Βρυξέλλες, 19.11.2004

COM(2004) 757 τελικό

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Προκλήσεις για την ευρωπαϊκή κοινωνία της πληροφορίας μετά το 2005

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

1. Εισαγωγή 3

2. Η συμβολή των ΤΠΕ στους στόχους της Λισαβόνας 3

3. Η συνεχιζόμενη ανάγκη πολιτικών για την κοινωνία της πληροφορίας 4

4. Θέματα πολιτικής για την κοινωνία της πληροφορίας μετά το 2005 6

5. Συμπεράσματα 11

Εισαγωγή

Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Λισαβόνας, το Μάρτιο του 2000, οι επικεφαλής κρατών και κυβερνήσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης δρομολόγησαν μία στρατηγική που θα προετοιμάσει την ΕΕ για τις προκλήσεις του νέου αιώνα, η οποία έγινε γνωστή με το όνομα «Στρατηγική της Λισαβόνας». Οι στόχοι που τέθηκαν στη Λισαβόνα - υψηλότερη ανάπτυξη, περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας και ευρύτερη κοινωνική ένταξη - ήταν φιλόδοξοι. Αναγνωρίστηκε ότι κεντρικό ρόλο για την επίτευξη τους έχουν οι τεχνολογίες πληροφοριών και επικοινωνιών (ΤΠΕ). Στο εαρινό Συμβούλιο του 2004[1] καθώς και στην πρόσφατη έκθεση Wim Κok επιβεβαιώθηκε ο καίριος ρόλος που έχει η «κοινωνία της πληροφορίας για όλους»[2].

Ανταποκρινόμενη, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δρομολόγησε την πρωτοβουλία eEurope ώστε να δοθεί μια πολιτική ώθηση στην ανάπτυξη της κοινωνίας της πληροφορίας. Η πρωτοβουλία eEurope υπήρξε επιτυχής σε όλα τα πεδία. Αντιμετώπισε τα σωστά θέματα στο σωστό χρόνο και έτσι λειτούργησε καταλυτικά για τη συζήτηση πολιτικής σχετικά με την κοινωνία της πληροφορίας σε ολόκληρη την Ευρώπη και πέραν αυτής. Το τρέχον σχέδιο δράσης eEurope διαρκεί έως το τέλος του 2005, ενώ η πρόσφατη ενδιάμεση αξιολόγηση επιβεβαίωσε ότι οι κύριοι στόχοι του θα παραμείνουν ισχυροί έως τότε.

Στο πλαίσιο αυτό, κρίνεται πλέον ενδεδειγμένο να καταγραφούν τα επιτεύγματα, να εξεταστούν οι επερχόμενες προκλήσεις και να προσδιοριστούν πολιτικές για την αντιμετώπισή τους. Η παρούσα ανακοίνωση στοχεύει στην έναρξη ευρύτερης συζήτησης πολιτικής σχετικά με την στρατηγική της ΕΕ για την κοινωνία της πληροφορίας, πέραν του 2005.[3] Παρέχει ενδείξεις σχετικά με τα κύρια πεδία όπου έχει νόημα να ασκηθεί πολιτική σε επίπεδο ΕΕ για θέματα ΤΠΕ.

Η συμβολή των ΤΠΕ στους στόχους της Λισαβόνας

Οι ΤΠΕ αποτελούν καίριο συστατικό της στρατηγικής της Λισαβόνας. Η σημασία τους προκύπτει τόσο από τη συμβολή τους στην ευρύτερη λειτουργία της οικονομίας, καθώς επίσης και από τα οφέλη που προσφέρουν εν γένει στην κοινωνία. Η σημασία των ΤΠΕ μπορεί να συνοψισθεί ως εξής:

- Πρώτον, ο τομέας εξοπλισμού και υπηρεσιών ΤΠΕ είναι αφεαυτού σημαντικός . Παρουσίασε αύξηση από 4% του ΑΕΠ της ΕΕ στις αρχές της δεκαετίας του ’90 σε περίπου 8%, ενώ το 2000 κάλυψε το 6% της απασχόλησης στην ΕΕ.[4] Πρόκειται για έναν από τους πλέον καινοτόμους τομείς, όπου κατευθύνεται το 18% των συνολικών δαπανών της ΕΕ σε έρευνα και ανάπτυξη (Ε&Α)[5]. Είναι επίσης ένας από τους πλέον παραγωγικούς τομείς, με ετήσια αύξηση της παραγωγικότητας κατά μέσο όρο 9% στη διάρκεια της περιόδου 1996-2000.[6]

- Δεύτερον, οι ΤΠΕ είναι κεντρικής σημασίας ώστε να δοθεί ώθηση στην παραγωγικότητα και να βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητα . Ποσοστό 40% της αύξησης της παραγωγικότητας στην ΕΕ μεταξύ 1995 και 2000 οφείλεται στις ΤΠΕ.[7] Τα κέρδη για την οικονομία από τις ΤΠΕ προκύπτουν άμεσα από την ανάπτυξη και την καινοτομία σε αγορές για προϊόντα και υπηρεσίες ΤΠΕ, καθώς και από τη χρήση ΤΠΕ για την αύξηση των επιδόσεων στις εμπορικές συναλλαγές. Οι ΤΠΕ αποτελούν σε διαρκώς μεγαλύτερο βαθμό αναπόσπαστο μέρος όλων των βιομηχανικών αγορών και των αγορών υπηρεσιών, είτε μέσω ενσωμάτωσης συστατικών ΤΠΕ σε προϊόντα (λόγου χάρη σε καταναλωτικές συσκευές, αυτοκίνητα, ιατρικές διατάξεις) ή ως μέρος της προσφοράς υπηρεσιών (ιχνηλάτηση διανομών θεμάτων, τραπεζικές ηλε-συναλλαγές). Ως προκύπτει από εμπειρικά στοιχεία, το χάσμα παραγωγικότητας που χωρίζει την Ευρώπη από τις ΗΠΑ σε μεγάλο βαθμό ερμηνεύεται εξαιτίας των χαμηλότερων επενδύσεων της Ευρώπης σε ΤΠΕ.

- Τέλος, οι ΤΠΕ προωθούν την ιδιότητα του πολίτη και την ποιότητα ζωής . Διευκολύνουν την παροχή περισσότερων και καλύτερων υπηρεσιών σε μεγαλύτερο αριθμό ατόμων. Νέα εργαλεία πληροφόρησης συμβάλλουν στη βελτίωση της διαφάνειας, καθώς και των σχέσεων των κυβερνήσεων με τους πολίτες. Οι ΤΠΕ είναι επίσης ισχυρό εργαλείο για τη διατήρηση και προώθηση της ευρωπαϊκής ποικιλομορφίας και πολιτιστικής κληρονομιάς μέσω της ευρύτατης διάθεσης του περιεχομένου.

Διάφορες χώρες της ΕΕ ξεχωρίζουν επειδή έχουν υιοθετήσει καινοτομίες σε ΤΠΕ και έχουν επωφεληθεί από αυτές.[8] Πρέπει όμως να βελτιωθεί σημαντικά η μέση ευρωπαϊκή επίδοση όσον αφορά την υλοποίηση του δυναμικού των ΤΠΕ. Μέσα στο σημερινό πλαίσιο, όπου η Ευρώπη απέχει ακόμη από την επίτευξη των στόχων της Λισαβόνας, είναι σημαντικό να αξιοποιηθούν πλήρως οι ευκαιρίες των ΤΠΕ.[9]

Η συνεχιζόμενη ανάγκη πολιτικών για την κοινωνία της πληροφορίας

Η αξιοποίηση του δυναμικού που περιέχουν οι ΤΠΕ απαιτεί την υλοποίηση ειδικών πολιτικών ΤΠΕ για πολλά ακόμα έτη. Βρισκόμαστε ακόμα σε αρχική φάση της εγκατάστασης των τεχνολογιών αυτών. Η προώθηση της ευρύτερης εμπέδωσής τους εξαρτάται από την ικανότητά μας να αντιμετωπίσουμε πολλά θέματα που προκύπτουν από τη χρήση των εν λόγω τεχνολογιών. Γενικά, οι ΤΠΕ επιταχύνουν το ρυθμό της τεχνολογικής προόδου, του εκσυγχρονισμού και της διαρθρωτικής προσαρμογής των οικονομιών.

- Πολλά έχουν επιτευχθεί μέσω της ανάπτυξης και των εφαρμογών ΤΠΕ, ενώ πολύ περισσότερα αναμένονται. Παραδείγματος χάριν, στην ΕΕ των 15, τον Ιούλιο του 2004, περίπου 80% του πληθυσμού ήταν προσβάσιμο μέσω ευρυζωνικών τεχνολογιών, αλλά μόνο 7,7%, κατά μέσο όρο, ήταν συνδρομητές.[10] Μαζί με την πρόσφατη αύξηση στις κινητές υπηρεσίες τρίτης γενιάς, το στοιχείο αυτό αποτελεί ένδειξη σημαντικού δυναμικού μελλοντικής ανάπτυξης για τα επόμενα έτη. Επιπλέον, ενδέχεται να εμφανιστούν νέες αποδιοργανωτικές τεχνολογίες.[11] Κατά συνέπεια θα πρέπει οι τρέχουσες πολιτικές, όπως η κανονιστική ρύθμιση ή οι πολιτικές ραδιοφάσματος, να προσαρμοστούν σε νέες εξελίξεις.

- Σημαντικές εξελίξεις παρατηρούνται σε παγκόσμιο επίπεδο. Η παγκόσμια αγορά ΤΠΕ επεκτείνεται ταχέως. Καθίσταται διαρκώς ανταγωνιστικότερη ενώ νέοι συντελεστές εισέρχονται στην αγορά. Μεταξύ του 1992 και του 2001, η δαπάνη για ΤΠΕ στην Κίνα, την Ινδία και τη Βραζιλία παρουσίασε ταχεία αύξηση, κατά μέσο όρο μεταξύ 20 και 35% ετησίως κατά τη διάρκεια της εν λόγω περιόδου.[12] Η ΕΕ πρέπει να παρακολουθήσει από κοντά τις εξελίξεις στις χώρες αυτές ώστε να αντιληφθεί τον αντίκτυπό τους. Σημαντικό για την ΕΕ είναι επίσης να συμμετέχει σε αποφάσεις που αφορούν την παγκόσμια διάρθρωση και διαχείριση δικτύων.

- Ουσιαστική σημασία για την εν γένει ισχύ του τομέα ΤΠΕ καθώς και για την ενσωμάτωσή τους στην ευρύτερη οικονομία έχει η ισχυρή παρουσία στην έρευνα και την ανάπτυξη. Κυβερνήσεις και η Ευρωπαϊκή Ένωση ενθαρρύνουν και υποστηρίζουν την ερευνητική προσπάθεια Ευρωπαϊκών εταιρειών μέσω της δημιουργίας ευνοϊκού επιστημονικού, χρηματοοικονομικού και επιχειρηματικού περιβάλλοντος. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το πρόγραμμα πλαίσιο έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο. Η ανάγκη όμως για Ε&Α σε ΤΠΕ αυξάνεται συνεχώς ενώ η έρευνα θα πρέπει να συμπληρώνεται από προσπάθειες προώθησης καινοτομιών που κατευθύνονται από ΤΠΕ, όπως προβλέπεται στο προτεινόμενο πλαίσιο καινοτομίας και ανταγωνιστικότητας.[13]. Παρομοίως, παρατηρείται αυξανόμενη ανάγκη έρευνας όσον αφορά τον κοινωνικοοικονομικό αντίκτυπο από την εφαρμογή ΤΠΕ στους διάφορους τομείς, συμπεριλαμβανομένων ισχυρότερων κοινοπραξιών πλειόνων ενδιαφερομένων καθώς και δημοσίου - ιδιωτών καθώς και βελτιωμένου συντονισμού των εθνικών πρωτοβουλιών.

- Η κανονιστική ρύθμιση των δραστηριοτήτων ΤΠΕ και ιδίως των ηλεκτρονικών επικοινωνιών θα διατηρήσει την καθοριστική της σημασία για τη δημιουργία ευνοϊκού περιβάλλοντος για περισσότερες επενδύσεις, καινοτομία, νέες υπηρεσίες και χαμηλότερες τιμές. Από το 2003 ισχύει νέο πλαίσιο κανονιστικών ρυθμίσεων για τις ηλεκτρονικές επικοινωνίες στην ΕΕ. Υπάρχει ανάγκη να εξασφαλιστεί η πλήρης και αποτελεσματική εφαρμογή του, καθώς και ότι θα παραμένει κατάλληλο και ενδεδειγμένο μέσα σε περιβάλλον ταχείας εξέλιξης των τεχνολογιών.

- Υπάρχουν πολλά άλλα θέματα κανονιστικών ρυθμίσεων με σημαντικό αντίκτυπο για την ανάπτυξη των ΤΠΕ. Σε αυτά περιλαμβάνεται η προστασία των δικαιωμάτων δημιουργού, οι κανόνες που ισχύουν για τις κινητές πληρωμές και τις μικροπληρωμές, η προστασία της ιδιωτικής ζωής και οι ανάγκες των οργανισμών επιβολής του νόμου. Απαιτείται να καταβληθεί συντονισμένη προσπάθεια για τον προσδιορισμό και την υλοποίηση λύσεων που θα διασφαλίζουν τις θεμιτές ανησυχίες που εγείρουν καλείται να αντιμετωπίσει ένα κατάλληλα διαμορφωμένο επιχειρησιακό και κανονιστικό περιβάλλον, παρέχοντας παράλληλα τη δυνατότητα πλήρους αξιοποίησης των οφελών από τις ΤΠΕ.

- Υφίσταται επίσης ανάγκη σύνδεσης των διάφορων πρωτοβουλιών της ΕΕ για την κοινωνία της πληροφορίας. Η δικτυωμένη οικονομία θα αξιοποιήσει πλήρως το δυναμικό της μόνον με την άρση των τομεακών ορίων και εφόσον εξασφαλιστεί η αφομοίωση των ΤΠΕ στην κοινωνία. Λόγου χάρη, η υιοθέτηση του ηλ-επιχειρείν θα ενθαρρυνθεί σε μεγάλο βαθμό εάν βελτιωθεί η επιγραμμική δυνατότητα επικοινωνίας και συναλλαγών μεταξύ των επιχειρήσεων και δημόσιας διοίκησης.

- Από την άποψη της σημερινής αυξανόμενης εξάρτησης από ανοιχτά δίκτυα και συστήματα ΤΠ, οι αδυναμίες και τα τρωτά σημεία τους συνιστούν σοβαρή απειλή. Απαιτείται στενή διεθνής συνεργασία των κλάδων της αγοράς για την αντιμετώπιση απειλών ασφαλείας και την αποτροπή αξιόποινων πράξεων στον κυβερνοχώρο. Η ασφάλεια του ΄Ιντερνετ διατηρεί υψηλή προτεραιότητα, με δραστηριότητα υποστήριξης της σταθερότητας και σθεναρότητας του συστήματος, όπως είναι η προετοιμασία έναντι κινδύνων, η συμμόρφωση, καθώς και ο τρόπος χρήσης και η διαχείρισή του.

- Οι ίδιες οι κυβερνήσεις αποτελούν σημαντικούς προμηθευτές και χρήστες ΤΠΕ. Με τον τρόπο αυτό επηρεάζουν την αφομοίωση των ΤΠΕ χρησιμοποιώντας τις πολιτικές τους στις δημόσιες αγορές για υποστήριξη των πλέον τεχνολογικά προηγμένων προϊόντων και υπηρεσιών καθώς και αυξάνοντας την προσφορά τους σε επιγραμμικές υπηρεσίες (ηλε-κυβέρνηση, ηλ- υγεία, ηλε-μάθηση κλπ.). Πρέπει να αναπτυχθεί μια σφαιρική προσέγγιση στην εκμετάλλευση του δυναμικού των ΤΠΕ για την προώθηση μεγαλύτερης αποτελεσματικότητας και απόδοσης στον δημόσιο τομέα, και παράλληλη προσαρμογή επιγραμμικών υπηρεσιών για τις ανάγκες επιχειρήσεων και πολιτών.

- Η αποτελεσματική χρήση ΤΠΕ καθίσταται διαρκώς συνθετότερη με την πάροδο του χρόνου. Τα ταχέως μεταβαλλόμενα πρότυπα και τα εργαλεία, καθώς και η διαλειτουργικότητά τους απαιτούν συνεχή και εξειδικευμένη προσοχή. Για αποτελεσματική χρήση της προόδου που έχει επιτευχθεί σε ΤΠΕ πρέπει επομένως οι μικρές επιχειρήσεις να έχουν πρόσβαση σε ικανές, οικονομικά προσιτές και στοχοθετημένες υπηρεσίες υποστήριξης, προσαρμοσμένες στις ειδικές τους ανάγκες για λύσεις ΤΠΕ, τόσο εσωτερικές όσο και προσανατολισμένες στις ανάγκες των πελατών.

Για τους λόγους αυτούς, πρέπει όλες οι χώρες να διαθέτουν συνεκτικές πολιτικές ΤΠΕ. Αυτό είναι το πολιτικό μήνυμα που προωθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση στις τρέχουσες εργασίες της παγκόσμιας διάσκεψης για την κοινωνία της πληροφορίας.

Θέματα πολιτικής για την κοινωνία της πληροφορίας μετά το 2005

Η αυξανόμενη διάδοση ΤΠΕ προωθεί μεταβολές και πέραν της τεχνολογίας. Η χρήση ΤΠΕ συνεπάγεται νέους τρόπους επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης μεταξύ πολιτών, επιχειρήσεων και του κράτους, καταλήγοντας σε νέες κοινωνικές και οικονομικές δομές και νέους τρόπους διακυβέρνησης.

Βάσει πρόσφατων εμπειριών με την πολιτική της ΕΕ για την κοινωνία της πληροφορίας, η Επιτροπή εντόπισε σειρά θεμάτων που θεωρεί συναφή για την ανάπτυξη μιας συνεκτικής και μελλοντοστρεφούς ευρωπαϊκής πολιτικής για την κοινωνία της πληροφορίας μετά το 2005.[14]

Περιεχόμενο και υπηρεσίες

Μεγάλος αριθμός χρηστών διαθέτουν πλέον πρόσβαση σε υποδομή και υπηρεσίες που παρέχουν τη δυνατότητα διανομής πολλών τύπων ψηφιακού περιεχομένου. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν τεράστιες δυνατότητες στην αγορά για την ανάπτυξη ελκυστικού περιεχομένου και υπηρεσιών, προς όφελος τόσο των χρηστών όσο και της οικονομίας. Ωστόσο, η πρόοδος στο πεδίο αυτό είναι βραδεία.

Το οπτικοακουστικό περιεχόμενο και τα πολυμέσα είναι κατευθυντήριες δυνάμεις για την επιτυχία των νέων τεχνολογιών εν γένει και, ειδικότερα, των ευρυζωνικών. Είναι κατά συνέπεια σημαντικό για την Ευρωπαϊκή Ένωση να διαδραματίσει ενεργό ρόλο υποστηρίζοντας τους παρόχους περιεχομένου και ενισχύοντας την εμφάνιση καινοτόμων υπηρεσιών. Η ανάπτυξη νέων υπηρεσιών και περιεχομένου επιβραδύνεται από διάφορα εμπόδια: ορισμένα είναι κανονιστικού χαρακτήρα, όπως η αβεβαιότητα γύρω από την εφαρμογή των κανόνων για χρηματοοικονομικές υπηρεσίες στις πληρωμές μέσω κινητών επικοινωνιών ή η ανάπτυξη και αποδοχή συστημάτων που επιτρέπουν τη θεμιτή χρήση περιεχομένου συμβατού με τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας. Ορισμένα συνδέονται με την αγορά, όπως είναι η δυσκολία καθιέρωσης συστημάτων ή προβλήματα διαλειτουργικότητας, έλλειψη προσβασιμότητάς και φιλικότητας προς τον χρήστη, καθώς και οι καταστάσεις όπου οι νέες υπηρεσίες ανταγωνίζονται με ήδη υφιστάμενες. Άλλα συνδέονται επίσης με καταστάσεις δεσπόζουσας θέσης στην αγορά. Η ανάπτυξη της αγοράς για νέες υπηρεσίες και περιεχόμενο θα εξαρτηθεί από την ικανότητα εξεύρεσης ενδεδειγμένων λύσεων στον μακρύ αυτό κατάλογο θεμάτων, που αφορούν τόσο το δημόσιο όσο και τον ιδιωτικό τομέα.

ηλ-ένταξη και ιδιότητα του πολίτη

Οι πολιτικές που είναι γνωστές ως "eInclusion" στοχεύουν στην εξασφάλιση ισότιμης πρόσβασης και στη διάθεση των υπηρεσιών ΤΠΕ για όλους, σε οικονομικά προσιτό κόστος. Η σημασία των πολιτικών αυτών αυξάνει καθώς οι ΤΠΕ διαχέονται στην κοινωνία. Η ιδιότητα του πολίτη συνεπάγεται τη συμμετοχή όλων στην κοινωνία, έχει όμως να αντιμετωπίσει νέες προκλήσεις με την αυξανόμενη χρήση ΤΠΕ στην καθημερινή ζωή. Με τις νέες και σύνθετες τεχνολογίες ενδέχεται ορισμένα τμήματα της κοινωνίας να μην είναι σε θέση να αντεπεξέλθουν. Η ηλ-ένταξη θα πρέπει να αντιμετωπιστεί σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.

Ψηφιακός γραμματισμός σημαίνει ότι οι πολίτες διαθέτουν τις απαραίτητες κρίσιμες δεξιότητες για πλήρη και αποτελεσματική χρήση των ΤΠΕ. Με τις πολιτικές για την ηλεκτρονική ένταξη θα πρέπει να εξασφαλίζεται ότι οι τεχνολογίες θα είναι εύχρηστες και ότι θα παρέχεται περιεχόμενο και υπηρεσίες για την πρόληψη δημιουργίας νέου ψηφιακού χάσματος. Η πρόκληση διευρύνεται δεδομένων των κοινωνικών μεταβολών που θα αντιμετωπίσει η ΕΕ κατά τα επόμενα έτη. Κατά τις προγνώσεις, το έτος 2020 σε ορισμένα κράτη μέλη περίπου 40% του πληθυσμού θα είναι άνω των 65 ετών[15].

Οι εν λόγω πολιτικές αποτελούν απόλυτη αναγκαιότητα, ωστόσο η εφαρμογή τους είναι περίπλοκη. Απαιτείται επίσης σημαντική ερευνητική προσπάθεια που είναι απίθανο να παρασχεθεί μόνον από τον ιδιωτικό τομέα. Ο δημόσιος τομέας μπορεί να δώσει σημαντική ώθηση στην αντιμετώπιση των προβλημάτων αυτών. Η Ευρωπαϊκή Ένωση ενθαρρύνει και υποστηρίζει την ερευνητική προσπάθεια στο εν λόγω πεδίο μέσα από το πρόγραμμα πλαίσιο. Επιπλέον, η αυξανόμενη πολιτιστική ποικιλομορφία, και σε περιφερειακό επίπεδο, επιτείνει τον επείγοντα χαρακτήρα για την αντιμετώπιση νέων μορφών ψηφιακού χάσματος.

Δημόσιες υπηρεσίες

Η χρήση ΤΠΕ στο πεδίο αυτό στοχεύει στη βελτίωση της ποιότητας των παρεχομένων υπηρεσιών, καθώς και στη διεύρυνση της δημοκρατίας και της διαφάνειας. Επί του παρόντος παρατηρείται ισχυρή πολιτική δυναμική για μεταρρύθμιση του δημόσιου τομέα εν όψει μεγαλύτερης αποτελεσματικότητας και απόδοσης. Η προσπάθεια αυτή κατευθύνεται από την ανάγκη αντιμετώπισης μειζόνων κοινωνικών προκλήσεων, όπως η γήρανση του πληθυσμού και η μετανάστευση, ελέγχοντας παράλληλα τις δημόσιες δαπάνες, ιδίως στον τομέα της υγείας και των κοινωνικών υπηρεσιών, και βελτιώνοντας το συνολικό επίπεδο ποιότητας.

Στο πεδίο αυτό προκύπτουν διάφορες προκλήσεις πολιτικής. Εν πρώτοις, δεν αρκούν μόνο οι επενδύσεις σε ΤΠΕ. Όπως επισημαίνεται παρακάτω, η επένδυση αυτή πρέπει να συνοδεύεται από αναδιοργανώσεις που συχνά είναι δύσκολο να εφαρμοστούν. Δεύτερον, υπάρχουν προβλήματα όπως τα σχετικά με την έλλειψη διαλειτουργικότητας πολλών από τις υπηρεσίες· με την ποικιλομορφία του διοικητικού δικαίου και των πρακτικών μεταξύ χωρών, με θέματα διαχείρισης ταυτότητας, καθώς και με τον ενίοτε ανεπαρκή βαθμό αξιοπιστίας και ασφάλειας των διαθέσιμων δικτύων. Περαιτέρω, οι βελτιώσεις στο πεδίο αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικές για τις ΜΜΕ, δεδομένου ότι πλήττονται δυσανάλογα από διοικητικά βάρη. Οι εταιρείες, κυρίως οι μικρές, πρέπει να είναι σε θέση να διεκπεραιώνουν τις περισσότερες δυνατές διαδικασίες σε επιγραμμική μορφή. Προς τούτο θα πρέπει να καταστεί δυνατή η υποβολή εγγράφων με εγκεκριμένη ηλεκτρονική υπογραφή. Τέλος, η διασυνοριακή διάσταση των δημοσίων υπηρεσιών παραμένει ζήτημα προτεραιότητας[16]. Συγκεκριμένα, η εγγραφή επιχειρήσεων στα μητρώα και η μονοαπευθυντική (εξυπηρέτηση σε μία στάση) κινητικότητα των πολιτών είναι παράδειγμα καίριων πανευρωπαϊκών υπηρεσιών που θα μπορούν να επιδιωχθούν.

Δεξιότητες και εργασία

Η ανάλυση των αποτελεσμάτων από τη χρήση ΤΠΕ φανερώνει ότι τα καλύτερα αποτελέσματα προκύπτουν από συνδυασμό της αναδιοργάνωσης των διαδικασιών και επένδυση σε δεξιότητες ΤΠΕ. Προς τούτο απαιτείται ενίσχυση της συνιστώσας ΤΠΕ σε όλες τις διαδικασίες μάθησης και κατάρτισης ώστε να φανεί πώς επηρεάζονται οι εργασιακές διεργασίες και πώς πρέπει να μεταβληθούν οι πρακτικές ώστε να προκύψουν πλήρως τα οφέλη για τον χρήστη. Υπάρχει επίσης και η ανάγκη να διατεθούν σε όλους τους πολίτες δεξιότητες ΤΠΕ. Τούτο πιθανώς συνιστά τη μεγαλύτερη πρόκληση.

Ταυτόχρονα, οι ΤΠΕ διευκολύνουν την απόκτηση και επικαιροποίηση δεξιοτήτων. Την καθιστούν οικονομικότερη, λιγότερο συνδεδεμένη από συγκεκριμένες θέσεις και χρόνους, καθώς και ευκολότερα προσαρμόσιμη ώστε να ανταποκρίνεται σε επιμέρους ανάγκες.

Η πρόκληση της απασχόλησης για την Ευρώπη αντικατοπτρίζεται στη συζήτηση σχετικά με το χάσμα της παραγωγικότητας μεταξύ ΗΠΑ και Ευρώπης. Το κεντρικό θέμα είναι η εφαρμογή ΤΠΕ στον τόπο εργασίας με τρόπο που να αυξάνει την απόδοση, να βελτιώνει την ποιότητα της εργασίας και να παρέχει καλύτερες θέσεις απασχόλησης. Μέρος του θεματολογίου της Λισαβόνας συνίστατο στην αύξηση της συμμετοχής του εργασιακού δυναμικού. Οι ΤΠΕ μπορούν να συμβάλουν στην επίτευξη του στόχου αυτού καθιστώντας την εργασία προσιτότερη, λόγου χάρη για εργαζομένους μερικής απασχόλησης και για εργαζομένους κατ’ οίκον, και τούτο ενδεχομένως μέσω καθυστέρησης της συνταξιοδότησης.

Ταυτόχρονα είναι απαραίτητο η Ευρωπαϊκή Ένωση να ανταποκριθεί στην παγκόσμια ανταγωνιστική πίεση διευκρινίζοντας τον στρατηγικό αντίκτυπο της παγκόσμιας άντλησης πηγών και εστίασης για την ορθή μελλοντική τοποθέτηση στην παγκόσμια σκηνή. Σε αυτά συμπεριλαμβάνεται μια ανθηρή ερευνητική και αναπτυξιακή βάση, καθώς και η διάθεση, σε εύρος και βάθος, εκπαιδευμένου εργασιακού δυναμικού που αποδίδει ικανοποιητικά στις πλέον πρόσφατες τεχνολογίες ΤΠΕ. Οι δημόσιες πολιτικές πρέπει να αντιμετωπίσουν το σύνολο των πτυχών αυτών. Τούτα θα πρέπει να συμπληρωθούν με έρευνα για την ανάπτυξη υπηρεσιών και εφαρμογών που θα είναι σε θέση να ανταποκρίνονται, καθώς και με την υλοποίηση των ενδεδειγμένων τεχνικών λύσεων.

Οι ΤΠΕ ως καίριος βιομηχανικός κλάδος

Ο κλάδος των ΤΠΕ είναι μείζων οικονομικός κλάδος αφεαυτού, περιλαμβάνοντας την τεχνολογία των πληροφοριών, τις ηλεκτρικές επικοινωνίες και τις αγορές οπτικοακουστικών υπηρεσιών. Η ΕΕ έχει από μακρού αναγνωρίσει το γεγονός ότι πρόκειται για καίριο κλάδο, η ανάπτυξη του οποίου πρέπει να ενθαρρυνθεί. Πρόσφατα, η εντυπωσιακή αύξηση και ανάπτυξη άλλων αγορών, κυρίως στην Ασία και τη Λατινική Αμερική, έλκει στις περιοχές αυτές δραστηριότητες παραγωγής, έρευνας και τυποποίησης.

Υφίσταται κατά συνέπεια, πιεστική ανάγκη να καταστεί εν γένει ελκυστικότερος τόπος για επενδύσεις και δημιουργία θέσεων εργασίας υψηλής ποιότητας. Μια κεντρική κατεύθυνση της βιομηχανικής πολιτικής της ΕΚ είναι η δημιουργία περιβάλλοντος που θα διευκόλυνε τον ανταγωνισμό και που θα είναι το σαφέστερο και καλύτερο δυνατό[17]. Κατά το 2005, η Επιτροπή πρόκειται να αναλύσει την ανταγωνιστικότητα του τομέα και θα προτείνει κατάλληλα μέτρα πολιτικής. Πέραν αυτού, καίριο ρόλο διαδραματίζει η έρευνα στις ΤΠΕ. Η προσπάθεια Ε&Α συνιστά κύριο καθοριστικό στοιχείο της συμβολής των ΤΠΕ στην αύξηση της παραγωγικότητας, Η Επιτροπή έχει ήδη παρουσιάσει κατευθύνσεις για τη μελλοντική πολιτική τής Ευρωπαϊκής Ένωσης προς υποστήριξη ανάλογων ερευνητικών προσπαθειών.[18]

Διαλειτουργικότητα

Καθώς οι εφαρμογές που βασίζονται σε ΤΠΕ καθίστανται διαρκώς περισσότερο διαθέσιμες, παρατηρείται αυξανόμενη ανάγκη να καταστούν συμβατές: π.χ. η σύγκλιση μεταξύ σταθερών και ασύρματων δικτύων και μεταξύ τηλεπικοινωνιών και παροχής οπτικοακουστικών υπηρεσιών. Η διαλειτουργικότητα έχει πολλές όψεις: για τους φορείς εκμετάλλευσης δικτύων σημαίνει ότι θα είναι σε θέση να διασυνδέονται με τα νέα δίκτυα· για τους παρόχους περιεχομενου ή υπηρεσιών σημαίνει ότι θα είναι σε θέση να λειτουργούν μία υπηρεσία σε οποιαδήποτε κατάλληλη πλατφόρμα. Για τους καταναλωτές σημαίνει τη δυνατότητα αγοράς μιας συσκευής και χρησιμοποίησής της για πρόσβαση σε υπηρεσίες και για τη τηλεφόρτωση περιεχομένου από διάφορες πηγές.

Γενικά, η διαλειτουργικότητα και τα πρότυπα αποτελούν αντικείμενο επεξεργασίας και επιλέγονται από τους φορείς εκμετάλλευσης της αγοράς. Αναμένεται ότι, όσον αφορά τις νέες προτεραιότητες, θα συνεχιστούν οι εργασίες των ευρωπαϊκών οργανισμών τυποποίησης, CEN, CENEC και ETSI στο πλαίσιο του σχεδίου δράσης eEuropa 2002 και 2005. Οι κυβερνήσεις πρέπει, επιπλέον, να παρακολουθούν προσεκτικά την πρόοδο στο πεδίο αυτό. Σε ορισμένες περιστάσεις ενδέχεται να κρίνουν απαραίτητη την υποστήριξη ενδιαφερόμενων κατά την αναζήτηση κοινών λύσεων. Σε ορισμένα πεδία με ιδιαίτερη σημασία για τη δημόσια πολιτική ενδέχεται να απαιτήσουν τη χρήση ανοιχτών προτύπων.

Εμπιστοσύνη και αξιοπιστία

Η χρήση του Ίντερνετ αρχίζει να διεισδύει στην καθημερινή ζωή των πολιτών. Προϋπόθεση για την ευρύτερη διάδοσή του είναι να αποδειχθεί άξιο της εμπιστοσύνης μας. Η ασφάλεια, η προστασία της ιδιωτικής ζωής, η προστασία της ιδιοκτησίας και εν γένει η διαχείρισή του είναι στοιχεία απαραίτητα για την οικοδόμηση της εμπιστοσύνης των πολιτών στην κοινωνία της πληροφορίας. Τούτο είναι ιδιαίτερα σημαντικό από την άποψη της ανησυχίας που διατυπώνεται από καταναλωτές όσον αφορά τη συρρίκνωση της ιδιωτικής σφαίρας, αθέμιτες ή παράνομες εμπορικές πρακτικές, ανεπίκλητες επικοινωνίες, καθώς και σε σχέση με παράνομο και επιβλαβές περιεχόμενο και με την προστασία των ανηλίκων. Καταβάλλονται πολλές προσπάθειες για σχετική ανταπόκριση του Ίντερνετ, όπως εργασίες για να καταστεί ασφαλέστερο για τα παιδιά, συστήματα διαχείρισης κινδύνου και ελέγχου/αντιμετώπισης συμβάντων, δράσεις κατά των ανεπιθύμητων και οχληρών μηνυμάτων. Μία περαιτέρω διάσταση αφορά την αξιοπιστία συστημάτων και δικτύων. Οι υποδομές της σύγχρονης ζωής. π.χ. στις τράπεζες, την οικονομία, την υγειονομική περίθαλψη, την ενέργεια, τις μεταφορές και αλλού στηρίζονται σε μεγάλο βαθμό από ΤΠΕ και είναι αλληλοεξαρτώμενες, ώστε ενδεχόμενη αποτυχία να έχει σοβαρές συνέπειες.

Ταυτόχρονα, η προστασία της ιδιωτικής ζωής και των δεδομένων καθίστανται διαρκώς σημαντικότερη καθώς υφίστανται ισχυρές δυνατότητες που παρέχουν σχετικά εύκολη πρόσβαση τόσο σε εκτεταμένα σώματα πληροφοριών αναφορικά άτομα όσο και σε έργα προστατευόμενης πνευματικής ιδιοκτησίας.

Αξιοποίηση ΤΠΕ από τις επιχειρήσεις

Η αποδοτική χρήση ΤΠΕ από επιχειρήσεις αναγνωρίζεται ως ένας από τους παράγοντες επιτυχίας για τη βελτίωση της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας. Ωστόσο, η αποδοτική αφομοίωση νέων επιχειρηματικών διαδικασιών και η υιοθέτηση νέων επιχειρηματικών μοντέλων για την αξιοποίηση του δυναμικού των ΤΠΕ στην Ευρώπη παραμένει ως ζητούμενο ιδίως από τα εκατομμύρια των ευρωπαϊκών ΜΜΕ. Ο βραδύτερος ρυθμός και η μείωση των επενδύσεων ΤΠΕ στην Ευρώπη είναι σαφής μακροοικονομική ένδειξη ότι η Ευρώπη δεν επενδύει σε ΤΠΕ που βελτιώνουν την παραγωγικότητα όσο οι ΗΠΑ. Επιπλέον, οι ευρωπαϊκές επιδόσεις επηρεάζονται από μεγάλο μέρος των ΜΜΕ, που συνεχίζουν να βραδυπορούν πίσω από μεγάλες επιχειρήσεις, όχι μόνο όσον αφορά εγκατάσταση υποδομής ΤΠΕ, αλλά και στο επίπεδο της εξειδίκευσης και προωθημένης χρήσης ΤΠΕ.

Συμπεράσματα

Η παρούσα ανακοίνωση τάσσεται υπέρ της ευρύτερης χρήσης ΤΠΕ, υποστηρίζεται η συνέχιση του ενδιαφέροντος για μέτρα πολιτικής σε θέματα που άπτονται των ΤΠΕ και παρουσιάζονται ορισμένες από τις κύριες προκλήσεις πολιτικής που έχει να αντιμετωπίσει η ΕΕ κατά τα τελευταία πέντε έτη του θεματολογίου της Λισαβόνας. Πρέπει να στηριχθούμε στο σημαντικό έργο που έχει ήδη επιτευχθεί όσον αφορά την πολιτική της ΕΕ για την κοινωνία της πληροφορίας. Πρέπει να αναλυθούν τα τεράστια θετικά αποτελέσματα από τις ΤΠΕ και – γενικότερα – από την κοινωνία της πληροφορίας, ώστε να ξεπεραστούν φοβίες σχετικά με τις νέες τεχνολογίες, αλλά και ανησυχίες σχετικά με την αύξηση του ψηφιακού χάσματος. Από την οικονομική πλευρά, το κεντρικό θέμα δεν είναι μόνο να εξασφαλιστεί ευρύτερη αφομοίωση ΤΠΕ, αλλά επίσης επενδύσεις σε ΤΠΕ με τρόπο ασφαλή και αποτελεσματικό, καθώς και δυνατότητες αξιοποίησης της πείρας για να διαδοθούν ευρύτερα τα οφέλη.

Με την παρούσα ανακοίνωση δρομολογείται μία διαδικασία προβληματισμού σχετικά με μια νέα θεώρηση της κοινωνίας της πληροφορίας, που θα πρέπει να τεθεί σε ισχύ στις αρχές του 2006. Κατά το επόμενο έτος, η Επιτροπή θα συμβουλευτεί τους ενδιαφερόμενους, συμπεριλαμβανομένου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής, της Επιτροπής των Περιφερειών καθώς επίσης τη συμβουλευτική ομάδα eEurope, και θα προτείνει ένα νέο θεματολόγιο πολιτικής.

Η Επιτροπή καλεί τα κράτη μέλη να διαδραματίσουν ενεργό ρόλο στην επεξεργασία και κατάρτιση της νέας πολιτικής για την κοινωνία της πληροφορίας κατά τα επόμενα έτη, καθώς και να ανταποκριθούν στα θέματα που εντοπίζονται στο παρόν έγγραφο.

[1] «Έκθεση της Επιτροπής στο εαρινό Ευρωπαϊκό Συμβούλιο - προώθηση της στρατηγικής της Λισαβόνας. Μεταρρυθμίσεις για τη διευρυμένη Ένωση», COM(2004) 29.

[2] “Facing the Challenge. The Lisbon strategy for growth and employment”, report from the High Level Group chaired by Wim Kok, November 2004

[3] Βασίζεται επίσης στην πρόσφατη διάσκεψη της ολλανδικής Προεδρίας, στο Άμστερνταμ, στις 20-30 Σεπτεμβρίου 2004, www.ICTstrategy-eu2004.nl και σε συμβολή που προήλθε από τη συμβουλευτική ομάδα του eEurope.

[4] Βλέπε «OECD Measuring the Information Economy 2002»· «OECD Information Technology Outlook» 2004.

[5] IDATE Comparaison de la recherche dans les TIC dans les grands pays industriels (Τελική έκθεση 08.04.02).

[6] Ίδιοι υπολογισμοί βάσει δεδομένων που συνέλεξε το GGDC (Groningen Growth and Development Centre), που υποβλήθηκαν σε έγγραφο οικονομικής ανάλυσης της ECFIN (European Economy - European Commission Economic Paper Number 208, Ιούλιος 2004).

[7] «Επισκόπηση της οικονομίας της ΕΕ το 2003», COM(2003)729.

[8] Κατά κανόνα, τουλάχιστον τρεις ευρωπαϊκές χώρες συγκαταλέγονται στις πέντε πρώτες παγκοσμίως, στις διάφορες κατατάξεις των παγκόσμιων επιδόσεων που έχουν επιχειρηθεί με βάση κριτήρια όπως η ηλεκτρονική ετοιμότητα, δείκτες τεχνολογίας πληροφοριών ή η ψηφιακή πρόσβαση. Βλέπε, π.χ., WEF Global IT report; Economist Business Intelligence Unit, ITU digital access index.

[9] «Έκθεση της Επιτροπής στο εαρινό Ευρωπαϊκό Συμβούλιο - Προώθήση της στρατηγικής της Λισαβόνας, Μεταρρυθμίσεις για τη διευρυμένη Ένωση», COM (2004) 29.

[10] Πηγή: Επιτροπή Επικοινωνιών.

[11] Στην πρόσφατη μελέτη που ανατέθηκε από την ολλανδική Προεδρία, με τίτλο «Rethinking the ICT-agenda» (Price Waterhouse Coopers, Αύγουστος 2004) αναφέρεται η ραδιοσυχνική αναγνώριση (RFID) ως πιθανό παράδειγμα αυτών των αποδιοργανωτικών τεχνολογιών.

[12] Βλέπε «OECD Information Technology Outlook 2004».

[13] Βλέπε «Δημοσιονομικές προοπτικές 2007-2013» COM(2004) 487.

[14] «eEurope Ενδιάμεση επανεξέταση» COM(2004) 108 και «Σχέδιο δράσης eEurope 2005: Επικαιροποίηση» COM(2004) 380.

[15] Βλέπε IPTS/ESTO “eHealth in the context of a European ageing society. A prospective study”. Τελική έκθεση, Απρίλιος 2004.

[16] Όπως αναφέρεται σε διευρωπαϊκά προγράμματα, όπως το eTen ή το IDABC.

[17] Η Επιτροπή εξετάζει επί του παρόντος για το σκοπό αυτό τις πολιτικές ΤΠΕ σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο και προτίθεται σύντομα να δρομολογήσει διαβούλευση υψηλού επιπέδου με ενδιαφερόμενους στα κράτη μέλη και τον κλάδο, βλ. επίσης "Υποστήριξη των διαρθρωτικών αλλαγών: μια βιομηχανική πολιτική για τη διευρυμένη Ευρώπη " COM(2004) 274.

[18] Βλέπε “Science and technology: the key to Europe’s futures. Guidelines for future European Union policy to support research” COM(2004) 353.