ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΉ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ σχετικά με την ενδιάμεση αξιολόγηση του πολυετούς κοινοτικού προγράμματος για την ενίσχυση της ανάπτυξης και της χρήσης του ευρωπαϊκού ψηφιακού περιεχομένου στα παγκόσμια δίκτυα και για την προώθηση της γλωσσικής πολυμορφίας στην κοινωνία της πληροφορίας (eContent)

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΉ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ σχετικά με την ενδιάμεση αξιολόγηση του πολυετούς κοινοτικού προγράμματος για την ενίσχυση της ανάπτυξης και της χρήσης του ευρωπαϊκού ψηφιακού περιεχομένου στα παγκόσμια δίκτυα και για την προώθηση της γλωσσικής πολυμορφίας στην κοινωνία της πληροφορίας (eContent) (Κείμενο που ενδιαφέρει τον ΕΟΧ)

Εισαγωγή

Η παρούσα ανακοίνωση αφορά την ενδιάμεση αξιολόγηση του προγράμματος eContent (2001-2004). Η αξιολόγηση διεξήχθη από όμιλο εταιρειών [1], με το οποίο συνήφθη σύμβαση έπειτα από δημόσια πρόσκληση της ΓΔ Κοινωνία της Πληροφορίας για υποβολή προσφορών, τον Ιούλιο του 2002. Η αξιολόγηση διεξήχθη κατά τη χρονική περίοδο Ιανουαρίου έως Ιουνίου 2003. Η αναλυτική περίληψη της έκθεσης αξιολόγησης επισυνάπτεται ως παράρτημα στην παρούσα ανακοίνωση [2].

[1] Technopolis Ltd (κύριος αντισυμβαλλόμενος), IDATE, PRISMA.

[2] Mid term evaluation of the eContent Programme: Final Report, June 2003, Technopolis Ltd., IDATE, PRISMA, η πλήρης αναφορά είναι διαθέσιμη στην ιστοσελίδα: www.cordis.lu/econtent .

Το πρόγραμμα eContent

Οι στόχοι του προγράμματος, όπως καθορίζεται στη σχετική απόφαση του Συμβουλίου [3], είναι:

[3] Απόφαση 2001/48/ΕΚ του Συμβουλίου της 22ας Δεκεμβρίου 2000 (ΕΕ L 14, 18.1.2001, σ. 32).

* Δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών για την ανάπτυξη του ευρωπαϊκού κλάδου πολυμεσικού περιεχομένου.

* Τόνωση της ζήτησης και χρήσης πολυμεσικού περιεχομένου.

* Συμβολή στην επαγγελματική, κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη των πολιτών.

* Προαγωγή της ανταλλαγής γνώσεων μεταξύ χρηστών και προμηθευτών.

Το πρόγραμμα καλύπτει την τετραετή περίοδο από τον Ιανουάριο 2001 έως τον Ιανουάριο 2005 με προϋπολογισμό αναφοράς ύψους 100 εκατ. ευρώ. Η υλοποίησή του πραγματοποιείται μέσω τριών γραμμών δράσης:

* βελτίωση της προσπελασιμότητας και διεύρυνση της χρήσης των πληροφοριών του δημόσιου τομέα.

* ενίσχυση της παραγωγής περιεχομένου σε πολυγλωσσικό και πολυπολιτισμικό περιβάλλον.

* τόνωση του δυναμισμού της αγοράς ψηφιακού περιεχομένου.

Κατά τη διάρκεια των ετών 2001-2002 συγχρηματοδοτήθηκαν 58 έργα που περιλάμβαναν περισσότερους από 468 οργανισμούς [4].

[4] Σύναψη συμβολαίων με ομίλους/κοινοπραξίες από τη δραστηριότητα του προγράμματος κατά το 2001 και 2002 μέσω προσκλήσεων υποβολής προτάσεων.

Στόχοι αξιολόγησης

Στην ενδιάμεση αξιολόγηση του προγράμματος eContent αποτιμάται ο βαθμός αποτελεσματικής κάλυψης των στόχων του προγράμματος κατά τα πρώτα δύο έτη υλοποίησής του, όπως ορίζεται στη σχετική απόφαση του Συμβουλίου. η αποτελεσματικότητα της κατεύθυνσης δράσης του προγράμματος (λογική παρέμβασης). η αποτελεσματικότητα της οργάνωσης και διαχείρισης του προγράμματος. θέματα συναφή με σκεπτικό, συνέργεια και αειφορία. το βαθμό στον οποίον το πρόγραμμα καλύπτει τις ανάγκες του πληθυσμού απεύθυνσής του. Οι αξιολογητές διατύπωσαν συστάσεις για το δεύτερο μέρος του τρέχοντος προγράμματος, παρέχοντας επίσης υποδείξεις για ενδεχόμενη συνέχιση των δραστηριοτήτων.

Κύρια πορίσματα της αξιολόγησης

Οι αξιολογητές διαπίστωσαν ότι τα οφέλη από το πρόγραμμα είναι σημαντικά σε σχέση με το επίπεδο των πόρων που έχουν διατεθεί. Το πρόγραμμα εκπληρώνει το ρόλο επίδειξης του δυνητικού οικονομικού οφέλους από πληροφορίες που βρίσκονται στην κατοχή του δημόσιου τομέα, καθώς επίσης και των αυξημένων ευκαιριών πρόσβασης στην αγορά που παρέχει η γλωσσική και πολιτιστική προσαρμογή του ψηφιακού περιεχομένου στο εκάστοτε στοχευόμενο κοινό.

Οι αξιολογητές αναγνώρισαν τον θετικό αντίκτυπο του τρέχοντος προγράμματος και διατύπωσαν τη σαφή σύσταση να συνεχιστεί η υποστήριξη του ψηφιακού περιεχομένου μέσω κοινοτικών πολιτικών και προγραμμάτων.

Επιμέρους πορίσματα

Ειδικότερα, διαπιστώθηκαν τα εξής:

- η λογική παρέμβασης του προγράμματος ήταν καλά σχεδιασμένη, διαθέτοντας ιεραρχημένους στόχους που κυμαίνονταν από το πολιτικό πλαίσιο για διευκόλυνση της «πρόσβασης για όλους» στο Ίντερνετ, μέσω των επιχειρησιακών στόχων των γραμμών δράσης, στα αναμενόμενα αποτελέσματα από τα επιλεγμένα μεμονωμένα έργα.

- τα έργα που έχουν ενθαρρυνθεί από το πρόγραμμα και δεν θα είχαν πραγματοποιηθεί στην ίδια μορφή ή με την ίδια διακρατική διάσταση, αποδεικνύοντας έτσι το υψηλό επίπεδο συμπληρωματικότητας και την καλή χρήση των δημόσιων πόρων. Οι συμμετέχοντες οργανισμοί αναγνώρισαν, ειδικότερα, το πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα από τη διακρατική δικτύωση των έργων.

- το πρόγραμμα έφθασε στον πληθυσμό στόχο του, κυρίως ΜΜΕ, που εκπροσωπούν το 43% των συμμετεχόντων, ακολουθούμενες από οργανισμούς του δημόσιου τομέα (40%). Ως προς τη χρηματοδότηση, 44% κατευθύνθηκε σε ΜΜΕ, με ποσοστό 29% σε εταιρείες που απασχολούν λιγότερα από 50 άτομα. Οι δικαιούχοι αυτοί αξιολόγησαν ιδιαίτερα το γεγονός ότι τους δόθηκε δυνατότητα συνεργασίας σε έργα διακρατικού επιπέδου.

- η διαχείριση του προγράμματος ήταν συνολικά καλή. Τα προβλήματα που εντοπίστηκαν κατά την υλοποίηση του προγράμματος ήταν σχετικά ελάσσονα: ορισμένες καθυστερήσεις στην ανάθεση συμβάσεων και στην εκτέλεση πληρωμών, καθώς και ορισμένες απαιτήσεις βελτιωμένης αποτελεσματικότητας στη δικτύωση και την ανταλλαγή πληροφοριών, στο εσωτερικό καθώς και μεταξύ των έργων.

Κύριες συστάσεις για την υλοποίηση του προγράμματος eContent

Στην έκθεση αξιολόγησης περιλαμβάνονται συστάσεις που απευθύνονται προς την Επιτροπή, σχετικά με την υλοποίηση του τρέχοντος προγράμματος, καθώς επίσης και προς τα κράτη μέλη. Στη συνέχεια αναφέρονται οι κύριες συστάσεις προς την Επιτροπή καθώς και η απάντησή της.

Σύσταση 1: Οι χρηματοοικονομικές απαιτήσεις που επιβάλλονται στους συμμετέχοντες είναι υπερβολικά αυστηρές για τις ΜΜΕ και τις νεοϊδρυθείσες εταιρείες, που αποτελούν την κύρια ομάδα στόχο του προγράμματος. Η Επιτροπή έπρεπε επίσης να μειώσει τις καθυστερήσεις στην καταβολή πληρωμών για τους συμμετέχοντες οργανισμούς.

Σχόλιο της Επιτροπής. Τα νομικά και χρηματοοικονομικά μέτρα που ισχύουν για τους συμμετέχοντες στο πρόγραμμα eContent περιλαμβάνονται στον δημοσιονομικό κανονισμό των Κοινοτήτων. Ο εν λόγω κανονισμός βασίζεται στις αρχές της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης και στη διασφάλιση του δημόσιου συμφέροντος. Όλοι οι αντισυμβαλλόμενοι, συμπεριλαμβανομένων των ΜΜΕ και των νεοϊδρυόμενων εταιρειών πρέπει να αποδείξουν ότι έχουν τη δυνατότητα συγχρηματοδότησης του έργου και ότι διαθέτουν τους ανθρώπινους και οικονομικούς πόρους για την υλοποίησή του. Η Επιτροπή υποστηρίζει τη συμμετοχή ΜΜΕ και νεοϊδρυόμενων εταιρειών παρέχοντας προχρηματοδότηση ύψους έως και 30% των συμβατικών ποσών, για ανάληψη της δαπάνης των χρηματικών εγγυήσεων εφόσον απαιτηθούν.

Με την έναρξη ισχύος του νέου δημοσιονομικού κανονισμού, την 1η Ιανουαρίου 2003, οι ισχύουσες συμβατικές προθεσμίες πληρωμών για νέους συμμετέχοντες θα περιοριστούν από 60 σε 45 ημέρες από την ημερομηνία αποδοχής των εκθέσεων, περιορίζοντας έτσι την επιβάρυνση για τους μικρότερους συντελεστές.

Σύσταση 2: Θα πρέπει να τονιστεί η εμπορική διάσταση των έργων.

Σχόλιο της Επιτροπής. Το πρόγραμμα eContent είναι προσανατολισμένο στην αγορά, δρώντας ταυτόχρονα σε πεδία όπου έχει διαπιστωθεί ευρύτερα η αποτυχία της αγοράς, με παράλληλα υψηλό βαθμό δημοσίου συμφέροντος. Το πρόγραμμα υποστηρίζει οικονομικά δύο τύπους έργων.

Πρώτον, έργα που βασίζονται σε εταιρική συνεργασία δημοσίου-ιδιωτών και σε πολυγλωσσικές/πολυπολιτισμικές εφαρμογές που στοχεύουν στη δημιουργία περιπτώσεων επίδειξης κερδοφόρων υπηρεσιών. Η δράση αυτή συνδέεται άμεσα με τη νομοθετική δράση για υποστήριξη της περαιτέρω χρήσης πληροφοριών που βρίσκονται στην κατοχή του δημόσιου τομέα, όπως έχει προταθεί από την Επιτροπή [5]. Συμβάλλει στην αλλαγή του πνεύματος που είναι απαραίτητη στους οργανισμούς του δημόσιου τομέα ώστε να διευκολυνθεί η περαιτέρω χρήση πληροφοριακών πόρων του δημόσιου τομέα.

[5] EE C 227 E, 24.9.2002, σ. 382-386 πρόταση για οδηγία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την περαιτέρω χρήση και εμπορική εκμετάλλευση εγγράφων του δημόσιου τομέα (COM(2002) 207 τελικό).

Δεύτερον, υπάρχουν έργα που προετοιμάζουν το έδαφος για την ανάπτυξη υπηρεσιών σε δεύτερη φάση, διασυνδέοντας υφιστάμενους πόρους δεδομένων σε κράτη μέλη με σαφώς προδιαγραφόμενες πολιτικές περαιτέρω χρήσης των δεδομένων που έχουν στη διάθεσή τους. Για τα έργα αυτά [6] απαιτείται περισσότερος χρόνος έως την εισαγωγή τους στην αγορά, και επιδιώκεται η συμμετοχή δυνητικών χρηστών των υπηρεσιών που θα προκύψουν από την ολοκλήρωση των έργων.

[6] Για το είδη των υποστηριζόμενων έργων βλέπε το παράρτημα Ι στην απόφαση του Συμβουλίου για το πρόγραμμα eContent .

Η εν λόγω προσέγγιση έχει ως αποτέλέσμα, αφενός, την παράδοση λειτουργουσών περιπτώσεων επίδειξης για το πρώτο είδος έργων, ενώ παράλληλα διατίθενται συμπληρωματικά δεδομένα για περαιτέρω εκμετάλλευση σε πεδία όπου τούτο εξυπηρετεί καλύτερα το δημόσιο συμφέρον.

Σύσταση 3: Θα πρέπει να βελτιωθεί η ανατροφοδότηση απορριφθέντων προσφερόντων.

Σχόλια της Επιτροπής. Κάθε πρόταση αξιολογείται ως προς αριθμό κριτηρίων που δημοσιεύονται στα έγγραφα των προσκλήσεων. Η Επιτροπή ανακοινώνει σε όλους τους προσφέροντες λεπτομερώς την αιτιολογία αποδοχής ή απόρριψης των προτάσεών τους. Ανατροφοδότηση παρέχεται για καθένα από τα εν λόγω κριτήρια, ενώ οι προσφέροντες διαθέτουν τη δυνατότητα αναθεώρησης των προτάσεών τους και ενδεχομένως υποβολής αναβαθμισμένης μορφής της πρότασης, σε μελλοντική πρόσκληση. Επιπλέον, οι υπηρεσίες της Επιτροπής παρέχουν τη δυνατότητα σε δυνητικούς προσφέροντες να υποβάλουν σε έλεγχο τις ιδέες τους πριν από τη διατύπωση πλήρους πρότασης, ώστε να βεβαιωθούν για την αντιστοιχία τους με τους στόχους του προγράμματος eContent.

Σύσταση 4: Η Επιτροπή θα πρέπει να ενθαρρύνει τη συνεργασία και τη δικτύωση μεταξύ των εθνικών σημείων επαφής (επικοινωνίας) που διοχετεύουν πληροφορίες σχετικά με το πρόγραμμα με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας της παρεχόμενης υπηρεσίας.

Σχόλια της Επιτροπής. Η Επιτροπή σημειώνει την παραπάνω σύσταση και θα συνεχίσει την περαιτέρω κατάρτιση των εθνικών σημείων επαφής. Πρέπει να σημειωθεί ότι τα εθνικά σημεία επαφής αποτελούν μηχανισμό υποστήριξης για τη διοχέτευση πληροφοριών σε δυνητικούς συμμετέχοντες. ιδρύονται και χρηματοδοτούνται από κράτη μέλη και συμμετέχουσες χώρες, σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας. Με την έννοια αυτή, το επίπεδο των παρεχόμενων υπηρεσιών καθώς και οι όροι που διατίθενται κυμαίνονται ανάλογα με τη διάθεση πόρων στις διάφορες χώρες.

Κύριες συστάσεις σχετικά με ενδεχόμενο διάδοχο πρόγραμμα

Σύσταση 5: Ο ανάδοχος θεωρεί αναγκαίο ένα διάδοχο πρόγραμμα.

Σχόλια της Επιτροπής. Η Επιτροπή λαμβάνει γνώση της ανάλυσης του αντίκτυπου του τρέχοντος προγράμματος, καθώς και της ευρύτερης διαδικασίας διαβούλευσης που πραγματοποίησε ο ανάδοχος. Στο πλαίσιο της αξιολόγησης εξετάστηκαν περισσότεροι από 2000 οργανισμοί που ενδιαφέρθηκαν για το πρόγραμμα, με σκοπό τη συλλογή πληροφοριών σχετικά με τις δραστηριότητές τους στο πεδίο του ψηφιακού περιεχομένου.

Πολλές από τις απαντήσεις αξιολόγησαν την υποστήριξη σε ευρωπαϊκό επίπεδο ως στοιχείο που τους έδωσε τη δυνατότητα να δικτυωθούν με παρεμφερείς ή συμπληρωματικούς οργανισμούς, πέρα από τα εθνικά τους σύνορα, είτε απετέλεσε κίνητρο για τη συμμετοχή τους σε διασυνοριακή συνεργασία.

Η Επιτροπή, στην ανακοίνωσή της για το πρόγραμμα eEurope 2005 [7], αναγνώρισε το ψηφιακό περιεχόμενο ως καίριο στοιχείο για την άμβλυνση του ψηφιακού χάσματος και για την αύξηση της χρήσης των παγκοσμίων δικτύων. Επί του παρόντος εξετάζεται η διατύπωση πρότασης σχετικά με διάδοχο πρόγραμμα.

[7] eEurope 2005: Κοινωνία της πληροφορίας για όλους, COM(2002) 263 τελικό της 28ης Μαΐου 2002.

Σύσταση 6: Ο αντισυμβαλλόμενος ζητά από την Επιτροπή, να μεγιστοποιήσει, με την κατάλληλη δέσμη πόρων, τον αντίκτυπο περιορίζοντας ταυτόχρονα τη δυνητική ομάδα στόχο.

Σχόλια της Επιτροπής. Η Επιτροπή συμμερίζεται την άποψη ως προς τη μεγιστοποίηση του αντίκτυπου και θα θεωρεί ότι πρέπει να υπάρξει ορισμένος βαθμός εξορθολογισμού των δραστηριοτήτων. Στην πρότασή της σκοπεύει να αναφερθεί λεπτομερώς στα πεδία όπου μπορεί να μεγιστοποιηθεί η προστιθέμενη αξία σε ευρωπαϊκή κλίμακα. Η Επιτροπή υποστηρίζει, ειδικότερα, την άποψη του αντισυμβαλλόμενου ότι στον πυρήνα όλων των υποστηριζόμενων έργων θα πρέπει να βρίσκονται πολυγλωσσικά και πολυπολιτισμικά στοιχεία, και όχι να αποτελούν αντικείμενο μιας συγκεκριμένης γραμμής δράσης.

Σε εξέλιξη βρίσκεται η διαδικασία διαβούλευσης με τον κλάδο για τον εντοπισμό των πεδίων σύγκλισης του δημόσιου συμφέροντος με τις προτεραιότητες του κλάδου ώστε να υπάρξει το έδαφος για αποτελεσματικές εταιρικές συνεργασίες δημοσίου - ιδιωτών.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Η Επιτροπή λαμβάνει γνώση των πορισμάτων και συστάσεων της έκθεσης αξιολόγησης σχετικά με το πρόγραμμα eContent. Υπό το πρίσμα των απαντήσεων της Επιτροπής, καλείται το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και η Επιτροπή των Περιφερειών:

(1) Να αναγνωρίσουν το ρόλο του ψηφιακού περιεχομένου ως μέσου για την αύξηση της πρόσβασης των πολιτών σε πληροφορίες και τόνωση της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων.

(2) Να υποστηρίξουν το ρόλο του προγράμματος eContent για την υποστήριξη περιπτώσεων και διατάξεων επίδειξης για τη περαιτέρω χρήση πληροφοριών του δημόσιου τομέα και τη δημιουργία ευρωπαϊκού πολυγλωσσικού και πολυπολιτισμικού περιεχομένου.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Ενδιάμεση αξιολόγηση του

προγράμματα eContent

για λογαριασμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής

Technopolis Ltd

17 Ιουλίου 2003

1. Εισαγωγή

Το πρόγραμμα eContent αναπτύχθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή [8] για να ενθαρρυνθεί η τόνωση και ανάπτυξη του κλάδου του ψηφιακού περιεχομένου στην Ευρώπη. Το πρόγραμμα άρχισε το 2001 και θα διαρκέσει έως το 2005. Με προϋπολογισμό ύψους 100 εκατ. ευρώ, αποσκοπεί στην τόνωση της παραγωγής, χρήσης και διανομής ευρωπαϊκού ψηφιακού περιεχομένου (e-content) σε παγκόσμια δίκτυα. Ο στόχος αυτός επιδιώκεται μέσω της ενθάρρυνσης της ανάπτυξης υγιούς και ανταγωνιστικού κλάδου ψηφιακού περιεχομένου στην ΕΕ, που θα μπορεί καλύτερα να εκμεταλλεύεται τις ευκαιρίες που προκύπτουν από νέες και αναδυόμενες τεχνολογίες.

[8] Βλέπε απόφαση του Συμβουλίου, της 22ας Δεκεμβρίου 2000, ΕΕ L 14, 18.1.2001.

Το πρόγραμμα διαθέτει τρεις γραμμές δράσης:

- Βελτίωση της πρόσβασης και επέκταση της χρήσης πληροφοριών του δημόσιου τομέα

- Αύξηση της παραγωγής περιεχομένου μέσα σε πολυγλωσσικό και πολυτροπικό περιβάλλον

- Πολλαπλασιασμός του δυναμισμού της αγοράς ψηφιακού περιεχομένου

Η παρούσα αξιολόγηση διεξήχθη έπειτα από απαίτηση που διατυπώθηκε στην απόφαση του Συμβουλίου, η οποία εγκρίθηκε στις 22 Δεκεμβρίου 2000. Η αξιολόγηση διεξήχθη κατά τη διάρκεια εξάμηνης χρονικής περιόδου (Ιανουάριος-Ιούνιος 2003) από διακρατική κοινοπραξία υπό τη διεύθυνση της Technopolis Ltd.

Μολονότι η αξιολόγηση αποτελεί επισκόπηση της προόδου έως τα μισά του προγράμματος, σημαντικός επιπλέον στόχος της μελέτης είναι να εξετάσει κατά πόσο το πρόγραμμα συνιστά ενδεδειγμένο μέσο πολιτικής που θα συμβάλει ώστε ο ευρωπαϊκός κλάδος ψηφιακού περιεχομένου να υπερβεί τρέχοντες και μελλοντικούς φραγμούς στην καινοτομία. Υπό την έννοια αυτή δίνεται η δυνατότητα διατύπωσης συστάσεων σχετικά με το εάν και σε ποια μορφή θα πρέπει να συνεχισθεί μελλοντικά το πρόγραμμα.

Η αξιολόγηση καλύπτει έργα των προκλήσεων Ι και ΙΙ [9] και στα δεκαπέντε κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, περιλαμβάνοντας επίσης τις τρεις χώρες της ΕΖΕΣ, τη Νορβηγία, το Λιχτενστάιν και την Ισλανδία. Οι υποψήφιες για προσχώρηση χώρες δεν συμπεριελήφθησαν στην αξιολόγηση, καθώς κατά την έναρξη των εργασιών, τον Ιανουάριο του 2003, λίγες μόνο από αυτές είχαν υπογράψει μνημόνιο συμφωνίας με την Επιτροπή σχετικά με τη συμμετοχή τους στο πρόγραμμα. Ωστόσο, για να καταγραφούν οι πιθανές μελλοντικές ανάγκες, προτιμήσεις και προσδοκίες των χωρών αυτών, πραγματοποιήθηκαν συνεντεύξεις με ορισμένους εκπροσώπους Εθνικών Σημείων Επαφής (ΕΣΕ) [10] στις υποψήφιες για προσχώρηση χώρες.

[9] Το πρόγραμμα υλοποιείται κυρίως μέσω προσκλήσεων υποβολής προτάσεων, όπου οι ενδιαφερόμενοι καλούνται να υποβάλουν προτάσεις για τα έργα τους, εντός ορισμένης χρονικής περιόδου. Ετησίως δημοσιεύεται μία πρόσκληση. Η πρόκληση ΙΙΙ άρχισε το Δεκέμβριο του 2002.

[10] Τα Εθνικά Σημεία Επαφής έχουν συστηθεί από τα κράτη μέλη ως σταθμοί παροχής βοήθειας για τη διάδοση του προγράμματος σε εθνικό ακροατήριο, καθώς επίσης και για την υποβοήθηση δυνητικών συμμετεχόντων κατά τη διαδικασία υποβολής της αίτησης. Μολονότι είναι σημαντικά για το πρόγραμμα, υπάγονται εξ ολοκλήρου στην αρμοδιότητα των κρατών μελών.

2. Σύνοψη των κύριων πορισμάτων της αξιολόγησης

Η παρούσα σύνοψη και οι συστάσεις που τη συνοδεύουν συνιστούν περιληπτική μορφή της αξιολόγησης. Λεπτομερέστερα ευρήματα και σχετικές αναλύσεις περιλαμβάνονται στο κύριο σώμα της έκθεσης. Η αξιολόγηση εστιάζει σε σειρά έξι κυρίων ερωτήσεων.

2.1. Ήταν αποτελεσματική η λογική παρέμβασης του προγράμματος;

Ως 'λογική παρέμβασης' περιγράφεται η σχέση μεταξύ του προγράμματος και των όρων που χρησιμοποιεί, σε σύγκριση με τα αποτελέσματα και τον αντίκτυπο που επιτυγχάνεται. Πρέπει, με δυο λόγια, να υπάρχει λογική σχέση μεταξύ των γενικών στόχων του προγράμματος, των επιχειρησιακών στόχων, των αναμενόμενων συγκεκριμένων αποτελεσμάτων και των προβλεπόμενων μέτρων και δραστηριοτήτων για την επίτευξή τους. Για να είναι αποτελεσματικό το πρόγραμμα πρέπει η λογική παρέμβασης να είναι η σαφέστερη δυνατή, δεδομένου ότι από μία 'θολή' λογική παρέμβασης μπορεί να προκύψει κατανομή πόλων για μέτρα που δεν συμβάλλουν στον γενικό στόχο του προγράμματος.

Ένα χρήσιμο λογικό πλαίσιο για την επίδειξη της αποτελεσματικότητας της λογικής παρέμβασης είναι η θεώρηση ενός προγράμματος από τη σκοπιά διαφόρων επιπέδων, όπως παρουσιάζεται στον πίνακα 1, παρακάτω.

Πίνακας 1: Ερμηνεία της λογικής παρέμβασης για το πρόγραμμα eContent

Ευρύτερο πλαίσιο // * eEurope - Τόνωση της χρήσης και πρόσβασης όλων στο Ίντερνετ

Γενικός στόχος του προγράμματος // * Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής βιομηχανίας περιεχομένου με υποστήριξη της παραγωγής, χρήσης και διανομής ευρωπαϊκού ψηφιακού περιεχομένου στα παγκόσμια δίκτυα

Επιχειρησιακοί στόχοι του προγράμματος // * Βελτίωση της πρόσβασης και επέκταση της χρήσης εμπορικά βιώσιμων πληροφοριών του δημόσιου τομέα

* Προαγωγή της πολιτιστικής πολυμορφίας και της πολυγλωσσίας μέσω αύξησης της παραγωγής περιεχομένου σε πολυγλωσσικό και πολυπολιτιστικό περιβάλλον

* Πολλαπλασιασμός του δυναμισμού της αγοράς ψηφιακού περιεχομένου

Αποτελέσματα // * Συγκεκριμένα αποτελέσματα έργων, όπως διατάξεις επίδειξης για νέα, εμπορικώς βιώσιμα, ψηφιακά προϊόντα/υπηρεσίες

* Ανάπτυξη μοντέλων και μεθοδολογιών βέλτιστης πρακτικής

* Διάδοση αποτελεσμάτων

* Ενθάρρυνση νέων εταιρικών συνεργασιών

Δραστηριότητες // * Χρηματοδότηση έργων συνεργασίας, τα οποία

- απαιτούν μικρό χρόνο διάθεσης στην αγορά

- αναπτύσσουν λύσεις με βάση διαθέσιμη τεχνολογία

- βασίζονται σε διακρατική και διακλαδική προσέγγιση πολλαπλών εταίρων

Σε υποστήριξη των κύριων στόχων του προγράμματος, το eContent προβλέπει χρηματοδότηση για έργα που έχουν μικρό χρόνο διάθεσης στην αγορά, αναπτύσσουν λύσεις με βάση διαθέσιμη τεχνολογία και που έχουν ως στόχο τους πειραματισμό με νέα επιχειρηματικά μοντέλα και συνεργασίες. Κατά συνέπεια, το eContent είναι πρόγραμμα αγοράς που διαθέτει σαφή εμπορική σκοπιά και όπου υπογραμμίζεται ιδιαίτερα η δημιουργία δικτύων και εταιρικών συνεργασιών σε πανευρωπαϊκή κλίμακα.

Οι στόχοι που αναφέρονται στην απόφαση του Συμβουλίου είναι πολύ ευρύτεροι ως προς το πεδίο εφαρμογής, διαθέτουν κοινωνική και πολιτική αποστολή που υπερβαίνει τα όρια ενός εμπορικά προσανατολισμένου προγράμματος. Μολονότι οι στόχοι αυτοί δεν είναι ασύμβατοι, ενδείκνυται η ιεράρχησή τους ώστε να υφίσταται σαφώς καθορισμένη λογική παρέμβασης. Σε αντίθετη περίπτωση υπάρχει ο κίνδυνος ενός 'πανσυλλεκτικού' προγράμματος - που θα επιχειρεί την επίτευξη τεράστιας ποικιλίας στόχων με συγκριτικά περιορισμένους πόρους.

Οι αξιολογητές υποστηρίζουν συνεπώς ότι η τόνωση της πρόσβασης και χρήσης του Ίντερνετ εξασφαλίζει το ευρύτερο πλαίσιο όπου εντάσσεται το πρόγραμμα, ενώ η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας του ευρωπαϊκού κλάδου ψηφιακού περιεχομένου συνιστά τον γενικό στόχο του eContent, που συμβάλλει σημαντικά στο εν λόγω πλαίσιο. Η προοπτική μελλοντικής εμπορικής διάθεσης προϊόντων που θα προκύψουν από έργα λειτουργεί ως μείζον κίνητρο για τους οργανισμούς του δημόσιου τομέα και για πανεπιστήμια/ερευνητικά ινστιτούτα ώστε να αντλήσουν περιεχόμενο σε ευρωπαϊκή κλίμακα και να το διαθέσουν σε ευρύτερο κοινό.

Οι τρεις γραμμές δράσης θα πρέπει να θεωρηθούν ως επιχειρησιακοί στόχοι του προγράμματος, με βάση τους οποίους θα πρέπει να μετρηθεί η επιτυχία του. Η επιλογή των τριών γραμμών δράσης κρίνεται συνετή, δεδομένου του κατακερματισμένο χαρακτήρα του κλάδου και του ταυτόχρονου εύρους των σχετικών θεμάτων. Το πρόγραμμα εστιάζει σε μια σημαντική και υποτονικά χρησιμοποιούμενη μορφή, δηλαδή το περιεχόμενο του δημόσιου τομέα. Επισημαίνεται επίσης σειρά εγκάρσιων θεμάτων που παρεμποδίζουν την ανάπτυξη ψηφιακού περιεχομένου στην Ευρώπη, όπως η πολυγλωσσία και η διαχείριση ψηφιακών δικαιωμάτων (DRM).

Για να είναι άρτια και έγκυρη η λογική παρέμβασης πρέπει οι επιχειρησιακοί στόχοι να συμβάλουν στο συνολικό στόχο του προγράμματος, τη βελτίωση της ανταγωνιστικής θέσης του κλάδου του περιεχομένου, όχι απλώς αυξάνοντας τη δυνατότητα διάθεσης του περιεχομένου. Ο προσανατολισμός στην αγορά πρέπει να είναι θεμελιώδης απαίτηση για όλα τα έργα εξαρχής, σε αντίθετη περίπτωση, υφίσταται ο κίνδυνος πολύ σημαντικό και ενδιαφέρον περιεχόμενο να μην χρησιμοποιηθεί αποτελεσματικά ή να μην κατευθυνθεί σε ικανοποιητικό βαθμό προς δυνητικούς χρήστες. Η απαίτηση όλοι οι υποψήφιοι να υποβάλουν άρτιο επιχειρηματικό σχέδιο μαζί με το φάκελο υποψηφιότητας εισήχθη το 2003. Κρίνεται ως αιτιολογημένη αλλαγή, η οποία και επιδοκιμάζεται.

2.2. Ποια είναι η σημασία του προγράμματος;

Το πρόγραμμα eContent είναι ευρύτερα σημαντικό για μεγάλο αριθμό συντελεστών το κλάδου του περιεχομένου. Το πρόγραμμα διαθέτει, ωστόσο, ιδιαίτερη σημασία σε σχετικά μικρό υποσύνολο του κλάδου του περιεχομένου. Πρόκειται κυρίως για εταιρείες που απασχολούνται με τη διανομή επιγραμμικού περιεχομένου του δημόσιου τομέα, εμπειρογνώμονες σε θέματα τοπικής προσαρμογής και ειδικευμένη παροχή περιεχομένου στο εσωτερικό φορέων του δημοσίου και ερευνητικών οργανισμών. Το πρόγραμμα έχει επίσης σημασία για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, τους πολίτες και τους χρήστες καθόσον αυξάνει τη διαθεσιμότητα αξιόλογου γι'αυτούς περιεχομένου. Η σημασία του προγράμματος διευρύνεται περαιτέρω από το γεγονός ότι στα ευρωπαϊκά κράτη εντοπίστηκαν λίγα μόνο προγράμματα εθνικής κλίμακας ευθέως συγκρίσιμα με το eContent.

Η σημασία του προγράμματος eContent είναι διαφορετική για τα εκάστοτε εμπλεκόμενα μέρη. Παρακάτω παρουσιάζονται οι κύριες πτυχές:

Σημασία ευρωπαϊκού περιεχομένου για ΜΜΕ

- Βελτιωμένη πρόσβαση σε εμπορικώς σημαντικές πληροφορίες στην κατοχή του δημόσιου τομέα

- Εταιρικές συνεργασίες δημοσίου - ιδιωτών εξασφαλίζουν ότι οι ΜΜΕ συμμετέχουν εξαρχής στη σύλληψη, τη συγκρότηση/συσκευασία, τη διανομή και την τιμολόγηση περιεχομένου

- Πρόσβαση σε οδηγούς βέλτιστης πρακτικής για τα θέματα τοπικής προσαρμογής, οι οποίοι επιτρέπουν στις ΜΜΕ να προσαρμόζουν τις προσφορές τους αποτελεσματικότερα στις διάφορες στοχευόμενες αγορές

- Αυξημένες ευκαιρίες δικτύωσης με εμπειρογνώμονες τοπικής και γλωσσικής προσαρμογής, αποκτώντας έτσι πρόσβαση σε γνώσεις και επιχειρηματικές ευκαιρίες που δεν έχουν ακόμη αξιοποιηθεί πλήρως

- Διάδοση του περιεχομένου τους σε ευρωπαϊκό επίπεδο

- Διεύρυνση των γνώσεων σε εγκάρσια θέματα, όπως η διαχείριση ψηφιακών δικαιωμάτων και η εμπορία δικαιωμάτων

Σημασία για το δημόσιο τομέα

- Αυξημένες ευκαιρίες αξιοποίησης αξιόλογου περιεχομένου που συχνά παραμένει ανεκμετάλλευτο

- Βελτιωμένο επίπεδο εξυπηρέτησης αυξανόμενου αριθμού πολιτών και επιχειρήσεων, όπου η πολυγλωσσία συμβάλλει στην άρση των γλωσσικών φραγμών

- Διάδοση περιεχομένου σε ευρύτερο κοινό, προωθώντας την έννοια της 'ανοικτής κυβέρνησης'

- Ευκολότερη διανομή περιεχομένου στην αγορά λόγω κοινοπραξιών δημοσίου - ιδιωτών

- Διάθεση στην αγορά ως ευκαιρία πρόσθετου εισοδήματος

Σημασία για πανεπιστήμια και ερευνητικά ιδρύματα

- Αποδοτική εκμετάλλευση ιδιαίτερα σημαντικού άλλα κατακερματισμένου περιεχομένου

- Διάδοση περιεχομένου σε ευρύτερο κοινό

- Αυξημένες ευκαιρίες εμπορικής αξιοποίησης των γλωσσικών τους γνώσεων και δυνατοτήτων προσαρμογής μέσω δικτύωσης με τον κλάδο

- Συγκέντρωση γνώσεων για την επιτάχυνση της λύσης προβλημάτων

- Διάθεση στην αγορά ως ευκαιρία πρόσθετου εισοδήματος

Σημασία για τους ευρωπαίους χρήστες

- Διευρυμένη δυνατότητα διάθεσης σημαντικού περιεχομένου

- Βελτιωμένη πρόσβαση μέσω περιορισμού των γλωσσικών φραγμών

2.3. Υπήρξε αποτελεσματική διαχείριση του προγράμματος;

Κατά την εξέταση του εν λόγω ερωτήματος είναι σημαντικό να γίνει διαχωρισμός της καθημερινής διαχείρισης των διαδικασιών για την επίτευξη των στόχων του προγράμματος από την εν γένει ανταπόκριση με τους στόχους και αντιλήψεις της Επιτροπής. Από την έρευνα βάσει ερωτηματολογίου για την εν λόγω αξιολόγηση προέκυψε, σε γενικές γραμμές, ότι η διαχείριση ήταν αποτελεσματική και στα δύο πεδία. Σε άλλο σημείο της παρούσας έκθεσης αναλύονται τα λεπτομερή επιτεύγματα ως προς τους στόχους.

Γενικά, οι συμμετέχοντες επέδειξαν υψηλό επίπεδο ικανοποίησης σχετικά με τα στοιχεία που τους είχαν παρασχεθεί από την Επιτροπή κατά τις τρεις βασικές φάσεις της προκαταρκτικής υποβολής, της υποβολής και της διαχείρισης του έργου. Εκτός από ορισμένες ελάσσονες βελτιώσεις που πρέπει να εξεταστούν όσον αφορά την τεκμηρίωση των έργων, την ανατροφοδότηση και τις πληρωμές, η Επιτροπή θα πρέπει να επαινεθεί για όσα επέτυχε.

Η νομική βάση του προγράμματος αποδείχθηκε σαφής, λογικά συνεκτική και ξεκάθαρη ως προς την προδιαγραφή και τις απαιτήσεις της περιγράφοντας την ανάγκη για το πρόγραμμα eContent, καθορίζοντας τους στόχους του και αναφέροντας λεπτομερώς το περιεχόμενο των γραμμών δράσης. Περιέχονται όλες οι απαραίτητες πληροφορίες ώστε η Επιτροπή να υλοποιήσει το πρόγραμμα. Οι διαδικασίες που ορίζονται στην απόφαση του Συμβουλίου τηρήθηκαν πιστά από την Επιτροπή.

Σε έναν ταχέως μεταβαλλόμενο κλάδο, όπως το eContent, οι τεχνικοί όροι και οι συνθήκες της αγοράς μπορούν να μεταβληθούν γοργά και να επηρεάσουν τις δυνατότητες εμπορικής επιτυχίας των έργων. Το αποτέλεσμα του προγράμματος θα μπορούσε να εξασφαλιστεί καλύτερα αποδίδοντας μεγαλύτερη προσοχή στις δύο αυτές πτυχές σε προγενέστερη φάση της πορείας των έργων. Οι ομάδες των έργων θα πρέπει στην ιδανική περίπτωση να διαθέτουν τις δεξιότητες αυτές, προτείνεται δε στην Επιτροπή να ενθαρρύνει τα ΕΣΕ ώστε να διαθέτουν καταλόγους εμπειρογνωμόνων σε τεχνολογικά και εμπορικά ζητήματα για να προσφέρουν μια εξωτερική άποψη, εφόσον απαιτείται, με σκοπό την ενίσχυση της εν λόγω πτυχής. Παρομοίως, διαπιστώθηκε σε πολλές περιπτώσεις ότι τα σχέδια διάθεσης στην αγορά όσον αφορά τα αποτελέσματα των έργων βρίσκονταν εν υπνώσει και θα έπρεπε να είχαν ενεργοποιηθεί σε πολύ ενωρίτερη φάση της διαδικασίας. Οι πτυχές εμπορικής διάθεσης και προβολής θα έπρεπε να αντιμετωπιστούν με ιδιαίτερη προσοχή από την Επιτροπή και τους αξιολογητές των έργων.

Ο ρόλος των ΕΣΕ κατά τη διάδοση πληροφοριών σχετικά με το πρόγραμμα δεν υπήρξε σαφής, καθώς όλες συγκροτούνται σε διαφορετική βάση, σε κάθε κράτος μέλος. Κατά συνέπεια, ορισμένα ΕΣΕ διαθέτουν τους πόρους και την προβολή που τους επιτρέπουν υψηλό βαθμό συμμετοχής, ενώ άλλα παραμένουν παθητικά. Οι βελτιώσεις στη δικτύωση και στην ορθή πρακτική των ΕΣΕ θα είχαν ως αποτέλεσμα ένα πολύ χρησιμότερο δίκτυο για υφιστάμενους και μελλοντικούς χρήστες.

Όσον αφορά τις δραστηριότητες ευαισθητοποίησης, η διάδοση αποτελεσμάτων - π.χ. σε ιστοθέσεις - θα μπορούσε να βελτιωθεί καθιστώντας τα 'φιλικότερα για την αγορά'. Θα μπορούσε επίσης να υπάρξει μεγαλύτερη συμμετοχή συγκεκριμένων εκδηλώσεων της αγοράς με τον εμπορικό κλάδο, και πάλι με σκοπό την έγκαιρη ενθάρρυνση δραστηριοτήτων εμπορικής εκμετάλλευσης.

Η διαχείριση του προγράμματος διαπιστώθηκε γενικότερα καλή, απαιτείται όμως μεγαλύτερη εστίαση σε εφαρμογές της αγοράς για μεγιστοποίηση του δυναμικού των έργων του προγράμματος.

2.4. Ικανοποίησε το πρόγραμμα τις προσδοκίες των συμμετεχόντων;

Οι στόχοι του προγράμματος, ιδιαίτερα όσον αφορά πτυχές εμπορικές και δικτύωσης, έγιναν καταρχήν καλώς αντιληπτοί από τους συμμετέχοντες. Από τους πρώτους στόχους για όλους τους συμμετέχοντες ήταν η 'ανάπτυξη νέων προϊόντων/διαδικασιών και υπηρεσιών'. Στόχοι δικτύωσης όπως 'πρόσβαση σε συμπληρωματική εμπειρογνωμοσύνη', καθώς και 'σχηματισμός στρατηγικών συμμαχιών' βρέθηκαν επίσης υψηλά στην κατάταξη. Στόχοι συναφείς με την απόκτηση γνώσεων και τη βελτίωση της εσωτερικής μάθησης βρέθηκαν σε χαμηλότερες θέσεις. Μολονότι η μάθηση υπήρξε σημαντικό αποτέλεσμα, δεν θεωρείται πρωτεύων στόχος των έργων. Η χαμηλή κατάταξη της 'συμμετοχής στην ανάληψης τεχνολογικών κινδύνων' αποτελεί σαφή ένδειξη ότι το eContent δεν εννοείται ως τεχνολογικό πρόγραμμα.

Όπως ήταν αναμενόμενο, υπήρξαν προφανείς διαφορές μεταξύ των συμμετεχόντων όσον αφορά την ιεράρχηση των στόχων. Σημαντικότεροι στόχοι για τις εταιρείες διαπιστώθηκε ότι ήταν η πρόσβαση σε αγορές, πελάτες και η βελτίωση της ανταγωνιστικής θέσης. Για το δημόσιο τομέα και τα πανεπιστήμια κεντρικοί στόχοι ήταν η διάδοση του περιεχομένου σε ευρύτερο κοινό. Η ανάπτυξη τελικού προϊόντος είχε υψηλή προτεραιότητα σε όλους τους τύπους συμμετεχόντων.

Από τα αποτελέσματα προέκυψε επίσης ότι οι εταιρείες έχουν διαφορετικές προσδοκίες από δίκτυα και εταιρικές συνεργασίες, όπως και οι οργανισμοί του δημόσιου τομέα και τα πανεπιστήμια. Οι στόχοι της δικτύωσης κατέλαβαν παντού υψηλή προτεραιότητα, σε όλους τους τύπους των συμμετεχόντων, ενώ οι εταιρείες αναζητούσαν κυρίως συμπληρωματική εμπειρογνωμοσύνη, και οι δημόσιες αρχές και τα πανεπιστήμια ενδιαφέρονταν περισσότερο για στρατηγικές συμμαχίες με σκοπό τη διάδοση του περιεχομένου τους σε ευρύτερο κοινό.

Ορισμένοι από τους στόχους των έργων έχουν ήδη επιτευχθεί, παρά το σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα λειτουργίας του προγράμματος. Τούτο ισχύει κυρίως όσον αφορά στόχους δικτύωσης, όπως 'σχηματισμός στρατηγικών συμμαχιών' καθώς και 'πρόσβαση σε συμπληρωματική εμπειρογνωμοσύνη'. Συνεπώς, ένας από τους κύριους στόχους του προγράμματος, η καθιέρωση δικτύων σε διάφορους τύπους συντελεστών στην αγορά, όχι μόνο ταξινομήθηκε ως πολύ σημαντικός στόχος εκ μέρους των εμπειρογνωμόνων, αλλά ήδη παρουσιάζει υψηλό βαθμό εκπλήρωσης.

Πολλοί συμμετέχοντες ανέμεναν την εκπλήρωση των στόχων αναφορικά με την εκμετάλλευση αποτελεσμάτων του έργου, όχι πριν από το τέλος του έργου. Τούτο αντικατοπτρίζει το γεγονός ότι η διάθεση στην αγορά δεν έχει ακόμα αποδοθεί η δέουσα προσοχή, ένδειξη ότι για την υλοποίηση του εμπορικού αντικτύπου των έργων ενδέχεται να απαιτηθεί περαιτέρω χρόνος.

2.5. Ποια είναι τα άμεσα αποτελέσματα του eContent και πώς θα διατεθούν στην αγορά;

Ευρύ φάσμα αποτελεσμάτων έχει ήδη παραχθεί ή, όπως επισημαίνουν οι συμμετέχοντες θα παραχθεί κατά το άμεσο μέλλον. Τα περισσότερα έργα έχουν ήδη προχωρήσει, ενώ με την ολοκλήρωση των έργων αναμένονται νέα προϊόντα και υπηρεσίες. Το πρόγραμμα φαίνεται συνεπώς ότι υπήρξε επιτυχές ως προς τη διεύρυνση της διάθεσης ψηφιακού περιεχομένου στην Ευρώπη.

Όσον αφορά την εμπορική εκμετάλλευση, έναν από τους κύριους στόχους του προγράμματος eContent, λίγοι μόνο συμμετέχοντες έχουν μέχρι στιγμής συγκεκριμένα σχέδια ως προς την εμπορία, τις πωλήσεις, τους πελάτες που στοχεύουν και μοντέλα/όγκο εσόδων. Μικρός αριθμός έργων βρίσκονται ήδη σε πιλοτική φάση, δοκιμάζοντας πρώιμες μορφές του τελικού προϊόντος τους σε δυνητικούς πελάτες. Τα περισσότερα έργα βρίσκονται, ωστόσο, στη φάση σκοπιμότητας, εφικτότητας, διερευνώντας τις ανάγκες των δυνητικών χρηστών, καθώς και την προθυμία τους να καταβάλουν πληρωμή για το ενδεχόμενο προϊόν/υπηρεσία. Κατά συνέπεια θα απαιτηθούν για τα περισσότερα έργα περισσότερος χρόνος, προσπάθειες και χρήματα για μελέτες εμπορίας, πιλοτικής φάσης και άλλες δραστηριότητες πριν από τη διάθεση στην αγορά, προτού υπάρξουν δυνητικά εμπορεύσιμα αποτελέσματα.

Η αβεβαιότητα ως προς τα εμπορεύσιμα αποτελέσματα είναι αναπόφευκτη πτυχή της διαδικασίας καινοτομίας και δεν είναι ασυνήθιστη ακόμα και για προγράμματα αγοράς. Το γεγονός ότι η εμπορική διάθεση διαπιστώθηκε ότι βρίσκεται, σε πρώιμη φάση στα περισσότερα έργα θα πρέπει να μετριάσει τις προσδοκίες της Επιτροπής ότι επίκειται η εμπορική αξιοποίηση των αποτελεσμάτων, σύντομα μετά το πέρας των έργων. Ως συμβολή στην αντιμετώπιση της αβεβαιότητας αυτής θα πρέπει, ήδη από πολύ πρώιμη φάση των έργων, να ληφθούν μέτρα για υποστήριξη πτυχών της διάθεσης στην αγορά. Η έγκαιρη συμπερίληψη στα έργα δυνητικών επιχειρηματικών χρηστών ή/και διανομέων είναι ένα μέτρο που θα ενίσχυσε και θα επιτάχυνε την εμπορική εκμετάλλευση. Εάν οι ανάγκες των χρηστών δεν αντιμετωπιστούν εγκαίρως σε ένα έργο, υφίσταται ο κίνδυνος να μην αξιοποιηθούν πλήρως καλά προϊόντα περιεχομένου, να μην σχεδιαστούν κατάλληλα τα προϊόντα και να είναι άσκοπα μακρόχρονα το διάστημα έως τη διάθεση στην αγορά.

2.6. Καλύφθηκαν οι στόχοι του προγράμματος;

Γενικά, οι στόχοι του προγράμματος είναι ευρύτατοι ενώ οι αντίστοιχοι πόροι είναι αρκετά περιορισμένοι. Δεν θα ήταν επομένως ρεαλιστικό να αναμένεται ότι το πρόγραμμα θα έχει εκτεταμένο αντίκτυπο. Το eContent θα πρέπει να αντιμετωπίζεται μάλλον ως πρόγραμμα επίδειξης, προς τον ευρωπαϊκό κλάδο περιεχομένου, ότι ο δημόσιος τομέας διαθέτει πληροφορίες εμπορικού ενδιαφέροντος, ότι η πολυγλωσσία αποτελεί σημαντικό κεφάλαιο σε ευρωπαϊκό/παγκόσμιο επίπεδο και ότι θέματα όπως η διαχείριση ψηφιακών δικαιωμάτων παρεμποδίζουν σημαντικά την εμπορική διάθεση ψηφιακού περιεχομένου και κατά συνέπεια πρέπει να επιλυθούν.

Βελτίωση της πρόσβασης και επέκταση της χρήσης των πληροφοριών του δημόσιου τομέα

Στο πεδίο των πληροφοριών του δημόσιου τομέα, θεωρείται ότι το πρόγραμμα απεδείχθη έγκυρο στην έως τώρα πρόοδό του. Τα έργα που χρηματοδοτήθηκαν παρουσιάζουν ενδιαφέρον για ευρύτερες ομάδες πολιτών και επιστημόνων στην Ευρώπη, καλύπτοντας σημαντικά θέματα όπως το κτηματολόγιο, γεωγραφικές και κοινωνικές πληροφορίες, περιβαλλοντικά δεδομένα και πληροφορίες για διπλώματα ευρεσιτεχνίας. Τα έργα έχουν ήδη συμβάλλει στην επίλυση σημαντικών ορολογικών, νομικών και εννοιολογικών διαφορών. Πολλά από τα έργα αυτά δεν θα είχαν πραγματοποιηθεί, ή, τουλάχιστον, θα ήταν πολύ περιορισμένα χωρίς το πρόγραμμα. Μπορεί κατά συνέπεια να συμπεράνουμε ότι η πρόσβαση και η διάθεση πληροφοριών του δημόσιου τομέα βελτιώθηκαν μέσω του προγράμματος. Επιπλέον, με τη γραμμή δράσης 1 η Επιτροπή υποστηρίζει επίσης νομοθετικό έργο και μέτρα πολιτικής στο πεδίο των πληροφοριών του δημόσιου τομέα [11].

[11] Βλ. «Πράσινη Βίβλος για τις πληροφορίες του δημόσιου τομέα στην κοινωνία της πληροφορίας», που δημοσιεύθηκε τον Ιανουάριο του 1999 και «eEurope 2002: Δημιουργία κοινοτικού πλαισίου για την εκμετάλλευση πληροφοριών του δημόσιου τομέα», όπου περιγράφεται ο προσανατολισμός της Επιτροπής σχετικά με την περαιτέρω χρήση και εμπορική εκμετάλλευση πληροφοριών του δημόσιου τομέα. Στις 5 Ιουνίου 2002 δημοσιεύθηκε πρόταση οδηγίας για την περαιτέρω χρήση και εμπορική εκμετάλλευση πληροφοριών του δημόσιου τομέα. Τα έγγραφα αυτά βρίσκονται στην ηλεκτρονική διεύθυνση και http://www.cordis.lu/eContent/psi/ pubsec.htm

Είναι δύσκολο τη στιγμή αυτή να κριθεί κατά πόσον η βελτιωμένη αυτή διάθεση θα έχει μελλοντικά εμπορικά αποτελέσματα. Στη σημερινή φάση του προγράμματος φαίνεται ότι ορισμένα από τα έργα αναμένεται να παρουσιάσουν σημαντική εμπορική αξία εάν συγκροτηθούν/συσκευασθούν και διανεμηθούν επιδέξια. Ωστόσο, το γεγονός ότι στα περισσότερα έργα δεν έχει ακόμα αναπτυχθεί σενάριο εκμετάλλευσης - για ορισμένα μάλιστα δεν υπήρχε ανάλογη αρχική απαίτηση - σημαίνει ότι θα περάσει ορισμένος χρόνος έως ότου προκύψουν ευκαιρίες αγοράς για τις ευρωπαϊκές ΜΜΕ. Όπως επισημάνθηκε ήδη, η έγκαιρη συμπερίληψη επιχειρηματικών χρηστών ή/και διανομέων σε κάθε έργο θα μπορούσε να συντομεύσει το χρόνο διάθεσης της αγοράς για προϊόντα περιεχομένου του δημόσιου τομέα, καθώς και να εξασφαλίσει ότι τα εν λόγω προϊόντα είναι εξαρχής προσαρμοσμένα στις ανάγκες των δυνητικών χρηστών.

Συνοψίζοντας το εμπορικό δυναμικό των πληροφοριών του δημόσιου τομέα, όπως αυτό υποστηρίζεται στο παρόν πρόγραμμα, μπορούν να διατυπωθούν οι ακόλουθες παρατηρήσεις:

- Το περιεχόμενο του δημόσιου τομέα που είναι πιθανότερο για δημιουργία εισοδήματος βρίσκεται στο χώρο των διεπιχειρησιακών συναλλαγών (Β2Β). Πληροφορίες γεωγραφικές, χρήσεων γης κλπ. που μπορούν να χρησιμοποιηθούν μάλλον από επιχειρήσεις παρά από μεμονωμένους πολίτες, διαθέτουν υψηλότερο εμπορικό δυναμικό.

- Σύγκρουση συμφερόντων είναι πιθανό να προκύψει σε ορισμένο βαθμό μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα εφόσον εμπλέκονται κοινωνικά ευαίσθητες πληροφορίες, όπως τα ιατρικά δεδομένα. Μείζον στοιχείο για την επιτυχία ή αποτυχία μελλοντικών μοντέλων εμπορικής εκμετάλλευσης θα είναι ο ακριβής χαρακτήρας και η καταλληλότητα των μοντέλων εισοδήματος που θα επιλεγούν. Ιδιαίτερα όσον αφορά τις κοινωνικά ευαίσθητες πληροφορίες, ο δημόσιες τομέας θα επιθυμεί να συνεχίσει να συμμετέχει σε αποφάσεις ως προς το ποιος θα έχει πρόσβαση στα προϊόντα και σε ποια τιμή.

- Σε ορισμένες περιπτώσεις ο δημόσιος τομέας παρουσιάζει έλλειψη ενδιαφέροντος για εκμετάλλευση της χρήσης περιεχομένου επειδή τούτο ενδέχεται να θέσει σε κίνδυνο δυνητικό εισόδημα ίδιων πόρων από πληροφορίες του δημόσιου τομέα, εφόσον επιτραπεί στον ιδιωτικό τομέα να το εκμεταλλευθεί. Ορισμένα ιδρύματα του δημόσιου τομέα προτιμούν να συνεχίζουν μόνα τους την εμπορική εκμετάλλευση του περιεχομένου, ή σε συνδυασμό με άλλα ιδρύματα του δημόσιου τομέα ώστε να αποφύγουν τον παραπάνω κίνδυνο.

Αύξηση της παραγωγής περιεχομένου μέσα σε πολυγλωσσικό και πολυπολιτιστικό περιβάλλον

Το πρόγραμμα συνέβαλε - ή θα συμβάλει στο εγγύς μέλλον - στην παραγωγή σειράς αποτελεσμάτων που θα συντελέσουν ώστε

- να καταδειχθεί η σημασία της τοπικής προσαρμογής/πολυγλωσσίας για τις ευρωπαϊκές εταιρείες

- να υποβοηθηθούν εταιρείες περιεχομένου ως προς την τοπική προσαρμογή των προσφορών τους, λόγου χάρη παρέχοντας συμβουλές, μοντέλα βέλτιστης πρακτικής, διαλογικούς οδηγούς και μοντέλα κατάρτισης

- να διατεθεί σημαντικό περιεχόμενο σε ευρωπαϊκό κοινό, σε διάφορες γλώσσες, εξασφαλίζοντας την ευρύτερη πρόσβαση σε αυτό

- να διατίθενται αποτελεσματικοί πολυγλωσσικοί μηχανισμοί ανάκτησης και έρευνας ώστε να είναι δυνατή η πρόσβαση σε σημαντικό περιεχόμενο.

Κατά συνέπεια είναι δυνατό να αναμένονται αποτελέσματα καλής ποιότητας ως αποτέλεσμα του προγράμματος. Επιπλέον, συγκεντρώνοντας πολυκλαδικές ομάδες, αποτελούμενες από παρόχους υπηρεσιών τοπικής προσαρμογής, ιδιοκτήτες ιδιαίτερα εξειδικευμένου περιεχομένου, ειδικευμένους συμβούλους, εταιρείες λογισμικού και διεθνείς ενώσεις κλάδων περιεχομένου, έχουν ήδη επιτευχθεί από τους συμμετέχοντες σημαντικά αλλά όχι άμεσα απτά οφέλη δικτύωσης και ανταλλαγής γνώσεων. Η δικτύωση διαφόρων ομάδων συντελεστών που εργάζονται σε διαφορετικά πεδία δημιουργεί σημαντική συνέργεια και επομένως έχει επιτευχθεί προστιθέμενη αξία για τις ευρωπαϊκές εταιρείες περιεχομένου.

Το σημαντικότερο αποτέλεσμα της γραμμής δράσης 2 είναι ότι βελτίωσε την έννοια της τοπικής προσαρμογής ως πολυπολιτιστικού και όχι απλώς πολυγλωσσικού φαινομένου. από την αρχή του προγράμματος έγινε σαφές ότι δεν λαμβάνονταν υπόψη έργα που στόχευαν στην ανάπτυξη λογισμικού μετάφρασης. Η τοπική προσαρμογή είναι ακόμα ευρύτερα αντιληπτή εκ μέρους των συμμετεχόντων ως μετάφραση. Το πρόγραμμα συνέβαλε στην αποκατάσταση της μονόπλευρης αυτής αντίληψης και προσέφερε σε ευρωπαϊκές ΜΜΕ ένα σημαντικότερο μέσο με το οποίο μπορεί να επιχειρεί και σε άλλες εθνικές αγορές.

Ωστόσο, μολονότι ευαίσθητη ως προς τον στόχο της, η γραμμή δράσης 2 παρουσιάζεται χωρίς σαφή εστίαση, με αποτέλεσμα ο προστιθέμενος αντίκτυπος που υπερβαίνει το άμεσο αποτέλεσμα στους συμμετέχοντες να μην είναι τόσο μεγάλος όπως συμβαίνει στη γραμμή δράσης 1. Η γραμμή δράσης 2 αφορά ευρύτατο κοινό με λίγα κοινά σημεία - ουσιαστικά οι πάντες που έχουν κάποια σχέση με την πολυγλωσσία ενθαρρύνονται να συμμετάσχουν.

Η ποικιλομορφία αυτή δεν είναι επί της αρχής λανθασμένη, καθώς αντικατοπτρίζει την ποικιλομορφία και τον κατακερματισμένο χαρακτήρα του κλάδου, ενώ την εποχή του σχεδιασμού και της δρομολόγησης του προγράμματος απαιτούνταν βεβαίως ευρύτερη προσέγγιση, ατενίζοντας ωστόσο το μέλλον, το eContent ενδείκνυται να αποσαφηνίσει την εστίασή του (βλέπε το τμήμα Συστάσεις). Δεδομένης της σημασίας που έχει η πτυχή της επίδειξης του προγράμματος, ενδείκνυται να αποσαφηνιστεί η εστίαση ώστε να μεγιστοποιηθεί ο αντίκτυπος του προγράμματος. Από ακριβέστερη εστίαση θα προέκυπτε σαφέστερο μήνυμα προς καλύτερα προσδιορισμένες ομάδες χρηστών, αντί ενός ευρύτερου αλλά διαχεόμενου αποτελέσματος. Η ευρύτερη εστίαση έχει ως αποτέλεσμα υπερβολικό κατακερματισμό των ομάδων χρηστών και των στοχευόμενων αγορών ώστε το πρόγραμμα να αποκτήσει κρίσιμη μάζα, που αποτελεί καίρια πτυχή της επιτυχούς επίδειξης.

Πολλαπλασιασμός του δυναμισμού της αγοράς ψηφιακού περιεχομένου

Καλύπτοντας ευρύ φάσμα θεμάτων, από την πρόσβαση σε κεφάλαια έως τη διαχείριση ψηφιακών δικαιωμάτων, το πρόγραμμα προέβαλε βασικά διαρθρωτικά στοιχεία του κλάδου. Χρηματοδοτήθηκαν ορισμένα έργα μεγάλης σημασίας, που γενικά είχαν ως στόχο τον περιορισμό ορισμένων από τους φραγμούς στην εμπορική εκμετάλλευση ψηφιακού περιεχομένου.

Δεδομένου του μικρού μεγέθους της εν λόγω γραμμής δράσης - μόνο 15% του συνολικού προϋπολογισμού για το eContent αφορά τη γραμμή δράσης 3 - ευρύτερος αντίκτυπος δεν θα μπορούσε να είναι ρεαλιστικά αναμενόμενος. Η αξία της εν λόγω γραμμής δράσης βρίσκεται στο ότι επισημαίνει 'φλέγοντα σημεία' που αφορούν τον κλάδο, τα οποία πρέπει να επιλυθούν σε πανευρωπαϊκή κλίμακα. Η τρέχουσα εστίαση του eContent στην ανταλλαγή ορθής πρακτικής, η δημιουργία στρατηγικής εποπτείας της αγοράς ψηφιακού περιεχομένου και η διάδοση αποτελεσμάτων των έργων έχει μεγάλη σημασία, δεδομένου του χαρακτήρα επίδειξης που έχει το πρόγραμμα.

Εξετάζοντας τα επιτεύγματα του έργου θα πρέπει να σημειωθούν και ορισμένα συμπληρωματικά σημεία:

- Το πρόγραμμα στόχευσε με επιτυχία τις ΜΜΕ. Σημαντικό ποσοστό συμμετοχών (43%) αποτελείται από ΜΜΕ, από τις οποίες 16% διαθέτουν λιγότερους από 10 απασχολούμενους και 16% μεταξύ 10 και 49 απασχολουμένων. Τούτο θεωρείται καλό αποτέλεσμα, καθώς οι ΜΜΕ είναι μία από τις κύριες ομάδες επιθυμούσε να προσελκύσει η Επιτροπή.

- Το πρόγραμμα υπήρξε επιτυχές στη δημιουργία και ενίσχυση πανευρωπαϊκών δικτύων και εταιρικών συνεργασιών, και προήγαγε την ανταλλαγή γνώσεων μεταξύ διαφόρων ομάδων συντελεστών. Μολονότι υψηλό ποσοστό των συμμετεχόντων γνώριζαν όλους ή ορισμένους από τους εταίρους τους πριν από τη συμμετοχή τους στο eContent, το πρόγραμμα συνέβαλε στην ενδυνάμωση των εν λόγω δικτύων. Επιπλέον, εύλογα αναμένεται ότι το αποτέλεσμα της δικτύωσης θα διατηρηθεί σε μεγάλο βαθμό, καθώς μεγάλο ποσοστό των συμμετεχόντων ανέφεραν ότι σχεδιάζουν να συνεχίσουν τη συνεργασία με ορισμένους από τους εταίρους τους, σε μελλοντικά έργα.

- Μολονότι δεν συνιστά ρητό στόχο του προγράμματος, σημαντικά άυλα αποτελέσματα του eContent αναφέρονται στο χώρο της μάθησης. Τα έργα συνέβαλαν ώστε οι οργανισμοί να προσεγγίσουν τις εργασίες τους με περισσότερο δομημένο τρόπο και να ομαδοποιήσουν καίρια στοιχεία γνώσεων στις συμμετέχουσες εταιρείες. Σημαντικά μαθησιακά αποτελέσματα εντοπίζονται επίσης στο διαπολιτιστικό χώρο, όπου αναπτύχθηκαν ενδιαφέροντα και αποτελεσματικά μοντέλα διασυνοριακής συνεργασίας.

3. Συστάσεις

Το κεφάλαιο της έκθεσης που αφορά τις συστάσεις υποδιαιρείται σε δύο τμήματα. Το πρώτο εστιάζει σε υποδείξεις που αφορούν βελτιώσεις του τρέχοντος προγράμματος, ενώ το δεύτερο εξετάζει δυνατότητες κατάρτισης μοντέλου για μελλοντικό πρόγραμμα.

3.1. Συστάσεις για το τρέχον πρόγραμμα

Γενικές συστάσεις για την Επιτροπή

- Για τους οικονομικούς ελέγχους της Επιτροπής απαιτείται τεκμηρίωση των οικονομικών επιδόσεων στη διαδικασία υποβολής αίτησης. Μολονότι μπορούν να εξαιρεθούν αυτή την απαίτηση υποψήφιοι νεοϊδρυόμενων εταιρειών, οι εν λόγω υποψήφιοι δεν μπορούν να λάβουν από προκαταβολές, ενώ ο κύριος λόγος συμμετοχής νεοϊδρυόμενων εταιρειών σε προγράμματα όπως το eContent είναι ακριβής αυτός. Η Επιτροπή θα έπρεπε να αναθεωρήσει τις απαιτήσεις εφαρμογής ώστε αυτές οι νεοϊδρυόμένες εταιρείες να μπορούν ευκολότερα να λαμβάνουν υποστήριξη από προγράμματα που, στο σύνολό τους ή εν μέρει στοχεύουν αυτές ακριβώς τις επιχειρήσεις.

Θα πρέπει να βελτιωθούν οι χρηματοοικονομικές διαδικασίες ώστε οι εν λόγω συμμετέχοντες οργανισμοί να λαμβάνουν τις πληρωμές, ιδίως τις προκαταβολές, συντομότερα - κατά το δυνατόν εντός 60 ημερών από την υπογραφή της σύμβασης. Στα σχόλια υπήρξαν πολλές αναφορές σε καθυστερήσεις πληρωμών των επιχειρήσεων που συμμετείχαν. Οι καθυστερήσεις αυτές είναι ιδιαίτερα επιβλαβείς για τις ΜΜΕ, των οποίων η συμμετοχή στο πρόγραμμα, αν όχι η ίδια η ύπαρξή τους ενδέχεται να τεθούν σε κίνδυνο από καθυστέρηση πληρωμών.

Συστάσεις προς τη διαχείριση του κοινοτικού προγράμματος

- Η εμπορική εστίαση στην αγορά θα πρέπει να υπογραμμισθεί ως σημαντική πτυχή που πρέπει να συμβαδίζει με την εξέλιξη του έργου και όχι να το ακολουθεί. Εκτός από την απαίτηση συνυποβολής άρτιου επιχειρηματικού σχεδίου μαζί με την υποψηφιότητα, η συμπερίληψη επιχειρηματικών χρηστών/διανομέων περιεχομένου - μολονότι πρακτικά δεν μπορεί να επιβληθεί - θα πρέπει να εξετασθεί θετικά κατά τη διαδικασία επιλογής. Παρομοίως πρέπει να δοθεί μεγαλύτερο βάρος στην εμπορική αξιοποίηση κατά τις εκδηλώσεις παρουσίασης και προβολής.

- Το σύστημα ανατροφοδότησης σε επιτυχείς και απορριφθέντες υποψηφίους θα πρέπει να αναθεωρηθεί ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα και η συνοχή του. Συνιστάται επίσης η χρησιμοποίηση τυποποιημένων εντύπων και η εισαγωγή απαιτήσεων αποπληρωμένης εκτέλεσης. Θα πρέπει επίσης να εξεταστεί η περαιτέρω κατάρτιση των αξιολογητών στα θέματα αυτά.

- Θα πρέπει να επανεξεταστεί η τεκμηρίωση του προγράμματος με σκοπό τη βελτίωση της σαφήνειας και συνοχής του, καθώς και να απλοποιηθεί για τους χρήστες, παραμένοντας εντός του πλαισίου που ορίζουν οι εσωτερικές διαδικασίες της Επιτροπής.

- Ο δικτυακός τόπος (ιστοθέση) του προγράμματος θα πρέπει να αναγνωρισθεί ως ένας από τους κύριους διαύλους πρόσβασης στο πρόγραμμα. Με βάση αυτό θα πρέπει να αναδιοργανωθεί, αποβλέποντας σε αποσαφήνιση δομής και περιεχομένου.

- Η Επιτροπή θα πρέπει να ενθαρρύνει την εισαγωγή εκδηλώσεων δικτύωσης (συνεργασίας) όσον αφορά την ορθή πρακτική μεταξύ ΕΣΕ υπό μορφή δράσεων υποστήριξης στο πρόγραμμα. Οι δράσεις αυτές θα πρέπει να κατευθύνονται εξ ολοκλήρου από τα ΕΣΕ, με συμμετοχή εκ μέρους της Επιτροπής, πρέπει δε να στοχεύουν στη βελτίωση της ποιότητας και συνοχής των υπηρεσιών που προσφέρονται από το ευρωπαϊκό δίκτυο των ΕΣΕ.

- Υπό το πρίσμα των παραπάνω συστάσεων θα πρέπει να εξετασθεί το επίπεδο στελέχωσης της Επιτροπής όσον αφορά το πρόγραμμα, ώστε να είναι δυνατόν να διατηρηθεί ή να βελτιωθεί το υψηλό επίπεδο παρεχόμενων υπηρεσιών που διαπιστώθηκε κατά την εκτέλεση της αξιολόγησης.

Συστάσεις για τα κράτη μέλη

- Τα κράτη μέλη ενθαρρύνονται να προωθήσουν την εμπορική αξία του περιεχομένου, καθώς και τη σημασία της πολυγλωσσίας στο μέγιστο δυνατό βαθμό. Τούτο θα μπορούσε να επιτευχθεί με την παρουσίαση υποδειγμάτων επιτυχών έργων eContent σε εκδηλώσεις, σε κυβερνητικούς δικτυακούς τόπους σχετικούς με τις ΤΠΕ (ICT), καθώς και με τη συνεκτίμηση των στόχων του eContent σε εθνικές στρατηγικές και προγράμματα. Τούτα θα εξασφάλιζαν ότι το πρόγραμμα eContent διαθέτει ευρύτερο αντίκτυπο και ότι το μήνυμά του μεταδίδεται σε όλους τους ενδιαφερόμενους συντελεστές στα κράτη μέλη.

- Για την εξασφάλιση συνεχούς υποστήριξης στην ανάπτυξη ψηφιακού περιεχομένου, τα κράτη μέλη θα μπορούσαν σε διαρκώς μεγαλύτερο βαθμό να εξετάζουν τη συμπερίληψη δραστηριοτήτων σχετικών με το περιβάλλον στα εθνικά τους προγράμματα χρηματοδότησης, ή, εάν απαιτηθεί, να συστήσουν νέα εθνικά προγράμματα, παρεμφερή με τις αρχές του eContent.

Συστάσεις για τις ΕΣΕ

- Οι ΕΣΕ θα πρέπει να ενθαρρυνθούν περαιτέρω για την παρουσίαση επιδείξεων ορθής πρακτικής σε ενημερωτικές ημερίδες. Επίσης θα πρέπει να συνεχισθούν οι διμερείς συναντήσεις κατά τις ενημερωτικές ημερίδες και να καταστούν αναπόσπαστο μέρος των εκδηλώσεων αυτών. Τούτο θα είχε ως αποτέλεσμα τη βελτίωση της ποιότητας των προτάσεων που υποβάλλονται στην Επιτροπή, παρέχοντας στους δυνητικούς συμμετέχοντες σαφέστερες ιδέες σχετικά με τα έργα που έχουν πιθανότητες επιτυχίας ή παραπέμποντάς τους σε άλλα προγράμματα.

- Οι ΕΣΕ θα πρέπει να καταρτίσουν και να ενημερώνουν διαρκώς καταλόγους εθνικών εμπειρογνωμόνων σε πεδία συναφή με έργα eContent, στην εκάστοτε χώρα. Οι εμπειρογνώμονες θα έπρεπε κατά προτίμηση να υποβάλλονται σε ποιοτικό έλεγχο προτού συμπεριληφθούν στον κατάλογο, δεν μπορεί όμως να υπάρξει σχετική ευθύνη των ΕΣΕ. Έπειτα από αίτηση, τα ονόματα και τα στοιχεία των σχετικών εμπειρογνωμόνων θα πρέπει να παρέχονται στους συμμετέχοντες ώστε να τους επικουρήσουν στην αντιμετώπιση εμπορικών και τεχνολογικών θεμάτων που ενδεχομένως προκύψουν στην πορεία των έργων τους.

- Οι ΕΣΕ θα πρέπει να αυξάνουν τη δραστηριότητά τους σε κοινές δραστηριότητες δικτύωσης για τη βελτίωση των προσφερόμενων υπηρεσιών. Η συμμετοχή αυτή θα μπορούσε να συμπεριλαμβάνει τακτικές συνεδριάσεις, ανταλλαγή ορθής πρακτικής, συναντήσεις εργασίας, τυποποίηση προσφερόμενων υπηρεσιών, δράσεις μάρκετινγκ, συλλογή δεδομένων κλπ. Σε κοινές εκδηλώσεις δικτύωσης θα μπορούσε επίσης να υπογραμμισθεί η ανάγκη μεγαλύτερης εθνικής υποστήριξης, σε ορισμένα κράτη μέλη.

3.2. Συστάσεις για διάδοχο πρόγραμμα

3.2.1. Επιχειρήματα υπέρ του 'eContent ΙΙ'

Αποτελεί συμπέρασμα της παρούσας αξιολόγησης ότι υφίσταται ήδη σαφής ανάγκη για διάδοχο πρόγραμμα. Από την έναρξη του προγράμματος έχει μεταβληθεί το πλαίσιο που περιβάλλει τα θέματα ψηφιακού περιεχομένου. Κατά τα τελευταία έτη έχει παρατηρηθεί σημαντική πτώση των τιμών για τις βασικές τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες και για γραμμές υψηλού ζωνικού εύρους. Κατά την εκ των προτέρων αξιολόγηση του προγράμματος, οι τιμές αυτές είχαν εντοπισθεί ως μείζον αντικίνητρο για τη χρήση ψηφιακών υπηρεσιών πλούσιων σε περιεχόμενο και για την ανάπτυξη μαζικής αγοράς. Νομικά θέματα, όπως η προστασία των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας, αντιμετωπίστηκαν με σειρά εθνικών και ευρωπαϊκών πρωτοβουλιών, σημαντικότερη από τις οποίες είναι η κοινοτική οδηγία για τα δικαιώματα δημιουργού. Παράλληλα με τις εξελίξεις αυτές, η πρόσφατη απογοήτευση από την οικονομία του Ίντερνετ οδήγησε πολλές εταιρείες να περιορίσουν τις επενδύσεις τους σε δραστηριότητες συναφείς με το ηλεκτρονικό επιχειρείν και το ψηφιακό περιεχόμενο.

Παρόλα αυτά, οι αξιολογητές υποστηρίζουν ότι ισχυρά επιχειρήματα συνηγορούν υπέρ ενός διαδόχου προγράμματος 'eContent II', για τους ακόλουθους λόγους:

Πρώτον, παρά τις μεταβολές στο κανονιστικό και επιχειρηματικό περιβάλλον, παραμένουν ακόμα πολλοί από τους φραγμούς που οδήγησαν στη δημιουργία του προγράμματος eContent. Η εκμετάλλευση των πληροφοριών του δημόσιου τομέα παρεμποδίζεται ακόμα από σειρά νομοθετικών και φραγμών και νοοτροπίες, για την αλλαγή των οποίων θα απαιτηθεί πολύς χρόνος. Η τοπική προσαρμογή συνεχίζει να θεωρείται κυρίως μετάφραση και όχι προσαρμογή στις τοπικές αγορές, περιορίζοντας έτσι τις πιθανότητες επιτυχίας των ευρωπαϊκών ΜΜΕ σε ξένες αγορές.

Δεύτερον, πρέπει ακόμα να ενθαρρυνθούν περαιτέρω δραστηριότητες δικτύωσης, ώστε να προσεγγίσουν μεταξύ τους οι ευρωπαϊκοί κλάδοι περιεχομένου και γλώσσας, για βελτίωση του σχεδιασμού, της παραγωγής και της διανομής ποιοτικά υψηλού περιεχομένου μέσα σε διαρκώς περισσότερο πολυγλωσσικό και πολυπολιτιστικό περιβάλλον. Η τάση αυτή πρέπει να εμπεδωθεί περαιτέρω με τη διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπου θα συμμετάσχουν χώρες με πολύ διαφορετικές πολιτιστικές και γλωσσικές απαιτήσεις.

Τρίτον, η εμπορική αξία του εμπορικού περιεχομένου δεν έχει ακόμα καταδειχθεί επαρκώς ώστε να εξασφαλιστεί ότι η Ευρώπη δεν θα καθυστερήσει πίσω από τους κύριους ανταγωνιστές, όπως τις ΗΠΑ. Η εμπορική επιτυχία έργων στο πλαίσιο του τρέχοντος προγράμματος eContent είναι στις περισσότερες περιπτώσεις αβέβαιη. προκύπτει έτσι η ανάγκη συνέχισης του προγράμματος με ισχυρότερη εμπορική εστίαση για μακροπρόθεσμη αύξηση της ανταγωνιστικότητας του κλάδου του ψηφιακού περιεχομένου.

Τέλος, αυξημένες επιφυλάξεις εκ μέρους του επιχειρηματικού κεφαλαίου και των τραπεζών όσον αφορά τη χρηματοδότηση έργων συναφών με το περιβάλλον σημαίνει ότι ο τομέας του ηλεκτρονικού περιεχομένου δεν έχει τη δυνατότητα πρόσβασης σε κεφάλαια ώστε να εξαντλήσει το δυναμικό του. Ένα διάδοχο πρόγραμμα στο eContent θα συνιστούσε ουσιαστικό βήμα προς την κατεύθυνση εξασφάλισης άρτιων επιχειρηματικών μοντέλων για υπηρεσίες περιεχομένου και μείωσης του κόστους δημιουργίας κατάλληλου περιεχομένου για την ευρωπαϊκή αγορά.

3.2.2. Επιχειρήματα υπέρ της σαφέστερης εστίασης

Όπως επισημαίνεται στα συμπεράσματα, οι γραμμές δράσεις του τρέχοντος προγράμματος επελέγησαν ορθά και είναι συναφείς για τους συμμετέχοντες, καθώς και για μια ευρύτερη ομάδα συντελεστών τον κλάδο που περιεχομένου. Ο κατακερματισμός του κλάδου, όπου περιλαμβάνεται μεγάλη ποικιλία διαφορετικών συντελεστών, καθώς επίσης και η πρόσφατη συγκρότησή του, την εποχή της έναρξης του προγράμματος, επέβαλαν την ευρύτερη δυνατή προσέγγιση. Συνιστάται ένθερμα, ωστόσο, κάθε μελλοντικό πρόγραμμα να είναι περισσότερο εστιασμένο ως προς τους συμμετέχοντες καθώς και ως προς τα θέματα. Ο κλάδος του περιεχομένου είναι πλέον ωριμότερος απ'ό,τι όταν άρχισε το πρόγραμμα, μολονότι δεν υφίσταται ακόμα καθολική ταξινόμηση, τα χαρακτηριστικά πάντως του κλάδου είναι περισσότερο αναγνωρίσιμα και διακρίνεται σαφώς από τους κλάδους παραγωγής προϊόντων ή υπηρεσιών. Η ύπαρξη ισχυρότερης, σαφέστερης εστίασης του προγράμματος έχει δύο σημαντικά πλεονεκτήματα:

- Πρώτον, το επιχείρημα του αντίκτυπου. Ένα πρόγραμμα χρηματοδότησης, για να είναι όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματικό στοχεύει στη μεγιστοποίηση του αντίκτυπου σε ομάδα συντελεστών πέραν των άμεσων συμμετεχόντων σε αυτό. Θα πρέπει να στοχεύει την επίτευξη μακροπρόθεσμης αλλαγής συμπεριφοράς, όπως η ανακατανομή οικονομικών και ανθρώπινων πόρων σε νέα πεδία της τεχνολογίας ή/και των επιχειρήσεων. Εάν ένα πρόγραμμα παρουσιάζει ευρεία εστίαση, ομάδες χρηστών και αγορές στόχους, θα είναι υπερβολικά κατακερματισμένο για την επίτευξη κρίσιμης μάζας, που συνιστά καθοριστικό παράγοντα για την επιτυχή επίδειξη. Δεδομένης της σημασίας της επίδειξης για το πρόγραμμα eContent εύλογα θα αναμενόταν ο περιορισμός της εστίασης ώστε να μεγιστοποιηθεί ο αντίκτυπός του. Στενότερη εστίαση θα συνέβαλε στην παροχή σαφέστερου μηνύματος σε αυστηρότερα καθορισμένες ομάδες χρηστών από ό,τι η ύπαρξη ευρύτερου αλλά περισσότερο διάχυτου αποτελέσματος.

- Δεύτερον, η στενότερη εστίαση θα καθιστούσε ευκολότερη την επικοινωνία και διαχείριση του προγράμματος, επιτρέποντας καλύτερη στόχευση των δυνητικών συμμετεχόντων ή ομάδων συμμετεχόντων. Τούτο θα είχε το δυνητικό αποτέλεσμα παραλαβής λιγότερων και ακριβέστερα στοχευμένων προτάσεων, θα επέτρεπε την καλύτερη εστίαση των μέτρων ευαισθητοποίησης και διάδοσης.

3.2.3. Πιθανά χαρακτηριστικά για το 'eContent II'

Ένα μελλοντικό πρόγραμμα θα μπορούσε να αναπτυχθεί γύρω από σειρά θεμάτων που, σύμφωνα με τις απόψεις των ενδιαφερομένων και αντλώντας από την εμπειρία των αξιολογητών, κρίνεται ως ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη του ευρωπαϊκού ψηφιακού περιεχομένου. Το πρόγραμμα 'eContent ΙΙ' θα μπορούσε να εστιάσει στη χρησιμοποίηση περιεχομένου για:

Διεύρυνση της μάθησης: Εστίαση σε έργα που στοχεύουν στη 'διασταύρωση' μεταξύ του δημόσιου τομέα, πανεπιστημίων/ερευνητικών ιδρυμάτων και εταιρειών. Μεταξύ των παραδειγμάτων αναφέρεται η ανάπτυξη περιεχομένων για εικονικά περιβάλλοντα μάθησης (VLE) για ανώτερη και ανώτατη εκπαίδευση, καθώς και ανάπτυξη περιεχομένου για βελτίωση της μάθησης στο εσωτερικό των επιχειρήσεων. Θα απαιτηθεί συντονισμός με την πρωτοβουλία e-learning της ΓΔ Εκπαίδευση και Πολιτισμός.

Ευρύτερη χρήση πληροφοριών του δημόσιου τομέα: Μέσω του παρόντος προγράμματος, οι πληροφορίες του δημόσιου τομέα παρουσιάστηκαν ως εμπορικά βιώσιμο προϊόν. πρόκειται για πτυχή που πρέπει να τύχει περαιτέρω προώθησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Γεωγραφικές και μετεωρολογικές πληροφορίες, καθώς επίσης και δεδομένα επιχειρήσεων είναι μέχρι στιγμής τα πλέον περιζήτητα. Το τμήμα αυτό του προγράμματος θα μπορούσε να χρηματοδοτήσει έργα που στοχεύουν στην ανάπτυξη και εμπορική εκμετάλλευση πληροφοριών του δημόσιου τομέα σε πανευρωπαϊκή κλίμακα. Από όλα τα έργα θα πρέπει να απαιτείται υποβολή άρτιου επιχειρηματικού σχεδίου ήδη με την υποψηφιότητα ώστε να τονιστεί η εμπορική εστίαση - εστίαση που στη συνέχεια θα πρέπει να παραμείνει καθόλη την πορεία του έργου.

Διεύρυνση της ευρωπαϊκής βάσης γνώσεων ψηφιακού περιεχομένου: Στο τμήμα αυτό θα μπορούσε να περιληφθεί σειρά συνοδευτικών μέτρων για την προβολή εγκάρσιων θεμάτων, όπως μελέτες αγοράς και τεχνολογίας, μελέτες βέλτιστης πρακτικής, εκδηλώσεις δικτύωσης, καθώς και μέτρα πληροφόρησης και διάδοσης.

Χρησιμοποίηση της τεχνολογίας ως μέσου αξιοποίησης της βάσης περιεχομένου: Είναι σημαντικό οι εταιρείες και οι οργανισμοί στον τομέα του eContent να είναι σε θέση να αναπτύσσουν και να κεφαλαιοποιούν τη χρήση τεχνολογιών ευρείας διάδοσης που βελτιώνουν την ταχύτητα, τη διάθεση και μειώνουν το κόστος της χρήσης ηλεκτρονικού περιεχομένου. Η πτυχή αυτή θα εστιάσει στη χρήση νέων τεχνολογιών σε σχέση με το ηλεκτρονικό περιεχόμενο, θα αποφευχθούν όμως, φυσικά, αλληλεπικάλυψη εργασιών με άλλα προγράμματα έρευνας και τεχνολογίας της Επιτροπής.

Οι δύο πρωταρχικές απαιτήσεις για όλα τα έργα ανεξάρτητα από το τμήμα στο οποίο υποβλήθηκαν, θα πρέπει να είναι η εμπορική εκμετάλλευση και η ευρωπαϊκή διάσταση.

Εμπορική εκμετάλλευση

- Η οικονομική βιωσιμότητα όλων των έργων θα πρέπει να τεκμηριώνεται κατά το δυνατόν εξαρχής. Μαζί με την αίτηση υποψηφιότητα θα πρέπει να υποβάλλεται επιχειρηματικό σχέδιο, κατά το δυνατόν λεπτομερές συμπεριλαμβανομένων πτυχών εμπορικής εκμετάλλευσης.

- Σε όλα τα έργα (ίσως με την εξαίρεση των συνοδευτικών μέτρων) θα πρέπει να υπάρχει ως απαίτηση η ύπαρξη, στον πυρήνα τους, κοινοπραξίας δημοσίου - ιδιωτών. Με αυτό θα εξασφαλιστεί ότι η εμπορική εκμετάλλευση αντιμετωπίζεται ήδη σε πρώιμη φάση των έργων και ότι εξαρχής τα έργα είναι περισσότερο προσαρμοσμένα στις ανάγκες της αγοράς.

- Δυνητικοί επιχειρηματικοί χρήστες ή/και διανομείς θα πρέπει να περιλαμβάνονται ήδη σε πρώιμη φάση του έργου. Θα πρέπει να ευνοούνται έργα που διαθέτουν υψηλό δυναμικό εμπορικής εκμετάλλευσης καθώς και αποδεδειγμένο ενδιαφέρον μελλοντικών ομάδων χρηστών.

Ευρωπαϊκή διάσταση

- Ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία: τα έργα θα πρέπει να ενδιαφέρουν ευρεία ομάδα ευρωπαϊκών επιχειρήσεων και ιδιωτικών χρηστών, εμπλουτίζοντας και διευρύνοντας ταυτόχρονα την ευρωπαϊκή πολιτιστική πολυμορφία και προβάλλοντας θέματα κοινού ενδιαφέροντος, π.χ. περιβαλλοντικά θέματα, τοπική προσαρμογή και βέλτιστη πρακτική.

- Η πολυγλωσσία, αντί να αντιμετωπίζεται σε χωριστή γραμμή δράσης, θα πρέπει να αποτελέσει αναπόσπαστο μέρος όλων των έργων, είτε υπό μορφή παροχής πολυγλωσσικής πρόσβασης είτε με εγκατάσταση πολυγλωσσικών μηχανισμών έρευνας. Η ένταξη της πολυγλωσσίας σε όλα τα έργα καθιστά σαφέστερη την κατάδειξη ότι αποτελεί μέσο για την επίτευξη ενός σκοπού και όχι μέσο αφ'εαυτού. Η πολυγλωσσική πρόσβαση είναι απαραίτητη ώστε το πανευρωπαϊκό περιεχόμενο να έχει επιτυχία στην αγορά.

Συμπληρωματικές πτυχές

Εκτός από αυτές τις απαιτήσεις, κάθε νέο πρόγραμμα θα πρέπει να υπογραμμίζει τη χρήση κινητών και άλλων διατάξεων για την πρόσβαση σε ηλεκτρονικό περιεχόμενο και την ανάπτυξη προϊόντων eContent για τις εν λόγω διατάξεις. Η επιτυχία αυτή υπήρχε ήδη στην δεύτερη πρόσκληση του τρέχοντος προγράμματος, θα πρέπει πάντως να τονιστεί ευρύτερα. Με τις πρόσφατες εξελίξεις στον κλάδο των κινητών επικοινωνιών, η διανομή περιεχομένου μέσω κινητών συσκευών αποκτά σημαντική μελλοντική αξία για τον κλάδο [12]. Η αυξημένη ευελιξία όσον αφορά τη διανομή περιεχομένου θα καταστήσει ελκυστικότερο το περιεχόμενο για ευρύτερη ομάδα συντελεστών της αγοράς, βελτιώνοντας έτσι το εμπορικό δυναμικό του.

[12] Βλ. Digital Content for Global Mobile Services. Report prepared for the European Commission by Andersen Consulting, 2000. Η έκθεση αυτή βρίσκεται στο δικτυακό τόπο www.cordis.lu/eContent/studies/studies.htm.

Θα πρέπει να συνεχιστεί η τρέχουσα προσέγγιση χρησιμοποίησης έργων επίδειξης και έργων φάσης προσδιορισμού (ή σκοπιμότητας) με βάση διακρατικούς ομίλους/κοινοπραξίες. Η εμπειρία δείχνει ότι στα προγράμματα της αγοράς η χρηματοδότηση συγκεκριμένων έργων που στοχεύουν στην παραγωγή διατάξεων επίδειξης - ή που ελέγχουν τη σχετική σκοπιμότητα/εφικτότητα, είναι η πλέον πολύτιμη. Το ίδιο ισχύει και για μέτρα που στοχεύουν στη βελτίωση της κατάρτισης και της ανάπτυξης δεξιοτήτων, δεν θα επαρκούσαν όμως γι'αυτά τα μέσα του προγράμματος εάν η χρηματοδότηση παρέμενε στα τρέχοντα επίπεδα.

Στη δημιουργία συναφών δεξιοτήτων μπορούν επίσης να συμβάλουν συνοδευτικά μέτρα που αποτελούνται από μελέτες αγοράς και τεχνολογίας, καθώς επίσης και οδηγοί βέλτιστης πρακτικής. Τούτο είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τη φάση έπειτα από την ολοκλήρωση του έργου, ώστε να εξασφαλίζεται ότι τα αποτελέσματα του έργου αξιοποιούνται εμπορικά με επιτυχία για την επίτευξη του στόχου αυτού θα μπορούσε να χρηματοδοτηθούν μελέτες σχετικά με την επιτυχή εμπορική εκμετάλλευση. Η Επιτροπή θα έπρεπε επιπλέον να ενθαρρύνει τις ΕΣΕ να διαθέτουν καταλόγους εμπειρογνωμόνων που θα μπορούσαν να επικουρήσουν τους χρήστες από τις διατάξεις επίδειξης έως και τα τελικά προϊόντα.

Όλα τα παραπάνω μέτρα θα έχουν φυσικά αντίκτυπο στα επίπεδα χρηματοδότησης. Εκτός από τις ενδεχόμενες αλλαγές στην εστίαση, τίθεται επίσης το ερώτημα σχετικά με τον όγκο των έργων που θα μπορούσαν να χρηματοδοτηθούν εφόσον διατίθετο μεγαλύτερος προϋπολογισμός. Το ερώτημα απευθύνεται βεβαίως προς την Επιτροπή προς επίλυση, μαζί με άλλα, εξίσου απαιτητικά προγράμματα. συνιστάται ενθέρμως, ωστόσο, σημαντική αύξηση του προϋπολογισμού λαμβάνοντας υπόψη την κλίμακα και τη σημασία του παγκόσμιου κλάδου ηλεκτρονικού περιεχομένου, σήμερα αλλά και στο προβλέψιμο μέλλον.