8.8.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 185/1

1.1

Στην προηγούμενη γνωμοδότησή της (1) σχετικά με τις νανοεπιστήμες και τις νανοτεχνολογίες, η ΕΟΚΕ θεώρησε ενδεδειγμένη την παράθεση μιας εισαγωγικής επεξήγησης, με στόχο τη συνοπτική διευκρίνιση των κατ'εξοχήν χρησιμοποιούμενων όρων, λαμβανομένου δε υπόψη του γεγονότος ότι η γνωμοδότηση αφορούσε ένα εν μέρει καινούριο γνωστικό αντικείμενο το οποίο διακρίνεται από ένα λεξιλόγιο συχνά λίγο γνωστό ή, εν πάση περιπτώσει, ελάχιστα χρησιμοποιούμενο. Κρίνεται, συνεπώς, σκόπιμο να παρατεθούν οι ίδιοι ορισμοί ως εισαγωγή στην παρούσα γνωμοδότηση.

1.1.1

Επιπλέον, δεδομένου ότι κατά το 2006 — παράλληλα με το έκτο πρόγραμμα-πλαίσιο — εξακολουθούν να εφαρμόζονται και πολλά άλλα ευρωπαϊκά προγράμματα τα οποία πρωτοξεκίνησαν γύρω στο 2000, θεωρήθηκε καλό να επισημανθούν στις υποσημειώσεις τα κυριότερα προγράμματα που έχουν αντίκτυπο στις N&N, και ιδιαίτερα εκείνα που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα νέα κράτη μέλη τα οποία δεν είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν εν τη γεννέσει του το θέμα ούτε και τη συζήτηση σχετικά με τους επιδιωκόμενους στόχους, πριν από το 2004.

1.2.1

Νανο: Υποδεικνύει το ένα δισεκατομμυριοστό ενός συνόλου. Στην προκειμένη περίπτωση, όταν αναφερόμαστε σε διαστάσεις, χρησιμοποιούμε το πρόθεμα «νανο» για να υποδείξουμε το ένα δισεκατομμυριοστό του μέτρου.

1.2.2

Μικρο: Υποδεικνύει το ένα εκατομμυριοστό ενός συνόλου. Εν προκειμένω, το ένα εκατομμυριοστό του μέτρου.

1.2.3

Νανοεπιστήμες: Οι νανοεπιστήμες αντιπροσωπεύουν μία νέα προσέγγιση των παραδοσιακών επιστημών (Φυσικής, Χημείας, Βιολογίας, Ηλεκτρονικής) όσον αφορά τη βασική δομή και συμπεριφορά της ύλης σε επίπεδο ατόμων και μορίων και αποτελούν στην πράξη τις επιστήμες που εξετάζουν τις δυνατότητες των ατόμων στους διάφορους επιστημονικούς κλάδους (3).

1.2.4

Νανοτεχνολογίες: Οι νανοτεχνολογίες καθιστούν δυνατό το χειρισμό των ατόμων και των μορίων κατά τρόπο ώστε να δημιουργηθούν νέες επιφάνειες και νέα αντικείμενα τα οποία — χάρη στη διαφορετική τους σύνθεση και στη νέα διάταξη των ατόμων — προσλαμβάνουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην καθημερινή μας ζωή (4). Οι νανοτεχνολογίες είναι συνεπώς οι τεχνολογίες του δισεκατομμυριοστού του μέτρου.

1.2.5

Παράλληλα με τον ορισμό που προαναφέρθηκε, θεωρείται σκόπιμο να παρατεθεί άλλος ένας, πιο πλήρης νοήματος από επιστημονική άποψη. Με τον όρο νανοτεχνολογία υποδεικνύεται μία πολυεπιστημονική προσέγγιση της δημιουργίας υλικών, συσκευών και συστημάτων με έλεγχο της ύλης σε νανοκλίμακα. Σύμφωνα με την εν λόγω πολυεπιστημονική προσέγγιση, για την απόκτηση νανοτεχνολογικής εξειδίκευσης, απαιτείται μια ευρεία βάση γνώσεων στον τομέα της ηλεκτρονικής, της φυσικής και της χημείας.

1.2.6

Νανομηχανική: Οι διαστάσεις ενός αντικειμένου αρχίζουν να αποκτούν σημασία για τον προσδιορισμό των ιδιοτήτων του όταν η κλίμακα των διαστάσεων περνά από ένα νανόμετρο σε μερικές δεκάδες νανόμετρα (πρόκειται για αντικείμενα αποτελούμενα από μερικές δεκάδες έως μερικές χιλιάδες άτομα). Σε αυτή την κλίμακα διαστάσεων, ένα αντικείμενο αποτελούμενο από 100 άτομα σιδήρου έχει φυσικές/χημικές ιδιότητες εντελώς διαφορετικές από ένα αντικείμενο αποτελούμενο από 200 άτομα σιδήρου, ακόμη και εάν αμφότερα κατασκευάζονται με τα ίδια άτομα. Κατ' αναλογία, οι μηχανικές και ηλεκτρομαγνητικές ιδιότητες ενός στερεού που αποτελείται από νανοσωματίδια διαφέρουν ριζικά από τις ιδιότητες ενός παραδοσιακού στερεού ίδιας χημικής σύνθεσης και επηρεάζονται από τις ιδιότητες των επιμέρους μονάδων που το συνθέτουν.

1.2.7

Μικροηλεκτρονική: Κλάδος της ηλεκτρονικής που ασχολείται με την ανάπτυξη ολοκληρωμένων κυκλωμάτων τα οποία υλοποιούνται σε μία «ενιαία περιοχή ημιαγωγού» εξαιρετικά περιορισμένων διαστάσεων. Η μικροηλεκτρονική τεχνολογία είναι πλέον σε θέση να κατασκευάζει μεμονωμένα εξαρτήματα με διαστάσεις περίπου 0,1 μικρόμετρο, δηλαδή 100 νανόμετρα (5).

1.2.8

Νανοηλεκτρονική: Επιστήμη που ασχολείται με τη μελέτη και την παραγωγή κυκλωμάτων χρησιμοποιώντας τεχνολογίες και υλικά διαφορετικά από το «πυρίτιο» τα οποία λειτουργούν βάσει αρχών αισθητά διαφορετικών από τις υφιστάμενες (6).

1.2.9

Η νανοηλεκτρονική αρχίζει να καθίσταται ένα από τα θεμέλια των νανοτεχνολογιών, ακριβώς όπως συμβαίνει επί του παρόντος με την ηλεκτρονική η οποία απαντάται στο σύνολο των επιστημονικών κλάδων και των βιομηχανικών διεργασιών (7).

1.2.10

Βιομιμητική  (8) : Η επιστήμη η οποία μελετά τους νόμους στους οποίους βασίζονται οι συναρμογές των μορίων που υπάρχουν στη φύση. Η γνώση των νόμων αυτών θα μπορέσει να συντελέσει στη δημιουργία τεχνητών νανοκινητήρων, βασισμένων στις ίδιες αρχές με εκείνες που ισχύουν στη φύση (9).

1.3.1

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ιδιαίτερη ικανοποίησή της για τις προτάσεις που υπεβλήθησαν από την Επιτροπή με στόχο την υλοποίηση, έως το 2009, ενός σχεδίου δράσης στον τομέα των N&N, ειδικότερα όσον αφορά τα εξής:

1.3.1.1

Οι συμμετέχοντες στο Focal Point, εκτός από υψηλό επίπεδο ευαισθητοποίησης έναντι του γενικού πλαισίου εντός του οποίου εμπίπτει η ανάπτυξη των N&N, θα πρέπει να διαθέτουν εκτεταμένες και αποδεδειγμένες επιστημονικές και διοικητικές ικανότητες.

1.3.1.2

Και στην περίπτωση των N&N ισχύει ότι «η στήριξη της έρευνας και της τεχνολογικής ανάπτυξης εκ μέρους της ΕΕ αποφέρει σημαντική ευρωπαϊκή πρόσθετη αξία. Έτσι, ανοίγονται δυνατότητες οι οποίες υπερβαίνουν σαφώς τις δυνατότητες των μεμονωμένων κρατών μελών, ενώ έχουν επιτραπεί ήδη εξελίξεις στην Ευρώπη με παγκόσμιο αντίκτυπο» (10). Εξ ου και η σημασία ενός κοινοτικού Focal Point για τη διαχείριση του εν λόγω τομέα, με σαφή κατανομή των αρμοδιοτήτων.

1.3.2

Έναντι της επανάστασης που αντιπροσωπεύουν οι N&N, η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι η δυνατότητα της Ευρώπης να καταστεί πρωτοπόρος στην παγκόσμια αγορά — εντός ενός πλαισίου στο οποίο κάνουν διαρκώς, και επιθετικά, την εμφάνισή τους νέοι παράγοντες — θα εξαρτηθεί από την ικανότητα που θα επιδείξει όσον αφορά το συντονισμό και τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής κρίσιμης μάζας στον τομέα των νανοτεχνολογιών, εδραζόμενης σε στέρεες βάσεις.

1.3.3

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ είναι ζωτικής σημασίας να κατορθώσει η Ευρωπαϊκή Ένωση να καταρτίσει ένα σχέδιο δράσης για τις N&N, το οποίο να εκφράζει μια ενιαία ώθηση από πλευράς διακυβέρνησης και να ενσωματώνει το κοινοτικό, το εθνικό και το περιφερειακό επίπεδο, με σεβασμό προς την αρχή της επικουρικότητας. Ειδικότερα, ένα τέτοιο σχέδιο δράσης θα πρέπει να εξασφαλίζει τα εξής:

1.3.4

Η ΕΟΚΕ ζητεί το συνδυασμό του κοινοτικού σχεδίου δράσης με εθνικά σχέδια δράσης, τα οποία να εξασφαλίζουν επί μονίμου βάσεως το συντονισμό και τη συγκριτική αξιολόγηση των συγκλίσεων και των συνεργιών στους διάφορους τομείς: στον τομέα των υποδομών, της εκπαίδευσης και κατάρτισης, της αξιολόγησης των κινδύνων, της επιμόρφωσης για την προάσπιση της ασφάλειας της εργασίας, της τυποποίησης των κανονιστικών διατάξεων και των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και, τέλος, στον τομέα του διαλόγου με την κοινωνία των πολιτών και, ειδικότερα, με τους καταναλωτές.

1.3.5

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η ευρωπαϊκή βιομηχανία θα πρέπει να πολλαπλασιάσει και να επιταχύνει τις προσπάθειές της για την έρευνα και την εφαρμογή των N&N, προωθώντας επίπεδα επενδύσεων τουλάχιστον ίσα προς εκείνα των πιο προηγμένων ανταγωνιστών της. Τούτο μπορεί να επιτευχθεί δια της ανάληψης των ακόλουθων δράσεων: ανάπτυξη ευρωπαϊκών τεχνολογικών πλατφορμών· παροχή κινήτρων για την προστασία και τη βιομηχανική εκμετάλλευση των N&N· προαγωγή κατάρτισης ειδικά επικεντρωμένης στις μικρότερες επιχειρήσεις· δημιουργία ευρωπαϊκών δικτύων για την καινοτομία και την εφαρμογή των N&N· υποστήριξη της πολυεπιστημονικής εξειδίκευσης των εργαζομένων και των τεχνικών στελεχών, των νανοτεχνολόγων «σε επίπεδο επιχείρησης» και των εργαστηρίων εκπόνησης προτύπων και πιστοποίησης· καθιέρωση ενός κοινού πλαισίου στον τομέα της τεχνικής τυποποίησης και των δικαιωμάτων πνευματικής και βιομηχανικής ιδιοκτησίας.

1.3.6

Η ΕΟΚΕ είναι της γνώμης ότι η διετής έκθεση, η οποία αποσκοπεί στην παρακολούθηση και στην εποπτεία τόσο της εφαρμογής του παρόντος σχεδίου δράσης όσο και της συνοχής του με τις άλλες σχετικές πολιτικές της ΕΕ, θα πρέπει να συνοδεύεται από ένα πλαίσιο ετήσιας αξιολόγησης της τήρησης του προβλεπομένου χρονοδιαγράμματος και να συμπεριλαμβάνει τις εκθέσεις των κρατών μελών σχετικά με την υλοποίηση των εθνικών σχεδίων δράσης.

1.3.7

Η εν λόγω έκθεση κρίνεται σκόπιμο να υποβάλλεται, πέραν του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, και στην ίδια την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή.

2.1

Οι νανοεπιστήμες και οι νανοτεχνολογίες (N&N) αποτελούν έναν τομέα ταχέως αναπτυσσόμενο και πολλά υποσχόμενο για τη μετουσίωση της βασικής έρευνας σε επιτυχημένες καινοτομίες. Πρόκειται για έναν τομέα εξαιρετικής σημασίας τόσο για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής βιομηχανίας στο σύνολό της όσο και για την ανάπτυξη νέων προϊόντων και υπηρεσιών που είναι σε θέση να βελτιώσουν την ευημερία και την ποιότητα ζωής των πολιτών και της κοινωνίας.

2.2

Αποτελεί πλέον γενική πεποίθηση των αναλυτών ότι τα υλικά, τα προϊόντα και οι υπηρεσίες που βασίζονται στις N&N θα μπορέσουν να δημιουργήσουν έως το 2015 μια παγκόσμια αγορά αξίας εκατοντάδων δισεκατομμυρίων ευρώ ετησίως (11), υπό την προϋπόθεση ότι θα καταστεί εφικτό, αφενός, να μετουσιωθεί η επιστημονική αριστεία σε εμπορικώς αξιοποιήσιμα προϊόντα, διεργασίες και υπηρεσίες και, αφετέρου, να αποφευχθεί — όπως επισημαίνει η ίδια η Επιτροπή (12) — «η επανάληψη του “ευρωπαϊκού παραδόξου” που παρατηρήθηκε σε άλλες τεχνολογίες».

2.3

Προς το σκοπό αυτό, κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, κρίνεται σκόπιμο να επιδιωχθούν τα εξής:

2.4

Η ΕΟΚΕ είχε ήδη τη δυνατότητα να εκφράσει την άποψή της επί του θέματος (13), συνιστώντας μεταξύ άλλων τα εξής:

2.5.1

Κατά τη διάρκεια των πέντε τελευταίων ετών η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στήριξε με κοινοτική χρηματοδότηση περίπου 30 κέντρα αριστείας που σχετίζονται με τις διάφορες θεματικές προτεραιότητες του κοινοτικού προγράμματος-πλαίσιο για την έρευνα: πολλά από τα κέντρα αυτά που ασχολούνται με την ανάπτυξη των N&N (14) συνδέονται με πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα και επιχειρήσεις των νέων κρατών μελών.

2.5.2

Η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικό να εξακολουθήσει το Ευρωπαϊκό Κοινό Κέντρο Ερευνών, κατά την άσκηση της δραστηριότητάς του, να αναπτύσσει δράση για την υποστήριξη και την προώθηση των κέντρων αριστείας των νέων κρατών μελών και των υποψηφίων προς ένταξη χωρών, ιδιαίτερα στον τομέα των N&N, ενσωματώνοντας ρητά το εν λόγω θέμα στα προγράμματα εργασίας του.

2.5.3

Η EOKE είναι της γνώμης ότι η Επιτροπή θα πρέπει να υποστηρίξει συγχρόνως και την ανάπτυξη ευρωπαϊκών δικτύων για την καινοτομία, την εφαρμογή και την πρωτοτυποποίηση των N&N, κυρίως όσον αφορά τις μικρότερες επιχειρήσεις οι οποίες συγκροτούν τη συντριπτική πλειονότητα του υφισταμένου βιομηχανικού ιστού της Ευρώπης.

2.5.4

Θα πρέπει, ειδικότερα, να προβλεφθούν εξειδικευμένα πακέτα υπηρεσιών προκειμένου να επικουρηθούν οι επιχειρηματίες όσον αφορά τον εντοπισμό των ευκαιριών και των περιορισμών που συνεπάγονται οι εφαρμογές των N&N, αλλά και να πολλαπλασιασθούν οι επιτυχημένες πρωτοβουλίες, όπως η «Gate2Growth» (15) και η «Minanet» (16). Κρίνεται, επομένως, σκόπιμο να προσδιορισθούν νέες πηγές και μέθοδοι χρηματοδότησης επιχειρηματικού κινδύνου, καθώς και συστήματα παροχής εγγυήσεων συμπληρωματικά προς τα ήδη υφιστάμενα.

2.5.5

Η ΕΟΚΕ θεωρεί επίσης ότι η κοινοτική πρωτοβουλία PHANTOMS που έγκειται σε ένα δίκτυο αριστείας για τις νανοτεχνολογίες, το οποίο δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του κοινοτικού προγράμματος IST (Information Society Technologies — Τεχνολογίες της Κοινωνίας των Πληροφοριών) — FET (Future Emerging Technologies — Μελλοντικές και Νεοεμφανιζόμενες Τεχνολογίες) για τις τεχνολογίες της κοινωνίας των πληροφοριών, θα ήταν ευκταίο να αναπτυχθεί περισσότερο και να αποκτήσει μεγαλύτερη διαφάνεια,

2.5.6

Επιπλέον, όσον αφορά ειδικότερα την ανάγκη περαιτέρω ενθάρρυνσης των δραστηριοτήτων στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας στα νέα κράτη μέλη και στις υποψήφιες προς ένταξη χώρες, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι καλό θα ήταν να αναπτυχθούν συνεργίες, υποβοηθούμενες από την πρωτοβουλία EUREKA και την οργάνωση COST, στο πλαίσιο των οποίων αναπτύσσονται ήδη δραστηριότητες N&N από μια πλειάδα τέτοιων χωρών.

2.6.1

Η συνολική δαπάνη στην οποία προέβησαν οι κυβερνήσεις, οι επιχειρήσεις και ο οικονομικός κόσμος για στην έρευνα και την ανάπτυξη στον τομέα των N&N, σε παγκόσμια κλίμακα, υπολογίσθηκαν — τον Ιανουάριο του 2005 — σε περίπου 7 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως (17) (εκ των οποίων πλέον του ήμισυ προήλθε από δημόσια χρηματοδότηση). Η κατανομή του ποσού αυτού πραγματοποιήθηκε ως εξής: περίπου 35 % στη Βόρεια Αμερική, 35 % στην Ασία, 28 % στην Ευρώπη και 2 % στον υπόλοιπο κόσμο.

2.6.1.1

Σε επίπεδο κατά κεφαλήν δαπάνης, παρότι στα τέλη της δεκαετίας του '90 οι διαφορές από πλευράς δημόσιας επένδυσης ήταν ελάχιστες (περίπου 1 ευρώ στις ΗΠΑ και την Ιαπωνία, και το ήμισυ του ποσό αυτού στην ΕΕ), το 2005 οι ΗΠΑ δαπάνησαν κατά κεφαλήν 5 ευρώ, η Ιαπωνία 6,5 ευρώ και η ΕΕ 3,5 ευρώ. Σύμφωνα με τις προβλέψεις, η κατά κεφαλήν δαπάνη αναμένεται να ανέλθει, το 2011, σε 9 ευρώ στις ΗΠΑ και στην Ιαπωνία και σε 6,5 ευρώ στην ΕΕ (18).

2.6.2

Οι δαπάνες της βιομηχανίας, σε παγκόσμια κλίμακα, υπερβαίνουν τα 3 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, εκ των οποίων το 46 % αναλογεί σε αμερικανικές επιχειρήσεις, το 36 % σε ασιατικές επιχειρήσεις, το 17 % σε ευρωπαϊκές επιχειρήσεις και λιγότερο από το 1 % σε επιχειρήσεις από τον υπόλοιπο κόσμο. Περίπου 1.500 εταιρείες έχουν εκδηλώσει ζωηρό ενδιαφέρον για την έρευνα και την ανάπτυξη των N&N: εξ αυτών το 80 % αντιστοιχεί σε νέες καινοτόμες επιχειρήσεις (start-up), εκ των οποίων περισσότερες από τις μισές είναι βορειοαμερικανικές. Η δημοσιογραφική κάλυψη νανοτεχνολογικών θεμάτων εκ μέρους των ΜΜΕ αυξήθηκε, και από περίπου 7.000 άρθρα ετησίως υπολογίζεται επί του παρόντος σε 12.000 άρθρα (19).

2.6.3

H ομοσπονδιακή κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών επένδυσε σε μια πενταετία, από τα τέλη του 2000 έως σήμερα, περισσότερα από 4 δισεκατομμύρια δολλάρια ΗΠΑ στις νανοτεχνολογίες. Μόνον κατά το 2006, η κυβέρνηση Μπους αιτήθηκε 1 δισεκατομμύριο δολλάρια ΗΠΑ για την έρευνα σε N&N στο πλαίσιο των ένδεκα ομοσπονδιακών ερευνητικών ιδρυμάτων. Όπως επισημαίνεται στην έκθεση του 2005 με τίτλο «5-Years Assessment on Nanotechnology Initiative» (πενταετής αξιολόγηση της πρωτοβουλίας για τη νανοτεχνολογία) «οι Ηνωμένες Πολιτείες πρωτοστατούν στην Ε&Α στον τομέα της νανοτεχνολογίας», με ετήσια δαπάνη για την πραγματοποίηση δημοσίων και ιδιωτικών επενδύσεων της τάξεως των 3 δισεκατομμυρίων δολλαρίων ΗΠΑ, ποσό αντίστοιχο προς το ένα τρίτο περίπου της παγκόσμιας δαπάνης.

2.6.3.1

Οι Ηνωμένες Πολιτείες κατέχουν επίσης την πρώτη θέση όσον αφορά τον αριθμό των νέων καινοτόμων επιχειρήσεων (start-up), των δημοσιεύσεων και των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας. Σε ομοσπονδιακό επίπεδο, θεωρείται ότι η δαπάνη για την απόκτηση νέων γνώσεων και νέων υποδομών στον τομέα των N&N «υπήρξε ενδεδειγμένη και ικανοποιητική για τη μακροπρόθεσμη επίτευξη αξιοσημείωτης οικονομικής αποδοτικότητας».

2.6.4

Στην Ιαπωνία, η ετήσια δαπάνη ανήλθε κατά το 2003 περίπου σε 630 εκατομμύρια ευρώ, εκ των οποίων το 73 % προήλθε από το Υπουργείο Παιδείας και το 21 % από το Υπουργείο Οικονομικών, Εμπορίου και Βιομηχανίας. Από πλευράς κεφαλαίων επιχειρηματικού κινδύνου για τις νανοτεχνολογίες, η Mitsui αποφάσισε να επενδύσει σχεδόν 700 εκατομμύρια ευρώ κατά τη διάρκεια της επόμενης τετραετίας, ενώ το Ταμείο Κρίσιμων Τεχνολογιών θα διαθέσει περίπου 30 δισεκατομμύρια ευρώ για την έρευνα στον τομέα των N&N (20).

2.6.5

Πάντοτε στην Ασία, η Ταϊβάν — όπου 800 επιχειρήσεις ασχολούνται με τις N&N — προβλέπει επίσης να επενδύσει περισσότερα από 600 εκατομμύρια ευρώ, από σήμερα έως το 2008. Στόχος είναι να ανέλθει η παραγωγή σε 7,5 δισεκατομμύρια ευρώ κατά το 2006, με την ταυτόχρονη αύξηση του αριθμού των επιχειρήσεων σε 1.500 και την ανάπτυξη νέων προϊόντων αξίας 25 δισεκατομμυρίων ευρώ κατά το 2012, ιδίως στους διάφορους τομείς της νανοηλεκτρονικής.

2.6.5.1

Αναγκαία προϋπόθεση για την επίτευξη της εν λόγω οικονομικής επέκτασης συνιστά η επίλυση των προβλημάτων που άπτονται της πνευματικής και της βιομηχανικής ιδιοκτησίας.

2.6.6

Η δε Νότια Κορέα, αποτελεί μια από τις πρώτες χώρες της οποίας οι επιχειρήσεις διέθεσαν με επιτυχία στην αγορά προϊόντα βασισμένα σε N&N (21). Η Νότια Κορέα, της οποίας οι δυνατότητες ανάπτυξης της εγχώριας αγοράς στον τομέα των νανοτεχνολογιών υπολογίζονται σε περίπου 2 δισεκατομμύρια ευρώ, έθεσε σε εφαρμογή ένα πρόγραμμα στον τομέα των N&N, το επονομαζόμενο «Next Generation Core Development Program» (Βασικό Αναπτυξιακό Πρόγραμμα Επόμενης Γενεάς), με προϋπολογισμό 168 εκατομμυρίων ευρώ και με προτεραιότητες μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται τα νανοϋλικά, τα νανοστοιχεία και οι νανοβιοτεχνολογίες.

2.6.7

Στην Αυστραλία, κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, συστάθηκαν περισσότερες από 30 επιχειρήσεις N&N και ο αριθμός τους εξακολουθεί να αυξάνεται κατά 50 % ετησίως. Οι δημόσιες και οι ιδιωτικές δαπάνες για έρευνα στον τομέα των N&N ανέρχονται σχεδόν σε 60 εκατομμύρια ευρώ ετησίως και εστιάζονται πρωτίστως στα νέα υλικά, στη νανοβιοτεχνολογία και στις ιατρικές και θεραπευτικές εφαρμογές της.

2.6.8

Η Κίνα, σύμφωνα με έκθεση που δημοσιεύθηκε τελευταίως στο Πεκίνο σχετικά με την εξέλιξη των νανοτεχνολογιών στην Κίνα κατά το διάστημα 2005-2010, και με προβλέψεις έως το 2015 (22), «περιλαμβάνεται μεταξύ των πρωτοπόρων σε παγκόσμια κλίμακα από την άποψη της καταχώρισης νέων νανοτεχνολογικών εταιρειών, των δημοσιεύσεων και των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας στον τομέα των N&N και διαθέτει μια εσωτερική αγορά για τα προϊόντα και τα συστήματα N&N» η οποία υπολογίζεται ότι υπερβαίνει ήδη τα 4,5 δισεκατομμύρια ευρώ και αναμένεται να ανέλθει σε περισσότερα από 27 δισεκατομμύρια ευρώ κατά το 2010 και σε περισσότερα από 120 δισεκατομμύρια ευρώ κατά το 2015 (23).

2.6.9

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι το διεθνές πλαίσιο καταδεικνύει πόσο σημαντική είναι η εξασφάλιση ενός προορατικού περιβάλλοντος, ευνοϊκού για την έρευνα και την καινοτομία, σε όλες τις χώρες της ΕΕ, προκειμένου να είναι σε θέση να συμμετάσχουν επιτυχώς στις επενδύσεις για έρευνα και ανάπτυξη στον εν λόγω τομέα.

3.1

Η ΕΟΚΕ ανέκαθεν υποστήριζε ότι απαιτείται να καταβληθεί μεγάλη προσπάθεια με στόχο την αύξηση, τόσο σε απόλυτες όσο και σε σχετικές τιμές, των επενδύσεων για Ε&Α στην Ευρώπη, ενόψει της υλοποίησης του «στόχου του 3 %» της Βαρκελώνης. Λαμβανομένων δε υπόψη των διεθνών τάσεων, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η εν λόγω προσπάθεια καθίσταται πρωτίστως αναγκαία στον τομέα των N&N.

3.1.1

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η εν λόγω προσπάθεια θα μπορούσε να αποδυναμωθεί, σε περίπτωση μη ενσωμάτωσής της σε μια ισχυρή ευρωπαϊκή διαδικασία συντονισμού των εθνικών και περιφερειακών ερευνητικών προγραμμάτων στον τομέα των N&N, μεταξύ άλλων διαμέσου και των μηχανισμών ERA-NET και ERA — NET PLUS (24). Η προσπάθεια αυτή θα πρέπει να συνδυασθεί με την ανάληψη δράσεων ευαισθητοποίησης και υποστήριξης των ερευνητικών κέντρων, των βιομηχανιών και των πανεπιστημίων, στο πλαίσιο των προγραμμάτων των COST (25), ESF (26), EUREKA (27) και με την παροχή δανείων από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ).

3.1.2

Η EOKE θεωρεί ότι ο ευρωπαϊκός συντονισμός και η συνεργασία που προαναφέρθηκαν θα πρέπει να άπτονται επίσης των δράσεων των κρατών μελών που αποσκοπούν στην ανάπτυξη διατομεακών υποδομών και πόλων ικανότητας και αριστείας στον τομέα των N&N, με επιπρόσθετο στόχο τη σύνδεσή τους σε ένα πανευρωπαϊκό δίκτυο τόσο για τη μεγιστοποίηση των συνεργιών όσο και για την αποτροπή περιττών αλληλοεπικαλύψεων.

3.2.1

Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι για να είναι το εν λόγω σχέδιο δράσης λειτουργικό και αξιόπιστο θα πρέπει να συνοδεύεται από ένα χρονοδιάγραμμα και από μια επιβεβλημένη τελευταία προθεσμία, κατά τρόπο ώστε να καθίσταται περισσότερο επιτακτική και επαληθεύσιμη η επιτελεσθείσα πρόοδος όσον αφορά τα εξής:

3.2.2

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει σθεναρά την αισθητή αύξηση των επενδύσεων για την έρευνα, την καινοτομία και την κατάρτιση στον τομέα των N&N, σε κοινοτικό επίπεδο, εκ παραλλήλου και σε στενό συντονισμό με τα κράτη μέλη και τις περιφέρειές τους.

3.2.2.1

Η ΕΟΚΕ τονίζει επ'αυτού ότι — αντίθετα από ό,τι συμβαίνει σε άλλους τομείς έρευνας — το συνολικό ύψος των χρηματοδοτικών πόρων που χορηγούνται στις N&N εξισούται προς το ύψος των κονδυλίων που διατίθενται από τα κράτη μέλη (οι κοινοτικές πιστώσεις για την έρευνα εν γένει αντιπροσωπεύουν ποσοστό 4-5 % της συνολικής ευρωπαϊκής δαπάνης στον τομέα της έρευνας, ενώ οι πιστώσεις που προέρχονται από τα κράτη μέλη ανέρχονται σε ποσοστό 87 %).

3.2.3

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, στο πλαίσιο του 7ου ΠΠ για την περίοδο 2007 — 2013, η θεματική προτεραιότητα που είναι αφιερωμένη στις N&N θα πρέπει να τύχει χρηματοδότησης όχι χαμηλότερης του 10 % των πόρων που έχουν χορηγηθεί στο ειδικό πρόγραμμα «Συνεργασία».

3.2.3.1

Στο πλαίσιο του προγράμματος «Ικανότητα» θα πρέπει να παρασχεθούν στις ΜΜΕ ικανοποιητικά περιθώρια για την έρευνα και την καινοτομία στον τομέα των N&N και, ειδικότερα, για τις νανοτεχνολογικές περιοχές, τις υποδομές αριστείας και την πρόβλεψη (foresight) όσον αφορά τις N&N.

3.2.3.2

Στο πλαίσιο του ειδικού προγράμματος «Πρόσωπα», η κατάρτιση και η κινητικότητα των ερευνητών στον τομέα των N&N θα πρέπει να τύχουν της δέουσας αντιμετώπισης· τούτο απαιτείται επίσης να ισχύσει, αφενός, για τις δραστηριότητες του Κοινού Κέντρου Ερευνών όσον αφορά την ασφάλεια και τη μετρονομία και, αφετέρου, για τις τεχνολογικές προοπτικές.

3.2.4

Από τη δική του πλευρά, το πρόγραμμα-πλαίσιο για την ανταγωνιστικότητα και την καινοτομία θα πρέπει να είναι σε θέση να αφιερώσει — αρχής γενομένης από το 2007, και παρά τον περιορισμένο προϋπολογισμό που διαθέτει — ένα τμήμα των παρεμβάσεών του στη διαμόρφωση επιχειρηματικού πνεύματος εστιασμένου στις οργανωτικές εφαρμογές της έρευνας στον τομέα των N&N.

3.2.5

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ενθέρμως τη δημιουργία ευρωπαϊκών τεχνολογικών πλατφορμών — κατά το υπόδειγμα εκείνων που υφίστανται ήδη στον τομέα της νανοηλεκτρονικής ή της νανοϊατρικής: πράγματι η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι εν λόγω πλατφόρμες αποτελούν εξαιρετικά ενδεδειγμένα μέσα για την προώθηση, υπό το πρίσμα μιας κοινής συμμετοχικής πρόβλεψης (foresight), της ενεργοποίησης όλων των δημοσίων και ιδιωτικών φορέων των ποικίλων τομέων (επιστημονικού, εκπαιδευτικού, τεχνολογικού, βιομηχανικού, χρηματοοικονομικού) έναντι σχεδίων και πρωτοβουλιών κοινοτικών, εθνικών/περιφερειακών ή συνδυασμένων.

3.2.6

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ζωτικής σημασίας τις επενδύσεις για εκπαίδευση και κατάρτιση προηγμένης μορφής. Τα νέα κοινοτικά προγράμματα για το διάστημα που έπεται του 2006 θα πρέπει να προβλέπουν ρητώς γραμμές δράσης με στόχο την πολυεπιστημονική υποστήριξη των N&N.

3.2.7

Η Επιτροπή θα πρέπει από την πλευρά της να διευκολύνει τη βιομηχανική αξιοποίηση με την ανάληψη, έως το 2007 και στο πλαίσιο του προγράμματος εργασίας για τις N&N του 7ου ΠΠ, των ακόλουθων δράσεων:

3.2.8

Η Επιτροπή θα πρέπει να ενισχύσει, ήδη από τώρα, το μηχανισμό επιτήρησης της ηθικής δεοντολογίας, με στόχο τη διασφάλιση συστηματικής επισήμανσης των θεμάτων ηθικής που ενδέχεται να ανακύψουν όσον αφορά τις N&N και, ειδικότερα, στον τομέα της ιατρικής, των γεωργικών προϊόντων διατροφής και της κοσμητικής.

3.3.1

Η EOKE εξαίρει τη σημασία του συνδυασμού του Κοινοτικού Σχεδίου δράσης με εθνικά προγράμματα δράσης, τα οποία θα πρέπει να υποβληθούν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στο Συμβούλιο και στην Επιτροπή εντός του πρώτου εξάμηνου του 2006: ο στόχος έγκειται στη διασφάλιση συγκλίσεων και συνεργιών όσον αφορά τις υποδομές, την κατάρτιση και την εκπαίδευση, αλλά και όσον αφορά την τυποποίηση των κανονιστικών διατάξεων και των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, την αξιολόγηση των κινδύνων, καθώς και το διάλογο με την κοινωνία των πολιτών, με τους καταναλωτές και με τα ΜΜΕ.

3.3.2

Η EOKE είναι της γνώμης ότι τα κράτη μέλη θα πρέπει, αφενός, να διαθέτουν στις N&N σημαντικότερο τμήμα των δημοσίων και ιδιωτικών επενδύσεων που έχουν στη διάθεσή τους και, αφετέρου, να υποβάλουν, ανά τακτά χρονικά διαστήματα, εκθέσεις προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σχετικά με την πρόοδο που σημειώθηκε όσον αφορά τις επενδύσεις και την υλοποίηση των εθνικών προγραμμάτων.

3.3.3

Οι εκθέσεις αυτές θα πρέπει να συμπεριλαμβάνονται στη διετή κοινοτική έκθεση και να αναφέρονται, ειδικότερα, στα εξής:

3.3.4

Η EOKE θεωρεί ότι τα κράτη μέλη οφείλουν να επιδιώξουν τη διαφύλαξη ορθής ισορροπίας μεταξύ δύο απαιτήσεων: αφενός, της ανάγκης συνεργασίας και διάδοσης της επιστημονικής γνώσης και των εφαρμογών της όσον αφορά την προστασία της υγείας και του περιβάλλοντος και, αφετέρου, της επιταγής για προάσπιση του απορρήτου των εφευρέσεων και της πνευματικής και βιομηχανικής ιδιοκτησίας.

3.3.5

Κατά την άποψη της EOKΕ καθίστανται, και σε αυτό το πλαίσιο, προφανή τα μειονεκτήματα που συνεπάγεται η έλλειψη κοινοτικού διπλώματος ευρεσιτεχνίας και ενιαίας κοινοτικής νομοθεσίας στον εν λόγω τομέα. Τούτο αφορά τόσο την ανάγκη να διευκρινισθεί ποιες νέες ανακαλύψεις στον τομέα των νανοβιοτεχνολογιών είναι δυνατόν να κατοχυρωθούν με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας στα κράτη μέλη όσο και τη δυνατότητα ευχερέστερης πρόσβασης των ενδιαφερομένων πλευρών στις πληροφορίες σχετικά με τις νέες ανακαλύψεις και με τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας.

3.4.1

Η ΕΟΚΕ επικροτεί πλήρως τις κατευθυντήριες γραμμές που προτείνονται στο σχέδιο δράσης για την ανάπτυξη συγκροτημένης συνεργασίας και δομημένου διαλόγου σε διεθνές επίπεδο. Η ΕΟΚΕ προτείνει συμπληρωματικά, εντούτοις, την προσθήκη των ακόλουθων προτάσεων:

3.5.1

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, οι επιχειρήσεις — και ειδικότερα οι ΜΜΕ — μπορούν να αποκομίσουν τεράστια οφέλη από την ερευνητική δραστηριότητα στον τομέα των N&N και από την άμεση διάδοσή της στη μεταφορά τεχνολογίας, κυρίως χάρη στην υιοθέτηση τεχνολογιών με ενεργειακή και περιβαλλοντική αποδοτικότητα, νανοτεχνολογιών στον τομέα της πληροφορικής και νέων υλικών που εφαρμόζονται σε διαδικασίες, προϊόντα και υπηρεσίες, καθώς και σε συγκλίνουσες τεχνολογίες στους τομείς των Ν&Ν, της βιολογίας και της πληροφορικής.

3.5.2

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η ευρωπαϊκή βιομηχανία θα πρέπει να πολλαπλασιάσει και να επιταχύνει τις προσπάθειές της στον τομέα της έρευνας και της εφαρμογής των N&N, προωθώντας επίπεδα επενδύσεων τουλάχιστον ίσα προς εκείνα των πιο προηγμένων ανταγωνιστών της: το εν λόγω εγχείρημα θα μπορούσε να ενθαρρυνθεί σημαντικά από τη διαμόρφωση ενός ευνοϊκού κανονιστικού και νομοθετικού πλαισίου τόσο σε κοινοτικό όσο και σε εθνικό/περιφερειακό επίπεδο.

3.5.3

Η EOKE είναι πεπεισμένη ότι η προσέγγιση αυτή, η οποία εμπεριέχει την ευρεία συμμετοχή των επιχειρήσεων, είναι ζωτικής σημασίας για την έρευνα, την ανάπτυξη και την εφαρμογή των N&N, υπό τον όρο ότι θα προβλεφθούν δράσεις υποστήριξης σε ευρωπαϊκό, εθνικό/περιφερειακό και, προπαντός, σε συνδυασμένο επίπεδο, με στόχο τα εξής:

3.5.4

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι, ιδίως στον τομέα των N&N, οι εργαζόμενοι και τα τεχνικά και επιστημονικά στελέχη αντιπροσωπεύουν και πρέπει να εξακολουθήσουν να αντιπροσωπεύουν το ισχυρό σημείο των κοινωνικά υπεύθυνων ευρωπαϊκών επιχειρήσεων.

3.5.4.1

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει, εν προκειμένω, τη σημασία της ανάληψης δράσεων για την εξασφάλιση ασφαλούς περιβάλλοντος και ακίνδυνων παραγωγικών διαδικασιών, καθώς και ενδεδειγμένων παρεμβάσεων για την επιμόρφωση ειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού, κυρίως στον τομέα των διαγνωστικών και των θεραπευτικών εφαρμογών της ιατρικής, με ιδιαίτερη αναφορά στις παραμέτρους της πρόληψης και της εκ των προτέρων αξιολόγησης των κινδύνων. Τούτο είναι δυνατό να επιτευχθεί με τη βοήθεια τεχνικών εγχειριδίων συμπεριφοράς, αποδεκτών σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

3.5.4.2

Ο αντίκτυπος στους εργαζομένους της νέας οργάνωσης της εργασίας που είναι αναγκαία για την εφαρμογή των N&N στις παραγωγικές δραστηριότητες, αφενός, και των απαιτήσεων που τίθενται όσον αφορά την κατάρτισή τους, αλλά και την προστασία της υγείας τους και την ασφάλειά τους, αφετέρου, θα πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο εμπεριστατωμένων αξιολογήσεων και μελετών εκ μέρους του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος του Δουβλίνου για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας.

3.5.5

Ο ευρωπαϊκός διάλογος για τις N&N θα πρέπει να έχει παγιωθεί με όλες τις ενδιαφερόμενες πλευρές έως το 2007, δια της δημιουργίας ενός συμβουλευτικού οργάνου ή φόρουμ, το οποίο θα πρέπει να διαθέτει την αναγκαία ενάργεια και διαφάνεια και να μπορεί να προταθεί ως ικανός και αναγνωρισμένος συνομιλητής έναντι των μέσων μαζικής ενημέρωσης και της κοινωνίας των πολιτών.

3.5.6

Οι επιτυχημένες πρότυπες πρωτοβουλίες για την ευαισθητοποίηση των πολιτών θα πρέπει να έχουν εδραιωθεί έως το 2007, να προβάλλονται ήδη κατά την πρόσβαση στη δικτυακή πύλη «Europa» και να δημοσιοποιούνται επίσης στα άλλα όργανα και, κυρίως, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο. Στο πλαίσιο των εν λόγω πρωτοβουλιών θα πρέπει επιπλέον να εξασφαλισθεί και μια διεθνής απήχηση με τη θεσμοθέτηση, κατά το 2008, του «Διατομεακού Ευρωπαϊκού Βραβείου σε Ν&N» το οποίο προβλέπεται να απονέμεται σε ετήσια βάση επ'ευκαιρία της «Ευρωπαϊκής Εβδομάδας των N&N».

3.5.7

Η Επιτροπή θα πρέπει να έχει διαμορφώσει, έως το 2007, συγκεκριμένες μεθοδολογίες για την επισήμανση των κινδύνων λόγω της εφαρμογής ή/και της χρήσης N&N και να έχει προτείνει, εντός του πρώτου εξαμήνου του 2008, τις ευρωπαϊκές κατευθυντήριες γραμμές επί του θέματος.