—

να καθοδηγήσει η Επιτροπή τα κράτη μέλη υποδεικνύοντάς τους με ακρίβεια τις σχέσεις ή τις συμπληρωματικές δράσεις που πρέπει να αναπτυχθούν στα εθνικά σχέδια που ζητά και να καταστήσει σαφές ότι η πολυγλωσσία ή η γλωσσική πολυμορφία συμβάλλει στην πολιτική και πολιτιστική ολοκλήρωση της ΕΕ, είναι φορέας κατανόησης και κοινωνικής ενσωμάτωσης,

—

το εύρος της προσφοράς διδασκαλίας να συντονιστεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο εάν επιδιώκονται μακροπρόθεσμα αποτελέσματα, και το εν δυνάμει απόθεμα ικανοτήτων να μην συρρικνωθεί σε περιορισμένο αριθμό γλωσσών,

—

να προάγονται και να προωθούνται όλες οι πρακτικές πολυγλωσσίας στον επαγγελματικό, πολιτιστικό, πολιτικό, επιστημονικό και κοινωνικό τομέα,

—

οι εμπειρογνώμονες που συμμετέχουν να μην είναι μόνο ειδικοί των κοινωνικών και φυσικών επιστημών αλλά γλωσσολόγοι, διερμηνείς, μεταφραστές, καθηγητές και ειδικοί επί των γλωσσών,

—

όταν η Επιτροπή θα εισέλθει στην προγραμματική φάση, στα πλαίσια των εν λόγω προσανατολισμών, να λάβει περισσότερο υπόψη τις παρούσες γενιές των νέων και λιγότερο νέων ενηλίκων, μέσα από τη δια βίου μάθηση, καθώς και τα πολιτιστικά τους δικαιώματα,

—

η Επιτροπή να στηρίζεται όχι μόνο στις εργασίες των πανεπιστημίων αλλά και στις δράσεις των ενώσεων που λειτουργούν στον τομέα και να υποστηρίζει τις λαϊκές πρωτοβουλίες που συνδέονται με την κοινωνία των πολιτών.

α)

Το καθεστώς των γλωσσών. Μία γλώσσα μπορεί να είναι: επίσημη, εργασίας, κοινοτική, μειονοτική, κυρίαρχη, πολιτιστικών και επιστημονικών ανταλλαγών και εμπορικών συναλλαγών, θεσμική, διπλωματική, καθημερινής χρήσης, επαγγελματικής χρήσης (υγείας, εκπαίδευσης, κατασκευών, βιομηχανίας, τέχνης της μόδας, κλπ.). Ο σεβασμός της γλωσσικής πολυμορφίας την οποία προτείνει και υπεραμύνεται η ΕΕ απαιτεί να προταθούν διάφορες λύσεις γι αυτό το σύνολο των καταστάσεων και των αναγκών, διότι μια ενιαία λύση που θα προσπαθούσε να μειώσει το γλωσσικό ζήτημα στη λογική «διδασκαλία —αγορά — απασχόληση» ή ακόμη «τεχνική των γλωσσών — αγορά νέων προϊόντων — εσωτερική αγορά» δεν θα συνέβαλε στην επίτευξη του στόχου όπου ο κάθε πολίτης της ΕΕ να μιλά δύο ξένες γλώσσες εκτός της μητρικής του αλλά θα μπορούσε να οδηγήσει στο αντιπαραγωγικό αποτέλεσμα της μείωσης του αριθμού των γνωστών ή ομιλούμενων γλωσσών στον ευρωπαϊκό πολιτιστικό χώρο. Η ΕΟΚΕ συνιστά να επιτρέπεται και να ενθαρρύνεται κάθε επαγγελματική, πολιτιστική, πολιτική, επιστημονική κλπ. χρήση, στο ειδικό χώρο της και υποστηρίζει τις πολυάριθμες πρωτοβουλίες που έχουν ξεκινήσει εντός της κοινωνίας των πολιτών. Κάθε προφορική ή γραπτή επικοινωνία που επιτρέπεται και υποστηρίζεται στις πρωτότυπες γλώσσες αυξάνει τον δημόσιο χώρο των ελευθεριών, χωρίς ωστόσο να πρέπει αναγκαστικά να χρήζει μετάφρασης ή διερμηνείας. Το ζήτημα συνεπώς του αριθμού των εν χρήσει γλωσσών δεν υπάγεται στο κόστος της μετάφρασης-διερμηνείας ή της διδασκαλίας.

β)

Η όποια κοινωνική δύναμη που συνδέεται με τη χρήση μιας ή περισσοτέρων γλωσσών, την πρόσβαση σε πολύγλωσσους πόρους εκμάθησης και την κατανομή των εν λόγω πόρων, καθορίζει ως ένα βαθμό τον κοινωνικό αποκλεισμό ή την κοινωνική ενσωμάτωση, την υλική ή πολιτιστική πενία, διότι η γνώση μιας γλώσσας παρέχει πρόσβαση σε κοινωνικά και επαγγελματικά δίκτυα αλλά κυρίως σε δίκτυα πολιτισμού και αλληλεγγύης. Η συμμετοχή σε ένα δίκτυο συμβάλλει τόσο στην αύξηση της ατομικής αυτονομίας, όσο και στην ενσωμάτωση στη σύγχρονη κοινωνία. Εάν δεν προβλεφθεί από τώρα η διασφάλιση αυτής της φιλοδοξίας για την πολυγλωσσία σε όλα τα επίπεδα της κοινωνίας, συμπεριλαμβανομένων των ευάλωτων ή μειονεκτικών ομάδων, θα αποκλειστούν ολόκληρες κοινωνικές ομάδες.

γ)

Η δημοκρατία: η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τον φιλόδοξο στόχο κάθε πολίτης να μιλά ή να χρησιμοποιεί δύο ξένες γλώσσες εκτός της μητρικής του, αλλά σήμερα πόσοι πολίτες έχουν πραγματικά την ευκαιρία να επιτύχουν τον στόχο αυτό; Για τις επαγγελματικές, πολιτικές, οικονομικές «ελίτ» των σημερινών ενηλίκων, θα είναι ένας δύσκολος προς υλοποίηση στόχος στα πλαίσια του Σχεδίου Δράσης 2004-2006 για την προώθηση της εκμάθησης των γλωσσών και της γλωσσικής πολυμορφίας και του Προγράμματος Πολιτισμός 2007-2013  (9), τόσο ευρωπαϊκά όσο και από τα εθνικά θεσμικά όργανα, αλλά εάν διατηρηθεί ο στόχος «κάθε πολίτης», η ΕΟΚΕ συμφωνεί με το εύρος του εγχειρήματος. Γνωρίζουμε, για παράδειγμα, ποια είναι η ξένη, μη μητρική γλώσσα που επιβλήθηκε στην πλέον πρώιμη βαθμίδα εκμάθησης μιας ξένης γλώσσας. Τις λεγόμενες σπάνιες ή λιγότερο ομιλούμενες γλώσσες (10) γνωρίζουν λιγότεροι άνθρωποι, επειδή η εκμάθησή τους αρχίζει σε μεταγενέστερη βαθμίδα των σχολικών η πανεπιστημιακών κύκλων μαθημάτων. Για το λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ εγκρίνει τη σύσταση η οποία αποβλέπει στη δημιουργία της δυνατότητα εκμάθησης μιας ξένης γλώσσας από πολύ νεαρή ηλικία ήδη με την προϋπόθεση ότι η επιλογή των προτεινόμενων γλωσσών γίνεται σε ένα σφαιρικό πλαίσιο που θα πρέπει να είναι το κύριο αντικείμενο της ανακοίνωσης. Πρόκειται για το μέλλον και της κοινωνίας που θα κληροδοτηθεί στις μελλοντικές γενιές.

δ)

Η επιβίωση των γλωσσών ως ευρωπαϊκή πολιτιστική κληρονομιά: Η επιδίωξη μεγαλύτερος αριθμός πολιτών να μιλούν μια δεύτερη ή τρίτη γλώσσα δεν ταυτίζεται με την επιδίωξη επιβίωσης μεγαλύτερου αριθμού γλωσσών στην Ευρώπη ή στον κόσμο. Δεν πρόκειται για αντικρουόμενους στόχους, αλλά για στόχους που απαιτούν δύο ξεχωριστές προσεγγίσεις και εφαρμογές. Ειδικότερα από αυτή την άποψη, η πρωτοβουλία της Επιτροπής αναφορικά με το νομοθετικό έργο που αποβλέπει να καταστεί συμβατή η χρήση των γλωσσών και των νέων τεχνολογιών των πληροφοριών και των επικοινωνιών οφείλει να λάβει υπόψη τον κίνδυνο της πολιτιστικής «φτώχειας» σε περίπτωση που οι προσπάθειες επικεντρωθούν δυσανάλογα στον τομέα αυτό (11). Η ΕΟΚΕ συνιστά οι εμπειρογνώμονες της ομάδας να μην είναι αποκλειστικά ειδικοί των κοινωνικών και φυσικών επιστημών αλλά σ' αυτή να συμπεριληφθούν γλωσσολόγοι, διερμηνείς, μεταφραστές, εκπαιδευτικοί ή επαγγελματίες της γλώσσας. Οι προαναφερθείσες δηλώσεις και οι συμβάσεις της ΟΥΝΕΣΚΟ δείχνουν σαφώς ότι, για παράδειγμα, στο Διαδίκτυο υπάρχει ήδη ένας ανεπαρκής αριθμός γλωσσών από άποψης παγκόσμιας κληρονομιάς και ότι η περιορισμένη αυτή χρήση έχει επιπτώσεις στην ποιότητα και στον αριθμό των γλωσσών που υπάρχουν ακόμα.

ε)

Η διατήρηση της χρήσης των μειονοτικών ή/και περιφερειακών, ακόμη και των τοπικών γλωσσών στην Ευρώπη, δεν πρέπει να εξετάζεται υπό το πρίσμα του κόστους διδασκαλίας. Όπως είναι γνωστό σήμερα από μια πλούσια λογοτεχνία, η διδασκαλία τους από πολύ μικρή ηλικία όχι μόνο ενθαρρύνει την διανοητική ευελιξία και αναπτύσσει τις γνωστικές ικανότητες που είναι χρήσιμες για άλλες μελλοντικές εκμαθήσεις, αλλά επιτρέπει και το πέρασμα προς συγγενείς ή παρόμοιες γλώσσες. Έτσι, διαχρονικά, δεν αρκεί η διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς με την μεταβίβασή της σε πολύ μικρή ηλικία, ή την αποκατάστασή της τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο βίο, πρέπει επίσης να εξεταστεί το ενδεχόμενο ότι για να επιβιώσει μία γλώσσα πρέπει να ομιλείται και να είναι γνωστή σε ένα περιβάλλον που να ευνοεί την δημόσια και, συνεπώς, κοινωνική ύπαρξή της, διότι είναι ανώφελη η εκμάθηση μιας γλώσσας στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση και η εγκατάλείψή της στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση επειδή δεν προσφέρονται μαθήματα (12). Η οικονομική δυναμική μπορεί να ληφθεί υπόψη στα εκπαιδευτικά συστήματα εάν εφαρμοστούν τα αναγκαία περάσματα προς άλλες γλώσσες και η εκμάθηση μιας περιφερειακής ή μειονοτικής γλώσσας αξιοποιηθεί αργότερα στη σχολική πορεία ως στήριγμα για μια δεύτερη γλώσσα. Εν προκειμένω η μελέτη των γλωσσικών συγγενειών είναι το ίδιο σημαντική με την καταγραφή των ομιλούμενων γλωσσών (13).

στ)

Η εγγύτητα: δεν σημαίνει απλώς πρόσβαση μέσω του δικτύου σε επίσημα ή θεσμικά κείμενα, αλλά συνεπάγεται και την παροχή στους ευρωπαίους πολίτες γειτονικών χωρών της δυνατότητας να γνωρίσουν καλύτερα οι μεν τους δε, να μάθουν καλύτερα τις γλώσσες τους και να συναλλάσσονται, με τη γλώσσα ως δίαυλο επικοινωνίας αλλά και ως μέσο παρουσίασης του κόσμου. Η γλώσσα μοιράζεται αυτές τις ιδιότητες με άλλους φορείς (ζωγραφική, μουσική, ηθοποιία και χορός, εικαστικές τέχνες κλπ.). Οι πολίτες αυτοί πρέπει να είναι σε θέση να πραγματοποιούν γνωριμίες και συναλλαγές χρησιμοποιώντας τη γλώσσα άλλων ομάδων, σεβόμενοι τον πολιτισμό και τις ταυτότητες (και αξίες) που συνιστούν την ευρωπαϊκή ταυτότητα. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει το θετικό ρόλο των συναλλαγών και των αδελφοποιήσεων που προτείνει η ΕΤΠ (14) και τονίζει ότι, οποιαδήποτε στρατηγική και αν εφαρμόζεται, στο χώρο της εκμάθησης γλωσσών, η ζήτηση είναι το ίδιο απαραίτητη με την προσφορά. Επίσης, κίνητρα για την εκμάθηση γλωσσών θα πρέπει να παρέχονται και για σκοπούς όχι μόνο ωφελιμιστικούς (οικονομία και απασχόληση).

ζ)

Οι ανάγκες σε ό,τι αφορά τη συνοχή και την ευρωπαϊκή ταυτότητα συνδέονται μόνο με τις εμπορικές πτυχές ή με στοιχεία ταυτότητας. Υπάρχουν πραγματικές ανάγκες αλληλοκατανόησης που αφορούν πρόσωπα που ανήκουν γεωγραφικούς, κοινωνικούς και πολιτιστικούς χώρους με κοινές ή/και διαφορετικές εξελίξεις. Δεν έχει διενεργηθεί μελέτη αντίκτυπου σε ό,τι αφορά τη συνεκτίμηση — ακόμη και δευτερεύουσας σημασίας — πτυχών οι οποίες μακροπρόθεσμα θα μπορούσαν να καταστούν σημαντικές. Και όμως, για την ανάπτυξη της προσφοράς και της ζήτησης στο χώρο της γλωσσικής εκπαίδευσης χρειάζεται να περάσουν χρόνια και γενεές.

Γενικότερα, στην ανακοίνωση δεν περιλαμβάνεται χρονική δέσμευση σε ό,τι αφορά σε στοιχεία όπως παρελθόν, εγγύς μέλλον, μεσοπρόθεσμος ορίζοντας, δέσμευση έναντι των μελλοντικών γενεών.

Το ίδιο ισχύει και για τα θέματα που έχουν ανθρωπιστικό ή πολιτιστικό χαρακτήρα, που αφορούν το άσυλο και τη μετανάστευση, τις ανάγκες και το ρόλο των οργανισμών τοπικής και περιφερειακής διοίκησης καθώς και τον επαγγελματικό χώρο. Οι κοινωνικοοικονομικοί εταίροι (UNICE, CEEP, ΕΣΣ), οι ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στο χώρο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στον κοινωνικό και πολιτιστικό τομέα, τα πανεπιστήμια και οι δημόσιες διοικήσεις πρέπει να κληθούν να εκφέρουν γνώμη κάτω από συνθήκες ισότητας δηλαδή, όχι μόνο για την εφαρμογή μιας στρατηγικής που αποφασίστηκε χωρίς αυτούς αλλά που αποφασίστηκε από κοινού και από τους ίδιους. Κάτι τέτοιο θα ήταν η καλύτερη εγγύηση ότι έχουν συνεκτιμηθεί όλοι παράγοντες για την επιτυχία αυτών των φιλόδοξων στόχων. Η εφαρμογή και η επιτυχία της στρατηγικής του Συμβουλίου «1+2» (15) απαιτούν μέσα που να ξεπερνούν το θεσμικό πλαίσιο καθώς και τη συμμετοχή και το ενδιαφέρον όσο το δυνατόν μεγαλύτερου αριθμού πολιτών και κατοίκων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί το πλαίσιο δράσης υπέρ της διδασκαλίας και της εκμάθησης γλωσσών, και παρατηρεί ότι η επιτυχία του θα εξαρτηθεί από την ανταπόκριση των άμεσα ενδιαφερομένων, δηλαδή των διδασκόντων, αφενός, και των διδασκόμενων αφετέρου.

Για τον λόγο αυτό, πριν αναλάβουν νέες δράσεις, η Επιτροπή και το Συμβούλιο θα πρέπει να εδραιώσουν τη στρατηγική τους και να ενημερώσουν το ευρύ κοινό και τη νεολαία για τους συγκεκριμένους λόγους που τους οδήγησαν στην επιλογή αυτής της ιδιαίτερης διαφοροποίησης, παρά στην ενθάρρυνση μιας μόνον κοινής γλώσσας ομιλούμενης ή αρχαίας, σύγχρονης ή τεχνητής.

Οι βαθύτεροι λόγοι συνοψίζονται εν συντομία και σχηματικά ως εξής:

Για τον λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ συνιστά, όταν η Επιτροπή θα εισέλθει στην προγραμματική φάση, στα πλαίσια των εν λόγω προσανατολισμών, να λάβει περισσότερο υπόψη τις παρούσες γενιές των νέων και λιγότερο νέων ενηλίκων, μέσα από τη δια βίου μάθηση, καθώς και τα πολιτιστικά τους δικαιώματα.

Οι νέοι θα πρέπει να ευαισθητοποιηθούν και να τους δοθούν κίνητρα για να εισέλθουν στα επαγγέλματα της επικοινωνίας του 21ου αιώνα στη βάση της πολυγλωσσίας και της γλωσσικής πολυμορφίας (18).Τα επαγγέλματα που απαιτούν την επαγγελματική και σε βάθος γνώση των γλωσσών (γλωσσολόγοι, διερμηνείς, μεταφραστές και διδάσκοντες) θα πρέπει να αξιοποιηθούν περισσότερο ή καλύτερα. Ένα πρώτο βήμα για την επίτευξη τούτου είναι η αναγνώριση του κοινωνικού τους ρόλου και η σύνδεση με αυτά των υφιστάμενων χρηστών.

Η σε νεαρή ηλικία εκμάθηση, όπως προτείνει η Επιτροπή απαιτεί, όπως η ίδια το αναγνωρίζει, μέσα και κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό αλλά και τη συμμετοχή των γονέων για την προτεινόμενη κατεύθυνση, δηλαδή διαφοροποίηση κατά τις επιλογές.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει επίσης θετικό τον ρόλο της οικογένειας στη διαδικασία διευκόλυνσης της εκμάθησης σε νεαρή ηλικία, και υπογραμμίζει την πολιτιστική συμβολή των οικογενειών «μικτών πολιτισμών», όπως για παράδειγμα όταν οι γονείς προέρχονται από διαφορετικές χώρες. Οι εν λόγω οικογένειες είναι φορείς γενικά ανοικτού και ανεκτικού πνεύματος για πολλές γενιές, όπως επιβεβαιώνεται από πολλές ευρωπαϊκές ή καναδικές μελέτες.

η)

Στο κεφάλαιο μεταφραστές και διερμηνείς, η ΕΟΚΕ τονίζει ότι οι ανάγκες δεν έχουν μόνο θεσμικό, επαγγελματικό και οικονομικό χαρακτήρα, και ότι πρέπει να ακουστεί και η άποψη άλλων ενδιαφερομένων μερών. Οι κοινωνικές και πολιτιστικές ανάγκες αξίζει να ληφθούν υπόψη στα πλαίσια των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων αλλά και της υλοποίησης της εσωτερικής αγοράς.

Για παράδειγμα, όταν ακούγεται από παντού ότι οι ανάγκες μετάφρασης και διερμηνείας — για οικονομικούς λόγους — σε λίγο δεν θα μπορούν να καλυφθούν, λόγω ελλείψεως διερμηνέων και μεταφραστών, η ΕΟΚΕ συνιστά να εξεταστεί το θέμα της ευθύνης των κρατών μελών και της ΕΕ: ελλιπής εκπαίδευση, διαφοροποίηση των γλωσσών, κόστος της εκπαίδευσης, μισθοί και καθεστώς. Η ΕΟΚΕ παραπέμπει σε όλες τις πτυχές που τόνισε παραπάνω και προσθέτει ότι ο εν λόγω τομέας δεν είναι ο μόνος στον οποίον παρατηρείται έλλειψη ειδικευμένου προσωπικού, καθώς και ότι το δημογραφικό έλλειμμα δεν μπορεί να είναι η αιτία όλων των ελλείψεων. Είναι βέβαιο ότι δεν προβλέφθηκε όσο θα έπρεπε η ισορροπία προσφοράς και ζήτησης σε αυτό τον κλάδο της αγοράς εργασίας, τη στιγμή που το ευρωπαϊκό οικοδόμημα και οι διαδοχικές διευρύνσεις, μαζί με την παγκοσμιοποίηση των συναλλαγών, θα έπρεπε να έχουν αποτελέσει κίνητρα για την εξαγωγή των κατάλληλων διδαγμάτων από τις εμπειρίες του παρελθόντος.

Συνοπτικά, η ΕΟΚΕ συνιστά να συμμετάσχουν ενεργά τα κράτη μέλη στη διαμόρφωση της μελλοντικής κατάστασης στον χώρο αυτό και υποστηρίζει τις σχετικές απόψεις της Επιτροπής.