27.10.2007   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 256/102

1.1

Στα πλαίσια της στρατηγικής της Λισσαβώνας, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της Ε.Ε. συμφώνησαν ότι το ποσοστό απασχόλησης των γυναικών πρέπει να αυξηθεί στο 60 % έως το 2010. Ο στόχος αυτός επικυρώθηκε στις ολοκληρωμένες κατευθυντήριες γραμμές (κατευθυντήρια γραμμή 17) οι οποίες αποφασίστηκαν το 2005 και αποτελούν κεντρικής σημασίας συστατικό στοιχείο του νέου μηχανισμού προώθησης της στρατηγικής της Λισσαβώνας.

1.2

Οι φιλόδοξοι στόχοι της στρατηγικής της Λισσαβώνας σε ό,τι αφορά στην ανάπτυξη, την απασχόληση και την ανταγωνιστικότητα θα επιτευχθούν ταχύτερα και με περισσότερο αειφόρο τρόπο όταν καταστεί εφικτή η περαιτέρω αύξηση του αριθμού των εργαζομένων στην Ε.Ε. την επόμενη δεκαετία και η βελτίωση των δεξιοτήτων τους, και αυτό παρά τη μείωση του ποσοστού των ανθρώπων που ευρίσκονται σε εργάσιμη ηλικία, κατάσταση η οποία οφείλεται στη δημογραφική εξέλιξη. Οι πιθανότητες να επιτευχθούν και οι δύο αυτοί στόχοι με την αύξηση του ποσοστού των εργαζόμενων γυναικών είναι ευνοϊκές, επειδή οι νέες γυναίκες επιθυμούν σήμερα να ενισχύσουν τη συμμετοχή τους στην αγορά εργασίας και διαθέτουν σαφώς καλύτερη εκπαίδευση. Οποιαδήποτε εμπόδια εξακολουθούν να υφίστανται από αυτή την άποψη πρέπει να αρθούν.

1.3

Για την επίτευξη του στόχου αυτού, τα κράτη μέλη της Ε.Ε. συμφώνησαν εκτός άλλων τα ακόλουθα:

1.4

Η πορτογαλική προεδρία του Συμβουλίου κάλεσε την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή να καταρτίσει διερευνητική γνωμοδότηση με θέμα «Ο ρόλος των κοινωνικών εταίρων στο συνδυασμό του επαγγελματικού με τον οικογενειακό και τον ιδιωτικό βίο».

1.5

Από την άποψη των ευρωπαϊκών οργανώσεων των κοινωνικών εταίρων, ο συνδυασμός του επαγγελματικού με τον οικογενειακό και τον ιδιωτικό βίο συμβάλει σημαντικά στην ανάπτυξη της οικονομίας, της ευημερίας και της ανταγωνιστικότητας στην Ευρώπη.

1.6

Επιπλέον, ο συνδυασμός του επαγγελματικού με τον οικογενειακό και τον ιδιωτικό βίο συνιστά μια από τις προτεραιότητες του χάρτη πορείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ισότητα των δύο φύλων, ο οποίος αποφασίσθηκε το Μάρτιο του 2006 (1). Για να βελτιωθεί η κατάσταση στο χώρο αυτό, η Επιτροπή επικεντρώνει το χάρτη πορείας σε τρία σημεία:

1.7

Με την ανακοίνωση: Το δημογραφικό μέλλον της Ευρώπης, μετατροπή μιας πρόκλησης σε ευκαιρία, η οποία γνωστοποιήθηκε ήδη στο χάρτη πορείας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή άρχισε τις πρώτες διαβουλεύσεις με τους κοινωνικούς εταίρους για το θέμα του συνδυασμού του επαγγελματικού με τον οικογενειακό και τον ιδιωτικό βίο, στις 12 Οκτωβρίου 2006 και σύμφωνα με το άρθρο 138 (ΣΕΚ).

1.8

Στο πρώτο μέρος των διαβουλεύσεων, η Επιτροπή τονίζει τη σημασία που έχει το θέμα του συνδυασμού του επαγγελματικού με τον οικογενειακό και τον ιδιωτικό βίο. Με δεδομένη τη δημογραφική εξέλιξη και την πίεση που απορρέει από αυτήν για τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης, πρέπει να βελτιωθεί η συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας. Επιπλέον, τονίζεται και ο ρόλος που διαδραματίζει το εν λόγω θέμα σε σχέση με την επίτευξη των στόχων της Λισσαβώνας που έχουν ορισθεί από την Επιτροπή.

1.9

Οι ευρωπαϊκές οργανώσεις των κοινωνικών εταίρων, απαντώντας στην Επιτροπή, τονίζουν το θέμα του συνδυασμού οικογένειας και επαγγέλματος, ιδιαίτερα εάν ληφθούν υπόψη η δημογραφική εξέλιξη αλλά και το γεγονός ότι η συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας εξακολουθεί να μην είναι ικανοποιητική. Στις απαντήσεις αυτές προσφέρεται υποστήριξη στην προσπάθεια για την υλοποίηση του στόχου της ανάπτυξης των υπηρεσιών στο χώρο της φροντίδας των παιδιών η οποία αποφασίστηκε από το Συμβούλιο το 2002 στη Βαρκελώνη. Επίσης, οι κοινωνικοί εταίροι συμφωνούν με την άποψη ότι η εξίσωση των τριών κέντρων βάρους μπορεί να οδηγήσει στην υλοποίηση των στόχων που έχουν τεθεί. Πέραν αυτού, τονίζουν ότι ο συνδυασμός του επαγγελματικού με τον οικογενειακό και τον ιδιωτικό βίο με την ισότητα ευκαιριών των δύο φύλων στον εργασιακό βίο πρέπει να περιέλθει στο επίκεντρο της πολιτικής συζήτησης, ιδιαιτέρως ενόψει των δημογραφικών εξελίξεων. Στα πλαίσια αυτά, πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη σημασία στην καταπολέμηση των υφιστάμενων στερεοτύπων σχετικά με τους ρόλους των δύο φύλων, γιατί διαφορετικά θα είναι δύσκολο να επιτευχθεί πρόοδος.

1.10

Από την πλευρά τους, οι οργανώσεις των κοινωνικών εταίρων (BUSINESSEUROPE/ UEAPME, CEEP και EGB) (2) χάραξαν το 2005 το σχέδιο δράσης για την «Ίση μεταχείριση των δύο φύλων» (3), επιθυμώντας να συμβάλλουν στην υλοποίηση του αντίστοιχου στόχου. Στους τέσσερις βασικούς τομείς στους οποίους οι οργανώσεις των κοινωνικών εταίρων προτίθενται να αναλάβουν δράση έως το 2010 συγκαταλέγεται και το θέμα του συνδυασμού οικογένειας και επαγγέλματος. Συνεπώς, το Συμβούλιο των υπουργών ενεργεί ορθά όταν επιδιώκει την ανάθεση του θέματος της οργάνωσης του ωραρίου εργασίας — που έχει μεγάλη σημασία για το συνδυασμό του οικογενειακού με τον επαγγελματικό βίο — στους κοινωνικούς εταίρους, έτσι ώστε να μπορέσουν να βρεθούν πρακτικές λύσεις για όλους τους ενδιαφερόμενους.

1.11

Συμβάλλοντας στην βελτίωση των συνθηκών εργασίας, οι κοινωνικοί εταίροι είναι σε θέση να συμβάλουν στη βελτίωση της ζωής των οικογενειών. Από αυτή την άποψη, τους αναλογεί ένας καθοριστικής σημασίας ρόλος. Το σχέδιο δράσης αποτελεί τη συμβολή των κοινωνικών εταίρων στην προσπάθεια για την υλοποίηση της στρατηγικής της Λισσαβώνας. Δεδομένου ότι τα αίτια των ανισορροπιών που εξακολουθούν να παρατηρούνται στις αγορές εργασίας είναι περίπλοκα και αλληλεξαρτώμενα, οι ευρωπαϊκές οργανώσεις των κοινωνικών εταίρων είναι πεπεισμένες ότι για την ουσιαστική αντιμετώπιση των προβλημάτων χρειάζεται μια ολοκληρωμένη στρατηγική για την προαγωγή της ισότητας των δύο φύλων. Σημαντικό στοιχείο της προσπάθειας αυτής αποτελεί και ο συνδυασμός του οικογενειακού με τον επαγγελματικό βίο.

1.12

Τα τελευταία χρόνια, ορισμένες επιχειρήσεις έχουν εδραιώσει τη δέσμευσή τους για τον συνδυασμό του οικογενειακού με τον επαγγελματικό βίο και η καθιέρωση φιλικών προς την οικογένεια συνθηκών έχει αναδειχθεί σε αναπόσπαστο μέρος της φιλοσοφίας και της πολιτικής προσωπικού που ακολουθούν, γεγονός το οποίο αποδεικνύεται από τον πρώτο κοινό απολογισμό της συμφωνίας των κοινωνικών εταίρων που δημοσιεύτηκε το Φεβρουάριο του 2007. Παρά το γεγονός αυτό, πρέπει να συνεχιστεί η προσπάθεια για την άρση των υφιστάμενων ελλείψεων εκ μέρους των επιχειρήσεων, των κοινωνικών εταίρων και των κρατών μελών (4).

1.13

Η έννοια της ισότητας ευκαιριών στον χώρο εργασίας, η ανάληψη πρωτοβουλιών για τη διευκόλυνση του συνδυασμού του οικογενειακού και του επαγγελματικού βίου και ο καθορισμός συγκεκριμένου προτύπου διαχείρισης της «επιχείρησης ίσων ευκαιριών» αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της έννοιας της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, η οποία εμπνέει τις επιχειρήσεις να υιοθετούν ορθές πρακτικές και υπεύθυνες συμπεριφορές έναντι των εργαζομένων τους.

2.1

Η κοινωνική εξέλιξη έχει οδηγήσει σε έντονη διαφοροποίηση των οικογενειακών δομών. Μια πολιτική που στοχεύει να διευκολύνει το συνδυασμό του επαγγελματικού με τον οικογενειακό και ιδιωτικό βίο πρέπει να συνεκτιμά όλα τα υφιστάμενα σχήματα διαβίωσης (π.χ. μονογονεϊκές οικογένειες, ανασυγκροτημένες οικογένειες (εκείνες στις οποίες αμφότεροι οι σύντροφοι έχουν παιδιά από προηγούμενο γάμο), ανύπαντροι, διαζευγμένοι γονείς, υιοθετούντες γονείς, εργαζόμενοι φοιτητές, σχέσεις ομοφύλων ζευγαριών, εργένηδες). Επιπροσθέτως, ο αυξανόμενος αριθμός των ηλικιωμένων και των πολύ ηλικιωμένων ανθρώπων αυξάνει και τις ανάγκες για υπηρεσίες φροντίδας εντός και εκτός οικογένειας.

2.2

Σε αντίθεση με τους άνδρες, οι γυναίκες, παράλληλα με το επάγγελμά τους, εξακολουθούν να συμμετέχουν περισσότερο στην οργάνωση του νοικοκυριού και της οικογένειας και ευρίσκονται και κατά συνέπεια συχνότερα σε καταστάσεις άγχους και σε διαρκή υπερένταση, πρόβλημα το οποίο πλήττει και τις αγρότισσες και τις γυναίκες που ασκούν ελεύθερα επαγγέλματα. Αυτές οι συνθήκες κάνουν τις γυναίκες να αισθάνονται συχνά αναγκασμένες να αποδεχθούν μερική απασχόληση, η οποία συνεπάγεται χαμηλότερο εισόδημα, μικρότερες συντάξεις και χειρότερες ευκαιρίες επαγγελματικής ανέλιξης. Για το λόγο αυτό, ο συνδυασμός του οικογενειακού με τον επαγγελματικό βίο συνιστά σημαντικό μέσο για την εξίσωση στον επαγγελματικό βίο τόσο των δύο φύλων όσο και των γυναικών που έχουν παιδιά με αυτές που δεν έχουν.

2.3

Επειδή όμως τα προβλήματα που υπάρχουν και οι δυνατότητες επίλυσής τους διαφέρουν όχι μόνο από το ένα κράτος μέλος στο άλλο αλλά και από τη μια περιφέρεια στην άλλη ή ακόμη και από τη μια επιχείρηση στην άλλη, δεν υπάρχουν κοινές λύσεις για όλα. Σε σχέση με αυτό, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι κοινωνικοί εταίροι μπορούν να συμβάλουν σημαντικά στην ανεύρεση λύσεων. Οι κοινωνικοί εταίροι μπορούν να αξιοποιήσουν τις διαρθρώσεις που διαθέτουν σε κάθε χώρα για να επηρεάσουν σε καθημερινή βάση και κατά τον δέοντα τρόπο τους εργαζόμενους, δραστηριοποιούμενοι για τη διευκόλυνση του συνδυασμού του οικογενειακού με τον επαγγελματικό βίο.

2.4

Αν και η απόφαση για την απόκτηση ή μη παιδιών είναι κατά βάση προσωπικό θέμα, ενώ το ίδιο ισχύει για την απόφαση για την υποδοχή στην οικογένεια συγγενών ή άλλων ιδιαίτερα προσφιλών προσώπων που χρειάζονται φροντίδα και περίθαλψη λόγω ασθένειας, αναπηρίας ή γήρατος, η χρησιμότητα αυτού του είδους των αποφάσεων ενδιαφέρει και την κοινωνία ως σύνολο. Η αυξανόμενη έλλειψη παιδιών ισοδυναμεί με μια μεταγενέστερη έλλειψη ειδικευμένων και ηγετικών στελεχών, πελατών, συνεργατών, επιχειρηματιών, επιστημόνων και ερευνητών, κατάσταση η οποία έχει επιπτώσεις για το κοινωνικό σύνολο (5). Ωκ εκ τούτου, η ευθύνη του κράτους πρέπει να συνοψίζεται κυρίως στα ακόλουθα:

2.5

Η Επιτροπή θεωρεί ότι, ένα στοιχείο που είναι ιδιαίτερα σημαντικό για την πλήρη αξιοποίηση του συνολικού εργατικού δυναμικού είναι οι ευέλικτες ρυθμίσεις του ωραρίου εργασίας. Τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες πρέπει να μπορούν να χρησιμοποιήσουν τις ρυθμίσεις αυτές για τις οποίες θα ήταν χρήσιμο να υπάρξει και ένα νομοθετικό πλαίσιο. Παρόλα αυτά, το γεγονός ότι οι ρυθμίσεις αυτές αξιοποιούνται πολύ περισσότερο από γυναίκες παρά από άνδρες αποδεικνύει την ύπαρξη μιας ανισορροπίας μεταξύ των δύο φύλων η οποία επηρεάζει αρνητικά τη θέση των γυναικών στην αγορά εργασίας και την οικονομική τους ανεξαρτησία. Συνεπώς, οι άνδρες θα πρέπει να παροτρυνθούν περισσότερο από ότι στο παρελθόν να αναλάβουν οικογενειακά καθήκοντα πρωτίστως με την προσφορά κινήτρων για τη λήψη γονικής άδειας, έτσι ώστε να μπορούν να μοιράζονται με δίκαιο και συντροφικό τρόπο με τις γυναίκες τους τα βάρη της άμισθης εργασίας για την τήρηση του νοικοκυριού και τη φροντίδα των παιδιών και άλλων μελών της οικογενείας.

3.1

Με την κοινωνική εξέλιξη, παράλληλα με τη σημαντική αύξηση του επίπεδου εκπαίδευσης των γυναικών, τροποποιήθηκαν και τα πρότυπα του ρόλου αυτών και οι απόψεις τους για τη ζωή. Οι νέες γυναίκες της Ευρώπης διαθέτουν σήμερα ένα καλύτερο επίπεδο προσόντων από τους νέους άνδρες και θεωρούν ότι η άσκηση επαγγέλματος αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο των προβλέψεων που τρέφουν για τη ζωή τους. Η άνοδος του επιπέδου των επαγγελματικών προσόντων των γυναικών θα πρέπει να επιφέρει και μείωση της διαφοράς μεταξύ του μέσου μισθού ανδρών και γυναικών. Οι εισοδηματικές διαφορές που υφίστανται σήμερα είναι κατά μεγάλο μέρος απόρροια του υψηλού ποσοστού γυναικών σε μερική απασχόληση, της διακοπής του ενεργού βίου για μεγάλο χρονικό διάστημα και της συνεπαγόμενης μείωσης της επαγγελματικής τους πείρας, του χαμηλότερου ποσοστού γυναικών σε ηγετικές θέσεις και της χαμηλότερης εκπαίδευσης των ηλικιωμένων γυναικών. Παρότι με την κατάταξη στις συλλογικές συμβάσεις εργασίας εξασφαλίζεται η ίση αμοιβή ανδρών και γυναικών που ασκούν το ίδιο επάγγελμα και διαθέτουν τα ίδια προσόντα, εξακολουθεί ακόμα να επικρατεί ανισότητα στα μισθολογικά επίπεδα. Επιπλέον, για να υπάρξει πραγματικά ελευθερία επιλογής του τρόπου με τον οποίον επιθυμεί να ζήσει κάθε άνθρωπος, πρέπει να υπάρχουν οι κοινωνικές συνθήκες οι οποίες θα προσφέρουν στις γυναίκες και τους άνδρες τη δυνατότητα να αποφασίζουν το δικό τους σχέδιο ζωής με βάση τις προσωπικές τους απόψεις, χωρίς να αντιμετωπίζουν τη θετική ή αρνητική αξιολόγηση της απόφασης αυτής εκ μέρους της κοινωνίας.

3.2

Στις γενικές συνθήκες που επηρεάζουν σημαντικά τη διαμόρφωση των σχεδίων ζωής, εκτός από την υποδομή που υπάρχει σε κάθε χώρα στο χώρο της φροντίδας των παιδιών, συγκαταλέγεται και η κοινωνική αντιμετώπιση τόσο των εργαζομένων μητέρων, όσο και των πατέρων πού αφοσιώνονται στο οικογενειακό νοικοκυριό. Η στάση των κοινωνικών εταίρων στα θέματα αυτά επηρεάζει σε σημαντικό βαθμό τη στάση της κοινωνίας. Οι εμπειρίες από τις σκανδιναβικές χώρες και τη Γερμανία δείχνουν ότι μπορεί να είναι χρήσιμο να χορηγούνται επιδόματα ή να αυξηθούν τα επιδόματα που χορηγούνται, όπως για παράδειγμα ένα μέρος του επιδόματος τέκνων, μόνο σε οικογένειες στις οποίες ο πατέρας συμμετέχει για κάποιο διάστημα στη φροντίδα των παιδιών του. Κατ' αυτόν τον τρόπο, οι πατέρες θα διαθέτουν ένα νομοθετικό πλαίσιο το οποίο θα τους διευκολύνει να αναλάβουν για ένα ορισμένο διάστημα τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών τους. Με τη ρύθμιση αυτή, οι μητέρες θα έχουν τη δυνατότητα να επιστρέψουν συντομότερα στον ενεργό βίο.

3.3

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι δεν αρκεί να τροποποιηθούν ορισμένα σημεία για να παύσει η διπλή επιβάρυνση των γυναικών σε ό,τι σχετίζεται με το συνδυασμό του επαγγελματικού με τον οικογενειακό και τον ιδιωτικό βίο. Στόχος πρέπει να είναι κατά βάση η ανακατανομή μεταξύ των δύο φύλων της άμισθης εργασίας που απαιτείται για τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών, τη φροντίδα συγγενών και την οργάνωση του νοικοκυριού. Οι άνδρες πρέπει να ωθηθούν σε μια πραγματικά συντροφική κατανομή των βαρών. Για να γίνει αυτό, χρειάζονται βαθιές αλλαγές σε επίπεδο συνείδησης και δομών.

4.1

Η δημογραφική εξέλιξη και οι αλλαγές που συνεπάγεται έχουν σοβαρές συνέπειες τόσο για τους εργαζόμενους όσο και για τους εργοδότες. Οι κοινωνικοί εταίροι επωμίζονται σε όλα τα επίπεδα σημαντικά καθήκοντα συμβολής στη διευκόλυνση του συνδυασμού του επαγγελματικού με τον οικογενειακό και τον ιδιωτικό βίο.

4.2

Μια πολιτική προσωπικού η οποία συνεκτιμά και σταθμίζει με δίκαιο τρόπο τις ανάγκες της επιχείρησης μαζί με τα καθήκοντα, τις οικογενειακές υποχρεώσεις και τις προσωπικές ανάγκες κάθε εργαζόμενου, αποτελεί τη βάση για την άσκηση μιας αποτελεσματικής πολιτικής για το συνδυασμό του επαγγελματικού με τον οικογενειακό βίο στις επιχειρήσεις. Βασική προϋπόθεση για να γίνει αυτό είναι να προσφέρει κάθε κράτος μέλος:

Η ύπαρξη μιας καθολικής εμβέλειας υποδομής ωφελεί τους εργαζόμενους, τις επιχειρήσεις, το κράτος και ολόκληρη την κοινωνία στον ίδιο βαθμό.

4.3

Το φάσμα των μέτρων πολιτικής προσωπικού που μπορούν να εφαρμοστούν στις επιχειρήσεις, τα οποία είναι σήμερα προϊόντα συμφωνίας μεταξύ των κοινωνικών εταίρων, αρχίζει από:

4.4

Παρόμοιες δράσεις συμβάλλουν επίσης στην επίτευξη του στόχου να καταστεί ευκολότερος για όλους τους ενδιαφερόμενους ο συνδυασμός του επαγγελματικού με τον οικογενειακό και τον ιδιωτικό βίο, με την καθιέρωση προσαρμοσμένων και ιδιαίτερα ευέλικτων ρυθμίσεων μερικής απασχόλησης που έχουν σχεδιαστεί με τρόπο που συμφέρει τόσο τις επιχειρήσεις όσο και τους εργαζόμενους. Ο στόχος αυτός δεν εξυπηρετείται στην περίπτωση που η απόφαση για την επιλογή της μερικής απασχόλησης δεν είναι εθελούσια. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι άμεσα απαραίτητο να αυξηθεί το ποσοστό αποδοχής προσφορών μερικής απασχόλησης εκ μέρους των εργαζομένων ανδρών, σε περίπτωση που οι οικογενειακές ανάγκες επιβάλλουν αυτή τη μορφή απασχόλησης για έναν από τους γονείς. Θα καταστεί έτσι προφανές εμπράκτως ότι οι εξωεπαγγελματικές υποχρεώσεις της συμβίωσης και της οικογένειας συνιστούν κοινή ευθύνη και όχι αποκλειστικό καθήκον των γυναικών.

4.5

Οι κοινωνικοί εταίροι μπορούν να βοηθήσουν στην προσπάθεια για την αναζήτηση απαντήσεων στο ερώτημα με ποιο τρόπο μπορούν οι γονείς να πραγματώσουν το πρότυπο διαβίωσης που επιθυμούν. Στην πρακτική των επιχειρήσεων έχει αποδειχθεί ότι η προσφορά ιδιαίτερων δυνατοτήτων επαφής σε εθελούσια βάση για τις μητέρες που βρίσκονται σε γονική άδεια, με την αντικατάσταση συναδέλφων που λείπουν με άδεια ή ασθενούν, ή με την πρόσκληση συμμετοχής σε εορταστικές εκδηλώσεις, μπορεί να διευκολύνουν την επιστροφή των μητέρων στην εργασία τους μετά την πάροδο μιας περιόδου κατά την οποίαν είναι προσηλωμένες στα οικογενειακά τους καθήκοντα. Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι οι προστατευτικές διατάξεις που ισχύουν για τις εγκύους, τις μητέρες και τους πατέρες σε περίοδο γονικής άδειας πρέπει να τηρούνται πλήρως και δεν επιτρέπεται να παρακάμπτονται με έμμεσες διακρίσεις.

4.6

Οι γονείς ενδέχεται, επίσης, να επωφελούνται από την προσφορά βοήθειας για την οργάνωση της φροντίδας των παιδιών τους. Διάφορες επιχειρήσεις προσφέρουν στους εργαζόμενους υπηρεσίες για την ανεύρεση προσώπων που αναλαμβάνουν σε ημερήσια βάση την φροντίδα των παιδιών τους και για την ανεύρεση θέσης σε παιδικούς σταθμούς, παράλληλα με την προσφορά έκτακτης βοήθειας σε περίπτωση ασθένειας των παιδιών. Ορισμένες επιχειρήσεις θεσπίζουν ειδικά μέτρα, όπως προσφορά άδειας την ημέρα των γενεθλίων των παιδιών τους, για να παρακινήσουν τους άνδρες εργαζόμενους να αναλάβουν ένα μέρος του οικογενειακού φόρτου εργασίας και να περνούν περισσότερο χρόνο με τα παιδιά τους. Οι επιχειρήσεις αυτές αξίζουν υποστήριξης. Παρόλα αυτά, στις περισσότερες περιπτώσεις, στην πράξη δεν προσφέρεται καμία βοήθεια στους γονείς. Μια τέτοια συμπεριφορά — ιδιαιτέρως όταν αντίκειται στους κανόνες — βλάπτει τις ίδιες τις επιχειρήσεις, επειδή επηρεάζει αρνητικά το κλίμα που επικρατεί και τα κίνητρα των εργαζομένων σ' αυτή.

4.7

Η ΕΟΚΕ παραπέμπει στις επιστημονικές μελέτες της Prognos AG, σύμφωνα με τις οποίες μέτρα που στοχεύουν στον οικογενειακό και τον ιδιωτικό βίο και εξυπηρετούν τις ανάγκες των εργαζομένων είναι επωφελή και για τις επιχειρήσεις, επειδή περιορίζουν τις απουσίες και ενισχύουν την αφοσίωση, τα κίνητρα και τις επιδόσεις του προσωπικού. Αυτού του είδους οι πολιτικές προσωπικού καθιστούν επίσης τις θέσεις εργασίας περισσότερο ενδιαφέρουσες, ιδιαιτέρως όταν διευκολύνουν το γυναικείο προσωπικό με οικογενειακές υποχρεώσεις να εξασφαλίσει την επαγγελματική του ανέλιξη και την διατήρηση ηγετικών θέσεων. Ένα τέτοιο επιχειρησιακό κλίμα δημιουργεί επιπλέον ένα ικανοποιητικό εργασιακό περιβάλλον και ενισχύει θετικά την εικόνα μιας περιοχής ως τόπου εγκατάστασης επιχειρήσεων.

4.8

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι μαζί με την καθιέρωση ευέλικτων ωραρίων πρέπει να συνεκτιμηθεί και η προσέγγιση της ευέλικτης ασφάλειας. Η μέθοδος αυτή, στο πλαίσιο της στρατηγικής της Λισσαβώνας, λαμβάνει τη μορφή μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης της μεταρρύθμισης της αγοράς εργασίας, με την οποία προάγεται η απαραίτητη ή επιθυμητή ευελιξία, συνοδευόμενη ταυτόχρονα από την απαραίτητη ασφάλεια και προγραμματική βεβαιότητα για όλους τους ενδιαφερόμενους. Η ευελιξία που είναι προϊόν διαπραγματεύσεων των κοινωνικών εταίρων πρέπει να αποσκοπεί στην εξασφάλιση μιας κατάστασης η οποία ωφελεί ταυτόχρονα τις επιχειρήσεις και τους εργαζόμενους. Πρέπει να λαμβάνεται επίσης υπόψη τόσο η ανάγκη των επιχειρήσεων να προσαρμόζονται στις απαιτήσεις της αγοράς, όσο και το αυξανόμενο ενδιαφέρον των εργαζομένων για τα ευέλικτα ωράρια, για παράδειγμα σε σχέση με την οργάνωση του χρόνου εργασίας τους με απώτερο στόχο να είναι καλύτερα σε θέση να καλύπτουν τις οικογενειακές ή τις προσωπικές τους ανάγκες, διατηρώντας παράλληλα την ασφάλεια και αποφεύγοντας την δημιουργία επισφαλούς κατάστασης ως προς τις εργασιακές σχέσεις. Το ζητούμενο στην προκειμένη περίπτωση είναι προσωπικές ρυθμίσεις που να αντανακλούν πραγματικές ανάγκες και οι οποίες κατά κανόνα είναι αντικείμενο διαπραγμάτευσης με τους κοινωνικούς εταίρους. Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι στα πλαίσια της συζήτησης του θέματος της ευέλικτης ασφάλειας, πρέπει ένα υπάρξει περισσότερο ενδιαφέρον για τις διαφορές στον τρόπο με τον οποίο επηρεάζονται οι άνδρες και οι γυναίκες (6).

4.9

Ο συνδυασμός του επαγγελματικού με τον οικογενειακό και τον ιδιωτικό βίο είναι ακόμη πιο αποτελεσματικός όσο καλύτερα εφαρμόζονται τα διάφορα μέτρα για την προαγωγή του στην επιχειρησιακή πραγματικότητα. Συνεπώς, σε εθνική κλίμακα πρέπει να δοθεί όσο το δυνατόν περισσότερη σημασία στην εφαρμογή των μέτρων αυτών.

4.10

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι διαγωνισμοί επιχειρήσεων με την υποστήριξη των κοινωνικών εταίρων είναι ενδεχομένως ένας κατάλληλος τρόπος για την κοινωνική προβολή πρακτικών φιλικών προς την οικογένεια και τις γυναίκες που εφαρμόζονται στα πλαίσια μιας ανάλογης πολιτικής προσωπικού, πρακτικών οι οποίες θα μπορούσαν να αποτελέσουν παράδειγμα προς μίμηση. Αυτού του είδους οι διαγωνισμοί προβάλλουν στο ευρύ κοινό διάφορα νέα και καινοτόμα μέσα, όπως τα ακόλουθα:

4.11

Όπως είναι ευνόητο, η πλειονότητα των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, που αντιπροσωπεύουν την πλειονότητα των επιχειρήσεων στην ΕΕ, δεν διαθέτουν τα μέσα για να κάνουν παρόμοιες, ελκυστικές προσφορές· θα πρέπει, επομένως, να δημιουργηθούν ειδικά φορολογικά κίνητρα. Όμως, οι στενότερες κοινωνικές σχέσεις που υφίστανται στις επιχειρήσεις αυτές επιτρέπουν στα ενδιαφερόμενα μέρη να συμφωνήσουν χωρίς άσκοπες καθυστερήσεις πρακτικές λύσεις για κάθε εργαζόμενο. Υπάρχει επίσης η δυνατότητα διάφορες μικρές επιχειρήσεις που βρίσκονται στην ίδια περιφέρεια να συνεργαστούν με τοπικούς φορείς, ενώσεις πολιτών και μη κυβερνητικές οργανώσεις, για να επιτύχουν μια κοινή προσφορά με την οποία θα αναβαθμίσουν τόσο την ίδια τους τη θέση όσο και μια συγκεκριμένη περιοχή ως τόπο εγκατάστασης επιχειρήσεων.

5.1

Για να βελτιωθούν οι γενικές συνθήκες για το συνδυασμό του επαγγελματικού με τον οικογενειακό και τον ιδιωτικό βίο από πρακτική άποψη και με τρόπο που να βρίσκεται κοντά στην πραγματικότητα, θα ήταν ιδιαίτερα χρήσιμο να υπάρξουν συντονισμένες κινήσεις από τους διάφορους τοπικούς παράγοντες. Για το λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ παροτρύνει τους κοινωνικούς εταίρους να αναλάβουν πρωτοβουλίες σε τοπική και περιφερειακή κλίμακα για να προωθηθεί η συνεργασία των ενδιαφερομένων παραγόντων (επιχειρηματιών, συμβουλίων επιχειρήσεων, συνδέσμων γονέων, «κοινοτήτων πίστης», αθλητικών ομίλων, εκπροσώπων των τοπικών κοινοτήτων κ.λπ.) στις πόλεις και τις κοινότητες με στόχο τον συντονισμό των τοπικών συνθηκών διαβίωσης, με τέτοιο τρόπο ώστε να διευκολύνεται όσο το δυνατόν περισσότερο ο συνδυασμός των αναγκών των επιχειρήσεων με τις οικογενειακές και ιδιωτικές ανάγκες. Οι αλλαγές σε τοπική κλίμακα στηρίζουν με άμεσο τρόπο όλους τους ενδιαφερόμενους στην πράξη. Το πεδίο δράσης των διαφόρων τοπικών παραγόντων είναι εξαιρετικά ποικίλο και ανοιχτό για δημιουργικές ιδέες κάθε μορφής. Στη συνέχεια παρατίθενται ορισμένα άλλα παραδείγματα από την πράξη, τα οποία βεβαίως μπορούν να συμπληρωθούν κατά το δοκούν:

6.1

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι στη δεύτερη έκθεση προόδου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με την εφαρμογή της στρατηγικής της Λισσαβώνας, η οποία υποβλήθηκε στα μέσα Δεκεμβρίου του 2006 (7), τονίζεται ότι στα περισσότερα κράτη μέλη υπάρχει πρόβλημα σε ό,τι αφορά την ύπαρξη φθηνών σταθμών φύλαξης παιδιών. Έτσι, τα κράτη μέλη καλούνται να καταβάλουν, σύμφωνα με τους στόχους που έχουν θέσει, περισσότερες προσπάθειες για την αύξηση του αριθμού των υψηλής ποιότητας σταθμών φύλαξης παιδιών, προσιτών για όλους.

6.2

Επιπλέον, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Βαρκελώνης (8) αποφάσισε το 2002 ότι, μέχρι το 2010, πρέπει να δημιουργηθούν θέσεις σε παιδικούς σταθμούς για το 90 % των παιδιών μεταξύ τριών ετών και της ηλικίας στην οποία αρχίζουν να φοιτούν στο σχολείο, καθώς και για το 33 % των παιδιών κάτω των τριών ετών.

6.3

Σε συνάρτηση με την αλλαγή των προτύπων ρόλων που ισχύουν για τους άνδρες και τις γυναίκες, οι κοινωνικοί εταίροι πρέπει να διασαφηνίσουν ότι η εξέλιξη των παιδιών δεν επηρεάζεται αρνητικά από την εργασιακή απασχόληση της μητέρας ή από την συμμετοχή του πατέρα στο νοικοκυριό.

6.4

Λόγω της μεγάλης ποικιλίας που υπάρχει σε ότι αφορά τις θέσεις σε σταθμούς φύλαξης για τα παιδιά κάτω των 3 ετών στα διάφορα κράτη μέλη, η ΕΟΚΕ συνιστά ρητώς σε κάθε ένα από αυτά να ορίσει για την περίπτωση συγκεκριμένους και μετρήσιμους στόχους. Για την εξασφάλιση της δυνατότητας συνδυασμού του οικογενειακού με τον επαγγελματικό βίο, τουλάχιστον το 33 % όλων των παιδιών κάτω των τριών ετών πρέπει μέχρι το 2010 είτε να έχει μια θέση σε παιδικό σταθμό, είτε να επιτηρείται από ειδικευμένη/ο παιδοκόμο.

6.5

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι απαραίτητο να δοθεί περισσότερη σημασία απ' ό,τι μέχρι σήμερα στην προαγωγή της φροντίδας των παιδιών στα κράτη-μέλη της Ε.Ε. και να θεσπισθούν πολιτικά μέτρα για να προωθηθεί και να στηριχθεί η προσπάθεια αυτή.

6.6

Με την γνωμοδότηση «Οικογένεια και δημογραφική εξέλιξη» (9) η ΕΟΚΕ εφιστά εκτενώς την προσοχή στη δημογραφική εξέλιξη στην Ε.Ε. και στις συνέπειες αυτής για την οικογένεια. Η αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης μπορεί να ισοδυναμεί με κέρδος σε ποιότητα ζωής για πολλούς ανθρώπους. Όμως, θα έχει συγχρόνως ως αποτέλεσμα τη συνεχή αύξηση του πληθυσμού των ανθρώπων οι οποίοι, παράλληλα με την άσκηση του επαγγέλματός τους, θα πρέπει να ασχολούνται και με την φροντίδα ηλικιωμένων συγγενών τους. Για το λόγο αυτό, η ανάπτυξη υπηρεσιών φροντίδας θα πρέπει να περιέλθει περισσότερο στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος, προκειμένου να περιορισθούν τα βάρη που επωμίζονται εκείνοι που αναλαμβάνουν τη φροντίδα συγγενών τους.

6.7

Στον τομέα αυτό, οι κοινωνικοί εταίροι θα μπορούσαν να αναλάβουν την αποστολή της παροχής πληροφοριών σχετικά με μέτρα η αξία των οποίων έχει αποδειχθεί στην πράξη. Σε αυτά θα μπορούσε για παράδειγμα να συγκαταλέγεται η βραχυπρόθεσμη προσαρμογή του ωραρίου εργασίας στο ενδεχόμενο εμφάνισης αιφνίδιας ανάγκης φροντίδας άλλων, η διαμόρφωση του χώρου εργασίας με τρόπο που να διευκολύνει τη φροντίδα άλλων, όπου οι εργαζόμενοι διαθέτουν τηλέφωνο και πρόσβαση σε υπολογιστές και στο διαδίκτυο για να μπορούν να αντιμετωπίσουν θέματα φροντίδας, και διάθεση γραπτών πληροφοριών σχετικά με τις οργανωτικές, τις χρηματοδοτικές και τις νομικές πτυχές του θέματος της φροντίδας.

7.1

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η συμφιλίωση οικογενειακού και επαγγελματικού βίου είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένη με την επίτευξη της ισότητας των δύο φύλων και ότι τα αποτελέσματα που επιδιώκουν εν προκειμένω οι κοινωνικοί εταίροι, εάν επιτευχθούν, θα εδραιώσουν τη συμφιλίωση αυτή. Τούτο, για να καταστεί πραγματικότητα, θα πρέπει τα εκπαιδευτικά προγράμματα των παιδιών να καταδεικνύουν ως φυσική και απαραίτητη τη συμφιλίωση οικογενειακού και επαγγελματικού βίου.

7.2

Η ΕΟΚΕ καλεί το Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Επιτροπή να συνεκτιμήσουν στις μελλοντικές εργασίες τους τις προτάσεις που περιλαμβάνονται στην παρούσα διερευνητική γνωμοδότηση και να τις υποστηρίξουν, έτσι ώστε να διευκολυνθεί ο συνδυασμός του επαγγελματικού με τον οικογενειακό και τον ιδιωτικό βίο στην Ευρώπη.