Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την "Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την απαγόρευση οργανοκασσιτερικών ενώσεων σε πλοία"

(COM(2002) 396 τελικό - 2002/0149 (COD))

(2003/C 85/07)

Στις 30 Ιουλίου 2002 και σύμφωνα με το άρθρο 80 παράγραφος 2 της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, το Συμβούλιο αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την ανωτέρω πρόταση.

Το ειδικευμένο τμήμα "Μεταφορές, ενέργεια, υποδομές, κοινωνία των πληροφοριών", στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών της ΕΟΚΕ, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 31 Οκτωβρίου 2002 με βάση την εισηγητική έκθεση της Δρος Μπρεδήμα-Σαββοπούλου.

Κατά την 395η σύνοδο ολομελείας (συνεδρίαση της 11ης Δεκεμβρίου 2002), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 98 ψήφους υπέρ (3 αποχές) την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Ιστορικό

1.1. Για πολλές δεκαετίες, γινόταν χρήση οργανοκασσιτερικών ενώσεων στα προστατευτικά υφαλοχρώματα των πλοίων. Ο τριβουτυλοκασσίτερος (TBT) εχρησιμοποιείτο ως προσθετικό σε προστατευτικά υφαλοχρώματα από τη δεκαετία του 1970 προς αποφυγή της απόθεσης ακαθαρσιών (π.χ. ανάπτυξη πωγωνοφόρων, άλγεων, καρκινοειδών) στα ύφαλα των πλοίων και στα δίχτυα των ιχθυοκαλλιεργειών. Οι ζημιογόνες επιπτώσεις τους στο περιβάλλον παρατηρήθηκαν για πρώτη φορά σε μονάδες καλλιέργειας στρειδιών στην ακτή της Γαλλίας στον Ατλαντικό στα τέλη της δεκαετίας του 1970. Έκτοτε, έχουν παρατηρηθεί παγκοσμίως αυξημένα επίπεδα οργανοκασσίτερου και σε θαλάσσιους οργανισμούς πιο ψηλά στην τροφική αλυσίδα, όπως τα ψάρια, τα θαλάσσια πτηνά και τα θαλάσσια θηλαστικά. Έχει αποδειχθεί ότι οι εν λόγω χημικές ουσίες προκαλούν ορμονικές διαταραχές σε ορισμένα είδη και ότι οι άνθρωποι που καταναλώνουν μολυσμένα ψάρια ενδέχεται να αντιμετωπίσουν κινδύνους υγείας.

1.2. Οι περιβαλλοντικοί προβληματισμοί για τις δυνητικές επιπτώσεις των προστατευτικών υφαλοχρωμάτων που βασίζονται στον τριβουτυλοκασσίτερο οδήγησαν στο παρελθόν στη θέσπιση ρυθμιστικών μέτρων στις ΗΠΑ και σε ολόκληρο τον κόσμο. Ορισμένες χώρες θέσπισαν πιο αυστηρούς κανονισμούς για τον τριβουτυλοκασσίτερο από ό,τι άλλες (π.χ. η Ιαπωνία απαγόρευσε παντελώς τη χρήση υφαλοχρωμάτων βασισμένων στον τριβουτυλοκασσίτερο).

1.3. Τα υφαλοχρώματα που βασίζονται σε συμπολυμερή αυτοσυντήρησης τριβουτυλοκασσίτερου (SPC) αποτελούν τα πιο διαδεδομένα προστατευτικά υφαλοχρώματα επιστρώσεων της εμπορικής ναυτιλίας στον κόσμο, αντιπροσωπεύοντας πάνω από το 70 % (κατ' όγκον) των προστατευτικών υφαλοχρωμάτων που χρησιμοποιούνται από τον παγκόσμιο στόλο(1). Επί του παρόντος, δεν υπάρχει κανένα εναλλακτικό υφαλόχρωμα για τον πυθμένα του πλοίου που να αποτρέπει αποδεδειγμένα την προσκόλληση οργανισμών τόσο αποτελεσματικά όσο τα υφαλοχρώματα που βασίζονται σε συμπολυμερή αυτοσυντήρησης τριβουτυλοκασσίτερου (TBT-SPC), τα οποία είναι τα μόνα με εγγυημένη αποτελεσματικότητα έως και πέντε ετών. Τα εναλλακτικά υφαλοχρώματα χωρίς τριβουτυλοκασσίτερο προστατεύουν τον πυθμένα του πλοίου το πολύ για τρία έτη, ενώ απαιτούν πιο συχνό δεξαμενισμό και εκ νέου βαφή. Ενδέχεται, επίσης, να μην προσφέρουν προστασία ανάλογη των υφαλοχρωμάτων TBT-SPC, ενώ οι επιπτώσεις τους στο περιβάλλον είναι άγνωστες.

1.4. Παρόλο που στην αγορά προσφέρονται εναλλακτικά προστατευτικά υφαλοχρώματα χωρίς τριβουτυλοκασσίτερο, αυτά δεν είναι επαρκώς ελεγμένα. Η τοξικότητα των εν λόγω ενώσεων έχει αξιολογηθεί μόνο βραχυπρόθεσμα και όχι σε μακροπρόθεσμη βάση, όπως συμβαίνει με τη συνεχή έκθεση στα προστατευτικά υφαλοχρώματα.

1.5. Η ΕΕ έλαβε ήδη από τον Δεκέμβριο του 1989 την απόφαση να απαγορεύσει στην επικράτειά της την εμπορία οργανοκασσιτερικών ενώσεων που δρουν ως βιοκτόνα για την αποφυγή της απόθεσης ακαθαρσιών στα ύφαλα πλοίων μήκους κάτω των 25 μέτρων.

1.6. Ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (ΙΜΟ) υιοθέτησε το 1990 ψήφισμα που συνιστούσε στις κυβερνήσεις να υιοθετήσουν μέτρα για τον περιορισμό της χρήσης των προστατευτικών υφαλοχρωμάτων με βάση τον τριβουτυλοκασσίτερο. Το 1999 ο ΙMO έκανε έκκληση για την καθιέρωση παγκόσμιας απαγόρευσης της χρήσης οργανοκασσιτερικών ενώσεων που δρουν ως βιοκτόνα σε προστατευτικά συστήματα υφαλοχρωματισμού μέχρι την 1η Ιανουαρίου 2003 και πλήρους απαγόρευσης της παρουσίας αυτών των οργανοκασσιτερικών ενώσεων σε πλοία μέχρι την 1η Ιανουαρίου 2008.

1.7. Στις 5 Οκτωβρίου 2001, ο ΙMO υιοθέτησε τη Σύμβαση για τον Έλεγχο Επιβλαβών Προστατευτικών Συστημάτων Υφαλοχρωματισμού σε Πλοία (Σύμβαση ΑFS). Η εν λόγω Σύμβαση του ΙΜΟ θα απαγορεύει τη χρήση επιβλαβών οργανοκασσιτερικών ενώσεων σε προστατευτικά υφαλοχρώματα που χρησιμοποιούνται σε πλοία και θα καθιερώσει ένα μηχανισμό για την αποφυγή της πιθανής μελλοντικής χρήσης άλλων επιβλαβών ενώσεων στα προστατευτικά συστήματα υφαλοχρωματισμού.

1.8. Η υπογραφή της νέας Σύμβασης άρχισε την 1η Φεβρουαρίου 2002 και θα τεθεί σε ισχύ 12 μήνες μετά την επικύρωσή της από 25 κράτη που αντιπροσωπεύουν το 25 % της παγκόσμιας χωρητικότητας του εμπορικού στόλου.

1.9. Το ψήφισμα αριθ. 1 της Διεθνούς Διάσκεψης για τον Έλεγχο Επιβλαβών Προστατευτικών Συστημάτων Υφαλοχρωματισμού στα Πλοία αναγνώριζε ότι ο χρόνος που εναπομένει μέχρι την 1η Ιανουαρίου 2003 ίσως να μην επαρκεί για την έγκαιρη εφαρμογή της Σύμβασης μέχρι την ημερομηνία αυτή. Επιθυμώντας την ουσιαστική κατάργηση της χρήσης οργανοκασσιτερικών ενώσεων στα πλοία από την 1η Ιανουαρίου 2003, η Διάσκεψη ζήτησε από τα μέλη του ΙΜΟ να θεωρήσουν την εφαρμογή των διατάξεων της Σύμβασης ως θέμα επείγουσας φύσεως. Παράλληλα, ζητήθηκε από τους σχετικούς κλάδους να σταματήσουν τη διάθεση στην αγορά, την πώληση και τη χρήση οργανοκασσιτερικών ενώσεων από την ημερομηνία αυτή.

1.10. Αμέσως μετά τη Διάσκεψη ΑFS, το Διεθνές Ναυτιλιακό Επιμελητήριο (ICS) τόνισε ότι "το εάν ή όχι η σύμβαση τεθεί σε ισχύ από την 1η Ιανουαρίου 2003 δεν έχει ίσως τόση σημασία, καθώς οι ορισθείσες ημερομηνίες της 1ης Ιανουαρίου 2003 και 1ης Ιανουαρίου 2008 θα πρέπει να θεωρηθούν ως οριστικές για οποιοδήποτε πλοίο ασκεί διεθνείς εμπορικές δραστηριότητες". Παρά την πρόθεσή τους να επικυρώσουν τα αποτελέσματα της Διάσκεψης ΑFS πριν από την 1η Ιανουαρίου 2003, μόνο μερικά κράτη θα έχουν τη δυνατότητα αυτή.

2. Η πρόταση της Επιτροπής

2.1. Ο προτεινόμενος κανονισμός βασίζεται στις θεμελιώσεις απαιτήσεις της Σύμβασης ΑFS και αποφεύγει την αλληλεπικάλυψη με τις εκτελεστικές διατάξεις τις οποίες πρέπει να υιοθετήσουν τα κράτη μέλη σύμφωνα με τις υποχρεώσεις τους ως συμβαλλόμενα μέρη της Σύμβασης ΑFS. Επίσης, αντίθετα από τη Σύμβαση ΑFS, η οποία καταρτίστηκε με τη μορφή σύμβασης-πλαίσιο βασισμένης στην αρχή της προφύλαξης, ο κανονισμός περιορίζεται μόνο στις οργανοκασσιτερικές ενώσεις.

2.2. Στόχος του προτεινόμενου κανονισμού είναι να μειωθούν ή να εξαλειφθούν οι επιβλαβείς επιπτώσεις για το θαλάσσιο περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία που προκαλούνται από οργανοκασσιτερικές ενώσεις, οι οποίες δρουν ως ενεργά βιοκτόνα σε προστατευτικά συστήματα υφαλοχρωματισμού πλοίων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει την υιοθέτηση, πριν από τα τέλη του 2002, ενός κανονισμού που θα απαγορεύει τη χρήση παρόμοιων οργανοκασσιτερικών ενώσεων σε πλοία που φέρουν τη σημαία κράτους μέλους της ΕΕ από την 1η Ιανουαρίου 2003 και θα απαγορεύει γενικότερα τις ενεργές οργανοκασσιτερικές ενώσεις σε πλοία που καταπλέουν ή αποπλέουν από λιμένες των κρατών μελών από την 1η Ιανουαρίου 2008, ανεξάρτητα από την έναρξη ισχύος της Σύμβασης.

2.3. Μέχρι την έναρξη ισχύος της Σύμβασης ΑFS, η εφαρμογή του παρόντος άρθρου θα ανασταλεί για τα πλοία που δεν φέρουν τη σημαία κράτους μέλους. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί ότι το καταλληλότερο καθεστώς ελέγχου για την εφαρμογή της απαγόρευσης του τριβουτυλοκασσίτερου σε πλοία και των διατάξεων της Σύμβασης ΑFS είναι εκείνο που προβλέπεται στην οδηγία 95/21/ΕΚ σχετικά με τον έλεγχο του κράτους του λιμένα(2). Ωστόσο, η εν λόγω οδηγία μπορεί να εφαρμοστεί μόνο όσον αφορά τα πλοία που φέρουν σημαία τρίτης χώρας από τη στιγμή που θα τεθεί σε εφαρμογή η Σύμβαση ΑFS.

2.4. Σύμφωνα με τη Σύμβαση ΑFS, ο κανονισμός προβλέπει προϋποθέσεις ελέγχου και πιστοποίησης των πλοίων ανάλογα με το μέγεθός τους.

2.5. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναγνωρίζει ότι εντός της μεταβατικής περιόδου που αρχίζει την 1η Ιανουαρίου 2003 και λήγει την ημερομηνία έναρξης ισχύος της Σύμβασης ΑFS, θα υπάρξουν ανταγωνιστικά μειονεκτήματα τόσο για τους πλοιοκτήτες όσο και για τα ναυπηγεία της ΕΕ. Αναμένει ότι τα μειονεκτήματα αυτά θα αποφευχθούν με εκούσια συμμόρφωση των πλοίων που φέρουν τη σημαία τρίτων χωρών. Πέραν τούτου, προτείνει μια διαδικασία σύμφωνα με την οποία, και ανάλογα με το βαθμό της εκούσιας συμμόρφωσης, τα πλοία που φέρουν τη σημαία τρίτων χωρών θα καλύπτονται επίσης από τον κανονισμό.

3. Γενικές παρατηρήσεις

3.1. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ζήτημα αρχής ότι η ναυσιπλοΐα, ως βιομηχανία παγκόσμιας κλίμακας, θα πρέπει να ρυθμίζεται με παγκόσμια πρότυπα, τα οποία θα θεσπίζονται και θα συμφωνούνται πρωτίστως σε διεθνές επίπεδο μέσω του ΙMO. Ο ρόλος της ΕΕ είναι να ενθαρρύνει τη θέσπιση ανώτερων διεθνών προτύπων και να διασφαλίζει την αποτελεσματική εφαρμογή τους εντός της ΕΕ.

3.2. Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει παλαιότερες προθέσεις διεύρυνσης του πεδίου εφαρμογής της οδηγίας 76/769/ΕΟΚ(3) και την επακόλουθη συμφωνία αναμονής των εξελίξεων στον ΙMO και επικροτεί την προσέγγιση της Επιτροπής σχετικά με την εφαρμογή της Σύμβασης ΑFS, συγκεκριμένα:

- να συσταθεί στα κράτη μέλη η υπογραφή και η επικύρωση της Σύμβασης ΑFS το συντομότερο δυνατό,

- να τροποποιηθεί η οδηγία 76/769/ΕΟΚ και

- να προταθεί κανονισμός που να βασίζεται στις αρχές της Σύμβασης ΑFS.

Βάσει των προαναφερθέντων, η ΕΟΚΕ δηλώνει την πλήρη υποστήριξή της σε ό,τι αφορά την πρόταση για περιορισμό του πεδίου εφαρμογής στα πλοία της ΕΕ και για μη επιδίωξη διεθνούς δικαιοδοσίας στα σκάφη τρίτων χωρών.

3.3. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ ανησυχεί για τα δυνητικά εμπορικά μειονεκτήματα των πλοιοκτητών και των ναυπηγείων της ΕΕ κατά το μεσοδιάστημα. Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι θα πρέπει να δοθεί ύψιστη προτεραιότητα στη διασφάλιση της άμεσης επικύρωσης της Σύμβασης ΑFS από τα κράτη μέλη, τη Νορβηγία, την Ισλανδία και τις 13 υποψήφιες χώρες, που όλες μαζί ανέρχονται σε 30 χώρες και αντιπροσωπεύουν το 30,9 % της παγκόσμιας χωρητικότητας, υπερβαίνοντας έτσι κατά πολύ τους όρους που προβλέπονται για να τεθεί σε ισχύ η Σύμβαση ΑFS. Είναι αξιοσημείωτο ότι στις 13 υποψήφιες χώρες συμπεριλαμβάνονται ορισμένες με ιδιαίτερα αναπτυγμένο ναυτιλιακό τομέα (Μάλτα, Κύπρος) και άλλες με σημαντική χωρητικότητα (Πολωνία, Ρουμανία, Βουλγαρία).

3.4. Για τα κράτη που δεν θα μπορέσουν να επικυρώσουν τη Σύμβαση ΑFS πριν από την "1η Ιανουαρίου 2003", η μη εναρμονισμένη εφαρμογή της απαίτησης για την "1η Ιανουαρίου 2003", που τίθεται και στη Σύμβαση και στον κανονισμό, μπορεί να αποτελέσει εμπόδιο για τη διαδικασία επικύρωσης ανάλογα με την εθνική νομοθεσία. Συνεπώς, για τα νέα πλοία που έχουν προγραμματιστεί για παράδοση το 2003 και σύμφωνα με τη σχετική σύμβαση θα βαφούν με υφαλοχρώματα που περιέχουν τριβουτυλοκασσίτερο, καθώς και για τα πλοία που πρόκειται να δεξαμενιστούν και να βαφούν εκ νέου με τις εν λόγω βαφές το 2003, οι αναδρομικές απαιτήσεις θα έχουν σημαντικές χρηματοοικονομικές συνέπειες. Για την ελαχιστοποίηση των συνεπειών στα πλοία της ΕΕ, τα τελευταία θα πρέπει να εξαιρεθούν από τον κανονισμό και να προβλεφθούν πιο ευέλικτες προθεσμίες για την εφαρμογή του.

4. Ειδικές παρατηρήσεις

4.1. Άρθρο 3

4.1.1. Η ΕΟΚΕ προτείνει να τροποποιηθούν τα σημεία (α) και (β) του άρθρου 3 παράγραφος 1 προσθέτοντας τη φράση "που καταπλέουν σε λιμένα ή σταθμό ανοικτής θάλασσας κράτους μέλους". Σε περίπτωση που δεν επιβληθούν γενικές απαιτήσεις για τα πλοία της ΕΕ και εξαιρεθούν εκείνα που λειτουργούν εκτός των χωρικών της υδάτων, οι συνέπειες θα είναι μικρότερες. Σημαντικό ποσοστό του στόλου της ΕΕ λειτουργεί εκτός της ΕΕ και θα μπορούσε να ωφεληθεί από την προσωρινή αυτή εξαίρεση.

4.1.2. Η ΕΟΚΕ προτείνει να συμπεριληφθεί στην παράγραφο 2 του άρθρου 3 του προτεινόμενου κανονισμού η απαίτηση του άρθρου 3 παράγραφος 2 (δεύτερη πρόταση) της Σύμβασης ΑFS, συγκεκριμένα:

"Ωστόσο, κάθε κράτος μέλος διασφαλίζει ότι με την υιοθέτηση των κατάλληλων μέτρων δεν επηρεάζονται αρνητικά οι λειτουργίες ή οι λειτουργικές ικανότητες παρόμοιων πλοίων ιδιοκτησίας ή διαχείρισης από το κράτος μέλος, και ότι τα πλοία τηρούν, στο μέτρο του λογικού και του εφικτού, τον παρόντα κανονισμό."

4.2. Άρθρο 5

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την επιλογή που προβλέπεται στο άρθρο 5, παράγραφος 1, να φέρουν επίστρωση τα ύφαλα για να εμποδίζεται η διαρροή των ενώσεων από τα υποκείμενα χρώματα ΤΒΤ. Η διάταξη αυτή αντιστοιχεί επακριβώς σε διάταξη της Σύμβασης ΑFS. Η επίστρωση θα πρέπει να προτιμάται από την αφαίρεση των χρωμάτων ΤΒΤ και τον καθαρισμό πλοίων με αμμοβολή λόγω των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των υπολειμμάτων των αφαιρούμενων χρωμάτων.

4.3. Άρθρο 6

Η παράγραφος 3 στερείται αισιοδοξίας, παρά την προσδοκία να τεθεί άμεσα σε ισχύ η Σύμβαση και, ως εκ τούτου, θα πρέπει να διαγραφεί. Ούτως ή άλλως, το νόημα καλύπτεται και από το άρθρο 10.

4.4. Άρθρο 7

Αναφορικά με τη δεύτερη παράγραφο ισχύουν τα ίδια σχόλια που διατυπώθηκαν για το άρθρο 6.

4.5. Άρθρο 11

Η ΕΟΚΕ προτείνει να προβλεφθεί η θέση σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2004, ώστε να επιτραπεί η ομαλότερη σταδιακή απόσυρση των υφαλοχρωμάτων που περιέχουν τριβουτυλοκασσίτερο από άποψη συμβατότητας των πλοίων και διαθεσιμότητας νέων υφαλοχρωμάτων στην αγορά. Το διάστημα του ενός έτους θα επιτρέψει την αξιολόγηση της πορείας της συμμόρφωσης που προβλέπει το άρθρο 10 χωρίς την άσκοπη επιβάρυνση της ναυτιλίας της ΕΕ.

5. Συμπεράσματα

5.1. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τη γενική επιθυμία για μείωση των δυσμενών επιπτώσεων στο περιβάλλον από επιβλαβή προστατευτικά υφαλοχρώματα που χρησιμοποιούνται σε πλοία και θεωρεί ότι η κοινοτική δράση θα πρέπει να είναι σύμφωνη με τις αρχές της Σύμβασης ΑFS του ΙMO, λαμβάνοντας επαρκώς υπόψη τους νομικούς περιορισμούς και τους εμπορικούς προβληματισμούς.

5.2. Οι κυβερνήσεις που βρίσκονται στη διαδικασία διαπραγμάτευσης και υιοθέτησης διεθνών μέσων θα πρέπει να θέσουν ρεαλιστικούς στόχους και να τηρήσουν τις δεσμεύσεις που έχουν αναλάβει, ώστε να αποφευχθούν ανεπιθύμητες συνέπειες. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να επικυρώσουν επειγόντως τη Σύμβαση ΑFS, να αξιολογήσουν τον βαθμό συμμόρφωσης και τις προοπτικές της αγοράς και να καθορίσουν ένα ρεαλιστικό πλαίσιο συμπληρωματικών δράσεων.

5.3. Η πρώιμη και καθολική απαγόρευση των υφαλοχρωμάτων που περιέχουν τριβουτυλοκασσίτερο θα πρέπει να βασιστεί στην ακράδαντη πεποίθηση ότι τα νέα υφαλοχρώματα δεν θα είναι εξίσου ή περισσότερο επιβλαβή. Επί του παρόντος, δεν υπάρχουν στοιχεία που είτε να επιβεβαιώνουν είτε να αναιρούν την άποψη αυτή. Η ανάγκη για περισσότερη πείρα δικαιολογεί μια συντηρητική προσέγγιση και μια σχετική ευελιξία.

5.4. Μια βαθμιαία κατάργηση της χρησιμοποίησης χρωμάτων ΤΒΤ στο μεσολαβούν διάστημα συμφιλιώνει τις περιβαλλοντικές ανησυχίες με την ανάγκη διατήρησης της ανταγωνιστικότητας του στόλου της ΕΕ σε παγκόσμια κλίμακα.

Βρυξέλλες, 11 Δεκεμβρίου 2002.

Ο Πρόεδρος

της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Roger Briesch

(1) CEFIC 1996.

(2) Οδηγία 95/21/ΕΚ του Συμβουλίου της 19ης Ιουνίου 1995 για την επιβολή, σχετικά με τη ναυσιπλοΐα που συνεπάγεται χρήση κοινοτικών λιμένων ή διέλευση από ύδατα υπό τη δικαιοδοσία κράτους μέλους, των διεθνών προτύπων για την ασφάλεια των πλοίων, την πρόληψη της ρύπανσης και τις συνθήκες διαβίωσης και εργασίας επί των πλοίων (έλεγχος του κράτους του λιμένα) (ΕΕ L 157 της 7.7.1995, σ. 1) - Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ: ΕΕ C 393 της 31.12.1994, σ. 50.

(3) Οδηγία 2002/62/ΕΚ της Επιτροπής, της 9ης Ιουλίου 2002, για ένατη προσαρμογή στην τεχνική πρόοδο του παραρτήματος Ι της οδηγίας 76/769/ΕΟΚ του Συμβουλίου περί προσεγγίσεως των νομοθετικών, κανονιστικών και διοικητικών διατάξεων των κρατών μελών που αφορούν περιορισμούς κυκλοφορίας στην αγορά και χρήσεως μερικών επικίνδυνων ουσιών και παρασκευασμάτων (οργανοκασσιτερικές ενώσεις) (ΕΕ L 183 της 12.7.2002, σ. 58) - Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ για την οδηγία του Συμβουλίου 76/769/ΕΟΚ: ΕΕ C 16 της 23.1.1975, σ. 25.