[pic] | ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ | Βρυξέλλες, 29.06.2006 COM(2006) 356 τελικό ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ σχετικά με την κατάρτιση δικαστικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ σχετικά με την κατάρτιση δικαστικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση Εισαγωγη : 1. Η θέσπιση της συνθήκης του Άμστερνταμ και η ένταξη σε αυτήν του νέου στόχου της δημιουργίας ενός «χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης», κατέστησε την κατάρτιση των δικαστικών μια νέα πρόκληση. Ασφαλώς, η ανάγκη να διατίθεται στην ΕΕ υψηλού επιπέδου κατάρτιση για τους ασκούντες συναφή προς τη δικαιοσύνη επαγγέλματα υπάρχει από καιρό διότι η καλή εφαρμογή του κοινοτικού δικαίου στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στα εθνικά δικαστικά συστήματα. Η γνώση των θεμάτων αυτών από τους δικαστές, τους εισαγγελείς και τους δικηγόρους ανέκαθεν υπήρξε βασικής σημασίας για την καλή εφαρμογή της κοινοτικής νομοθεσίας και τον πλήρη σεβασμό των θεμελιωδών ελευθεριών που αναγνωρίστηκαν από τη Συνθήκη[1]. Πάντως, η δικαιοσύνη, που μέχρι τώρα δεν ήταν παρά ένα μέσο για την εφαρμογή του κοινοτικού δικαίου στην επικράτεια της Κοινότητας, εξελίχθηκε στο πλαίσιο της συνθήκης του Άμστερνταμ σε αυτόνομο σκοπό. Εφεξής, η βελτίωση της δικαστικής συνεργασίας αποτελεί στόχο και η κατάρτιση δικαστικών είναι το απαραίτητο μέσο για την επίτευξή του. 2. Μετά από πολυετή ανάπτυξη του χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης, το ζήτημα αυτό έλαβε ιδιαίτερη σημασία. Αφενός η θέσπιση συνόλου νομικών πράξεων που κατέστη ουσιώδες και το οποίο πρέπει τώρα να εφαρμοστεί από τους ασκούντες συναφή προς τη δικαιοσύνη επαγγέλματα και αφετέρου η ανάπτυξη της αρχής της αμοιβαίας αναγνώρισης που στηρίζεται κυρίως στο υψηλό επίπεδο αμοιβαίας εμπιστοσύνης μεταξύ των δικαστικών συστημάτων των κρατών μελών, προσδίδουν μείζονα χαρακτήρα στην κατάρτιση δικαστικών. 3. Το «Πρόγραμμα της Χάγης»[2], που εκδόθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο το Νοέμβριο του 2004, επιμένει στην αναγκαιότητα ενίσχυσης της αμοιβαίας εμπιστοσύνης, στόχο για τον οποίο «πρέπει να καταβληθούν συγκεκριμένες προσπάθειες προκειμένου να βελτιωθεί η αμοιβαία κατανόηση μεταξύ δικαστικών αρχών και διαφορετικών νομικών συστημάτων». Όπως το Δεκέμβριο του 2001, όπου το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Λάακεν[3] καλούσε για «την ταχεία συγκρότηση ευρωπαϊκού δικτύου για την προώθηση της επιμόρφωσης των δικαστών το οποίο θα χρησιμεύσει στην ανάπτυξη της εμπιστοσύνης μεταξύ των φορέων της δικαστικής συνεργασίας», το Πρόγραμμα της Χάγης θεωρεί ότι η Ένωση οφείλει ιδίως να βασιστεί στο ευρωπαϊκό δίκτυο κατάρτισης δικαστικών. Η παρούσα ανακοίνωση έχει ως στόχο να ανταποκριθεί στο αίτημα της Επιτροπής για «εκπόνηση το συντομότερο δυνατό πρότασης που στοχεύει στη δημιουργία, για τις δικαστικές αρχές, με βάση τις υπάρχουσες υποδομές, ενός αποτελεσματικού ευρωπαϊκού δικτύου κατάρτισης τόσο για το ποινικό όσο και για το αστικό δίκαιο, όπως προβλέπεται στα άρθρα ΙΙΙ-269 και III-270 της συνταγματικής συνθήκης» και επαναλαμβάνεται στο σχέδιο δράσης που στοχεύει στην εφαρμογή του προγράμματος της Χάγης[4]. 4. Εξάλλου, το Πρόγραμμα της Χάγης υπογραμμίζει τη στενή σχέση μεταξύ αμοιβαίας εμπιστοσύνης και σύστασης μιας «ευρωπαϊκής δικαστικής παιδείας» στην ενίσχυση της οποίας πρέπει να συμβάλει η κατάρτιση. Η ευρωπαϊκή δικαστική παιδεία στηρίζεται στο αίσθημα συμμετοχής στον ίδιο χώρο τον οποίο οφείλουν να μοιραστούν οι ασκούντες συναφή προς τη δικαιοσύνη επαγγέλματα στα κράτη μέλη. Πέραν της ποικιλομορφίας και του πλούτου των εθνικών δικαστικών συστημάτων αυτός ο χώρος χαρακτηρίζεται ιδίως από τις θεμελιώδεις κοινές αξίες που ενσαρκώνονται ειδικότερα στη σύμβαση για την προάσπιση των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών και στον χάρτη θεμελιωδών δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς και από ένα σύνολο κοινών νομικών πράξεων στις οποίες περιλαμβάνεται το κοινοτικό δίκαιο ως δίκαιο της Ένωσης. Η ανάπτυξη της αρχής της αμοιβαίας αναγνώρισης που έχει ως αποτέλεσμα την γρήγορη και απλή εκτέλεση σε κάθε κράτος μέλος των δικαστικών αποφάσεων που λαμβάνονται σε άλλα κράτη μέλη, απαιτεί την ενίσχυση του αισθήματος συμμετοχής στον ίδιο χώρο ενώ συγχρόνως συμβάλλει στην παγίωσή του. Η αρχή της άμεσης επαφής μεταξύ δικαστικών αρχών που επιβεβαιώθηκε στα περισσότερα μέσα δικαστικής συνεργασίας, αποτελεί μια από τις λοιπές συνιστώσες. 5. Τα συναφή προς τη δικαιοσύνη επαγγέλματα είναι πολλά και ποικίλα. Η παρούσα ανακοίνωση αφορά κυρίως θέματα που συνδέονται με την κατάρτιση δικαστών και εισαγγελέων που υπάγονται άμεσα στην αρμοδιότητα των κρατών καθώς επίσης και θέματα σχετικά με την κατάρτιση των δικηγόρων παρότι αυτά εναπόκεινται στην ευθύνη του επαγγελματικού τομέα. Αναλύει την λειτουργία της κατάρτισης δικαστικών στα κράτη μέλη και τον τρόπο με τον οποίο η Ευρωπαϊκή Ένωση, ιδίως μέσω των προγραμμάτων χρηματοδότησης, συνέβαλε στην ανάπτυξη της κατάρτισης αυτής και κατόπιν αναφέρει τα βασικά στοιχεία της μελλοντικής ευρωπαϊκής στρατηγικής κατάρτισης δικαστικών. Η καταρτιση δικαστικων στην Ευρωπαϊκη Ενωση Εξαιρετική πολυμορφία ανάλογα με τα κράτη μέλη 6. Τα συστήματα κατάρτισης δικαστικών συνδέονται στενά με την οργάνωση των δικαστηρίων των κρατών μελών και παρουσιάζουν εξαιρετική πολυμορφία. Το καθοριστικό στοιχείο είναι ο μηχανισμός πρόσληψης των δικαστών, των εισαγγελέων και των δικηγόρων. 7. Όσον αφορά τους δικαστές και ορισμένες φορές τους εισαγγελείς, η αρχική κατάρτιση είναι ικανοποιητική με μικρές αποκλίσεις, ανάλογα με το αν προσλήφθηκαν μετά το πανεπιστήμιο ή μετά από πολλά έτη επαγγελματικής πείρας. Όσο για τη διαρκή κατάρτιση προβλέπεται σχεδόν σε όλα τα κράτη μέλη αλλά υπάρχουν αποκλίσεις στην ανάπτυξή της. 8. Οι εθνικές δομές κατάρτισης αντικατοπτρίζουν τις διαφορές μεταξύ των εθνικών δικαστικών συστημάτων. Ανάλογα με τα συστήματα, υπάρχει είτε μια ενιαία κατάρτιση για τους δικαστές, τους δικηγόρους και τους εισαγγελείς, είτε διαφορετικά συστήματα κατάρτισης. Όσον αφορά τους δικαστές και τους εισαγγελείς, η κατάρτιση εξαρτάται, ανάλογα με τα κράτη μέλη από τα υπουργεία δικαιοσύνης, ανώτερα συμβούλια δικαστών ή δικαιοσύνης, ή ενδεχομένως από τις υπηρεσίες του γενικού εισαγγελέα του κράτους, όταν υπάρχει σαφής διαχωρισμός μεταξύ των δικαστών και των εισαγγελέων ή επίσης από εξειδικευμένα ιδρύματα. Σε πολλά κράτη μέλη[5], αρμόδιος είναι ένας ενιαίος φορέας για την κατάρτιση των δικαστών και των εισαγγελέων, που πάντως μπορούν να αποτελούν τμήμα διαφορετικών επαγγελματικών κλάδων. Όσον αφορά τους δικηγόρους, η κατάρτιση εξαρτάται συχνά άμεσα από τους δικηγορικούς συλλόγους, ενδεχομένως σε σχέση με τα πανεπιστήμια. 9. Επίσης, οι διοικητικοί δικαστές, είτε ανήκουν είτε όχι στον ίδιο επαγγελματικό κλάδο με τους δικαστές των πολιτικών δικαστηρίων, πρέπει να περιληφθούν στον ευρωπαϊκό προβληματισμό σχετικά με την κατάρτιση, λαμβανομένου υπόψη ιδίως του βασικού τους ρόλου σε τομείς όπως το άσυλο και η μετανάστευση. Κατά κανόνα, όλοι οι δικαστές, περιλαμβανομένων των δικαστών ειδικών δικαστηρίων (στρατιωτικά δικαστήρια, ειρηνοδικεία, εμποροδικεία…), που ενδεχομένως καλούνται να εφαρμόσουν το ευρωπαϊκό δίκαιο πρέπει να συμμετέχουν στην κατάρτιση. 10. Παρότι η Επιτροπή δεν διαθέτει λεπτομερή στοιχεία σχετικά με το σημείο αυτό, φαίνεται να υπάρχουν μεγάλες διαφορές μεταξύ των κρατών μελών όσον αφορά τη διάρκεια της κατάρτισης. Μόνον η διαρκής κατάρτιση είναι ως προς αυτό μια συγκρίσιμη παράμετρος, δεδομένου των διαφορών στα συστήματα προσλήψεων. Ορισμένες φορές υπάρχει πολύ μεγάλη ανισότητα στην πρόσβαση στην κατάρτιση μεταξύ των δικαστών, των εισαγγελέων και των δικηγόρων. Από απόψεως προϋπολογισμού, η κατάρτιση των δικαστών και των εισαγγελέων βασίζεται σχεδόν στο σύνολο των περιπτώσεων σε δημόσια χρηματοδότηση ενώ η κατάρτιση των δικηγόρων εξαρτάται από τις επαγγελματικές οργανώσεις. 11. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν παρεμβαίνει στην οργάνωση των εθνικών συστημάτων κατάρτισης που αντικατοπτρίζει τις νομικές και δικαστικές παραδόσεις των κρατών μελών. Πάντως, η ενίσχυση της αμοιβαίας εμπιστοσύνης προϋποθέτει ότι η κατάρτιση θα αναπτυχθεί επαρκώς και ότι θα της αφιερωθούν επαρκή μέσα. Οι δικαστές, οι δικηγόροι και οι εισαγγελείς πρέπει να τυγχάνουν υψηλού επιπέδου αντίστοιχης κατάρτισης. Ο απαιτούμενος χρόνος πρέπει να είναι επαρκής τόσο για να διασφαλιστεί υψηλό επίπεδο ποιότητας του δικαστικού συστήματος όσο και για να επιτραπεί η ανάπτυξη μιας σημαντικής ευρωπαϊκής συνιστώσας στα προγράμματα. Οι ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν παρά ως συμπλήρωμα των εθνικών χρηματοδοτήσεων και δεν απαλλάσσουν τα κράτη μέλη από την ευθύνη τους για τη διασφάλιση κατάλληλου επιπέδου κατάρτισης των ασκούντων συναφή προς τη δικαιοσύνη επαγγέλματα. Οι ευρωπαϊκές πτυχές της κατάρτισης δικαστικών 12. Η βούληση για την ενίσχυση της κατάρτισης δικαστικών, που πιστοποιήθηκε με σαφήνεια και επανειλημμένα από πολιτική άποψη, υλοποιείται ιδίως μέσω οικονομικής στήριξης. Πέραν των ευρωπαϊκών οργανισμών που παρεμβαίνουν στον τομέα της κατάρτισης δικαστικών, οι εθνικές δομές κατάρτισης δημιούργησαν ένα δίκτυο για να ανταποκριθούν στις προκλήσεις της ενίσχυσης της αμοιβαίας εμπιστοσύνης. Η ευρωπαϊκή στήριξη στην κατάρτιση δικαστικών 13. Σε επίπεδο Συμβουλίου Υπουργών, μετά την πρώτη συζήτηση που ξεκίνησε από την Ιταλία το 1991[6], αναλήφθηκε από τη Γαλλία νομοθετική πρωτοβουλία το Νοέμβριο του 2000[7]. Το κείμενο αυτό, παρότι δεν εγκρίθηκε, επέτρεψε στην Επιτροπή να προβεί σε απολογισμό των πιθανών μηχανισμών για τη διάρθρωση του ευρωπαϊκού δικτύου κατάρτισης δικαστικών[8]. Επίσης, οδήγησε τον Ιούνιο του 2003, στην έκδοση από το Συμβούλιο συμπερασμάτων που επικεντρώνονται στον απαραίτητο χαρακτήρα της κατάρτισης για την επιτυχία της υλοποίησης του χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης και ζητούν από τα κράτη μέλη και την Επιτροπή να κινητοποιηθούν υπέρ του ευρωπαϊκού δικτύου κατάρτισης δικαστικών. 14. Όσο για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, επ’ ευκαιρία της εξέτασης της γαλλικής πρωτοβουλίας, υπογράμμισε τη σημασία της κατάρτισης των ασκούντων συναφή προς τη δικαιοσύνη επαγγέλματα στο κοινοτικό δίκαιο και στο δίκαιο της Ένωσης[9]. Πιο πρόσφατα, με την έκδοση της σύστασης σχετικά με την ποιότητα της ποινικής δικαιοσύνης και την εναρμόνιση της ποινικής νομοθεσίας στα κράτη μέλη[10], το Κοινοβούλιο υπογράμμισε «τον βασικό ρόλο της κατάρτισης δικαστικών στην ανάπτυξη μιας κοινής δικαστικής παιδείας, καθώς και μιας παιδείας θεμελιωδών δικαιωμάτων στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ιδίως μέσω της δράσης του ευρωπαϊκού δικτύου κατάρτισης δικαστικών». 15. Πέρα από τα πολιτικά ερεθίσματα, η ανάπτυξη της κατάρτισης στηρίχθηκε με οικονομικές ενισχύσεις. Από το 1996, ημερομηνία σύστασης του πρώτου προγράμματος Grotius[11] που στόχευε στην «τόνωση της αμοιβαίας γνώσης των νομικών και δικαστικών συστημάτων και της διευκόλυνσης της δικαστικής συνεργασίας» υπέρ των ασκούντων συναφή προς τη δικαιοσύνη επαγγέλματα, η Ευρωπαϊκή Ένωση συνέβαλε στην ενίσχυση της κατάρτισης των ασκούντων συναφή προς τη δικαιοσύνη επαγγέλματα μέσω μιας σειράς γενικών ή τομεακών προγραμμάτων[12]. 16. Η βούληση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να στηρίξει την κατάρτιση υλοποιήθηκε με τη δημιουργία ενός πιλοτικού σχεδίου που στοχεύει στην ενίσχυση των ανταλλαγών μεταξύ των δικαστικών αρχών. Το πρόγραμμα αυτό συνεχίζεται το 2006 και εντάχθηκε στις νομοθετικές προτάσεις για τη σύσταση ενός προγράμματος πλαισίου «θεμελιώδη δικαιώματα και δικαιοσύνη»[13] για την περίοδο 2007-2013 (βλέπε παρακάτω). Το πρόγραμμα αυτό, στις πτυχές του «αστική δικαιοσύνη» και «ποινική δικαιοσύνη», θα ενισχύσει ακόμη περισσότερο τα μέσα που αφιερώνονται για την κατάρτιση δικαστικών. 17. Το 2005, η οικονομική στήριξη της Ένωσης στην κατάρτιση δικαστικών επέτρεψε πολυάριθμες συναντήσεις μεταξύ επαγγελματιών[14]. Πάντως, οι ετήσιοι μηχανισμοί προσκλήσεων υποβολής προτάσεων μπορούν ορισμένες φορές να ευνοήσουν τη χρηματοδότηση σχεδίων «ad hoc» που δεν εντάσσονται σε ένα ενιαίο σύνολο και καθιστούν δυσχερή μια συνέχεια των καταρτίσεων. 18. Για τους λόγους αυτούς, το πρόγραμμα πλαίσιο «θεμελιώδη δικαιώματα και δικαιοσύνη» θα πρέπει να επιτρέψει την αύξηση των ευρωπαϊκών χρηματοδοτήσεων που προορίζονται για την κατάρτιση δικαστικών και να ευνοήσει μια καλύτερη συσχέτιση μεταξύ των προτεραιοτήτων της Ένωσης και των διεξαγόμενων καταρτίσεων, ευνοώντας κατά τον τρόπο αυτό τα πλέον φιλόδοξα σχέδια, που είναι συντονισμένα και αναπτύσσουν μια πραγματική ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία. 19. Πέραν των οικονομικών μέσων, οι μηχανισμοί που θεσπίζονται από την Ένωση για την ενίσχυση της συνεργασίας, όπως το δικαστικό δίκτυο για αστικές υποθέσεις αφενός και η Eurojust και το δικαστικό δίκτυο για ποινικές υποθέσεις αφετέρου, μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στον τομέα της κατάρτισης, με τη διάδοση πληροφοριών σχετικά με τα νομικά μέσα της Ένωσης ή με την οργάνωση δραστηριοτήτων κατάρτισης σε τοπικό επίπεδο. Ο ρόλος αυτός θα μπορούσε να ενισχυθεί στο μέλλον. Οι οργανισμοί ευρωπαϊκής διάστασης που παρεμβαίνουν στην κατάρτιση δικαστικών 20. Πολλοί φορείς οργανώνουν τακτικά καταρτίσεις υπέρ των ασκούντων συναφή προς τη δικαιοσύνη επαγγέλματα. Πέραν των πανεπιστημίων, πρέπει να αναφέρουμε το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Δημόσιας Διοίκησης (IEAP) του Μάαστριχ που άνοιξε το 1992 στο Λουξεμβούργο το Ευρωπαϊκό Κέντρο Δικαστών και Νομικών. Επίσης, η Europaïsche Rechtacadémie (ERA), που ιδρύθηκε το 1992 στην πόλη Trèves, αποσκοπεί στη διάδοση της καλύτερης γνώσης του ευρωπαϊκού δικαίου μεταξύ των νομικών και των ασκούντων συναφή προς τη δικαιοσύνη επαγγέλματα. Το IEAP και η ERA στηρίζονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. 21. Το 2000, οι εθνικοί φορείς που είναι αρμόδιοι για την κατάρτιση δικαστικών στα κράτη μέλη συνέστησαν το ευρωπαϊκό δίκτυο κατάρτισης δικαστικών (ΕΔΚΔ) για την ανάπτυξη των σχέσεών τους και τον συντονισμό των δραστηριοτήτων τους. Το ΕΔΚΔ συγκεντρώνει τους εθνικούς φορείς κατάρτισης στο πλαίσιο μιας ένωσης[15]. Έχει ως στόχο να προωθήσει, υπέρ των μελών των ευρωπαϊκών δικαστικών σωμάτων, ένα πρόγραμμα κατάρτισης που θα έχει πραγματικά ευρωπαϊκή διάσταση, να αναπτύξει τη συνεργασία στον τομέα της ανάλυσης των αναγκών κατάρτισης, της ανταλλαγής εμπειριών καθώς και της μελέτης προγραμμάτων και κοινών μέσων. 22. Το ΕΔΚΔ αποτελεί πολύτιμο μέσο για την ανάπτυξη της κατάρτισης δικαστικών και για το συντονισμό της δράσης των διαφόρων εθνικών δομών στο δίκαιο της Ένωσης. Έλαβε επιδοτήσεις λειτουργίας από τον προϋπολογισμό της Ένωσης του 2003 και του 2005. Συντονίζει επίσης σημαντικό τμήμα του προγράμματος ανταλλαγών των δικαστών για το 2005. Από το 2007, η Επιτροπή προτείνει τη χορήγηση ετήσιας επιδότησης λειτουργίας στο πλαίσιο του προγράμματος πλαισίου «θεμελιώδη δικαιώματα και δικαιοσύνη» (ειδικό πρόγραμμα «ποινική δικαιοσύνη»). Ποια είναι η ευρωπαϊκη δραση για την καταρτιση δικαστικων; Οι στόχοι και οι ανάγκες : 23. Η οργάνωση της κατάρτισης των δικαστικών αποτελεί πάνω απ' όλα ευθύνη των κρατών μελών στα οποία εναπόκειται η πλήρης ένταξη της ευρωπαϊκής διάστασης στις εθνικές τους δραστηριότητες. Οι ανάγκες είναι σημαντικές. Στον ποινικό τομέα, υπογραμμίστηκαν ιδίως επ’ ευκαιρία της πρώτης άσκησης αξιολόγησης που αφιερώθηκε στη δικαστική αλληλοβοήθεια σε ποινικές υποθέσεις[16]. Η Eurojust και το δικαστικό δίκτυο για αστικές υποθέσεις επίσης επανειλημμένα κατέληξαν στην ίδια διαπίστωση. 24. Πρέπει να προωθηθούν τρία είδη δράσης: 25. η βελτίωση της γνώσης των νομικών μέσων που θεσπίστηκαν από την Ένωση και από την Κοινότητα, ιδίως στους τομείς όπου ανατίθενται ειδικές εξουσίες στους εθνικούς δικαστές[17]· 26. η βελτίωση των γλωσσικών ικανοτήτων ώστε να επιτραπεί στις δικαστικές αρχές να επικοινωνούν απευθείας μεταξύ τους όπως το προβλέπουν τα περισσότερα μέσα· 27. η εξοικείωση με τα νομικά και δικαστικά συστήματα των κρατών μελών που θα επιτρέπει να εκτιμηθούν οι αντίστοιχες ανάγκες τους στο πλαίσιο της δικαστικής συνεργασίας. 28. Όσον αφορά τη μέθοδο, η κατάρτιση πρέπει να επικεντρώνεται στις πρακτικές πτυχές που επιτρέπουν στα εγκριθέντα μέσα να εφαρμοστούν ορθά. Παράλληλα με τις διαλέξεις και τα σεμινάρια, πρέπει να αναπτυχθούν μέθοδοι που θα επιτρέψουν μια ευρύτερη διάδοση των αποτελεσμάτων των καταρτίσεων. Ως προς αυτό, θα πρέπει να γίνουν περισσότερες καταρτίσεις εκπαιδευτών, ώστε αυτοί να ευαισθητοποιηθούν περισσότερο ως προς την ευρωπαϊκή διάσταση της δικαστικής δράσης και να παρακινηθούν να τη διαδώσουν. Πρέπει να επιδιωχθεί η χρήση εργαλείων κατάρτισης που να μπορούν να χρησιμοποιηθούν εκ νέου και να είναι προσβάσιμα, ιδίως μέσω διαδικτύου, ιδίως όσον αφορά τα μέσα της Ένωσης και τις πληροφορίες για τα εθνικά δικαστικά συστήματα στις οποίες πρέπει να έχουν πρόσβαση οι επαγγελματίες του τομέα. Ως προς αυτό, θεωρείται σκόπιμη μια στενή συνεργασία μεταξύ αφενός των εθνικών οργανισμών κατάρτισης, των οργανισμών κατάρτισης ευρωπαϊκού προσανατολισμού και του ΕΔΚΔ και αφετέρου της Eurojust, του δικαστικού δικτύου για αστικές υποθέσεις και του δικαστικού δικτύου για ποινικές υποθέσεις. Εξάλλου, με σεβασμό στις εθνικές παραδόσεις, η εισαγωγή του πολυεπιστημονικού χαρακτήρα στις καταρτίσεις πρέπει να επιτρέψει, συνδυάζοντας για παράδειγμα δικαστές, εισαγγελείς, δικηγόρους ή αστυνομικούς, τη σύγκριση απόψεων και την ανταλλαγή εμπειριών. 29. Η αρχή της άμεσης επικοινωνίας μεταξύ δικαστικών αρχών συχνά προσκρούει σε ανεπαρκή γνώση ξένων γλωσσών εκ μέρους των επαγγελματιών. Πρέπει να διεξαχθεί μια συγκεκριμένη δράση στον τομέα αυτό, επικεντρώνοντας ειδικότερα στους επαγγελματίες που συμμετέχουν άμεσα στη δικαστική συνεργασία. 30. Οι ανταλλαγές αποδεικνύονται εξαιρετική μέθοδος για την ανάπτυξη κοινών αναφορών, με σεβασμό των εθνικών ταυτοτήτων. Θα μπορούσαν να συμπληρωθούν με κατάλληλης διάρκειας περιόδους κατάρτισης στο Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων καθώς και με δυνατότητες σεμιναρίων στην Eurojust, σύμφωνα με τις λεπτομέρειες που θα καθοριστούν από κάθε ένα από τα όργανα αυτά. 31. Το πρόγραμμα της Χάγης εμμένει στη σημασία του να ενταχθεί μια ευρωπαϊκή συνιστώσα στα εθνικά προγράμματα κατάρτισης. Πρέπει να γίνουν διακρίσεις ανάλογα με το επίπεδο ανάπτυξης της αρχικής κατάρτισης σε κάθε κράτος μέλος. Κατά κανόνα, μπορεί να θεωρηθεί ότι η αρχική κατάρτιση πρέπει ιδίως να επιτρέπει στους μελλοντικούς επαγγελματίες να έχουν το αίσθημα ότι συμμετέχουν στον ίδιο χώρο δικαίου και έχουν τις ίδιες αξίες. Αντίθετα, η διαρκής κατάρτιση πρέπει να επιτρέπει σε ήδη έμπειρους επαγγελματίες να εξοικειώνονται με τις νομικές πράξεις που θεσπίστηκαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Κατ’ αρχάς η κατάρτιση πρέπει να επικεντρωθεί στους επαγγελματίες οι οποίοι συμμετέχουν στη δικαστική συνεργασία, χωρίς ασφαλώς να παραγνωρίζεται ο γενικότερος στόχος της διάδοσης γνώσεων. 32. Η ενίσχυση της ευρωπαϊκής συνιστώσας στις εθνικές καταρτίσεις πρέπει να επιτρέψει μια καλύτερη διάδοση των γνώσεων σχετικά με τους μηχανισμούς της Ένωσης. Παράλληλα πρέπει επίσης να αναπτυχθεί ένα πιο ολοκληρωμένο σύστημα κατάρτισης, που θα σχεδιασθεί και θα εφαρμοστεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Το δικαστικό δίκτυο για αστικές υποθέσεις, η Eurojust και το δικαστικό δίκτυο για ποινικές υποθέσεις και, εφόσον το επιθυμεί, το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων θα πρέπει να συνεργαστούν για το σχεδιασμό αυτού του είδους των καταρτίσεων, σε συνάρτηση με το ΕΔΚΔ, φορείς όπως η ERA ή το IEAP και τα ακαδημαϊκά δίκτυα. Προς μια ευρωπαϊκή στρατηγική κατάρτισης δικαστικών 33. Η ενίσχυση της κατάρτισης δικαστικών συνεπάγεται την ανάπτυξη ενισχυμένων σχέσεων μεταξύ των εθνικών φορέων, των οργανισμών ευρωπαϊκού επιπέδου καθώς και των θεσμικών οργάνων της Ένωσης και ειδικότερα της Επιτροπής. 34. Στο παρόν στάδιο, χωρίς να αποκλεισθεί η περίπτωση προσφυγής σε ειδική νομοθετική πράξη, η Επιτροπή επιθυμεί κατ’ αρχάς, στο πρόγραμμα πλαίσιο 2007-2013 «θεμελιώδη δικαιώματα και δικαιοσύνη», να στηρίξει οικονομικά την κατάρτιση των ασκούντων συναφή προς τη δικαιοσύνη επαγγέλματα στον τομέα του δικαίου της Ένωσης και του κοινοτικού δικαίου. 35. Στο πλαίσιο της εφαρμογής της στρατηγικής αυτής, θα πρέπει να αντιμετωπισθούν οι δυσχέρειες που παρατηρήθηκαν κατά τα προηγούμενα προγράμματα. Για να διασφαλισθεί ότι οι χρηματοδοτήσεις στον τομέα της κατάρτισης πράγματι επικεντρώνονται σε ουσιώδεις ανάγκες και να διευκολυνθεί ο προγραμματισμός μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων δραστηριοτήτων, οι βασικοί παράγοντες για την κατάρτιση δικαστικών στα κράτη μέλη και σε ευρωπαϊκό επίπεδο θα διαβουλεύονται τακτικά για την εκπόνηση πολυετούς στρατηγικής ευρωπαϊκής κατάρτισης, που στη συνέχεια θα αποτυπωθεί στα ετήσια προγράμματα. 36. Παράλληλα με τη διαρκή στήριξη των ευρωπαϊκών οργανώσεων, όπως το IEAP ή η ERA, το ΕΔΚΔ πρέπει να ενισχυθεί ώστε να βελτιωθεί ο συντονισμός μεταξύ των εθνικών φορέων και να αναπτυχθούν μεταξύ τους ισχυρές και σταθερές σχέσεις. Η πρόβλεψη ετήσιας επιδότησης λειτουργίας αποτελεί σημαντικό στοιχείο, το οποίο ασφαλώς υπόκειται για την πραγματική του καταβολή, στους όρους που προβλέπονται από τις δημοσιονομικές ρυθμίσεις. Το ΕΔΚΔ θα πρέπει επίσης να μπορεί να δεσμευθεί ως προς το σχεδιασμό πλήρως ευρωπαϊκών προγραμμάτων σε συνεργασία με τους λοιπούς αρμόδιους οργανισμούς. Συγκεντρώνει τα αρμόδια ιδρύματα για την κατάρτιση των δικαστών, ενώ οι εισαγγελείς δεν περιλαμβάνονται παρά στο βαθμό που υπάγονται στο δικαστικό σώμα. Τηρουμένων των εθνικών παραδόσεων σχετικά με το διαχωρισμό μεταξύ δικαστών και εισαγγελέων, θα πρέπει να επιτραπεί μια πλήρης συμμετοχή των εισαγγελέων σε όλες τις δραστηριότητες που αναπτύσσονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο και τις οποίες διαχειρίζεται το δίκτυο. Πράγματι, πολλοί μηχανισμοί συνεργασίας και ειδικότερα στον ποινικό τομέα, βασίζονται στην καλή συνεργασία μεταξύ των εισαγγελέων των κρατών μελών καθώς και μεταξύ εισαγγελέων και Eurojust. Πρέπει επίσης να εξετασθεί το ζήτημα της συμμετοχής διοικητικών δικαστών και γενικότερα εξειδικευμένων δικαστών (π.χ. στον εμπορικό τομέα, στο εργατικό δίκαιο κ.λ.π.). 37. Πρέπει επίσης να ενισχυθεί η κατάρτιση άλλων ασκούντων συναφή προς τη δικαιοσύνη επαγγέλματα και ιδίως των δικηγόρων, ο ρόλος των οποίων είναι καθοριστικός. Τα υπάρχοντα προγράμματα επιτρέπουν ήδη τη χρηματοδότηση ενεργειών που τους αφορούν. Το μελλοντικό πρόγραμμα πλαίσιο «θεμελιώδη δικαιώματα και δικαιοσύνη» θα πρέπει να επιτρέψει την ενίσχυσή τους ώστε να διαφυλαχθεί η ισορροπία μεταξύ των δικαστικών αρχών και των λοιπών νομικών επαγγελμάτων. 38. Από οικονομική άποψη, θα πρέπει να αναζητηθεί μια απλοποίηση του συστήματος ώστε οι ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις να μπορούν να εστιαστούν περισσότερο σε σχέδια που επιτρέπουν τη συμμετοχή προνομιούχου κοινού (δικαστές, εισαγγελείς και δικηγόροι). Θα πρέπει ιδίως να ληφθεί υπόψη ο σημαντικός ρόλος των εθνικών ιδρυμάτων, η άμεση συμμετοχή των οποίων θα έπρεπε να επιτρέψει την ενίσχυση των ευρωπαϊκών συνιστωσών στα εθνικά προγράμματα. Εξάλλου, για να διευκολυνθεί ο μεσοπρόθεσμος σχεδιασμός των δραστηριοτήτων, θα πρέπει να δημιουργηθούν συμβάσεις-πλαίσια εταιρικής σχέσης ώστε να σταθεροποιηθούν οι σχέσεις μεταξύ των εξειδικευμένων ιδρυμάτων· θα μπορούν επίσης να υπάρξουν περιστασιακά προσκλήσεις υποβολής προσφορών για ορισμένα σχέδια μεγαλύτερης εμβέλειας. 39. Τέλος, η κατάρτιση δικαστικών πρέπει να μπορέσει να ενταχθεί σε ένα ευρύτερο διεθνές πλαίσιο και να οδηγήσει σε μια συνεργασία πέραν των συνόρων της Ένωσης. Πρέπει να μπορεί να ανοιχθεί προς το Συμβούλιο της Ευρώπης (στο πλαίσιο του δικτύου της Λισαβόνας) και πέραν αυτού να συμβάλει στη διευκόλυνση της δικαστικής συνεργασίας με τις τρίτες χώρες και στην ενίσχυση του κράτους δικαίου στον κόσμο. Συμπερασματα: 40. Η κατάρτιση δικαστικών αποτελεί σημαντική πρόκληση για τα επόμενα χρόνια όσον αφορά την εφαρμογή του ευρωπαϊκού δικαστικού χώρου, όπως υπογραμμίστηκε ήδη στο πρόγραμμα της Χάγης. Για να πραγματοποιηθεί αυτό θα πρέπει να συμμετέχουν πολλοί παράγοντες ενώ το πρόγραμμα πλαίσιο «θεμελιώδη δικαιώματα και δικαιοσύνη» θα πρέπει να διαδραματίσει πρωτεύοντα ρόλο ως προς αυτό. Όσον αφορά την ενίσχυση του ευρωπαϊκού δικτύου κατάρτισης δικαστικών στην οποία αναφέρεται ρητά το πρόγραμμα της Χάγης, η πλέον κατάλληλη λύση φαίνεται να είναι μια χρηματοδοτική στήριξη. Επιλέχθηκε διαφορετική λύση για τον αστυνομικό τομέα, όπου η ΄Ενωση, με τη σύσταση της Ευρωπαϊκής Αστυνομικής Ακαδημίας (CEPOL)[18], επέλεξε μια δομή ευρωπαϊκού οργανισμού. Παρότι κατά το παρόν στάδιο δεν φαίνεται να επιβάλλεται μια αντίστοιχη λύση για τον δικαστικό τομέα, το ζήτημα της εξέλιξης των δομών της ευρωπαϊκής κατάρτισης δικαστικών προς άλλες μορφές, μπορεί να εξετασθεί εκ νέου βάσει του προγράμματος πλαισίου «θεμελιώδη δικαιώματα και δικαιοσύνη». 41. Η θέσπιση του προγράμματος αυτού αποτελεί ευκαιρία για να τονισθεί η σημασία την οποία προσδίδει η Ένωση στην κατάρτιση των ασκούντων συναφή προς τη δικαιοσύνη επαγγέλματα, διασφαλίζοντάς της αυξημένη χρηματοδοτική στήριξη. Η εκπόνηση ευρωπαϊκής στρατηγικής κατάρτισης δικαστικών, όπου θα συμμετέχουν εθνικοί και ευρωπαϊκοί παράγοντες θα πρέπει να επιτρέψει τη βέλτιστη χρήση νέων πόρων. Κατά το παρόν στάδιο εφαρμογής του ευρωπαϊκού δικαστικού χώρου, η κατάρτιση των επαγγελματιών αποτελεί απαραίτητο στοιχείο για να καταστεί απτή και ορατή στους ευρωπαίους πολίτες η πρόοδος που συντελέστηκε ως προς την υλοποίηση του χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης. [1] Βλέπε COM (1993)632 τελικό. [2] ΕΕ C 53 της 3.3.2005, σ.1. [3] SN (2001) 1200. [4] ΕΕ C 198 της 12.8.2005, σ.1. [5] Γερμανία, Αυστρία, Βέλγιο, Γαλλία, Ιταλία, Ελλάδα, Πορτογαλία, Κάτω Χώρες, Πολωνία, Τσεχική Δημοκρατία, Σλοβακία, Σλοβενία. [6] Έγγραφο 9090/91της 31ης Οκτωβρίου 1991, JUR 107, COUR 13. [7] ΕΕ C 18 της 19. 1. 2001 σ. 9. [8] SEC (2002) 635. [9] Έκθεση της κας Evelyne Gebhardt A5-0276/2002, ΕΕ C 273 Ε της 14.11.2003, σ. 999 [10] P6-TA(2005)0030 ΕΕ C 304 Ε/109 της 1.12.2005. [11] Κοινή δράση 96/636/JAI, της 28 Οκτωβρίου 1996 (ΕΕ L 287, της 08.11.1996). [12] Βλέπε προγράμματα STOP (ΕΕ L 322 της 12.12.1996) και Falcone (ΕΕ L 99 της 31.03.1998) που συγκεντρώθηκαν το 2002, στο πρόγραμμα AGIS (ΕΕ L 203 της 01.08.2002)· στον τομέα των αστικών υποθέσεων (ΕΕ L 115, της 01.05.2002)·στο δίκαιο του ανταγωνισμού (απόφαση αριθ. 792/2004/ΕΚ της 21ης Απριλίου 2004) και από το 2004, το πρόγραμμα «Hercule» για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων των κοινοτήτων (ΕΕ L 143 της 30.04.2004). Προς υπόμνηση, Δράση Robert Schuman (ΕΕ L 196 της 14.07.1998). [13] Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για τη θέσπιση για το 2007-2013 ενός προγράμματος πλαισίου «θεμελιώδη δικαιώματα και δικαιοσύνη» (ΕΕ C 211 της 30.08.2005, σ. 6 ). [14] Το 2005, 1000 δικαστές ή εισαγγελείς συμμετείχαν σε δράση κατάρτισης σε άλλο κράτος μέλος στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού δικτύου κατάρτισης δικαστικών. [15] Συμμετέχουν 23 κράτη μέλη, η Βουλγαρία και η Ρουμανία. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν επαφές με την Εσθονία και την Κύπρο. Η ERA συμμετέχει επίσης καθώς και το δίκτυο της Λισαβόνας, που συστάθηκε στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης. [16] ΕΕ C 216 της 01.08.2001, σ. 14. [17] Αυτό ισχύει για ειδικούς τομείς όπως ο τομέας του ανταγωνισμού (βλέπε ιδίως τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1/2003 σχετικά με την εφαρμογή των κανόνων του ανταγωνισμού που προβλέπονται στα άρθρα 81 και 82 της συνθήκης ΕΚ, που αναθέτει στα εθνικά δικαστήρια την εξουσία εφαρμογής των άρθρων αυτών), αλλά επίσης κατά γενικευμένο τρόπο στον τομέα της αστικής και ποινικής δικαιοσύνης και ιδίως για την εφαρμογή της αμοιβαίας αναγνώρισης. [18] Απόφαση του Συμβουλίου αριθ. 2005/681/JAI της 20ής Σεπτεμβρίου 2005 για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Αστυνομικής Ακαδημίας (ΕΑΑ) και την κατάργηση της απόφασης αριθ. 2000/820/JAI, ΕΕ L 256 της 1.10.2005, σ. 63.