Bρυξέλλες, 2.12.2004

COM(2004) 759 τελικό

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠ ΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Κανονιστικές ρυθμίσεις και αγορές ηλεκτρονικών επικοινωνιών στην Ευρώπη κατά το 2004 [SEC(2004)1535]

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Αλλεπάλληλες ανακοινώσεις της Επιτροπής στηρίζονται στούς στόχους της Λισαβόνας σχε τικά με την ευρωπαϊκή οικονομία της γνώσης. Η Επιτροπή υπογράμμισε το ζωτικό ρόλο που διαδραματίζει ο τομέας των ηλεκτρονικών επικοινωνιών στο σύνολο σχεδόν των λοιπών οικονομικών δραστηριοτήτων, ενώ προσδιόρισε το ρόλο των καινοτόμων υπηρεσιών επικοινωνιών ως ισχυρού προωθητικού συντελεστή για την παραγωγικότητα της εργασίας[1].

Ένας παράγοντας για την επίτευξη των στόχων αυτών, που έχει υπογραμμιστεί σε διάφορα συμπεράσματα Ευρωπαϊκών Συμβουλίων, είναι η εφαρμογή του νέου κοινοτικού πλαισίου κανονιστικών ρυθμίσεων για τις ηλεκτρονικές επικοινωνίες[2]. Με τον τρόπο αυτό εξασφαλίζονται τεχνολογικά ουδέτερες αρχές κανονιστικής ρύθμισης, οι οποίες, όταν τεθούν σε πλήρη επιχειρησιακή λειτουργία στα κράτη μέλη, θα βοηθήσουν ώστε η αγορά να προσφέρει στούς καταναλωτές επιλογές και υπηρεσίας αξίας. Το βέλτιστο χρονικό πλαίσιο για την εφαρμογή είναι σύντομο και καθοριστικής σημασίας. Ζωτικό ρόλο έχει επίσης και η αποτελεσματική εφαρμογή των κοινοτικών κανόνων ανταγωνισμού.

Η Επιτροπή προώθησε σθεναρά την υλοποίηση του κοινοτικού πλαισίου, συντάσσοντας εκθέσεις, συνεργαζόμενη με τις αρχές των κρατών μελών και, από όπου κρίθηκε απαραίτητο, κινώντας διαδικασίες επί παραβάσει. Η τελευταία έκθεση για τις κανονιστικές ρυθμίσεις και τις αγορές[3] συγκεντρώθηκε στους προβληματισμούς και ανησυχίες της Επιτροπής από τη διαδικασία μεταφοράς στην εθνική νομοθεσία. Η παρούσα ανακοίνωση εστιάζεται στις εξελίξεις στην αγορά και στα κύρια εναπομένον τα θέματα κανονιστικής ρύθμισης. Βασίζεται σε λεπτομερέστερη ανάλυση και δεδομένα της αγοράς, τα οποία περιλαμβάνονται σε έγγραφο υπηρεσιών της Επιτροπής, που εγκρίθηκε εν παραλλήλω, και, για πρώτη φορά, καλύπτει και τα είκοσι πέντε κράτη μέλη. Η κατάσταση όσον αφορά τις κανονιστικές ρυθμίσεις που περιγράφεται στο παρόν αναφέρεται γενικά στην 1η Οκτωβρίου 2004 . Τα δεδομένα της αγοράς, όπου δεν αναφέρεται αλλιώς, καλύπτουν τη χρονική περίοδο έως και την 1η Αυγούστου 2004.[4]

2. ΚΥΡΙΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ

Ο τομέας των υπηρεσιών ηλεκτρονικών επικοινωνιών χαρακτηρίζεται από διαρκώς θετικότε ρες προοπτικές. Παρατηρείται ένταση του ανταγωνισμού στις περισσότερες αγορές, με αποτέλεσμα μεγαλύτερο όφελος ως προς τις τιμές, την ποιότητα και καινοτόμες υπηρεσίες για τους καταναλωτές.

Ο κλάδος, ιδίως ο τομέας των σταθερών επικοινωνιών, συνέρχεται από μια περίοδο περικοπών στο κόστος και μείωσης του χρέους. Η καινοτομία στις κινητές και τις ευρυζωνικές καθώς και, σε ορισμένο βαθμό, στις παραδοσιακές σταθερές υπηρεσίες κατευθύνει την ανάπτυξη. Η συνολική ανάπτυξη του τομέα, που εκτιμάται σε ποσοστό 4,6%[5] για το 2004, σταθεροποιήθηκε και θα υπερβεί το ποσοστό αύξησης του ΑΕΠ στην ΕΕ των 25. Οι κύριοι προωθητικοί παράγοντες είναι οι υπηρεσίες σταθερών δεδομένων και οι κινητές υπηρεσίες, όπου παρουσιάζεται ισχυρή αύξηση 11,5% και 7% αντίστοιχα[6].

[pic]

Οι γενικές αυτές τάσεις βασίζονται σε σειρά ειδικότερων επιμέρους εξελίξεων. Εν πρώτοις, η παραδοσιακή τηλεφωνία σταθερής γραμμής υποχώρησε από άποψη αξίας, καθώς η ένταση του ανταγωνισμού συμπίεσε τις τιμές. Δεύτερον, η διείσδυση των ευρυζωνικών επικοινωνιών παρουσίασε εντυπωσιακή αύξηση, ωθούμενη από χαμηλότερες τιμές και εντατικό ανταγωνισμό στις υποδομές, καθώς οι νεοεισερχόμενοι αρχίζουν να αυξάνουν τις επενδύσεις τους[7]. Τρίτον, ο βαθμός διείσδυσης των κινητών επικοινωνιών συνεχίζει να αυξάνεται και, μολονότι οι φωνητικές επικοινωνίες παραμένουν κυρίαρχες, παρατηρείται ανάπτυξη στις κινητές υπηρεσίες δεδομένων. Τα δίκτυα και οι υπηρεσίες τρίτης γενιάς έχουν δρομολογηθεί στα περισσότερα κράτη μέλη.

[pic]

2.1 Κινητές υπηρεσίες

Τα εισοδήματα από τις κινητές υπηρεσίες υπερβαίνουν τα αντίστοιχα από τις σταθερές φωνητικές. Η συνεχιζόμενη ισχυρή ανάπτυξη ύψους 7% επετεύχθη κατά το 2004, και εν μέρει οφείλεται στις κινητές υπηρεσίες δεδομένων. Ο μέσος όρος του βαθμού διείσδυσης επίσης συνεχίζει να αυξάνεται, και τώρα βρίσκεται στο 83% για την ΕΕ των 25· το ποσοστό για την ΕΕ των 15 αυξήθηκε κατά 6 ποσοστιαίες μονάδες, φτάνοντας το 87%. Υπάρχουν πλέον περισσότεροι από 379 εκατ. συνδρομητές κινητών επικοινωνιών. Κύρια προωθητική δύναμη στον κλάδο των κινητών επικοινωνιών θα είναι πιθανότατα η εγκατάσταση προηγμένων υπηρεσιών προστιθέμενης αξίας.

[pic]

Από μερικές γενικές τάσεις προκύπτει ότι αυξάνεται ο ανταγωνισμός σε ορισμένες πτυχές του τομέα των κινητών επικοινωνιών. Το μέσο μερίδιο αγοράς των ηγετικών φορέων εκμετάλλευσης μειώθηκε, από 46,6% πέρυσι σε 43,2 % φέτος, πτώση μεγαλύτερη από αυτήν που παρατηρήθηκε κατά την τελευταία τριετία. Η φορητότητα κινητού αριθμού, που παρέχει στούς συνδρομητές τη δυνατότητα να διατηρούν τον αριθμό τους μετακινούμενοι από έναν φορέα εκμετάλλευσης σε άλλον, αυξήθηκε σημαντικά κατά τη διάρκεια του έτους σε ορισμένες χώρες σημαντικά. Η υπηρεσία αυτή υπήρξε επιτυχέστερη όπου το τέλος μεταφοράς αριθμού ορίστηκε σε σχετικά χαμηλό επίπεδο.

Όπως φαίνεται παρακάτω, στο κεφάλαιο που αφορά τη διασύνδεση, παρατηρήθηκε ευπρόσδεκτη μείωση στα τιμολόγια κινητού τερματισμού σε πολλές χώρες της ΕΕ κατά τη διάρκεια του έτους, ενώ αναμφίβολα πρόκειται να ακολουθήσουν και άλλες μειώσεις, από την παρέμβαση των ΕΡΑ. Παραμένει ο προβληματισμός ως προς το υψηλό επίπεδο των τελών διεθνούς περιαγωγής. Η Επιτροπή συνεχίζει τη διερεύνησή της, στο πλαίσιο των κανόνων ανταγωνισμού, για τα τιμολόγια διεθνούς περιαγωγής χονδρικής που χρεώνονται μεταξύ κινητών φορέων εκμετάλλευσης, ενώ τον Ιούλιο του τρέχοντος έτους εξέδωσε την προκαταρκτική της θέση για παραβάσεις του άρθρου 82 της Συνθήκης όσον αφορά την αγορά του ΗΒ για διεθνή περιαγωγή χονδρικής[8]. Η ευρωπαϊκή ομάδα ρυθμιστικών αρχών (ERG) εξετάζει επίσης επί του παρόντος την διεθνή περιαγωγή. Η Επιτροπή προτρέπει τις ρυθμιστικές αρχές να ολοκληρώσουν το ταχύτερο δυνατό τις αναλύσεις των αγορών όσον αφορά τον τερματισμό κλήσεων σε μεμονωμένα κινητά δίκτυα και την διεθνή περιαγωγή χονδρικής.

Δρομολόγηση υπηρεσιών τρίτης γενιάς

Κατά το 2004 επιταχύνθηκε η έναρξη παροχής υπηρεσιών τρίτης γενιάς (3G) · από τους 75 αδειοδοτημένους φορείς εκμετάλλευσης τρίτης γενιάς, 30 παρέχουν πλέον εμπορικές υπηρεσίες, ενώ 29 βρίσκονται στην φάση πριν από την εμπορική εκμετάλλευση. Εκτιμάται ότι στην ΕΕ υπάρχουν περίπου 2,6 εκατ. συνδρομητές τρίτης γενιάς και ότι κατά μέσο όρο θα καλυφθεί τουλάχιστον ποσοστό 43 % του πληθυσμού σε ολόκληρη την Ένωση έως το τέλος του 2004[9]. Η πλήρης εμπορική ανάπτυξη και εγκατάσταση θα αυξηθεί στην πορεία του 2005, και θα μπορούσε τότε να εκτιμηθεί η έκταση της εμπέδωσης των υπηρεσιών τρίτης γενιάς στην αγορά.

2.2 Ευρυζωνικές επικοινωνίες

Ο τομέας των ευρυζωνικών επικοινωνιών συνέχισε την ανοδική του πορεία κατά το τρέχον έτος, με αύξηση του συνολικού αριθμού των γραμών ευρυζωνικής πρόσβασης περισσότερο από 72%. Η εγκατάσταση στην ΕΕ των 25 βρίσκεται τώρα στα 29,6, εκατ. γραμμές, που αντιστοιχεί σε ποσοστό 6,5% του πληθυσμού · ο αντίστοιχος αριθμός για την ΕΕ των 15 είναι 7,6%, σε σύγκριση με 4,5% πέρυσι. Η αύξηξη στην εγκατάσταση ευρυζωνικών συνδέσεων ωθείται σε μεγάλο βαθμό από την ένταση της ανταγωνιστικής πίεσης και από την επιθυμία των σταθερών φορέων εκμετάλλευσης να αντισταθμίσουν τα μειούμενα έσοδα από την φωνητική τηλεφωνία. Το μερίδιο των νεοεισερχομένων της ευρυζωνικής αγοράς συνεχίζει να αυξάνεται και βρίσκεται τώρα σε ποσοστό 43,7%, δηλαδή αύξηση 2,2 ποσοστιαίων μονάδων σε σχέση με πέρυσι. Το μερίδιο των νεοεισερχόμενων στην αγορά DSL, τεχνολογία που καλύπτει σήμερα ποσοστό 78% του συνολικού τομέα ευρυζωνικών επικοινωνιών, παρουσίασε επίσης αύξηση και φθάνει πλέον σε ποσοστό 30, 2 %, αύξηση σχεδόν 8 ποσοστιαίων μονάδων εντός του έτους. Ωστόσο, ο ανταγωνισμός στην ευρυζωνική πρόσβαση υστερεί ακόμη σε ορισμένες χώρες, και η Επιτροπή προτίθεται να παρακολουθεί ενεργά την εξέλιξή του και να παρεμβαίνει κατά περίπτωση.

Έπειτα από διερεύνηση του ανταγωνισμού βάσει του άρθρου 82 της Συνθήκης, η Deutsche Telekom ανέλαβε έναντι της Επιτροπής τη δέσμευση να τερματίσει μια τεκμαιρόμενη συμπίεση περιθωρίου όσον αφορά την ευρυζωνική πρόσβαση μειώνοντας τα τιμολόγια της για κοινή πρόσβαση (μερισμό γραμμών), από την 1 Απριλίου 2004[10].

[pic]

Η ευρυζωνική διείσδυση παρουσιάζει σημαντική διακύμανση μεταξύ των κρατών μελών και είναι γενικά υψηλότερη στις χώρες όπου υφίσταται βιώσιμος ανταγωνισμός βάσει υποδομών μέσω καλωδιακού και άλλων εναλλακτικών δικτύων, καθώς και μέσω αποδεσμοποίησης του τοπικού βρόχου.

[pic]

2.3 Αποδεσμοποιημένοι τοπικοί βρόχοι

Μία αξιοσημείωτη τάση υπήρξε η αύξηση κατά 110 % σε αποδεσμοποιημένους τοπικούς βρόχους (πλήρως αποδεσμοποιημένες και μεριζόμενες γραμμές) από 1,8 εκατ. τον Ιούλιο του 2003 σε περισσότερο από 3,8 εκατ. στην ΕΕ των 15 τον Ιούλιο του 2004. Τα αποτελέσματα αυτά οφείλονται σε δύο παράγοντες : στην ανάληψη αποφασιστικής ρυθμιστικής δράσης, ιδίως όσον αφορά την τιμολόγηση, που απέδωσε θετικά αποτελέσματα, και στο ότι, σε ορισμένες χώρες, οι νεοεισερχόμενοι αρχίζουν να αυξάνουν τις επενδύσεις τους στις υποδομές.

2.4 Σταθερές φωνητικές υπηρεσίες

Παρά τη συνεχιζόμενη αργή πτώση στα έσοδα του τομέα των σταθερών επικοινωνιών, για πρώτη φορά σε σειρά ετών παρατηρήθηκε αύξηση του εκτιμώμενου αριθμού συντελεστών που εισήλθαν στην εν λόγω αγορά.

[pic]

Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με συνεχιζόμενη γενική καθοδική πορεία του μεριδίου των κατεστημένων φορέων στην αγορά, υποδεικνύει αύξηση του επιπέδου του ανταγωνισμού στην αγορά σταθερών επικοινωνιών σε διάφορες χώρες. Οι τιμές παρουσιάζουν πτωτική τάση σε ορισμένα τμήματα της αγοράς κατά τη διάρκεια του έτους, και οι κατεστημένοι φορείς εκμετάλλευσης προσφέρουν πολλά διαφορετικά και προσαρμοσμένα τιμολογιακά πακέτα που στοχεύουν στην συγκράτηση των πελατών τους. Παρατηρήθηκε επίσης σημαντική αύξηση της εδραίωσης της φορητότητας σταθερού αριθμού μεταξύ των κρατών μελών.

[pic]

Όπως προκύπτει από το παραπάνω γράφημα, συνεχίζεται η πτωτική τάση του μεριδίου των κατεστημένων φορέων στην αγορά σε όλα τα τμήματα των σταθερών κλήσεων. Ωστόσο, σε ορισμένα κράτη μέλη, ιδίως το τμήμα των τοπικών κλήσεων παραμένει υψηλό. Υπάρχει επίσης ισχυρός χρονικός συσχετισμός μεταξύ της άρσης των κανονιστικών ρυθμίσεων στην αγορά και του αντίστοιχου μεριδίου των κατεστημένων φορέων. Τούτο είναι ιδιαιτέρως σαφές στα νέα κράτη μέλη, όπου το μερίδιο των κατεστημένων φορέων, προφανέστερα και πάλι στο τμήμα των τοπικών κλήσεων, σε πολλές περιπτώσεις υπερβαίνει ποσοστό 90 %.

Ποσοστό 31% των καταναλωτών χρησιμοποιούν πλέον εναλλακτικό φορέα εκμετάλλευσης για υπεραστικές ή διεθνείς κλήσεις. Για τοπικές κλήσεις, ο αντίστοιχος αριθμός πλησιάζει περίπου το 20%. Η πλειονότητα της πρόσβασης αυτής παρέχεται έμμεσα, χρησιμοποιώντας, π.χ., επιλογή ή προεπιλογή φορέα. Μόνο 6,47% χρησιμοποιούν άμεση πρόσβαση[11] σε άλλο φορέα εκμετάλλευσης.

Δεδομένης της αύξησης των εσόδων από κινητές επικοινωνίες, η πτωτική πορεία των εσόδων από τις σταθερές θα μπορούσε, εν μέρει, να οφείλεται σε υποκατάσταση των σταθερών από τις κινητές. Σε πολλά από τα νέα κράτη μέλη, όπου η διείσδυση της σταθερής υποδομής είναι σχετικά περιορισμένη, ενδέχεται οι συνδρομητές να επιλέγουν απευθείας την κινητή τηλεφωνία. Ωστόσο, υπάρχουν ενδείξεις ότι η καινοτομία, συμπεριλαμβανόμενης της άφιξης νέων τεχνολογιών, όπως φωνή μέσω ιντερνετικού πρωτοκόλλου και προϊόντα σύγκλισης σταθερών-κινητών επικοινωνιών, ενδέχεται μακροπρόθεσμα να συγκρατήσουν την πτωτική πορεία στα έσοδα της σταθερής φωνητικής τηλεφωνίας.

2.5 Διασύνδεση

Η διασύνδεση είναι ένα από τα βασικά δομοστοιχεία μιας ανταγωνιστικής αγοράς. Στον τομέα των σταθερών και επικοινωνιών συνεχίστηκε η πτωτική τάση των τιμολογίων διασύνδεσης, μολονότι με βραδύτερο ρυθμό, και εμφανίζονται σημάδια σταθεροποίησης. Στον τομέα των κινητών επικοινωνιών, αφετέρου, εκφράζονταν για ορισμένο χρονικό διάστημα ανησυχίες ότι, σε πολλές περιπτώσεις, τα τέλη τερματισμού κινητών κλήσεων δεν αντιστοιχούν στο κόστος. Ως αντίδραση κανονιστικής παρέμβασης παρατηρήθηκε ευπρόσδεκτη καθοδική τάση σε αυτά τα τέλη κατά τη διάρκεια του τελευταίου έτους. Το μέσο τέλος τερματισμού κλήσεων από σταθερό σε κινητό για φορείς εκμετάλλευσης με σημαντική ισχύ στην αγορά στην ΕΕ των 15 έπεσε κατά 14% μεταξύ Ιουλίου 2003 και Ιουλίου 2004.

2.6 Καταναλωτές

Τα ευνοϊκά για τους καταναλωτές στοιχεία που χαρακτηρίζουν τις ηλεκτρονικές αγορές από την αρχική τους ελευθέρωση συνεχίζουν να ισχύουν, με την έννοια χαμηλότερων τιμών, μεγαλύτερης επιλογής και περισσότερων καινοτόμων υπηρεσιών, ως αποτέλεσμα του ανταγωνιστικότερου περιβάλλοντος και της ευελιξίας που παρέχει το νέο πλαίσιο κανονιστικών ρυθμίσεων. Το τρέχον έτος παρατηρήθηκε αυξημένη δυνατότητα επιλογής μέσω της εισόδου νέων φορέων εκμετάλλευσης στην αγορά και περισσότερων δυνατοτήτων για τις ευρυζωνικές επικοινωνίες[12]. Καθώς εντείνεται η ανταγωνιστική πίεση οι τιμές μειώνονται σε ορισμένα τμήματα[13].

Στον τομέα των σταθερών και κινητών επικοινωνιών παρατηρούνται καινοτόμες προσφορές σύγκλισης, οι επικοινωνίες τρίτης γενιάς καθίσταται πραγματικότητα, ενώ διαδίδονται ευρύτερα προηγμένες υπηρεσίες δεδομένων υψηλής προστιθέμενης αξίας, υποστηριζόμενες από αυξημένες επενδύσεις στην υποδομή. Παραμένουν, ωστόσο, πολλές προκλήσεις. Ο ανταγωνισμός στον τοπικό βρόχο και στις ευρυζωνικές συνδέσεις σε ορισμένες χώρες είναι ακόμα σχετικά υποτονικός και η γενικότερη κατάσταση του ανταγωνισμού στα κράτη μέλη είναι ανάμεικτη. Η περαιτέρω πρόοδος θα εξαρτηθεί από το εύρος της επιτυχούς υλοποίησης και εφαρμογής του νέου πλαισίου κανονιστικών ρυθμίσεων σε όλα τα κράτη μέλη, καθώς επίσης και από την αποτελεσματική εφαρμογή των κοινοτικών κανόνων ανταγωνισμού.

3. ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΣΤΑ 25 ΚΡΑΤΗ ΜΕΛΗ

Τα κράτη μέλη οφείλουν να έχουν μεταφέρει το κοινοτικό πλαίσιο κανονιστικών ρυθμίσεων στο εθνικό τους δίκαιο έως τις 24 Ιουνίου 2003 (ΕΕ των 15) , όσον αφορά τις βασικές οδηγίες[14], και έως τις 30 Οκτωβρίου 2003, όσον αφορά την οδηγία για την προστασία της ιδιωτικής ζωής στις ηλεκτρονικές επικοινωνίες· το πλαίσιο ισχύει στο σύνολο του από την 1η Μαΐου 2004 για τα δέκα νέα κράτη μέλη.

Η ταχεία και ορθή μεταφορά είναι ζωτικής σημασίας για τον κλάδο. Οι καθυστερήσεις θα επιβραδύνουν τη διαδικασία ανάλυσης των αγορών από τις εθνικές ρυθμιστικές αρχές (ΕΡΑ) βάσει της οποίας αίρονται, τροποποιούνται ή επιβάλλονται κανονιστικές ρυθμίσεις υπό το πρίσμα του διαπιστώνομενου επιπέδου ανταγωνισμού. Ανησυχητικότερο, ωστόσο, είναι το αρνητικό μήνυμα της καθυστέρησης, για τους καταναλωτές και την αγορά. Κατά την πενταετία έως το 2003, οι μη κατεστημένοι φορείς εκμετάλλευσης σταθερών γραμμών επένδυσαν 70 δισεκατομμύρια ευρώ μόνο στην ΕΕ των 15[15]. Κατεστημένοι και μη κατεστημένοι συντελεστές προτίθενται να πραγματοποιήσουν σημαντικές περαιτέρω επενδύσεις κατά τα επόμενα έτη. Ένα μη υγιές ή ελαττωματικό νομικό πλαίσιο θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τον στόχο αυτό.

Είκοσι κράτη μέλη ολοκλήρωσαν την θέσπιση πρωτογενούς νομοθεσίας και ειδοποίησαν σχετικά την Επιτροπή. Πρόκειται για μείζον επίτευγμα που σε όλες τις περιπτώσεις αφορούσε είτε πλήρη αναδιατύπωση υφιστάμενων νόμων ή την εισαγωγή νέας νομοθεσίας σε μεγάλη έκταση. Ωστόσο, πέντε κράτη μέλη, μολονότι σε όλες τις περιπτώσεις πραγματοποίησαν σημαντικά βήματα στη νομοθετική διαδικασία, δεν έχουν ακόμα εγκρίνει πρωτογενή νομοθεσία για τη μεταφορά του πλαισίου· είναι

το Βέλγιο, η τσεχική Δημοκρατία, η Εσθονία, η Ελλάδα, το Λουξεμβούργο.

Η Επιτροπή κίνησε διαδικασίες επί παραβάσει για μη κοινοποίηση·ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου εκκρεμούν οι υποθέσεις εναντίον του Βελγίου, της Ελλάδας και του Λουξεμβούργου.

Παράγωγη νομοθεσία (ουσιαστικής σημασίας σε ορισμένες περιπτώσεις) απομένει να θεσπιστεί σε οκτώ κράτη μέλη ώστε να λειτουργήσει πλήρως η πρωτογενής νομοθεσία :

Ισπανία, Γαλλία, Κύπρος, Λεττονία, Λιθουανία, Πολωνόα, Σλοβενία, Σλοβακία.

Η Επιτροπή εξετάζει επί του παρόντος εάν οι μεταφορές στο εθνικό δίκαιο που έγιναν σε όλα τα κράτη μέλη είναι σε συμμόρφωση με το κοινοτικό κεκτημένο, και ακολούθως θα αναλάβει ενδεδειγμένη δράση σύμφωνα με τη Συνθήκη.

4. ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 7

Βάσει του άρθρου 7 της οδηγίας πλαίσιο, τα σχέδια μέτρων των ΕΡΑ πρέπει να κοινοποιούνται στην Επιτροπή για αξιολόγηση πριν από τη θέσπισή τους, ώστε να εξασφαλίζεται ότι ο καθορισμός της αγοράς και η ανάλυση αγοράς διεξάγονται σύμφωνα με τους κοινοτικούς κανόνες ανταγωνισμού και για να είναι δυνατή η εναρμόνιση εντός της ενιαίας αγοράς. Η Επιτροπή δεν δύναται να σχολιάσει τα σχέδια μέτρων και, σε περίπτωση που κρίνει ότι ο καθορισμός της αγοράς ή ο χαρακτηρισμός της σημαντικής ισχύος στην αγορά δεν συμβιβάζεται με την κοινοτική νομοθεσία ή δημιουργεί φραγμούς στην ενιαία αγορά, δύναται να απαιτήσει την απόσυρσή τους.

Έως την 1η Οκτωβρίου 2004, η Επιτροπή είχε παραλάβει από εννέα κράτη μέλη 101 κοινοποιήσεις, η πλειονότητα των οποίων είχαν υποβληθεί από την Αυστρία, την Φινλανδία, την Πορτογαλία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Η Επιτροπή έκλεισε έκτοτε 92 υποθέσεις, παρέχοντας κατευθύνσεις στις ΕΡΑ για τις αντίστοιχες ανασκοπήσεις της αγοράς, θίγοντας παράλληλα θέματα πολιτικής και εφαρμογής ώστε να εξασφαλίζεται συνεπής και κατάλληλα προσαρμοσμένη μεθοδολογία σε όλα τα κράτη μέλη. Οι υπηρεσίες της Επιτροπής είχαν, περαιτέρω, 58 συνεδριάσεις προ κοινοποίησης με ΕΡΑ από 15 κράτη μέλη, όπου εθίγησαν θέματα που προκύπτουν από τα προτεινόμενα μέτρα. Μέχρι στιγμής υπάρχει τουλάχιστον μια κοινοποίηση σε κάθε μία από τις αγορές που προσδιορίζονται στη σύσταση για τις σχετικές αγορές, εκτός από μια, την χονδρική εθνική αγορά διεθνούς περιαγωγής για δημόσια δίκτυα κινητών επικοινωνιών. Έως την 1η Νοεμβρίου 2004, η Επιτροπή άσκησε μόνο σε τρεις περιπτώσεις το δικαίωμα βέτο που διαθέτει[16].

Η συνολική εικόνα που προκύπτει από την αξιολόγηση των κοινοποιήσεων είναι ότι η κανονιστική ρύθμιση εστιάστηκε περισσότερο στην αντιμετώπιση περιπτώσεων αποτυχίας της αγοράς. Οι ΕΡΑ είχαν την τάση να μην παρεκκλίνουν από τις αγορές που ορίζονται στη σύσταση. Ωστόσο, δυο αγορές αντιμετωπίστηκαν διαφορετικά: η χονδρική αγορά ευρυζωνικής πρόσβασης (συμπερίληψη ευρυζωνικής πρόσβασης μέσω καλωδίου που, κατά την άποψη της Επιτροπής, είναι δυνατή μόνον εφόσον προσφέρεται καλωδιακά προϊόν ισοδύναμο με το δυφιορρεύμα), και η αγορά υπηρεσιών Ρ/Τ μετάδοσης (που διακρίνονται ανά πλατφόρμα, δηλ. επίγεια, καλωδιακή, δορυφορική).

Για την εν γένει προσέγγιση στον καθορισμό της σημαντικής ισχύος στην αγορά ακολουθήθηκαν οι αρχές που περιλαμβάνονται στις κατευθύνσεις για την σημαντική ισχύ στην αγορά (SMP). Ενώ το μερίδιο της αγοράς παραμένει σημαντικός παράγοντας, και άλλοι παράγοντες αποδείχθηκαν επίσης σημαντικοί για την γενική ανάλυση (συμπεριλαμβανομένης της δυναμικής της αγοράς, των φραγμών εισόδου και του δυνητικού ανταγωνισμού).

Από άποψη διορθωτικών μέτρων, οι ΕΡΑ τείνουν εν γένει να επιβάλουν υποχρεώσεις σε επιχειρήσεις που έχουν χαρακτηρισθεί ως διαθέτουσες σημαντική ισχύ στην αγορά σύμφωνα με τα προβλήματα ανταγωνισμού που έχουν εντοπιστεί στις σχετικές αγορές. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι ΕΡΑ έχουν υιοθετήσει ασύμμετρη μεθοδολογία, δηλαδή επιβολή διαφορετικών διορθωτικών μέτρων σε επιχειρήσεις με σημαντική ισχύ στην αγορά σε παρεμφερείς αγορές στο ίδιο κράτος μέλος. Τούτο είναι δυνατό σύμφωνα με το πλαίσιο, υπό την προϋπόθεση ότι η αντιμετώπιση αυτή είναι αιτιολογημένη.

Από την εμπειρία προκύπτει, τέλος, ότι οι ΕΡΑ κατά την έγκριση των τελικών μέτρων τους έχουν λάβει πλήρως υπόψη τα σχόλια που περιλαμβάνονται στις αποφάσεις της Επιτροπής.

5. ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΩΝ ΡΥΘΜΙΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΕΕ 25

Ενώ η εικόνα της αγοράς είναι ευρύτερα θετική, η Επιτροπή εντόπισε σειρά καίριων πεδίων όπου πρέπει να βελτιωθεί η κανονιστική ρύθμιση στα κράτη μέλη. Το ακόλουθο κεφάλαιο αναφέρεται σε ορισμένα από τα μείζονα θέματα κανονιστικής ρύθμισης που προέκυψαν.

5.1 Εθνικές ρυθμιστικές αρχές (ΕΡΑ)

Η δυνατότητα εύρυθμης λειτουργίας των εθνικών αγορών είναι ευθέως ανάλογη με την ποιότητα του νομικού πλαισίου που τίθεται σε ισχύ στα κράτη μέλη όσον αφορά τις ΕΡΑ.

Οι ΕΡΑ πρέπει να είναι ανεξάρτητες από κάθε εμπορικό ή άλλο επιμέρους συμφέρον. Πρέπει επίσης να τους έχουν ανατεθεί όλες οι εξουσίες που καθορίζονται στο πλαίσιο, καθώς και να είναι σε θέση να τις ασκούν χωρίς εξωτερικές παρεμβάσεις.

Η Επιτροπή υποστηρίζει ανεπιφύλακτα τις εργασίες που διεξήγαγαν μέχρι στιγμής οι ΕΡΑ για προετοιμασία ή κοινοποίηση αναλύσεων της αγοράς, και ιδίως τη συνεργασία τους στην ομάδα των ευρωπαϊκών ρυθμιστικών αρχών με σκοπό την αναζήτηση κοινής μεθοδολογίας για την κανονιστική ρύθμιση, σε συμμόρφωση προς το πλαίσιο.

Η Επιτροπή έχει, ωστόσο, σημαντικές επιφυλάξεις σχετικά με την πλήρη τήρηση, και στα 25 κράτη μέλη, των αρχών της ανεξαρτησίας και της αμεροληψίας. Μέρος του προβληματισμού αυτού προκύπτει από το γεγονός ότι δεν έχει εξασφαλιστεί σε όλες τις περιπτώσεις πλήρης διαχωρισμός μεταξύ της συμμετοχής του κράτους και της λήψης αποφάσεων ρυθμιστικού χαρακτήρα. Εκφράζεται επίσης η ανησυχία ότι σε ορισμένες χώρες οι ΕΡΑ ενδέχεται να περιορίζονται κατά την εφαρμογή κατάλληλων ρυθμιστικών διορθωτικών μέτρων υπό το πρίσμα των αντίστοιχων αναλύσεων της αγοράς. Τούτο μπορεί, π.χ., να προκύψει εφόσον υπουργεία, τα οποία δεν έχουν κοινοποιθεί ως υπεύθυνες ΕΡΑ για ανάλυση της αγοράς, παρεμβαίνουν εκδίδοντας εντολές ή κατευθύνσεις που επηρεάζουν τις ρυθμιστικές αποφάσεις των ΕΡΑ. Σε ορισμένες περιπτώσεις ευθύνεται η εθνική νομοθεσία για τον περιορισμό της διακριτικής ευχέρειας της κανονιστικής αρχής να προβαίνει σε ρύθμιση της αγοράς. Τούτο ενδέχεται να λάβει τη μορφή ενός περιορισμού των ρυθμιστικών διορθωτικών μέτρων που είχε στη διάθεσή της μια ΕΡΑ, ή επιβολής στη νομοθεσία υπερβολικών κριτηρίων για την επιβολή απαιτήσεων κανονιστικής ρύθμισης. Ακόμη και στην περίπτωση που βάσει της εθνικής νομοθεσίας η ΕΡΑ διαθέτει πλήρεις εξουσίες, υπάρχουν περιπτώσεις κατά τις οποίες εμποδίζονται ο αποτελεσματικός ανταγωνισμός από την έλλειψη επιβολής των αποφάσεων των ΕΡΑ.

Ένα περαιτέρω ζήτημα μείζονος προβληματισμού για την Επιτροπή είναι η χρονική διάρκεια των διαδικασιών προσφυγής έναντι αποφάσεων των ΕΡΑ. Η Επιτροπή εξετάζει την κατάσταση σε σημαντικό αριθμό κρατών μελών. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η κατάσταση επιβαρύνεται από τη συστηματική αναστολή των αποφάσεων των ΕΡΑ εφόσον εκκρεμεί προσφυγή.

Τέλος, η ανάγκη των ΕΡΑ να πραγματοποιήσουν ανασκοπήσεις της αγοράς σε συνδυασμό με τις εργασίες τους όσον αφορά την επισκόπηση της αγοράς, την επίλυση διαφορών και την επιβολή μέτρων, προξένησε, σε ορισμένες περιπτώσεις, σοβαρά προβλήματα λόγω έλλειψης πόρων σε σημαντικό αριθμό ρυθμιστικών αρχών

5.2 Τέλη για την αδειοδότηση υπηρεσιών

Τα τέλη που αναφέρονται στη διαχείριση συστημάτων αδειοδότησης και τη χορήγηση δικαιωμάτων χρήσης είναι διαφανή, αναλογικά και αντικειμενικά αιτιολογημένα, καλύπτουν δε μόνο το πραγματικό διοικητικό κόστος. Δεν μπορούν να επιβληθούν άλλα τέλη.

Η Επιτροπή εξετάζει τη θέση σειράς κρατών μελών, σύμφωνα με την οποία τα τέλη είναι σχετικά υψηλά και θα πρέπει να επαληθευθεί η συμμόρφωση με τις εν λόγω αρχές. Διερευνά επίσης διάφορα τέλη που έχουν επιβληθεί σε συντελεστές της αγοράς, καθώς και συνεισφορά σε προγράμματα για τη διάδοση ευρυζωνικών επικοινωνιών ως προς την συμμόρφωσή τους με τις οδηγίες.

5.3 Μεμονωμένα δικαιώματα χρήσης ραδιοσυχνοτήτων

Εφόσον τα κράτη μέλη χορηγούν μεμονωμένα δικαιώματα για τη χρήση ραδιοσυχνοτήτων ισχύουν διαφανείς και αμερόληπτες διαδικασίες. Η εν λόγω απαίτηση έχει μεταφερθεί ευρύτερα σε εθνικό επίπεδο και η Επιτροπή εξετάζει κατά πόσον η πρακτική εφαρμογή των εν λόγω κριτηρίων τηρείται στην πράξη σε σειρά κρατών μελών εφόσον δεν υφίσταται εθνικός πίνακας κατανομής συχνοτήτων ή εξαιτίας των διαδικασιών αδειοδότησης.

5.4 Δικαιώματα διέλευσης, συντοπισμός και μερισμός ευκολιών

Η Επιτροπή σημειώνει τα εμμένοντα προβλήματα που προέκυψαν σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, ιδίως όσον αφορά τη χορήγηση δικαιωμάτων εγκατάστασης ιστών και κεραιών για την παροχή κινητών υπηρεσιών, καθώς και τα σχετικά τέλη. Τούτο, καθυστέρησε, σε ορισμένες περιπτώσεις, την έναρξη εμπορικής εκμετάλλευσης υποδομής τρίτης γενιάς, ενίοτε εξαιτίας αυστηρών σχετικών απαιτήσεων στις εθνικές άδειες. Μια περίπτωση βέλτιστης πρακτικής σχετικά είναι η εγκατάσταση εκ μέρους της ΕΡΑ μια δημόσιας διαθέσιμης βάσης δεδομένων των ισχυουσών και μελλοντικών θέσεων ιστών.

5.5 Παροχή καθολικής υπηρεσίας

Η παροχή ελάχιστης δέσμης υπηρεσιών σε όλους τους τελικούς χρήστες σε οικονομικά προσιτές τιμές και με καθορισμένη ποιότητα είναι καίρια αρχή του πλαισίου των κανονιστικών ρυθμίσεων· απαιτείται από τα κράτη μέλη να εξασφαλίζουν ότι καμία επιχείρηση ή κατηγορία επιχειρήσεων δεν θα αποκλείεται εκ των προτέρων από την παροχή καθολικής υπηρεσίας. Η Επιτροπή εξετάζει ενδελεχώς ανησυχίες που διατυπώθηκαν ότι σε σειρά κρατών μελών ο πάροχος καθολικής υπηρεσίας ενδέχεται να καθοριστεί χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η αρχή αυτή ή χωρίς την απαραίτητη διαφάνεια.

5.6 Υποχρεώσεις μεταφοράς σήματος

Τα κράτη μέλη δύνανται να επιβάλουν υποχρεώσεις μεταφοράς σήματος μόνον εφόσον τούτο είναι απαραίτητο για την αντιμετώπιση σαφώς καθορισμένων στόχων γενικού συμφέροντος. Η Επιτροπή εξετάζει τον τρόπο επιβολής των εν λόγω υποχρεώσεων σε ορισμένες χώρες, ιδίως για να διαπιστωθεί εάν υφίσταται σαφής σύνδεση μεταξύ των υποχρεώσεων και των στόχων, ώστε η διακριτική εξουσία των αρχών να χορηγούν καθεστώς υποχρέωσης μεταφοράς σήματος να μην δίνει αφορμή για αυθαίρετες αποφάσεις.

5.7 Ανεπίκλητες εμπορικές επικοινωνίες

Η Επιτροπή σημειώνει ότι, μολονότι οι κανόνες για το δικαίωμα επιλογής στην οδηγία για την προστασία της ιδιωτικής ζωής στις ηλεκτρονικές επικοινωνίες έχουν εν γένει μεταφερθεί στο εθνικό δίκαιο, παρατηρείται επίσης τάση προς υιοθέτηση εθελοντικών κωδίκων για την προστασία των χρηστών. Η εξέλιξη αυτή χαιρετίζεται.

5.8 Δεδομένα κίνησης

Η Επιτροπή θα εξετάσει την αυξανόμενη τάση των αρχών σε σειρά κρατών μελών να επεκτείνουν την νόμιμα προβλεπόμενη χρονική περίοδο κατά τη διάρκεια της οποίας δύναται να επιβάλλεται, για λόγους επιβολής του νόμου, απαίτηση διατήρησης δεδομένων κίνησης.

5.9 Εφαρμογή των μεταβατικών διατάξεων στην ΕΕ 15

Τα κράτη μέλη της ΕΕ 15 είναι υποχρεωμένα βάσει των μεταβατικών διατάξεων να εξασφαλίζουν την ισχύ των υφιστάμενων κανονιστικών υποχρεώσεων σε επιχειρήσεις με σημαντική ισχύ στην αγορά έως ότου το θέμα καθοριστεί από τις ρυθμιστικές αρχές σε συμφωνία με το νέο πλαίσιο.

Η Επιτροπή εξετάζει ανησυχίες που διατυπώθηκαν σύμφωνα με τις οποίες υφίστανται ακόμη περιπτώσεις όπου οι υποχρεώσεις αυτές, αναφερόμενες λόγου χάρη σε λογιστική κόστους και λογιστικό διαχωρισμό, δεν εφαρμόζονται ορθά, με αποτέλεσμα συμπίεση περιθωρίων σε βάρος των νεοεισερχόμενων. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ανάλογα αποτελέσματα προκύπτουν από διαφορές στον τρόπο και τις λεπτομέρειες της ρυθμιστικής εξέτασης στην οποία υποβάλλονται τιμολόγια χονδρικής, πρόσβασης και λιανικής.

Η Επιτροπή προβληματίζεται επίσης ότι η θετική εξέλιξη των επενδύσεων των νεοεισερχόμενων και η μετάβαση πελατών σε βελτιωμένα προϊόντα μέσω μετακίνησης από προϊόντα μεταπώλησης σε δυφιόρρευμα και αποδεσμοποίησης στον τοπικό βρόχο, ενέχεται σε ορισμένες περιπτώσεις να αντιστραφεί λόγω διαδικαστικών προβλημάτων. Ως αποτέλεσμα, εξελίξεις που, λόγω χάρη αναφέρονται στην υλοποίηση της αποδεσμοποίησης του τοπικού βρόχου εμφανίζονται με άνισο τρόπο στα κράτη μέλη. Σε κάθε περίπτωση πρέπει η ανασκόπηση της αγοράς να επιταχύνεται και η εφαρμογή του μεταβατικού καθεστώτος να περιορίζεται στο ελάχιστο ώστε να αντιμετωπίζονται τα εκκρεμή θέματα.

5.10 Υλοποίηση των "συνθηκών εκκίνησης" στα νέα κράτη μέλη

Τα νέα κράτη μέλη όφειλαν να εξασφαλίσουν ότι την ημέρα της προσχώρησής τους θα είχαν τεθεί σε λειτουργία οι ρυθμιστικές υποχρεώσεις για επιχειρήσεις με σημαντική ισχύ στην αγορά. Μερικά από τα εκκρεμή προβλήματα στην Ευρώπη των 10 αναπαράγουν τα υφιστάμενα στο παλιό πλαίσιο στην Ευρώπη των 15, όπως η λογιστική κόστους και η διαφάνεια των τιμολογίων. Η ύπαρξη κατάλληλης προσφοράς διασύνδεσης αναφοράς είναι επίσης συζητήσιμη σε ορισμένα από τα νέα κράτη μέλη. Μια περαιτέρω αδυναμία σε ορισμένα από αυτά είναι η απουσία πλήρους υλοποίησης της επιλογής φορέα, της προεπιλογής φορέα και της φορητότητας αριθμού.

6. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Η Ευρώπη βρίσκεται σε κρίσιμη φάση της ανάπτυξης μιας νέας και δυναμικής οικονομίας που κατευθύνεται από τη σύγκλιση των τεχνολογιών και την καινοτομία στις υπηρεσίες. Από τις αγορές ηλεκτρικών επικοινωνιών προέρχονται μηνύματα αναζωογόνησης, πρέπει επομένως να ανακτηθεί έδαφος προς όφελος της ευρύτερης ευρωπαϊκής οικονομίας.

Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η πλήρης και ορθή υλοποίηση του πλαισίου κανονιστικών ρυθμίσεων για τις ηλεκτρονικές επικοινωνίες καθώς και η αποτελεσματική εφαρμογή των κοινοτικών κανόνων ανταγωνισμού. Το δυναμικό για ανταγωνισμό, καινοτομία και επενδύσεις θα πραγματοποιηθεί πλήρως μόνον εάν τα κράτη μέλη δώσουν προτεραιότητα στην μεταφορά στο εθνικό δίκαιο και προσδώσουν πλήρη ισχύ στις κοινοτικές αρχές που έχουν ήδη αποφασιστεί. Η Επιτροπή θα συνεχίσει να υποβάλει εκθέσεις σχετικά με την πρόοδο, ενώ θα εστιάσει ιδιαίτερα σε θέματα πρακτικής εφαρμογής των εθνικών διατάξεων μετά τη μεταφορά.

[1] Βλ. Ανακοίνωση της Επιτροπής ‘Συνδέσεις υψηλών ταχυτήτων στην Ευρώπη: πρόσφατες εξελίξεις στον τομέα των ηλεκτρονικών επικοινωνιών’ COM(2004) 61 τελικό. Βλ. Ανακοίνωση της Επιτροπής ‘Κινητές ευρυζωνικές υπηρεσίες’, 30 Ιουνίου 2004, COM(2004) 447

[2] http://europa.eu.int/information_society/topics/telecoms/regulatory/new_rf/index_en.htm

[3] Κανονιστικές ρυθμίσεις και αγορές στις ευρωπαϊκές ηλεκτρονικές επικοινωνίες κατά το 2003, COM(2003) 715

[4] Εφόσον δεν αναφέρεται αλλιώς, τα δεδομένα παρέχονται από τις εθνικές ρυθμιστικές αρχές.

[5] Σε ονομαστικές τιμές. Πηγή: EITO και IDATE

[6] Πηγή: εκτίμηση EITO

[7] Ο όρος αυτός αναφέρεται σε κατάσταση κατά την οποία ο νεοεισερχόμενος επωφελείται αρχικά από προϊόντα πρόσβασης σε διάφορα επίπεδα της αξιακής αλυσίδας ώστε να δημιουργήσει βάση πελατών, και ακολούθως εγκαθιστά και αναπτύσσει σταδιακά τη δική του υποδομή για τους πελάτες.

[8] Ανακοίνωση τύπου IP/04/994 της Επιτροπής http://europa.eu.int/rapid

[9] Βάσει στοιχείων ΕΡΑ

[10] Ανακοίνωση τύπου IP/04/281 της Επιτροπής http://europa.eu.int/rapid

[11] Υπηρεσίες παρεχόμενες μέσω ιδιόκτητης υποδομής ή μέσω πλήρως αποδεσμοποιημένων γραμμών

[12] Αυξανόμενη ποικιλία προσφορών ως προς τιμές και χωρητικότητα

[13] Υπεραστικές και διεθνείς κλήσεις

[14] Οδηγίες πλαίσιο για την πρόσβαση, την αδειοδότηση, την καθολική υπηρεσία και τον ανταγωνισμό

[15] Investment by New Entrants in Europe, 2004, Strategy and Policy Consultants Network

[16] Οι υποθέσεις αυτές αφορούσαν την αγορά διεθνών κλήσεων (υπόθεση FI/2003/0024 και FI/2003/0027) και την αγορά για πρόσβαση και εκκίνηση κλήσεων σε δημόσια κινητά τηλεφωνικά δίκτυα (υπόθεση FI/2004/0082) στην Φινλανδία, καθώς και την αγορά υπηρεσιών μεταγωγής στο σταθερό δημόσιο τηλεφωνικό δίκτυο (υπόθεση AT/2004/0090) στην Αυστρία.