειμένου να εκτιμούν τον πιστωτικό κίνδυνο των πελατών τους. Τα συστήματα αυτά θα αποτιμούν τον κίνδυνο αφερεγγυότητας μέσω της αξιολόγησης πολλών παραμέτρων και της αντικειμενικής θέσπισης ορίων για την ατομική και την οικογενειακή χρέωση (18).

στ)

Εγγύηση αξιοπρεπών συντάξεων, δυνατοτήτων πρόωρης συνταξιοδότησης και άλλων κοινωνικών παροχών για τους μη ενταγμένους στην αγορά εργασίας, ενσωματωμένων σε αποτελεσματικά συστήματα κοινωνικής ασφάλισης του δημοσίου, ως απαραίτητη προϋπόθεση για να μην περιθωριοποιηθούν κοινωνικά όσοι δεν έχουν δυνατότητα πρόσβασης σε ιδιωτικά συνταξιοδοτικά ταμεία  (19).

ζ)

Δυνατότητα πρόσβασης στις βασικές ασφαλίσεις δανείων, ως προστασία έναντι του οικονομικού κινδύνου (20).

η)

Κοινωνικό δάνειο, μικροδάνειο και οικονομικά προσιτό δάνειο

Πρωτοβουλίες όπως το μικροδάνειο, οι συνεταιριστικοί πιστωτικοί οργανισμοί, τα ταμιευτήρια, τα γερμανικά και τα ολλανδικά κοινωνικά ταμεία, τα ταχυδρομικά ταμιευτήρια και η κοινωνική πίστωση, παράλληλα με άλλες πρωτοβουλίες που αρχίσουν να εμφανίζονται στα διάφορα κράτη μέλη, αποτελούν παραδείγματα που πρέπει να ληφθούν υπόψη για την απόκτηση δανείων οικονομικά προσιτών για άτομα που αντιμετωπίζουν κίνδυνο αποκλεισμού. Η μικροπίστωση, για παράδειγμα, έχει χρησιμεύσει για τη χρηματοδότηση μικρών επιχειρήσεων ή αυτοαπασχόλησης, πράγμα που παρέχει την ευκαιρία επανένταξης ορισμένων ανέργων στην αγορά εργασίας και την οικονομική δραστηριότητα. Η ανάγκη εξειδικευμένης υποστήριξης (για τη διαχείριση, τα λογιστικά, τα εμπορικά και άλλα ζητήματα) των δικαιούχων της μικροπίστωσης για τη διαχείριση της δραστηριότητάς τους, εκ μέρους των χρηματοπιστωτικών φορέων, συνιστάται και ήδη υιοθετείται σε διάφορες περιπτώσεις (21).

θ)

Υπεύθυνος δανεισμός, πράγμα που σημαίνει ότι οι πιστωτικοί οργανισμοί πρέπει να εξετάζουν πιο προσεκτικά τις ανάγκες και την κατάσταση των ιδιωτών οφειλετών τους, ώστε να βρίσκουν το καταλληλότερο χρηματοπιστωτικό μέσο για τον καθένα, ανάλογα με την κατάστασή του, ή ακόμη και να αρνούνται τη χορήγηση περαιτέρω πίστωσης σε περιπτώσεις επικείμενου κινδύνου υπερχρέωσης (22).

ι)

Αρχεία πίστωσης

Η χρήση βάσεων δεδομένων, όπου καταγράφεται είτε όλο το οικονομικό ιστορικό των πελατών τους (θετικά αρχεία πιστώσεων) είτε μόνο τα προβλήματα πληρωμής (αρνητικά αρχεία πιστώσεων), επιτρέπει στους πιστωτικούς οργανισμούς να γνωρίζουν το επίπεδο χρέωσης ενός πελάτη και να θεμελιώνουν καλύτερα μια απόφαση χορήγησης δανείου — παρότι, ιδιαίτερα στην περίπτωση των θετικών αρχείων, αναγνωρίζεται η ύπαρξη κινδύνων όσον αφορά την προστασία της ιδιωτικής ζωής, αλλά και την έλλειψη αποτελεσματικότητας σε καταστάσεις παθητικής χρέωσης, λόγω της αδυναμίας πρόβλεψης του μελλοντικού γεγονότος που ενδέχεται να οδηγήσει σε τέτοια κατάσταση, καθώς και επειδή δεν συμπεριλαμβάνονται άλλες οφειλές, μη χρηματοδοτικής φύσεως (για παράδειγμα, οφειλές έναντι βασικών ή φορολογικών υπηρεσιών).

ια)

Η αυτορύθμιση και η από κοινού ρύθμιση, με στόχο την κατάρτιση κωδίκων συμπεριφοράς εκ μέρους των χρηματοπιστωτικών φορέων, ειδικότερα δε σε συνεργασία με οργανώσεις προστασίας των καταναλωτών, μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη ορισμένων καταχρηστικών πρακτικών και στην ενσωμάτωση μιας περισσότερο κοινωνικής αντίληψης στις δραστηριότητες των πιστωτικών οργανισμών. Τέτοιου είδους μέτρα είναι επίσης χρήσιμα για την ενίσχυση του ελέγχου της δραστηριότητας των γραφείων είσπραξης χρεών (debt collection agencies), καθώς επιβάλλουν κάποια πειθαρχία στον τρόπο διαχείρισης των οφειλετών, συμπληρωματικά προς ένα νομοθετικό πλαίσιο αυστηρό και πραγματικά τηρούμενο.

ιβ)

Πρόληψη καταχρηστικών πιστωτικών πρακτικών

Ενώπιον των επιθετικών και τοκογλυφικών πρακτικών που απειλούν τις πλέον μειονεκτούσες ομάδες του πληθυσμού — όπως, για παράδειγμα, η πίστωση μέσω τηλεφώνου ή κινητής τηλεφωνίας με πολύ υψηλά επιτόκια, συμβάσεις πίστωσης συνδεδεμένες με συμβάσεις αγοραπωλησίας ή παροχής υπηρεσιών που δεν είναι γνωστές, παροχή πιστώσεων για αγορά τίτλων (ενίοτε της ίδιας της τράπεζας) στο χρηματιστήριο, δρακόντειες ποινικές ρήτρες, πιστωτικές κάρτες και κάρτες καταστημάτων με πιστωτικό σκέλος εύκολης πρόσβασης, απαίτηση εμπράγματων εγγυήσεων και ταυτόχρονα προσωπικών εγγυήσεων (τριτεγγυήσεων) για συμβάσεις καταναλωτικής πίστης μικρού ύψους, ατελής ή ανακριβής ενημέρωση, διαφήμιση απευθυνόμενη σε νέους — ορισμένες εθνικές αρχές, οργανώσεις προστασίας καταναλωτών και άλλες ΜΚΟ, ακόμη και οι ίδιοι οι πιστωτικοί φορείς έχουν συμφωνήσει κανόνες και διαδικασίες για την αποτροπή της χρήσης τους. Πέρα από τις επωφελείς πτυχές όσον αφορά τη χορήγηση υπεύθυνων πιστώσεων, τέτοιου είδους μέτρα συμβάλλουν στον περιορισμό των στρεβλώσεων του ανταγωνισμού στην αγορά και προωθούν την κοινωνική ευθύνη των πιστωτικών οργανισμών.

ιγ)

Εποπτεία και έλεγχος της διαφήμισης της πίστωσης

Παρότι η διαφήμιση είναι θεμιτή ως στρατηγική προώθησης των χρηματοπιστωτικών προϊόντων, ο τρόπος κατά τον οποίο αυτά διαφημίζονται δικαιολογεί την ύπαρξη επισταμένης εποπτείας εκ μέρους των δημοσίων αρχών. Το περιεχόμενο των διαφημίσεων, οι χρησιμοποιούμενοι δίαυλοι και οι διαφημιστικές τεχνικές πρέπει επίσης να διέπονται από αυστηρή και εναρμονισμένη πειθαρχία, ώστε να μην μπορεί να δημιουργείται στους καταναλωτές η εντύπωση ότι η πίστωση δεν ενέχει κινδύνους και ότι είναι προσιτή εύκολα και χωρίς δαπάνες. Στον τομέα αυτόν πρέπει επίσης να ενθαρρυνθούν οι πρωτοβουλίες αυτορύθμισης και από κοινού ρύθμισης και οι ορθές επιχειρηματικές πρακτικές. Οι πρωτοβουλίες αυτές θα πρέπει να παρέχουν στους πιστωτές πλήρη σαφήνεια όσον αφορά τους όρους του δανείου και να προβλέπουν ιδιαίτερη ευθύνη των δανειστών σε άτομα τα οποία, εξαιτίας μειωμένης διανοητικής ικανότητας, δεν είναι σε θέση να αντιληφθούν τις συνέπειες της σύναψης παρόμοιας συμφωνίας δανεισμού.

5.2.1

Το πρότυπο του «fresh start» (νέο ξεκίνημα), βορειοαμερικανικής προέλευσης, που έχει υιοθετηθεί από ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες, εδράζεται στις αρχές της άμεσης εκκαθάρισης των μη εξαιρουμένων περιουσιακών στοιχείων του οφειλέτη και της άμεσης απαλλαγής των μη εξοφληθέντων χρεών, εκτός εκείνων των οποίων η απαλλαγή δεν είναι νομικά δυνατή. Το πρότυπο αυτό θεμελιώνεται στην περιορισμένη ευθύνη του οφειλέτη, στην από κοινού ανάληψη του κινδύνου με τους πιστωτές και στην ανάγκη όσο το δυνατόν ταχύτερης επανένταξης του οφειλέτη στην οικονομική δραστηριότητα και την κατανάλωση, καθώς και στην σαφή απουσία στιγματισμού του υπερχρεωμένου (23).

5.2.2

Το πρότυπο της επανεκπαίδευσης, που χρησιμοποιείται σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, στηρίζεται στην άποψη ότι ο οφειλέτης έσφαλε και αξίζει να τύχει βοήθειας, δεν πρέπει όμως να απαλλαγεί απλώς από το χρέος να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του (pacta sunt servanda). Το πρότυπο αυτό, που εδράζεται στην αρχή του «σφάλματος» του υπερχρεωμένου, έστω και αν το σφάλμα έγκειται απλώς στην έλλειψη πρόληψης ή σε απλή αμέλεια, συνίσταται σε επαναδιαπραγμάτευση των οφειλών με τους πιστωτές, με σκοπό την έγκριση ενός συνολικού χρονοδιαγράμματος πληρωμών. Η διαπραγμάτευση του χρονοδιαγράμματος αυτού μπορεί να γίνει είτε διά της δικαστικής είτε διά της εξωδικαστικής οδού· το σημαντικό είναι ο ρόλος των υπηρεσιών παροχής συμβουλών και διαμεσολάβησης για χρέη (24).

6.1.1

Δεν είναι η πρώτη φορά που το ζήτημα της υπέρμετρης χρέωσης εξετάζεται σε κοινοτικό επίπεδο ή από κοινοτική οπτική, εντός των θεσμικών οργάνων της ΕΕ. Είναι γεγονός ότι, από τις 13 Ιουλίου 1992 ήδη, το Συμβούλιο, σε ψήφισμα σχετικά με τις μελλοντικές προτεραιότητες για την ανάπτυξη της πολιτικής για την προστασία των καταναλωτών, όρισε για πρώτη φορά την έρευνα σχετικά με την υπερχρέωση ως προτεραιότητα. Έκτοτε μάλιστα, το φαινόμενο της υπερχρέωσης αποκτά αυξανόμενη σημασία σε εθνικό επίπεδο στα διάφορα κράτη μέλη, με αποτέλεσμα να οδηγήσει στην υιοθέτηση ειδικών νομοθετικών και διοικητικών μέτρων στα περισσότερα από αυτά. Παρόλα αυτά, όμως, το ζήτημα της προσέγγισης του θέματος σε κοινοτικό επίπεδο έχει ουσιαστικά λησμονηθεί.

Τον Μάιο του 1999, ήταν η σειρά της ΕΟΚΕ να επαναφέρει το θέμα στο προσκήνιο, πρώτα με την κατάρτιση ενημερωτικής έκθεσης με τίτλο «Η υπερχρέωση των νοικοκυριών» και, στη συνέχεια, το 2002, με την έκδοση γνωμοδότησης πρωτοβουλίας για το ίδιο θέμα, στις παρατηρήσεις και συστάσεις της οποίας, εξάλλου, παραπέμπουμε (25).

6.1.2

Μάλιστα, κατά τη διάρκεια της εκπόνησης των εγγράφων αυτών, το Συμβούλιο «Καταναλωτές», στη σύνοδό του στο Λουξεμβούργο της 13ης Απριλίου 2000, επανήλθε στο θέμα και επέστησε την προσοχή της Επιτροπής και των κρατών μελών στην αναγκαιότητα μιας κοινοτικής προσέγγισης του ζητήματος. Κατόπιν αυτού, το Συμβούλιο υιοθέτησε το ψήφισμα «σχετικά με την πίστωση και τη χρέωση των καταναλωτών» (26), όπου, διαπιστώνοντας την ταχεία εξάπλωση του φαινομένου, καλεί την Επιτροπή να αναπτύξει προσπάθειες προκειμένου να καλυφθούν τα κενά πληροφόρησης όσον αφορά την πραγματική έκταση της υπέρμετρης χρέωσης στην Ευρώπη και να εμβαθύνει τον προβληματισμό σχετικά με τις δυνατότητες εναρμόνισης των μέτρων πρόληψης και αντιμετώπισης των καταστάσεων υπερχρέωσης (27).

6.1.3

Διαπιστώνεται, όμως, ότι η Επιτροπή δεν έχει, μέχρι σήμερα, φέρει εις πέρας την αποστολή αυτή που της ανέθεσε το Συμβούλιο. Μόνο στην αρχική της πρόταση για την αναθεώρηση της οδηγίας για την καταναλωτική πίστη (2002) (28) υπάρχει μια — περιστασιακή — αναφορά στο ζήτημα της υπεύθυνης πίστωσης (29), η οποία μάλιστα εξαλείφθηκε στην τελική έκδοση της πρότασης (2005) (30), που υιοθετήθηκε κατά τη γερμανική Προεδρία (31). Η κατάσταση αυτή προμηνύει ότι, στον τομέα της καταναλωτικής πίστης, δύσκολα θα υιοθετήσει η Επιτροπή οποιοδήποτε νέο μέτρο για την πρόληψη, πολύ δε λιγότερο για την αντιμετώπιση των καταστάσεων υπέρμετρης χρέωσης (32).

6.1.4

Πρόσφατες, αν και διάσπαρτες, αναφορές σε ορισμένα έγγραφα της Επιτροπής, ακόμη και σε δηλώσεις του Προέδρου της, φαίνεται, ωστόσο, να εκφράζουν κάποια αλλαγή προσανατολισμού προς την εκ νέου απόδοση προσοχής στο φαινόμενο αυτό (33).

6.1.5

Όλως ιδιαίτερη μνεία, λόγω της σημασίας του, αξίζει το ψήφισμα του Συμβουλίου της Ευρώπης που υιοθέτησαν οι Ευρωπαίοι Υπουργοί Δικαιοσύνης, στις 8 Απριλίου 2005, σχετικά με την «εξεύρεση νομικών λύσεων για τα προβλήματα χρέωσης σε μια κοινωνία της πίστωσης» (34). Στο ψήφισμα, οι υπουργοί εκφράζουν την ανησυχία τους για την εύκολη πρόσβαση στην πίστωση που ενδέχεται, σε ορισμένες περιπτώσεις, να καταλήξει σε υπερχρέωση των οικογενειών, οδηγώντας στον κοινωνικό αποκλεισμό των ατόμων και των οικογενειών και ανοίγεται σαφώς ο δρόμος για την κατάρτιση ενός κατάλληλου μηχανισμού που θα κηρύσσει νομοθετικά και διοικητικά μέτρα και θα προτείνει πρακτικές λύσεις (35).

6.1.6

Από την άλλη πλευρά, χάρη σε πρόσφατες ακαδημαϊκές μελέτες (36) και σε άλλες μελέτες που πραγματοποιήθηκαν με ανάθεση της Επιτροπής (37), φαίνεται πως ανανεώνεται η συνειδητοποίηση του προβλήματος, το οποίο υπήρξε αντικείμενο πρόσφατων δημόσιων παρεμβάσεων ορισμένων αρχηγών κρατών και υπουργών ορισμένων κρατών μελών (38).

6.2.1

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει εδώ και πολύ καιρό, και το επαναλαμβάνει σήμερα, ότι η ανάληψη δράσης σε κοινοτικό επίπεδο για το ζήτημα αυτό όχι μόνον είναι δυνατή και επιθυμητή, αλλά και αναγκαία και επιτακτική.

6.2.2

Η ΕΟΚΕ δεν αγνοεί ότι, σύμφωνα με τη Συνθήκη, και καθώς δεν υιοθετήθηκε το συνταγματικό κείμενο (39), οι ιδιαίτερες πτυχές καθαρά κοινωνικής φύσεως, τις οποίες αφορά το φαινόμενο της υπέρμετρης χρέωσης ως αιτία κοινωνικού αποκλεισμού, δεν μπορούν να υπαχθούν στο αντικείμενο των ειδικών αρμοδιοτήτων της ΕΕ.

6.2.2.1

Ωστόσο, διάφορες διατάξεις της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση και της Συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας υποδεικνύουν είτε κοινές αρμοδιότητες είτε δράσεις και μέτρα στήριξης και ενθάρρυνσης των πολιτικών των κρατών μελών στον τομέα αυτόν (40), η εξασφάλιση και ανάπτυξη των οποίων εναπόκειται στην Επιτροπή.

6.2.2.2

Ακόμη, ορισμένα πεδία πιθανής δράσης σε κοινοτικό επίπεδο εμπίπτουν σήμερα στον τρίτο πυλώνα και διέπονται από τη δικαστική συνεργασία (41).

6.2.2.3

Τέλος, η ίδια η υλοποίηση της εσωτερικής αγοράς, η οποία είναι πλέον σαφώς προσανατολισμένη στους πολίτες και τους καταναλωτές (42), απαιτεί και δικαιολογεί την εναρμόνιση ορισμένων πτυχών που συνδέονται με την υπέρμετρη χρέωση των πολιτών, με τις κοινωνικές συνέπειές της και με την πρόληψη και αντιμετώπισή της σε κοινοτικό επίπεδο, ως μέθοδο για την αποτροπή στρεβλώσεων του ανταγωνισμού και διατάραξης της ομαλής λειτουργίας της αγοράς.

6.3.1.1

Η προσπάθεια εναρμόνισης θα πρέπει να αφορά, βεβαίως, και τον ορισμό της έννοιας και των ποιοτικών και ποσοτικών παραμέτρων του φαινομένου, ώστε να καθίσταται δυνατή η δέουσα ενημέρωση και παρατήρηση των κοινωνικών καταστάσεων που συνεπάγεται, υπό τους αυτούς όρους για ολόκληρη την Ευρώπη — ιδεατά, για ολόκληρο τον κόσμο —, με βάση τη συλλογή και επεξεργασία συγκρίσιμων στατιστικών στοιχείων, που θα επιτρέπουν τον καθορισμό ενός οικονομικού τύπου για την μέτρηση της έκτασής του.

6.3.1.2

Με βάση τον μεθοδολογικό και εννοιολογικό αυτόν ορισμό, η Επιτροπή θα πρέπει να προωθήσει την εκπόνηση μιας μελέτης που θα καλύπτει ολόκληρο τον κοινοτικό χώρο, προκειμένου να εξακριβωθεί η κοινωνικο-οικονομική διάσταση της υπέρμετρης χρέωσης (43).

6.3.2.1

Θα πρέπει επίσης να θεσπιστούν, κατά τρόπο αυτόνομο και εναρμονισμένο, από νομοθετική άποψη, μέτρα πρόβλεψης, πρόληψης και συγκράτησης των συνεπειών της υπερχρέωσης.

Επισημαίνονται, ειδικότερα, κανόνες σχετικοί με τα εξής:

Επιπρόσθετα, σε μετέπειτα στάδιο, κανόνες θα πρέπει να θεσπιστούν για τα ακόλουθα θέματα:

6.3.2.2

Παράλληλα, η Επιτροπή θα πρέπει να προωθήσει τις ορθές πρακτικές στον τομέα αυτόν, ενθαρρύνοντας την υιοθέτηση ευρωπαϊκών κωδίκων συμπεριφοράς, υπό καθεστώς αυτορύθμισης ή από κοινού ρύθμισης, στο πλαίσιο ενός αναγκαστικού καθεστώτος σαφώς προσδιορισμένου και τηρούμενου στην πράξη.

6.3.2.3

Η Επιτροπή θα πρέπει, επίσης, με δική της πρωτοβουλία ή σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, να αναπτύξει ειδικά προγράμματα ενημέρωσης και εκπαιδευτικές δράσεις με επίκεντρο τις πρακτικές πτυχές της χρήσης της πίστωσης και πειραματικές δράσεις υποστήριξης και παροχής συμβουλών στον τομέα αυτόν, με προσφυγή στον μηχανισμό των πειραματικών προγραμμάτων, ο οποίος έχει αποδώσει τόσο καλά αποτελέσματα σε άλλους τομείς (45).

6.3.2.4

Τέλος, η ΕΟΚΕ προτείνει τη δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου της Χρέωσης, το οποίο, σε συνεργασία με τους ήδη υφιστάμενους εθνικούς οργανισμούς και με άλλους που θα συσταθούν προς τον σκοπό αυτό στα κράτη μέλη, θα λειτουργεί ως φόρουμ διαλόγου όλων των ενδιαφερομένων, θα αναλύει την εξέλιξη του φαινομένου σε ευρωπαϊκό επίπεδο και θα προτείνει και θα υποστηρίζει τις πλέον κατάλληλες πρωτοβουλίες για την πρόληψή του, αξιολογώντας τον αντίκτυπό του. Η ΕΟΚΕ δηλώνει ήδη πρόθυμη να εντάξει το Παρατηρητήριο αυτό στο θεσμικό της πλαίσιο, τουλάχιστον μέχρι την απόφαση για την αυτονόμησή του.

6.3.3.1

Λαμβανομένης υπόψη της μεγάλης ποικιλίας των συστημάτων που έχουν θεσπιστεί σε εθνικό επίπεδο, με πολύ διαφορετικές προελεύσεις, αρχές και μεθόδους (46), η προσπάθεια της Επιτροπής θα πρέπει να επικεντρωθεί κυρίως, όχι σε μια προσπάθεια εναρμόνισης, αλλά μάλλον στον καθορισμού ενός πλαισίου αναφοράς και ενός συνόλου θεμελιωδών αρχών τις οποίες θα πρέπει να εγγυώνται όλα τα καθεστώτα αστικού δικονομικού δικαίου σχετικά με την εκτέλεση ανεξόφλητων οφειλών ή με την είσπραξη απαιτήσεων από ιδιώτες, και να ενθαρρύνει την υιοθέτησή τους και να επιβάλει την αναγνώρισή τους.

6.3.3.2

Μεταξύ των εν λόγω θεμελιωδών αρχών, επισημαίνονται οι εξής:

6.3.3.3

Για όλο αυτό το έργο θα πρέπει, ωστόσο, να προβλεφθεί η συμμετοχή των ενδιαφερομένων και των εκπροσώπων τους, και προς τούτο προτείνεται η διενέργεια πρότερης διαβούλευσης, μέσω της δημοσίευσης πράσινου βιβλίου, στο οποίο θα προσδιορίζονται οι παράμετροι του ζητήματος, θα εκτίθεται ποσοτική εκτίμηση του φαινομένου σε ευρωπαϊκό επίπεδο, θα αναλύονται τα διάφορα μέσα και συστήματα πρόληψης, υποστήριξης και αντιμετώπισης των καταστάσεων υπέρμετρης χρέωσης και θα παρουσιάζονται γενικές κατευθυντήριες γραμμές για μια ολοκληρωμένη δράση σε κοινοτικό επίπεδο, μεταξύ των διαφόρων ενδιαφερομένων Γενικών Διευθύνσεων και σε συνεννόηση με τις αρχές και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών στα διάφορα κράτη μέλη και σε κοινοτικό επίπεδο (47).

7.1

Στις 25 Ιουλίου 2007, η ΕΟΚΕ διοργάνωσε δημόσια ακρόαση σχετικά με το αντικείμενο της παρούσας γνωμοδότησης, στην οποία συμμετείχαν διάφοροι προσκεκλημένοι, ειδικοί επί του θέματος.

7.2

Από την αντιπαραβολή των απόψεων που διατυπώθηκαν, κατά τη διάρκεια μιας συνεδρίασης με πολύ ενεργό συμμετοχή και με την παρουσίαση διάφορων πολύ αξιόλογων εγγράφων, ενισχύθηκε σαφώς η πρωτοβουλία της γνωμοδότησης, η οποία ενσωματώνει πολλές από τις προτάσεις που διατυπώθηκαν εκεί.