[pic] | ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ | Βρυξέλλες, 15.5.2007 COM(2007) 250 τελικό ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ Έκθεση σχετικά με την αποκτηθείσα πείρα κατά την εφαρμογή του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1228/2003 «Κανονισμός για τις διασυνοριακές ανταλλαγές ηλεκτρικής ενέργειας» ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ Έκθεση σχετικά με την αποκτηθείσα πείρα κατά την εφαρμογή του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1228/2003 «Κανονισμός για τις διασυνοριακές ανταλλαγές ηλεκτρικής ενέργειας» (Κείμενο που παρουσιάζει ενδιαφέρον για τον ΕΟΧ) 1. Εισαγωγή Η παρούσα έκθεση καλύπτει την υποχρέωση της Επιτροπής, βάσει του άρθρου 14 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1228/2003 σχετικά με τους όρους πρόσβασης στο δίκτυο για τις διασυνοριακές ανταλλαγές ηλεκτρικής ενέργειας[1], να υποβάλει έκθεση για την αποκτηθείσα πείρα κατά την εφαρμογή του κανονισμού. Στόχος του κανονισμού είναι ο καθορισμός δίκαιων κανόνων για τις διασυνοριακές ανταλλαγές ηλεκτρικής ενέργειας και, κατά συνέπεια, η ενίσχυση του ανταγωνισμού εντός της εσωτερικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Με τον κανονισμό θεσπίζεται μηχανισμός αντισταθμίσεων για τις διασυνοριακές ροές ηλεκτρικής ενέργειας και τίθενται εναρμονισμένες αρχές για τα τέλη μεταφοράς και κανόνες για τον καταμερισμό διαθέσιμης δυναμικότητας των συνδέσεων μεταξύ των εθνικών δικτύων μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας. 2. Εξέλιξη του όγκου των διασυνοριακών εμπορικων συναλλαγών Οι διασυνοριακές ροές ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη σημειώνουν μέτρια αύξηση με την πάροδο των ετών, από τότε που άνοιξε η αγορά. Ωστόσο, κατά μέσον όρο ποσοστό μόλις 10% της αναλώμενης στην ΕΕ ηλεκτρικής ενέργειας αποτελεί αντικείμενο διασυνοριακής ανταλλαγής μεταξύ κρατών μελών. Στην παράσταση 1 δίνεται η συνολική εξέλιξη των φυσικών διασυνοριακών ροών στις χώρες της ΕΕ27, καθώς και στη Νορβηγία και Ελβετία. [pic] Παράσταση 1: Εξέλιξη των διασυνοριακών ροών ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ, της Νορβηγίας και της Ελβετίας (εκατοστιαίο ποσοστό των διασυνοριακών ροών σε σύγκριση με την ακαθάριστη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας). Η παράσταση 2 δείχνει τις ποσότητες διασυνοριακών ροών στο εσωτερικό και μεταξύ ορισμένων ζωνών (περιφερειών) της Ευρώπης, όπως καθορίζονται από τις τροποποιημένες κατευθυντήριες γραμμές διαχείρισης της συμφόρησης[2], με την προσθήκη της Νοτιοανατολικής Ευρώπης (ΝΑΕ). Στην παράσταση αυτή, οι χώρες που ανήκουν σε πολλές ζώνες υπολογίστηκαν σε εκείνη με την οποία παρουσιάζουν την ισχυρότερη φυσική σύνδεση. Η Ελβετία περιλήφθηκε στη ζώνη της Κεντροδυτικής Ευρώπης, η δε Νορβηγία στη ζώνη της Βόρειας Ευρώπης. Η παράσταση δίνει μια χονδρική μόλις εικόνα της πραγματικότητας και δεν αποδίδει όλα τα χαρακτηριστικά των γεωγραφικών αγορών. Για παράδειγμα, η γερμανική και η αυστριακή αγορά στην πράξη είναι σε μεγάλο βαθμό ενοποιημένες. [pic] Παράσταση 2: Κατανάλωση και ανταλλαγές ηλεκτρικής ενέργειας στις ζώνες της Ευρώπης το 2005[3] Η παράσταση δείχνει ότι η μεγαλύτερη ζώνη είναι η Κεντροδυτική Ευρώπη (ΚΔΕ) με ετήσια κατανάλωση 1.310 TWh. Η ζώνη ΚΔΕ ανταλλάσσει σημαντικές ποσότητες ηλεκτρικής ενέργειας με όλες τις γειτονικές ζώνες, ιδιαίτερα με την Ιταλία (41 TWh) και με τη ζώνη της Κεντροανατολικής Ευρώπης (ΚΑΕ) (35 TWh). Μέχρι πρόσφατα, η ζώνη της Βαλτικής λειτουργούσε χωριστά από τις υπόλοιπες ζώνες της ΕΕ, αλλά τώρα έχει πλέον δοθεί τέλος στην απομόνωση αυτή με τη διασύνδεση μεταξύ Εσθονίας και Φινλανδίας, η οποία τέθηκε σε λειτουργία το Δεκέμβριο 2006. Από τη συνολική κατανάλωση των ανωτέρω ζωνών (3.271 TWh), ποσοστό 6,5% (213 TWh) ανταλλάσσεται εκατέρωθεν συνόρων στο εσωτερικό των ζωνών, το 4,3% (141 TWh) ανταλλάσσεται μεταξύ των ζωνών και το 0,7% (24 TWh) με τρίτες χώρες. Ωστόσο, πρέπει να επισημανθεί ότι οι φυσικές ροές αποτελούν απλό δείγμα του πραγματικού όγκου εμπορικών συναλλαγών στα σύνορα. Αφού προσθαφαιρεθούν οι αντίθετης κατεύθυνσης εμπορικές συναλλαγές, ο ακαθάριστος όγκος εμπορίου μπορεί να είναι υψηλότερος απ’ό,τι οι φυσικές ποσότητες. Επίσης, λόγω των ροών κλειστού βρόχου και της σημερινής μεθόδου υπολογισμού δυναμικότητας, η οποία πραγματεύεται σε μικρό βαθμό τις επιπτώσεις σε τρίτες χώρες, οι εμπορικές ανταλλαγές σπάνια συμπίπτουν με τις φυσικές ροές. Από τις σημερινές ανταλλαγές μεταξύ ζωνών, όπως και από τις βασικές δυναμικότητες διασύνδεσης, είναι προφανές ότι υπάρχουν περιθώρια για περαιτέρω ενοποίηση των ζωνών προς μια ευρωπαϊκή αγορά. Αυτό θα οδηγήσει αφενός σε υψηλότερη σύγκλιση τιμών μεταξύ ζωνών με παρόμοιες συνθέσεις ηλεκτροπαραγωγής, και αφετέρου σε καλύτερη χρήση δυνατοτήτων διαιτησίας μεταξύ ζωνών με διαφορετικές συνθέσεις ηλεκτροπαραγωγής, όπως μεταξύ της ΚΔΕ και της Βόρειας ευρωπαϊκής αγοράς. Συνολικά, οι ευκαιρίες διασυνοριακού εμπορίου πόρρω απέχουν από του να αξιοποιούνται πλήρως. Αυτό επιβεβαιώθηκε από τα αποτελέσματα της ανά κλάδο έρευνας των αγορών ηλεκτρικής ενέργειας και αερίου[4]. Η μη αξιοποίηση οφείλεται αν μέρει στην έλλειψη ενοποίησης των αγορών χονδρικής και εξισορρόπησης. Σε άλλες περιπτώσεις, πολλές χώρες δεν διαθέτουν ακόμη αξιόπιστο μήνυμα τιμών για να κατευθύνει το διασυνοριακό εμπόριο. 3. Ανάπτυξη μεθόδων διασυνοριακής εμπορίας Η υιοθέτηση των τροποποιημένων κατευθυντήριων γραμμών διαχείρισης της συμφόρησης απετέλεσε βήμα προόδου στην πορεία σχεδιασμού της εσωτερικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ. Οι ανωτέρω κατευθυντήριες γραμμές περιέχουν πρακτικούς κανόνες για την εφαρμογή διαφόρων αρχών που ήδη περιλαμβάνονται στον κανονισμό 1228/2003. Τα κυριότερα στοιχεία των κατευθυντήριων γραμμών είναι η διαίρεση της ΕΕ σε ζώνες (επτά ζώνες συν τη Νοτιανατολική Ευρώπη), η υποχρέωση των διαχειριστών συστημάτων μεταφοράς (ΔΣΜ) να χρησιμοποιούν κοινό συντονισμένο σύστημα υπολογισμού και κατανομής δυναμικότητας και, τέλος, οι απαιτήσεις για διαφάνεια. Οι μέθοδοι κατανομής δυναμικότητας για διασυνδέσεις υπό συνθήκες συμφόρησης που χρησιμοποιούνται σήμερα είναι οι εξής (βλέπε επίσης την παράσταση του παραρτήματος 1): 1. κατακράτηση (η καθετοποιημένη εταιρεία κρατάει τη δυναμικότητα) 2. κατανομή κατά προτεραιότητα για κληρονομημένα συμβόλαια 3. εμφανείς δημοπρασίες 4. σιωπηρές δημοπρασίες 5. για ολιγόωρες κατανομές, εξυπηρέτηση με σειρά προτεραιότητας και κατ’ αναλογία Μόνο οι συντονισμένες εμφανείς και σιωπηρές δημοπρασίες πληρούν τις απαιτήσεις του κανονισμού 1228/2003. Ωστόσο, η κατακράτηση εξακολουθεί να χρησιμοποιείται σε ορισμένες από τις παλαιές εμπορικές γραμμές και κάποια κατανομή κατά προτεραιότητα εξακολουθεί να παραχωρείται σε παλαιά συμβόλαια, παρά την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου στην υπόθεση C-17/03[5]. Η Επιτροπή έχει ήδη κινήσει νομικές διαδικασίες στις εν λόγω υποθέσεις. Στο μέλλον, θα κατανέμεται περισσότερη δυναμικότητα μέσω σιωπηρών δημοπρασιών. Η αποκαλούμενη μέθοδος σύζευξης αγοράς, η οποία έχει αναπτυχθεί από τον ETSO και το σύνδεσμο Ευρωπαϊκών Χρηματιστηρίων Ηλεκτρικής Ενέργειας (EuroPex), παρουσιάζει επί του παρόντος τις μεγαλύτερες δυνατότητες για να ενοποιήσει πραγματικά την ευρωπαϊκή αγορά ηλεκτρικής ενέργειας μέσω σιωπηρών δημοπρασιών στο στάδιο κατανομής για την επαύριο. Η έρευνα του κλάδου[6] έδειξε ότι οι εμφανείς δημοπρασίες, όπως συνηθίζονται σήμερα, συχνά οδηγούν σε μη αποδοτική χρήση της δυναμικότητας διασύνδεσης και εμποδίζουν την ενοποίηση της αγοράς. Ο υπολογισμός της διασυνοριακής δυναμικότητας βασίστηκε στο παρελθόν σε μεγάλο βαθμό στη μεθοδολογία της καθαρής δυναμικότητας μεταφοράς (NTC), η οποία αναπτύχθηκε από το σύνδεσμο Ευρωπαϊκών Διαχειριστών Συστημάτων Μεταφοράς (ETSO). Πρόσφατα προτάθηκαν πιο σύνθετες μέθοδοι υπολογισμού δυναμικότητας, οι οποίες είναι ενοποιημένες με την κατανομή δυναμικότητας, απαιτούνται δε προκειμένου να ικανοποιούνται οι τροποποιημένες κατευθυντήριες γραμμές διαχείρισης της συμφόρησης. Η πλέον ελπιδοφόρος είναι η αποκαλούμενη μέθοδος με βάση τη ροή. Στη μέθοδο αυτή, η διαθέσιμη δυναμικότητα υπολογίζεται σε ένα συνολικό μοντέλο δικτύου χωρίς την εκ των προτέρων, κατώτερη από βέλτιστη, ανάλυση της συνολικής δυναμικότητας σε διμερείς τιμές NTC. Η μέθοδος με βάση τη ροή είναι ικανή να διασφαλίσει ότι οι προκύπτουσες φυσικές ροές όλων των εμπλεκόμενων ΔΣΜ τηρούν το δίκτυο εντός των ορίων ασφάλειάς του. Η μέθοδος αυτή έχει μεγάλα δυνητικά οφέλη όταν χρησιμοποιείται σε δίκτυο μεταφοράς υψηλού βαθμού πλεγμάτωσης. Χρειάζεται να καταβληθούν ακόμη πολλές προσπάθειες για την εφαρμογή νέων διακανονισμών, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που ορίζονται στις τροποποιημένες κατευθυντήριες γραμμές διαχείρισης της συμφόρησης. Κατά συνέπεια, δεν μπορούσαν να δώσουν αποτελέσματα όλα τα κύρια έργα έως την 1η Ιανουαρίου 2007, προθεσμία κατά την οποία έπρεπε να διατίθεται σε λειτουργία κοινή, συντονισμένη μέθοδος υπολογισμού και κατανομής δυναμικότητας σύμφωνα με τις τροποποιημένες κατευθυντήριες γραμμές διαχείρισης της συμφόρησης. Οι δυσχέρειες αυτές είναι κατά πρώτο τεχνικής φύσης, επειδή το σύστημα χρειάζεται να υποβληθεί σε δοκιμές και να είναι άρτιο, πριν εφαρμοστεί. Κατά δεύτερο, συχνά αποτελεί πολιτική πρόκληση να συμφωνεί κανείς για αλλαγές όσον αφορά την έκβαση της αγοράς. Ακόμη και αν μια καλύτερη μέθοδος αύξανε το συνολικό όφελος για τους συμμετέχοντες στην αγορά και προσέφερε ασφαλή και αποδοτικότερη χρήση της υφιστάμενης υποδομής, σε ορισμένα σύνορα, μπορεί να μειωνόταν η ποσότητα δυναμικότητας προς κατανομή. Έχει επιτελεστεί κάποια πρόοδος στην ανάπτυξη της πρόσβασης σε ολιγόωρο διασυνοριακό εμπόριο. Αυτό απαιτείται επίσης από τις τροποποιημένες κατευθυντήριες γραμμές διαχείρισης της συμφόρησης, οι οποίες καθίστανται υποχρεωτικές από 1ης Ιανουαρίου 2008. Οι εθνικές ρυθμιστικές αρχές και η Επιτροπή θα παρακολουθούν εκ του σύνεγγυς την εφαρμογή των τροποποιημένων κατευθυντήριων γραμμών διαχείρισης της συμφόρησης. Η Επιτροπή είναι έτοιμη να κινήσει διαδικασίες παράβασης σε περιπτώσεις μη συμμόρφωσης προς τις νέες κατευθυντήριες γραμμές. 4. Μηχανισμός δια-ΔΣΜ αντιστάθμισης Ο κανονισμός 1228/2003 προβλέπει επίσης το πλαίσιο στο οποίο η αντιστάθμιση για τη χρήση γειτονικών δικτύων δεν βασίζεται πλέον σε εμφανή τέλη για μεμονωμένες εμπορικές συναλλαγές (διασυνοριακά τέλη ή τέλη διαμετακόμισης), αλλά σε συνολικό μηχανισμό αντιστάθμισης με βάση τις φυσικές ροές. Αυτό έχει πράγματι σημασία σε ένα διαπεπλεγμένο ηλεκτρικό δίκτυο όπου προσθαφαιρούνται μεταξύ τους εμπορικές ροές αντίθετης κατεύθυνσης και σχεδόν ποτέ δεν ταιριάζουν οι φυσικές ροές με τη διαδρομή του συμβολαίου. Έχει συντελεσθεί πρόοδος στο μηχανισμό δια-ΔΣΜ αντιστάθμισης (ITC) σε εκούσια βάση, μέσω της διαδικασίας του forum της Φλωρεντίας. Το Μάρτιο 2002, επετεύχθη η πρώτη αυτοδεσμευτική συμφωνία μεταξύ μελών του ETSΟ, μολονότι εξακολουθεί να περιλαμβάνεται διασυνοριακό τέλος ύψους 1 €/MWh, το οποίο εισπραττόταν είτε συλλογικώς είτε από εξαγωγικές και εισαγωγικές πράξεις, ανάλογα με τη χώρα. Το έτος 2003, το ανωτέρω τέλος μειώθηκε σε 0,5 €/MWh, τελικώς δε καταργήθηκε το 2004. Η αυτοδεσμευτική συμφωνία μεταξύ των ΔΣΜ βασίστηκε σε μέθοδο που αποτελεί απλούστευση της πραγματικότητας που επικρατεί στις διασυνοριακές ροές. Η απλούστευση αυτή περιλαμβάνει διάφορες αδυναμίες, οι οποίες κατέστησαν όλο και λιγότερο ανεκτή τη στήριξη εκ μέρους ορισμένων από τους συμμετέχοντες. Ο ETSO κατέβαλε προσπάθειες να βελτιώσει τη μεθοδολογία, πρότεινε δε το αποκαλούμενο μοντέλο IMICA (βελτιωμένη εκπόνηση μοντέλου για την κατανομή του κόστους υποδομής), το οποίο πραγματεύεται ορισμένες από τις αδυναμίες του προηγούμενου συστήματος. Ωστόσο, καθώς η μέθοδος είναι ιδιαίτερα πολύπλοκη και συνεχίζονται οι συζητήσεις σχετικά με τις αρχές μιας μεθόδου ITC, το 2007 εφαρμόζεται ένας νέος ενδιάμεσος μηχανισμός ITC, με ορισμένες βελτιώσεις. Ο Ευρωπαϊκός Σύνδεσμος Ρυθμιστικών Αρχών Ηλεκτρικής Ενέργειας και Αερίου (ERGEG) έχει εκτελέσει εργασίες με αντικείμενο κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με την ITC, προς έκδοση από την Επιτροπή βάσει του κανονισμού 1228/2003. Ωστόσο, μετά από διάφορες απόπειρες και πολλές υποψήφιες μεθόδους, μεταξύ των οποίων η πλέον πρόσφατη και ελπιδοφόρα είναι η μέθοδος IMICA, μέχρι τα τέλη 2006 δεν έχει υπάρξει συμφωνία στους κόλπους του ERGEG. Η Επιτροπή εξακολουθεί να αναλογίζεται κατά πόσον η εργασία εκ μέρους του ERGEG προσφέρει, ούτως ή άλλως, επαρκή βάση υιοθέτησης κατευθυντήριων γραμμών με τη βοήθεια της επιτροπής διασυνοριακών ανταλλαγών ηλεκτρικής ενέργειας που συγκροτήθηκε βάσει του άρθρου 13 του κανονισμού 1228/2003. 5. Εναρμόνιση τιμολογίων πρόσβασης στο δίκτυο Τα τιμολόγια πρόσβασης στο δίκτυο μεταφοράς παρουσιάζουν τεράστια διακύμανση (βλέπε επίσης την παράσταση του παραρτήματος 2). Το μέσο τιμολόγιο χρήσης του δικτύου για φορτίο συνδεόμενο με το σύστημα μεταφοράς, η επιβάρυνση L, κυμαίνεται από περίπου 2 €/MWh (Σουηδία) έως περίπου 27 €/MWh (Ανατολική Δανία). Το μέσο τιμολόγιο χρήσης του δικτύου για εταιρεία ηλεκτροπαραγωγής συνδεδεμένη με το σύστημα μεταφοράς, η επιβάρυνση G, κυμαίνεται από 0 €/MWh (διάφορα κράτη μέλη) έως περίπου 1,8 €/MWh (Ιρλανδία). Υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που εξηγούν τις διαφορές αυτές. Πέραν των διαφορών στο κόστος υποδομής, τα τιμολόγια αυτά μπορεί είτε να περιλαμβάνουν είτε όχι τις απώλειες, τα σήματα εντοπισμού, υπηρεσίες ή επιβαρύνσεις συστήματος χωρίς άμεση σχέση με τις δραστηριότητες του ΔΣΜ. Οι υπόλοιπες αυτές επιβαρύνσεις ως επί το πλείστον σχετίζονται με υποχρεώσεις παροχής δημόσιας υπηρεσίας, όπως στήριξη σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και μονάδες συνδυασμένης παραγωγής θερμότητας και ηλεκτρισμού (CHP), καθώς και εγκαταλελειμμένο κόστος. Χρειάζεται εναρμόνιση τιμολογίων ώστε να επικρατούν ισότιμοι όροι ανταγωνισμού στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και η εναρμόνιση αποτελεί ένα από τα κυριότερα ζητήματα τα οποία καλύπτει ο κανονισμός 1228/2003. Μολονότι ήδη επί σειρά ετών προετοιμάζεται δεσμευτική κατευθυντήρια γραμμή για το επίπεδο τιμολογίων στο πλαίσιο της διαδικασίας του forum της Φλωρεντίας, η κατευθυντήρια αυτή γραμμή δεν μπορεί, σύμφωνα με τον κανονισμό, να θεσπιστεί ανεξάρτητα από την κατευθυντήρια γραμμή για τον μηχανισμό ITC. Το σχέδιο κατευθυντήριας γραμμής για την τιμολόγηση των υπηρεσιών μεταφοράς στοχεύει στη σταδιακή μείωση του εύρους τιμών της επιβάρυνσης G. Αυτό συμβαίνει επειδή η επιβάρυνση G είναι σημαντικότερη, από πλευράς ισότιμων όρων ανταγωνισμού, απ’ό,τι η επιβάρυνση L. 6. Συμφόρηση Επισημαίνεται ότι τα σχήματα συμφόρησης έχουν καταστεί πλέον άστατα, μολονότι δεν υπάρχει ακόμη ομοιόμορφη μέθοδος συγκέντρωσης και δημοσίευσης δεδομένων σχετικά με την εμφάνιση συμφόρησης. Κατά το παρελθόν, οι ροές, συχνά υπαγορευόμενες από μακροχρόνια συμβόλαια, παρέμεναν σχετικώς σταθερές. Η αυξημένη ρευστότητα μπορεί να θεωρηθεί ως ένδειξη καλύτερης λειτουργίας της αγοράς, που οδηγεί σε αυξημένο εμπόριο, και προς τις δύο κατευθύνσεις, κατά μήκος γραμμών διασύνδεσης. Σε ορισμένες περιπτώσεις, αυτό μπορεί επίσης να οφείλεται σε μια νέα εμπορική στρατηγική παραγόντων με δεσπόζουσα θέση σε μία αγορά: οι όγκοι διασυνοριακού εμπορίου υφίστανται βελτιστοποίηση. Με αγοροκεντρικούς μηχανισμούς, οι ΔΣΜ εισπράττουν ενοίκια συμφόρησης τα οποία αντανακλούν τις διαφορές τιμής μεταξύ ζωνών και τον όγκο που αποτελεί αντικείμενο εμπορίας κατά μήκος κάθε διασυνδετικής γραμμής. Σε σύνορα όπου ήδη χρησιμοποιούνται επί χρονικό διάστημα εμφανείς δημοπρασίες, το 2005 (2004) εισπράχθηκαν τα εξής ενοίκια[7]: Γερμανία 158 εκατομμύρια € (98 εκατομμύρια €), Κάτω Χώρες 48 εκατομμύρια € (35 εκατομμύρια €), Τσεχική Δημοκρατία 44 εκατομμύρια € (41 εκατομμύρια €), Πολωνία 41 εκατομμύρια € (9 εκατομμύρια €) και Δανία (σύνορα με Γερμανία) 28 εκατομμύρια € (19 εκατομμύρια €). Στη Βόρεια ζώνη, εισπράχθηκαν τα ακόλουθα συγκεντρωτικά ενοίκια συμφόρησης στο πλαίσιο του συστήματος διαίρεσης της αγοράς[8]: 48 εκατομμύρια € το 2004, 117 εκατομμύρια € το 2005 και 104 εκατομμύρια € το 2006. Για το 2006, άρχισαν να διενεργούνται πολλές νέες εμφανείς δημοπρασίες ώστε να αντικατασταθούν οι μέθοδοι κατακράτησης, κατανομής κατά προτεραιότητα για κληρονομημένα συμβόλαια ή εξυπηρέτησης κατά σειρά προτεραιότητας, οι οποίες δεν συμβιβάζονται με τον κανονισμό 1228/2003 ή την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου στην υπόθεση C-17/03 . Σύμφωνα με τον κανονισμό, τα έσοδα συμφόρησης μπορούν να χρησιμοποιούνται μόνο για εγγύηση δυναμικότητας, κατασκευή υποδομής ή μείωση του δικτυακού τιμολογίου. Ατυχώς, τα έσοδα συμφόρησης χρησιμοποιήθηκαν συνηθέστερα για μείωση του τιμολογίου. Μόνο σε ορισμένες περιπτώσεις προτιμήθηκαν οι επενδύσεις σε δίκτυο (Σκανδιναβικές χώρες, Κάτω Χώρες). Σύμφωνα με τις τροποποιημένες κατευθυντήριες γραμμές διαχείρισης της συμφόρησης, οι ρυθμιστικές αρχές από το έτος 2007 και μετά θα οφείλουν να δημοσιεύουν ετήσια έκθεση σχετικά με την είσπραξη και χρήση του εισοδήματος συμφόρησης. 7. Πρόσβαση τελικών χρηστών σε διασυνοριακώς ανταλλασσόμενη ηλεκτρική ενέργεια Τα σύνορα μεταξύ χωρών και περιοχών ελέγχου εξακολουθούν να αποτελούν σημαντικό εμπόδιο για την αληθή ενοποίηση της αγοράς. Ένας μεσοπρόθεσμος στόχος είναι η περιφερειακή εναρμόνιση της αγοράς και η κατασκευή νέας υποδομής κατά τρόπο ώστε οι συμμετέχοντες στην αγορά να εμποδίζονται από τα σύνορα λιγότερο από όσο συμβαίνει σήμερα. Η κατάσταση αυτή δημιουργήθηκε σε μεγάλο βαθμό για συμμετέχοντες στην αγορά χονδρικής της ζώνης συγκέντρωσης του Βορρά. Όταν συμμετέχοντες στην αγορά των σκανδιναβικών χωρών υποβάλλουν προσφορές στην αγορά άμεσης κατανομής για την επαύριο, το σύστημα βελτιστοποιεί αυτόματα τη χρήση της διασυνοριακής υποδομής. Η αγορά εξισορρόπησης ενοποιείται επίσης με τη χρήση προσφορών από ολόκληρη τη ζώνη. Ωστόσο, η ανωτέρω αγορά των σκανδιναβικών χωρών δεν επεκτείνεται ακόμη άμεσα στην αγορά λιανικής, επειδή οι πελάτες εξακολουθούν να υποχρεούνται να χρησιμοποιούν προμηθευτές εγκατεστημένους στην ίδια χώρα. Υπάρχουν σε εξέλιξη εργασίες με σκοπό τη συγκρότηση μιας αληθούς σκανδιναβικής αγοράς τελικών χρηστών. Ένα άλλο παράδειγμα ενοποίησης των αγορών χονδρικής είναι η Γερμανία και η Αυστρία. Συζητείται επίσης η ενοποίηση της αγοράς λιανικής στην εν λόγω περιοχή. 8. Ασφάλεια του εφοδιασμού Επειδή απετέλεσε το πρώτο έτος ισχύος του κανονισμού, το 2003 υπήρξε δύσκολο για την ασφάλεια του εφοδιασμού με ηλεκτρική ενέργεια. Η Ιταλία επλήγη τον Σεπτέμβριο 2003 από μείζονα γενική διακοπή ρεύματος λόγω προβλημάτων στις γραμμές διασύνδεσης με την Ελβετία και αδυναμίες περιορισμού της έκτασης του σφάλματος. Επίσης, τον Σεπτέμβριο 2003, συνέβη μείζων γενική διακοπή ρεύματος στη Νότια Σουηδία και στην Ανατολική Δανία. Το 2003, συνέβησαν στο Λονδίνο και στο Ελσίνκι λιγότερο εκτεταμένες γενικές διακοπές ρεύματος. Η πλέον πρόσφατη γενική διακοπή της 4ης Νοεμβρίου 2006 επηρέασε ολόκληρη τη συγχρονισμένη (από πλευράς συχνότητας) περιοχή της Ένωσης για το συντονισμό της μεταφοράς ηλεκτρισμού (UCTE). Το επεισόδιο αυτό προερχόταν από τη Βόρεια Γερμανία και οδήγησε στη διαίρεση της περιοχής UCTE σε τρία μέρη και, ακολούθως, στην περικοπή ποσοστού περίπου 10% του φορτίου στη Δυτική Περιοχή, ώστε να διατηρηθεί η ακεραιότητα του δικτύου μεταφοράς. Επειδή πολύ σπάνια συμβαίνουν μείζονες διαταραχές του συστήματος, δεν είναι δυνατό ακόμη να αντληθούν συμπεράσματα ως προς τη μεγαλύτερη ή μικρότερη πιθανότητα εμφάνισης γενικών διακοπών ρεύματος σε σχέση με την κατάσταση πριν από την αύξηση των ποσοτήτων που μεταφέρονται διασυνοριακώς. Από την ιταλική γενική διακοπή ρεύματος κατέστη όμως σαφές ότι οι ΔΣΜ δεν διέθεταν επαρκές πλαίσιο που να εγγυάται υψηλό επίπεδο λειτουργίας του συστήματος σε ευρωπαϊκή κλίμακα. Η συνεργασία βασιζόταν σε μη δεσμευτικές συστάσεις, χωρίς να παρακολουθείται ούτε να επιβάλλεται η τήρηση των συστάσεων αυτών. Με βάση τα παραπάνω η UCTE ξεκίνησε να εργάζεται για τη μετατροπή των συστάσεων σε εγχειρίδιο κανόνων, των οποίων η τήρηση επιβάλλεται και παρακολουθείται βάσει δεσμευτικής συμφωνίας μεταξύ όλων των ΔΣΜ μελών της UCTE. Η διαδικασία αυτή δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί, μολονότι έχει συντελεστεί σημαντική πρόοδος. Στο πλαίσιο της διαδικασίας του forum της Φλωρεντίας έχει συζητηθεί ειδικώς κατά πόσο είναι αναγκαίοι δεσμευτικοί κανόνες ασφάλειας σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Αυτό είναι ήδη δυνατό μέσω του κανονισμού, μολονότι η Επιτροπή προτίμησε να μην υποβάλει μέχρι στιγμής σχετική πρόταση. Η πρόσφατη έκθεση του ETSO σχετικά με την επάρκεια της ηλεκτροπαραγωγής[9] ανέφερε ότι δεν υπάρχει καμιά μείζων ανησυχία για το μεγαλύτερο μέρος του ευρωπαϊκού δικτύου έως το έτος 2012. Μετά το 2012, η κατάσταση μπορεί να καταστεί κρίσιμη εάν οι επενδύσεις πραγματοποιηθούν με ρυθμό βραδύτερο από τον προβλεπόμενο. Η κατάσταση μπορεί να αλλάξει μάλλον ραγδαία όταν αναγγελθούν νέες επενδύσεις, όπως στην Ιταλία, την Ισπανία, τις Κάτω Χώρες και τη Γερμανία. Οι σκανδιναβικές χώρες εξαρτώνται από τη βροχόπτωση, λόγω του υψηλού μεριδίου της υδροηλεκτρικής παραγωγής. Ως εκ τούτου, σε έτη ξηρασίας όπως το 2006, η δυναμικότητα ηλεκτροπαραγωγής καθίσταται προβληματική. Η έκθεση ETSO λαμβάνει υπόψη την επίδραση διασυνοριακών συνδέσεων στην επάρκεια της ηλεκτροπαραγωγής σε περιφερειακό επίπεδο, με την προσδοκία ότι οι ΔΣΜ δεν θα αποκόψουν μονομερώς τις γραμμές διασύνδεσης μεταξύ κρατών μελών σε περίπτωση ακραίων συνθηκών αιχμής ζήτησης. Ωστόσο, η συμπεριφορά ορισμένων ΔΣΜ υπό τις συνθήκες αυτές δεν είναι τελείως προβλέψιμη. Ορισμένα παραδείγματα δείχνουν ότι οι εγχώριοι πελάτες μπορούν να προτιμηθούν αντί εκείνων της αλλοδαπής. Αυτό αποτελεί παραβίαση τόσο της οδηγίας 2003/54 σχετικά με τους κοινούς κανόνες για την εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας[10] όσο και της οδηγίας 2005/89 περί μέτρων διασφάλισης του εφοδιασμού με ηλεκτρισμό και περί επενδύσεων υποδομής[11]. Περαιτέρω συζητήσεις σχετικά με το σημαντικό αυτό ζήτημα θα πραγματοποιηθούν στο πλαίσιο της εφαρμογής της τελευταίας οδηγίας. 9. Σήματα εντοπισμού Τα σήματα εντοπισμού αποτελούν θεμελιώδη απαίτηση για τη λειτουργία της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Τα σήματα εντοπισμού αναφέρονται σε τυχόν τιμολόγια μεταφοράς ή συνθήκες που επηρεάζουν την κατανομή ηλεκτροπαραγωγής βραχυπροθέσμως και τον τρόπο ανέγερσης νέων σταθμών ηλεκτροπαραγωγής και ηλεκτροβόρων πελατών μακροπροθέσμως. Σήμερα, οι επιδράσεις της συμφόρησης δίνουν το ισχυρότερο, σχετικό με το δίκτυο, σήμα εντοπισμού στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ. Πράγματι, η ύπαρξη συμφόρησης σημαίνει ότι η αγορά είναι διαιρεμένη σε ζώνες τιμών και, με τη συμφόρηση, διατηρούνται οι διαφορές τιμής μεταξύ των ζωνών. Αυτό αποτελεί ισχυρό σήμα όταν μια εταιρεία διαλέγει το πού θα επενδύσει σε δυναμικότητα ηλεκτροπαραγωγής. Επιπροσθέτως, εντός ορισμένων χωρών (Ηνωμένο Βασίλειο, Σουηδία και Νορβηγία) υφίσταται επίσης ένα εγγενές στοιχείο σήματος εντοπισμού στο τιμολόγιο πρόσβασης στο δίκτυο. Το σήμα αυτό θεωρείται ότι επηρεάζει τη συμπεριφορά τόσο βραχυχρόνια (κατανομή) όσο και μακροχρόνια (επενδύσεις). Δεν υπάρχουν ακόμη ευρωπαϊκών διαστάσεων σήματα εντοπισμού στα τιμολόγια, που να συμπληρώνουν εκείνα που εκπηγάζουν από τη συμφόρηση. Μπορεί να χρειάζεται εναρμόνιση των τιμολογίων χρήσης του δικτύου, πριν γίνει δυνατή η εύλογη ενσωμάτωση στα τιμολόγια ενός ευρωπαϊκών διαστάσεων σήματος εντοπισμού. Υπάρχει μείζον πρόβλημα όσον αφορά σήματα εντοπισμού εντός ορισμένων κρατών μελών, ειδικώς σε μεγάλες χώρες με ζώνη ενιαίας τιμής και όπου δεν αναγνωρίζεται εμφανώς συμφόρηση. Για παράδειγμα, στη Γερμανία υπάρχει υψηλή διείσδυση αιολικής ενέργειας στα βόρεια της χώρας, με κατά προτεραιότητα κατανομή. Μολονότι υφίσταται συμφόρηση μεταξύ Βόρειας και Νότιας Γερμανίας, η διατήρηση ζώνης ενιαίας τιμής σημαίνει ότι δεν υπάρχει σήμα εντοπισμού για εταιρείες συμβατικής ηλεκτροπαραγωγής. Η Νότια Σουηδία και η Νότια Αυστρία πλήττονται επίσης από έλλειψη σημάτων εντοπισμού για την ηλεκτροπαραγωγή, λόγω της διατήρησης ζώνης ενιαίας τιμής. Στη Γαλλία, υπάρχει ζώνη ενιαίας τιμής για την ηλεκτρική ενέργεια και τιμολόγιο κατά ζώνες για το αέριο. Αυτό δημιουργεί συμφόρηση στο σύστημα μεταφοράς ηλεκτρισμού, ενώ θα ήταν οικονομικότερο να μεταφέρεται πρωτογενής ενέργεια αντί για ηλεκτρισμό. Οι μέθοδοι κατανομής με βάση τη ροή αναμένεται να προσφέρουν περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη θέση εμφάνισης στενώσεων στο σύστημα ηλεκτρισμού. 10. Συμπεράσματα Στο διάστημα κατά το οποίο οι αγορές ηλεκτρικής ενέργειας είναι ανοικτές στην Ευρώπη, οι διασυνοριακές ροές αυξήθηκαν με σταθερό, πλην όμως συγκρατημένο, ρυθμό. Η κυριότερη κινητήρια δύναμη ήταν η δυνατότητα εμπορίας μεταξύ ζωνών με διαφοροποιήσεις τιμών. Έχουν αναπτυχθεί οι μέθοδοι υπολογισμού και κατανομής δυναμικότητας, και πιθανή περαιτέρω βελτίωση μπορεί να προέλθει από τις τροποποιημένες κατευθυντήριες γραμμές διαχείρισης της συμφόρησης, που εγκρίθηκαν το Νοέμβριο 2006. Με αυτές θα απαιτηθούν μέθοδοι βασιζόμενες σε ευρύτερη περιφερειακή βελτιστοποίηση της χρήσης του δικτύου, αντί της συγκέντρωσης στο διμερές εμπόριο μεταξύ δύο γειτονικών χωρών. Αυτό θα εξασφαλίσει επίσης ασφαλέστερη διαχείριση των φυσικών ροών. Ωστόσο, υπάρχουν ενδείξεις ότι το δίκτυο μεταφοράς ενίοτε λειτουργεί πλησίον των φυσικών του ορίων. Η γενική διακοπή ρεύματος στην Ιταλία το 2003 και στην UCTE το 2006 έδειξαν το πόσο δαπανηρό μπορεί να είναι τυχόν επεισόδιο στο ευρωπαϊκών διαστάσεων δίκτυο μεταφοράς. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό για την αύξηση του εμπορίου, αυτή να συνοδεύεται από μια πιο συντονισμένη λειτουργία του δικτύου και την κατασκευή νέας υποδομής, συμπεριλαμβανομένης της αναβάθμισης υφισταμένων γραμμών, κατασκευής νέων γραμμών και επενδύσεων στις λοιπές συνιστώσες του δικτύου, όπου χρειάζονται. Λόγω της τοπικής χρήσης της ηλεκτρικής ενέργειας, αυτές οι δυνατότητες αύξησης δεν είναι απεριόριστες, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν ουσιαστικά περιθώρια για βελτιστοποίηση της χρήσης των υφιστάμενων πόρων σε υποδομή μεταφοράς. Παρά ταύτα, η αύξηση των ροών δεν αποτελεί από μόνη της στόχο. Μάλλον η δυνατότητα για τις ροές αποτελεί την αναγκαία προϋπόθεση για το διασυνοριακό εμπόριο και θεμελιώδες στοιχείο για μια εύρυθμα λειτουργούσα εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Η ευρωπαϊκή αγορά βασίζεται όλο και περισσότερο σε περιφερειακή αντίληψη. Αυτό αναπτύχθηκε πρώτα κατά φυσικό τρόπο, ως επακόλουθο της φυσικής πραγματικότητας του δικτύου. Με τη θέσπιση των ζωνών (περιφερειών) στις τροποποιημένες κατευθυντήριες γραμμές διαχείρισης της συμφόρησης και με την ανάπτυξη των περιφερειακών πρωτοβουλιών ηλεκτρισμού εκ μέρους του ERGEG, η περιφερειακή προσέγγιση έλαβε επίσημη υπόσταση. Η περιφερειακή προσέγγιση πρέπει όμως να θεωρείται ως ρεαλιστικό εργαλείο για την επίτευξη μιας συνολικής ευρωπαϊκής αγοράς. Δεν υπάρχει εκ των προτέρων κανένας βασικός λόγος που υπαγορεύει την τόσο μεγάλη διαφοροποίηση στην υλοποίηση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ των ζωνών. Οι τροποποιημένες κατευθυντήριες γραμμές διαχείρισης της συμφόρησης άρχισαν να ισχύουν την 1η Δεκεμβρίου 2006. Οι κατευθυντήριες γραμμές ITC και οι κατευθυντήριες γραμμές εναρμόνισης των τιμολογίων ευρίσκονται σε στάδιο προετοιμασίας και αναμένεται να εγκριθούν στη διάρκεια του 2007 εκ μέρους της Επιτροπής. Με τις ανωτέρω κατευθυντήριες γραμμές θα τεθούν οι κανόνες όπως προβλέπονται από τον κανονισμό 1228/2003, με εξαίρεση τους κανόνες για την ασφάλεια και αξιοπιστία. Στο μεταξύ, έχει καταστεί σαφές ότι υπάρχει ανάγκη να αντιμετωπιστούν ορισμένα ζητήματα επί των οποίων ο κανονισμός δεν προβλέπει αναλυτικές κατευθυντήριες γραμμές. Ο ακόλουθος προσωρινός πίνακας περιέχει τα εκκρεμή ζητήματα σχετικά με το διασυνοριακό εμπόριο, από τα οποία μόνο ορισμένα καλύπτονται πλήρως από τον κανονισμό. Ωστόσο, τα περισσότερα από αυτά έχουν ήδη αντιμετωπιστεί στο πλαίσιο διάφορων πρωτοβουλιών του ERGEG: 6. Κανόνες για την ασφάλεια και αξιοπιστία: κανόνες μεταξύ των ΔΣΜ για να κατοχυρωθεί η ασφαλής λειτουργία του διασυνδεδεμένου δικτύου. Εντολή για την έγκριση κατευθυντήριων γραμμών εκ μέρους της Επιτροπής περιέχεται ήδη στο άρθρο 8 του κανονισμού 1228/2003. 7. Κανόνες για τη σύνδεση: διέπουν τη σχέση μεταξύ των ΔΣΜ και των πελατών (εταιρείες ηλεκτροπαραγωγής, διαχειριστές συστημάτων διανομής και μεγάλοι τελικοί πελάτες). 8. Κανόνες για την εμπορία ηλεκτρικής ενέργειας: εναρμόνιση των διακανονισμών, χρονοδιαγραμμάτων και προϊόντων εμπορίας, συμπεριλαμβανομένων των ολιγόωρων εμπορικών συναλλαγών. 9. Κανόνες για τη διαφάνεια: λεπτομερείς κανόνες για την ανταλλαγή και δημοσίευση δεδομένων μεταξύ συμμετεχόντων στην αγορά. Οι κανόνες για τη διαφάνεια ήδη αντιμετωπίζονται στις τροποποιημένες κατευθυντήριες γραμμές διαχείρισης της συμφόρησης. 10. Κανόνες για την εξισορρόπηση και την εφεδρική ισχύ: με στόχο την περαιτέρω ενοποίηση των αγορών εξισορρόπησης και εφεδρικής ισχύος. Η διασυνοριακή εξισορρόπηση ήδη αντιμετωπίζεται στις τροποποιημένες κατευθυντήριες γραμμές διαχείρισης της συμφόρησης. 11. Κανόνες για την ανταλλαγή και εκκαθάριση δεδομένων: με στόχο την ενοποίηση της αγοράς λιανικής μέσω επαρκώς εναρμονισμένων κανόνων για την ανταλλαγή και εκκαθάριση δεδομένων. 12. Κανόνες για επενδυτικά κίνητρα, συμπεριλαμβανομένων σημάτων εντοπισμού: έτσι προσφέρεται ευρωπαϊκό πλαίσιο για αποδοτικά σήματα επενδύσεων τόσο σε ηλεκτροπαραγωγή όσο και σε υποδομή δικτύου. Η ανάγκη, όπως και το επίπεδο λεπτομέρειας, των ανωτέρω κανόνων δεν έχουν ακόμη συζητηθεί και χρειάζονται περαιτέρω μελέτες που θα τροφοδοτήσουν τη συζήτηση με τα αναγκαία στοιχεία. Ωστόσο, έχει καταστεί προφανές ότι μια περαιτέρω ενοποίηση της εσωτερικής αγοράς χρειάζεται συνεπή σειρά κανόνων, όπως τα επεξεργασμένα στοιχεία της ανακοίνωσης της Επιτροπής σχετικά με τις προοπτικές για την εσωτερική αγορά αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας[12]. Πολλοί από τους ανωτέρω κανόνες ήδη υπάρχουν, πλην όμως σε εθνική βάση ή στο πλαίσιο εταιρειών, και οι εθνικές ρυθμιστικές αρχές τις αντιμετωπίζουν από διαφορετική οπτική γωνία. Η ασυμβατότητα των εν λόγω κανόνων μπορεί να είναι ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια για να ενοποιηθεί η αγορά. Η ανακοίνωση σχετικά με τις προοπτικές για την εσωτερική αγορά αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας αναλύει περαιτέρω το ρόλο που πρέπει να έχουν οι ρυθμιστικές αρχές κατά τη κατάρτιση, παρακολούθηση και επιβολή των εν λόγω κανόνων και τον τρόπο κατά τον οποίο πρέπει να εμπλακούν στην διαδικασία αυτή οι ΔΣΜ. Παράρτημα 1: Μέθοδοι διαχείρισης της συμφόρησης εν χρήσει στην Ευρώπη (πηγή: έκθεση ETSO: Γενική εικόνα των σημερινών μεθόδων διαχείρισης της διασυνοριακής συμφόρησης στην Ευρώπη, Μάιος 2006) Κατανομή για την επαύριο (στοιχεία επικαιροποιημένα τον Ιανουάριο 2007) Παράρτημα 2: Επίπεδο τιμολογίων μεταφοράς στην Ευρώπη (πηγή: έκθεση ETSO του 2006: ETSO Γενική εικόνα των τιμολογίων μεταφοράς στην Ευρώπη: Σύνθεση 2005) [1] ΕΕ L 176 της 15.7.2003, σ. 1. [2] 2006/770/ΕΚ: Απόφαση της Επιτροπής, της 9ης Νοεμβρίου 2006 , περί τροποποιήσεως του παραρτήματος του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1228/2003 σχετικά με τους όρους πρόσβασης στο δίκτυο για τις διασυνοριακές ανταλλαγές ηλεκτρικής ενέργειας, ΕΕ L 312 της 11.11.2006, σ. 59–65. [3] Πηγές: UCTE, Nordel, DTi, Βαλτικοί ΔΣΜ. [4] Έρευνα δυνάμει του άρθρου 17 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1/2003 στον ευρωπαϊκό κλάδο του αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας COM(2006)851, βλέπε Μέρος β II.3 Ολοκλήρωση της αγοράς. [5] Vereniging voor Energie, Milieu en Water και λοιποί κατά Directeur van de Dienst uitvoering en toezicht energie, ΕΕ C 182 της 23.7.2005, σ. 2. [6] Έρευνα δυνάμει του άρθρου 17 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1/2003 στον ευρωπαϊκό κλάδο του αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας COM(2006)851, βλέπε Μέρος β II.3 Ολοκλήρωση της αγοράς, βλέπε Μέρος β II.3.5.3. [7] Πληροφορίες που συγκεντρώθηκαν από δικτυακούς τόπους οίκων δημοπρασίας. Γίνεται η παραδοχή ότι το ενοίκιο σε κάθε γραμμή διασύνδεσης το μοιράζονται μισά-μισά οι εμπλεκόμενοι ΔΣΜ. [8] Nordel. [9] Επάρκεια ηλεκτροπαραγωγής, εκτίμηση των διασυνδεδεμένων ευρωπαϊκών συστημάτων ηλεκτρισμού 2008-2015, Μάιος 2006, ETSO. [10] ΕΕ L 175 της 15.7.2003, σ. 37. [11] ΕΕ L 33 της 4.2.2006, σ. 22. [12] Προοπτικές για την εσωτερική αγορά αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας, COM(2006)841. Σιωπηρή δημοπρασία Εμφανής δημοπρασία Καμία συμφόρηση Περιορισμός πρόσβασης Άλλη μέθοδος