Γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής σχετικά με

- τις "Τροποποιημένες προτάσεις για τις αποφάσεις του Συμβουλίου σχετικά με τα ειδικά προγράμματα με τα οποία τίθεται σε εφαρμογή το πρόγραμμα πλαίσιο 2002-2006 δράσεων έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και επίδειξης της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και σχετικά με τα ειδικά προγράμματα με τα οποία τίθεται σε εφαρμογή το πρόγραμμα πλαίσιο 2002-2006 δραστηριοτήτων έρευνας και εκπαίδευσης της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας (2002-2006)", και

(COM(2001) 279 τελικό - 2001/0122 (CNS), 2001/0123 (CNS), 2001/0124 (CNS), 2001/0125 (CNS), 2001/0126 (CNS))

- την "Τροποποιημένη πρόταση απόφασης του Συμβουλίου για το ειδικό πρόγραμμα 2002-2006 έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και επίδειξης με σκοπό την ενίσχυση και την ολοκλήρωση του ευρωπαϊκού χώρου έρευνας"

(COM(2001) 594 τελικό - 2001/0122 (CNS))

(2002/C 221/21)

Στις 6 Ιουλίου 2001 και σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 262 της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, το Συμβούλιο αποφάσισε να ζητήσει την γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής σχετικά με τις ανωτέρω προτάσεις.

Στις 8 Νοεμβρίου 2001 και σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 262 της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, το Συμβούλιο αποφάσισε να ζητήσει την γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής σχετικά με την ανωτέρω πρόταση.

Το τμήμα "Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση", στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 8 Μαΐου 2002 βάσει της εισηγητικής έκθεσης του κ. Bernabei.

Κατά της 391η σύνοδο ολομέλειάς της, η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε στις 30 Μαΐου 2002 την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Σύνοψη των συστάσεων

1.1. Η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, λαμβάνοντας υπόψη:

1.1.1. την ανάγκη να ενταχθούν τα ειδικά προγράμματα στον στρατηγικό στόχο της διαδικασίας της Λισαβόνας, που επιβεβαιώθηκε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Βαρκελώνης της 15ης και 16ης Μαρτίου 2002, ιδιαίτερα δε όσον αφορά την ανταγωνιστικότητα και την αειφορία της ανάπτυξης της ευρωπαϊκής οικονομίας που βασίζεται στη γνώση·

1.1.2. τη σκοπιμότητα να οριστεί αύξηση κατά 50 % ως μεσοπρόθεσμος στόχος για την περίοδο μετά το 6o πρόγραμμα-πλαίσιο (ΠΠ) και να κληθούν τα κράτη μέλη και η βιομηχανία να ενεργήσουν αναλόγως από μέρους τους όπως υπογραμμίστηκε επίσημα στη Βαρκελώνη τόσο για τους οικονομικούς όσο και για τους ανθρώπινους πόρους·

1.1.3. την απαίτηση ανταπόκρισης στις προκλήσεις που επισημαίνονται σ' αυτό με πλήρη ολοκλήρωση των προσπαθειών έρευνας και καινοτομίας μέσω: της επικέντρωσης των στόχων, ενός ισορροπημένου πλαισίου παραδοσιακών και καινοτόμων μέσων, της συνέχειας των παρεμβάσεων, της απλούστευσης, της ευελιξίας, της διαφάνειας και της αυτονομίας, αλλά προπαντός της διεύρυνσης της κοινής τεχνολογικής βάσης, του εντονότερου ανοίγματος και της μεγαλύτερης ικανότητας προσέλκυσης του διεθνούς χώρου·

1.1.4. το καταλυτικό στοιχείο που αποτελούν τα ειδικά προγράμματα στη διαδικασία ολοκλήρωσης των διάφορων ευρωπαϊκών (δημόσιων και ιδιωτικών, ακαδημαϊκών και επιχειρηματικών, μικρών και μεγάλων) συνιστωσών, καθώς και των εθνικών, περιφερειακών, κοινοτικών και ευρωπαϊκών προσπαθειών, με προοπτική την ανάπτυξη της επιστήμης, της τεχνολογίας και της καινοτομίας και επιλογές βασισμένες στη γνώση για το μελλοντικό 7o ΠΠ 2006-2010·

1.1.5. την ανάγκη να συνοδευτεί η ανάπτυξη των προγραμμάτων και των επιμέρους γραμμών δράσης με ένα καλά διαρθρωμένο και προσδιορισμένο σύστημα διαχειριστικών και συμβουλευτικών οργάνων διαφόρων επιπέδων όπως οι διασυνδέσεις και οι πλατφόρμες διαλόγου, προσανατολισμού και εποπτείας, για ένα συνεκτικό και ισορροπημένο πλαίσιο διακυβέρνησης του Ολοκληρωμένου Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας και Καινοτομίας.

1.2. Συνιστά στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στο Συμβούλιο και στην Επιτροπή:

1.2.1. να αναπτύξουν μια επιθετική στρατηγική υπέρ μιας ισχυρής και συνεκτικής κοινής πολιτικής έρευνας και καινοτομίας, που θα περιλαμβάνει, εκτός από το 6o ΠΠ, μια ολοκληρωμένη στρατηγική έρευνας-εκπαίδευσης, τον εκσυγχρονισμό των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις των διαδικασιών αλληλεπίδρασης της τεχνολογικής καινοτομίας, την προώθηση της εισαγωγής στην αγορά των αποτελεσμάτων της έρευνας, ιδίως της δημόσιας, στενότερες και πιο οργανικές διασυνδέσεις του επιχειρηματικού κόσμου με την επιστημονική και ακαδημαϊκή κοινότητα, ευρύτερους και πιο ευέλικτους τρόπους συνεργασίας ιδιωτικού-δημόσιου τομέα και ένα σαφές και διαφανές ευρωπαϊκό σύστημα παροχής υπηρεσιών στην καινοτομία·

1.2.2. να διαρθρώσουν καλύτερα τη δομή των ειδικών προγραμμάτων, έτσι ώστε να πληροί τα κριτήρια της μέγιστης σαφήνειας και διαφάνειας, μιας μεγαλύτερης δυνατότητας συνάρθρωσης όλων των συνιστωσών τους, ανεξάρτητα από τη φύση ή τις διαστάσεις τους, για μια ισορροπημένη διεύρυνση της κοινής επιστημονικής και τεχνολογικής βάσης σε έναν περιορισμένο αριθμό θεματικών προτεραιοτήτων·

1.2.3. να χωρίσουν το ειδικό πρόγραμμα "Ενίσχυση και Ολοκλήρωση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας" σε δύο:

- ένα ειδικό πρόγραμμα για τις μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες θεματικές προτεραιότητες, που θα υποστηρίζονται από επτά ειδικές γραμμές του προϋπολογισμού, και για τις μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες οριζόντιες δραστηριότητες, που θα υποστηρίζονται από τρεις ειδικές γραμμές του προϋπολογισμού, και

- ένα ειδικό πρόγραμμα με τίτλο "Συντονισμός και Συνεκτική Ανάπτυξη του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας", το οποίο θα πρέπει να περιλαμβάνει: τη στήριξη του συντονισμού των εθνικών και των ευρωπαϊκών δραστηριοτήτων με συγκεκριμένα Πρωτόκολλα Συνεργασίας, τη στήριξη της συνεκτικής ανάπτυξης των πολιτικών και τη δημιουργία ενός μόνιμου κύκλου Κατανεμημένης Στρατηγικής Ευφυΐας, μεταξύ άλλων λόγων και για να αναπτυχθεί μια σαφής, συνετή και διαφανής προσέγγιση του 7oυ ΠΠ·

1.2.4. να διευρύνουν τα πεδία, τα σχήματα και τους τρόπους διεθνούς συνεργασίας, επεκτείνοντας τις καλυπτόμενες περιοχές στη Λατινική Αμερική, την Ασία, τις χώρες ΑΚΕ και τη Νότια Αφρική, και να προβλέψουν δυνατότητες συνεργασίας προσαρμοσμένες και στους μικρότερους φορείς, κατά το πρότυπο των διεθνών δράσεων CRAFT·

1.2.5. να εντάξουν στο ειδικό πρόγραμμα "Δόμηση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας" μια γραμμή του προϋπολογισμού αφιερωμένη όχι μόνο στις διασυνδέσεις έρευνας-καινοτομίας, αλλά και στις περιφερειακές πρωτοβουλίες ΕΤΑ·

1.2.6. να θέσουν σε πλήρη εφαρμογή τον Ευρωπαϊκό Χάρτη των Μικρών Επιχειρήσεων, ιδίως στις προτάσεις της ΕΟΚΕ για την έρευνα και την καινοτομία με τα κατάλληλα μέσα, τεχνολογικούς μεσολαβητές και μια πολιτική ενημέρωσης και διαβούλευσης με άμεση και ενεργητικότερη συμμετοχή των ενδιάμεσων οικονομικών και επαγγελματικών οργανισμών όπως οι βιομηχανικές ενώσεις και τα εμπορικά και τεχνικά επιμελητήρια·

1.2.7. να εξασφαλίσουν δυνατότητες συμμετοχής των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων τόσο στις ειδικές οριζόντιες δραστηριότητες που είναι αφιερωμένες σ' αυτές στο πλαίσιο της γραμμής του προϋπολογισμού "Διασυνδέσεις Έρευνας-Καινοτομίας και Περιφερειακές Πρωτοβουλίες ΕΤΑ" του ειδικού προγράμματος "Δόμηση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας" όσο και σε κάθε γραμμή των θεματικών προτεραιοτήτων (με ελάχιστο ποσοστό 15 %), με αυτόνομες προτάσεις για αυτές και ιδιαίτερα μέτρα για τα έργα συλλογικής έρευνας και ερευνητικής συνεργασίας·

1.2.8. να αναπτύξουν τα ειδικά προγράμματα "ΚΚΕρ-ΕΚ" και "ΚΚΕρ-Ευρατόμ" ως κεντρικούς κόμβους, σε κοινοτικό επίπεδο, ενός πανευρωπαϊκού δικτύου έρευνας και τεχνικών-επιστημονικών συστημάτων αναφοράς, αλλά και ως διασυνδέσεις των γνώσεων και των ερευνητών σε διεθνές επίπεδο και ως γέφυρες σύνδεσης με την κοινωνία των πολιτών και με τους υπεύθυνους λήψης των πολιτικών αποφάσεων, εντάσσοντας στο μόνιμο προσωπικό τους ποσοστό περίπου 15-20 % υποτρόφων από τον διεθνή χώρο·

1.2.9. να ενισχύσουν το ειδικό πρόγραμμα "Πυρηνική Ενέργεια" για μια ενέργεια ασφαλή, καθαρή και ακίνδυνη, υποστηρίζοντας τις έρευνες για τη σύντηξη και για το σχέδιο ΙΤΕR και εντείνοντας και διευρύνοντας τις δραστηριότητες για τα ραδιενεργά κατάλοιπα και την πυρηνική ασφάλεια στη διευρυμένη Ευρώπη, κυρίως με την ανάπτυξη νέων ασφαλέστερων τεχνολογιών που να δημιουργούν λιγότερα κατάλοιπα·

1.2.10. να προσφέρουν σε όλους τους πιθανούς υποψηφίους, χωρίς να την προκαθορίζουν, όλη την "εργαλειοθήκη" των διαθέσιμων μέσων, ώστε να εξασφαλιστεί μια δυναμική διεύρυνση και όχι ένας προσχεδιασμένος περιορισμός της συμμετοχής, και να θέσουν σε ανταγωνισμό τα "παλιά" και τα "νέα" μέσα, ώστε να νικήσουν τα καλύτερα, τα πιο εύχρηστα και αυτά που ανταποκρίνονται καλύτερα στις απαιτήσεις των τελικών χρηστών·

1.2.11. να προσδιορίσουν ήδη από τώρα, στις βασικές κοινοτικές αποφάσεις που υποβάλλονται στη διοργανική διαδικασία, συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, κριτήρια και διαφανείς τρόπους λειτουργίας για τα νέα μέσα των ολοκληρωμένων έργων, των δικτύων αριστείας και των σχεδίων συλλογικής έρευνας: ιδίως τα κριτήρια επιλογής και αξιολόγησης πρέπει να αποτελούν τμήμα ενός προκαθορισμένου φάσματος στοιχείων, από τα οποία τα προγράμματα εργασίας, οι φάκελοι πληροφοριών και οι επιμέρους προσκλήσεις υποβολής προτάσεων θα μπορούν να επιλέγουν τα καταλληλότερα·

1.2.12. να προβλέψουν Ολοκληρωμένα Έργα Νανοκλίμακας με περιορισμένο αριθμό συμμετεχόντων, μικρότερη διάρκεια και ειδικές προσκλήσεις υποβολής προτάσεων, για να εξασφαλιστεί η διάθεση τουλάχιστον του 15 % των πόρων των θεματικών προτεραιοτήτων στους μικρότερους φορείς της Κοινότητας και των υποψήφιων χωρών, και να συμπεριλάβουν μεταξύ των άλλων μέσων εφαρμογής των ειδικών προγραμμάτων τα "Σχέδια καθοδήγησης" ως μέσο που αποσκοπεί στην υποστήριξη ιδίως των μικρότερων φορέων στις πρωτοβουλίες έρευνας και καινοτομίας, επιταχύνοντας την άνοδό τους στην "κλίμακα αριστείας"·

1.2.13. να αναπτύξουν ένα σύστημα διαχείρισης των ειδικών προγραμμάτων του 6ου ΠΠ που θα είναι σε θέση να στηρίζει, να καθοδηγεί και να ελέγχει την επιβεβλημένη διαδικασία ολοκλήρωσης μέσω ενός διαρθρωμένου, συστηματικού και ενδοεπικοινωνούντος συμβουλευτικού-διαχειριστικού πλαισίου, που θα αποτελείται από: τις Επιτροπές Προγράμματος, διαρθρωμένες σε θεματικές και ειδικές υποεπιτροπές, τη θέση σε λειτουργία μιας νέας επιτροπής CREST, τις Ευρωπαϊκές Συμβουλευτικές Ομάδες (ΕΣΟ) για κάθε ειδικό πρόγραμμα και κάθε γραμμή του προϋπολογισμού και τις διασυνδέσεις με τις επιστημονικές επιτροπές των ολοκληρωμένων έργων και των δικτύων αριστείας, αφενός, και με τη νέα Ευρωπαϊκή Συμβουλευτική Επιτροπή για την Έρευνα (EURAB), αφετέρου.

2. Εισαγωγή

2.1. Στις 10 Δεκεμβρίου 2001 το Συμβούλιο Έρευνας συνήψε πολιτική συμφωνία (ΠΣ) για δύο προγράμματα-πλαίσια (ΠΠ), στις δε 28 Ιανουαρίου 2002 υιοθέτησε σχετική κοινή θέση. Για την εφαρμογή των προτάσεών της που περιλαμβάνονται στα δύο ΠΠ 2002-2006, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υιοθέτησε στη συνέχεια, στις 30 Ιανουαρίου 2002, τροποποιημένες προτάσεις σχετικά με τα ειδικά προγράμματα, υποδεικνύοντας μία διάρθρωση βασισμένη σε πέντε προγράμματα.

2.2. Στις 10 Ιανουαρίου 2002 η Επιτροπή παρουσίασε τις τροποποιημένες προτάσεις σχετικά με τους κανόνες συμμετοχής, για τις οποίες η ΕΟΚΕ εξέδωσε γνωμοδότηση στις 22 Φεβρουαρίου 2002.

2.3. Όσον αφορά ειδικότερα το 6ο ΠΠ της ΕΚ, η Επιτροπή προτείνει την ακόλουθη διάρθρωση των ειδικών προγραμμάτων με τα οποία τίθεται σε εφαρμογή:

- συνένωση όλων των θεματικών τομέων, καθώς και των δράσεων συντονισμού και συνεκτικής ανάπτυξης των πολιτικών έρευνας και καινοτομίας, σε ένα ενιαίο ειδικό πρόγραμμα με την ονομασία "Ενίσχυση και Ολοκλήρωση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας" με συνολικούς κοινοτικούς πόρους 12855 εκατ. ΕUR,

- συγκέντρωση όλων των δραστηριοτήτων οριζόντιου, υποστηρικτικού και διαρθρωτικού χαρακτήρα, σε ένα ειδικό πρόγραμμα με την ονομασία "Δόμηση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας" με πόρους 2655 εκατ. ΕUR,

- αφιέρωση, σύμφωνα με τις διατάξεις της Συνθήκης ΕΚ, ενός ειδικού προγράμματος στο "Κοινό Κέντρο Ερευνών (ΚΚΕρ)" με διάθεση πιστώσεων 760 εκατ. ΕUR.

2.4. Όσον αφορά το 6o ΠΠ της Ευρατόμ, η Επιτροπή προτείνει την υλοποίηση των προγραμματικών της προτάσεων μέσω δύο ειδικών προγραμμάτων:

- ενός ενιαίου ειδικού προγράμματος για τη σχάση και τη σύντηξη, την ασφάλεια ή τη διάθεση των πυρηνικών αποβλήτων με την ονομασία "Πυρηνική Ενέργεια" με συνολικούς πόρους 940 εκατ. ΕUR,

- ενός ειδικού προγράμματος για τις άμεσες δράσεις του ΚΚΕρ για λογαριασμό της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας, με κοινοτικούς πόρους 290 εκατ. ΕUR.

3. Γενικές παρατηρήσεις

3.1. Η ΕΟΚΕ έχει τη βαθιά πεποίθηση ότι η υλοποίηση του 6oυ ΠΠ, μέσω της πλήρους ανάπτυξης των ειδικών προγραμμάτων από τα οποία απαρτίζεται, πρέπει να ενταχθεί πλήρως στον στρατηγικό στόχο που καθορίστηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Λισαβόνας και επιβεβαιώθηκε στις Συνόδους Κορυφής της Στοκχόλμης και του Γκέτεμποργκ: να καταστεί η Ένωση μέσα στην επόμενη δεκαετία η πλέον ανταγωνιστική βασισμένη στη γνώση οικονομία στον κόσμο, από άποψη βιωσιμότητας, περισσότερης και καλύτερης απασχόλησης και σταθερότερης οικονομικής και κοινωνικής συνοχής.

3.2. Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για την καθυστέρηση της ανταπόκρισης στον εν λόγω στόχο και, ιδιαίτερα, για τα εμπόδια στην εφαρμογή ουσιαστικών συνιστωσών αυτής της στρατηγικής, όπως η υιοθέτηση του κοινοτικού διπλώματος ευρεσιτεχνίας και ενός διαφανούς και ανταγωνιστικού ευρωπαϊκού συστήματος χορήγησης τέτοιων διπλωμάτων(1) ή η πραγματική έναρξη της Κοινής Επιχείρησης Galileo(2) και η ταχύτερη πρόοδος της απόφασης για το σχέδιο ΙTER. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει, εξάλλου, ότι η βελτιστοποίηση του οικονομικού και κοινωνικού αντίκτυπου της κοινοτικής δράσης έρευνας και καινοτομίας απαιτεί ένα πλαίσιο περισσότερο επιθετικό απέναντι στις τεχνολογικές προκλήσεις και ότι θα πρέπει να βελτιωθεί ακόμη περισσότερο η ικανότητα ενεργοποίησης όλων των υφιστάμενων ή δυνητικών δυνάμεων με τη διεύρυνση της βάσης των ανθρώπινων, ακαδημαϊκών, βιομηχανικών και χρηματοοικονομικών πόρων του ευρωπαϊκού επιστημονικού και τεχνολογικού συστήματος.

3.3. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τη θέση σε εφαρμογή της κοινής θέσης του Συμβουλίου, που "υποδηλώνει σε μεγάλο βαθμό σύγκλιση των θέσεων του Συμβουλίου τόσο προς τις θέσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου όσο και προς εκείνες της Επιτροπής"(3), ελπίζοντας στην ταχεία υιοθέτηση του 6ου ΠΠ και, κατ' επέκταση, και των ειδικών προγραμμάτων εφαρμογής του, έτσι ώστε να καταστεί δυνατή, παράλληλα με την οριστική υιοθέτηση των κανόνων συμμετοχής(4), και η θέση σε εφαρμογή των κοινοτικών δράσεων ΕTA& Ε την κατάλληλη στιγμή και με τον κατάλληλο τρόπο που απαιτεί η ανάπτυξη και εφαρμογή τους, χωρίς να διασπαστεί η συνέχεια με το 5ο ΠΠ.

3.4. Η προσέγγιση των ειδικών προγραμμάτων του 6oυ ΠΠ όσον αφορά τη διάρθρωσή τους, τα χρηματοδοτικά τους μέσα, το επιστημονικό και τεχνολογικό τους περιεχόμενο και τους τρόπους με τους οποίους τίθενται σε εφαρμογή πρέπει, συνεπώς, κατά την ΕΟΚΕ, να ανταποκρίνεται σαφώς σε αυτήν την πρόκληση:

- όχι μόνον από την άποψη της εσωτερικής ολοκλήρωσης των ερευνητικών προσπαθειών, του διαρθρωτικού αντίκτυπου των γραμμών δράσης, της επικέντρωσης των πόρων σε περιορισμένο αριθμό θεμάτων προτεραιότητας, του προσδιορισμού του ισορροπημένου πλαισίου των παλιών και των νέων μέσων παρέμβασης και της απλοποίησης της εσωτερικής διαχείρισής τους, της μεγαλύτερης οργανωτικής ευελιξίας και αυτονομίας και της συνέχειας της κοινοτικής δράσης έρευνας και καινοτομίας,

- αλλά και από την άποψη της διαφάνειας και της ισότητας πρόσβασης, των κατάλληλων και προκαθορισμένων κριτηρίων επιλογής και αξιολόγησης, του ανοίγματος και της απλοποίησης της πρόσβασης, μιας εύχρηστης προσέγγισης για τους πιθανούς υποψηφίους οποιασδήποτε διάστασης και τύπου, της προβολής του οικονομικού και κοινωνικού αντίκτυπου, περισσότερης και ποιοτικότερης απασχόλησης, νέων και τεχνολογικά καινοτόμων επιχειρήσεων, της ολοκλήρωσης και της περαιτέρω ανάπτυξης του διαλόγου μεταξύ της επιστήμης και της κοινωνίας όπως και μεταξύ των πανεπιστημίων και της βιομηχανίας, μιας διεθνούς εξωτερικής διάστασης που η παρουσία της να γίνεται αισθητή και να είναι πιο ορατή στην παγκόσμια σκηνή και να μπορεί να γίνεται αντιληπτή και να προσελκύει επιστημονικές και τεχνολογικές συνεργασίες και συμφωνίες και σε ένα ευρύτερο φάσμα θεματικών και γεωγραφικών πεδίων με βάση το αμοιβαίο συμφέρον και την συνοχή με τις κοινοτικές πολιτικές με τις οποίες έχουν άμεση σχέση.

3.5. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι ο κεντρικός χαρακτήρας της στρατηγικής της Λισαβόνας πρέπει να αντανακλάται πλήρως στην υλοποίηση του 6ου ΠΠ και ότι η συγκεκριμένη υλοποίησή του αποτελεί μία πρόκληση θετικής αλλαγής τόσο από την άποψη ότι θα συμβάλει στην υλοποίηση ενός Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας και Καινοτομίας που θα είναι σε θέση να συγκεντρώσει στην ευρωπαϊκή ήπειρο έναν όλο και μεγαλύτερο αριθμό επιχειρήσεων, ερευνητικών κέντρων και πανεπιστημίων κάθε διάστασης στην οδό προς την αριστεία και την κοινωνία της γνώσης, όσο και από την άποψη ότι θα οδηγήσει στην διάρθρωση ενός Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας και Καινοτομίας που θα είναι σε θέση να προσελκύσει στην ήπειρό μας την ικανότητα αριστείας και την ειδημοσύνη του υπόλοιπου κόσμου.

3.6. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει σχετικά ότι, για να έχει επιτυχία η κοινοτική δράση, είναι απαραίτητο να αποφευχθεί ο κίνδυνος να μην αντανακλά η προσέγγιση των προγραμμάτων εφαρμογής του 6ου ΠΠ επαρκώς τις πτυχές αυτές, ώστε να καταστήσει δυνατή, αφενός, την απαραίτητη υψηλή συγκέντρωση περισσότερων και νέων αντικειμένων έρευνας και καινοτομίας στο εσωτερικό της Ευρώπης και, αφετέρου, την προσέλκυση νέων θεμάτων και ικανοτήτων στους τομείς αυτούς από το εξωτερικό, θυσιάζοντας από την άλλη πλευρά υπέρ των απαιτήσεων της ολοκλήρωσης και της κρίσιμης μάζας, υπέρ της οργανωτικής ευελιξίας και αυτονομίας και υπέρ της απλοποίησης της εσωτερικής διαχείρισης τις θεμελιώδεις αρχές της διαφάνειας και της ισότητας στην πρόσβαση, της βεβαιότητας και της ομοιογένειας των κριτηρίων επιλεξιμότητας, επιλογής και αξιολόγησης, της σαφήνειας και της μοναδικότητας των σημείων αναφοράς και της εύχρηστης προσέγγισης και, τέλος, της προβολής του κοινωνικού και οικονομικού αντίκτυπου των δράσεων έρευνας και καινοτομίας.

3.7. Όπως είχε την ευκαιρία να αναπτύξει στις γνωμοδοτήσεις της για τον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας, για την αξιολόγηση του αντίκτυπου του 5oυ ΠΠ στο 6ο ΠΠ και για τις προτάσεις του 6ου ΠΠ, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει, ιδιαίτερα, ότι πρέπει ακόμη να υπάρξει μέριμνα για:

- τη διασφάλιση της συνέχειας και την ελαχιστοποίηση των κινδύνων που συνδέονται με την καθιέρωση νέων δομών και μέσων που δεν έχουν δοκιμαστεί,

- την παράλληλη εφαρμογή στο 6o ΠΠ των υφιστάμενων και των νέων προτεινόμενων μέσων ως μέσων που προσφέρονται για επιλογή στους υποψηφίους κάθε διαγωνισμού,

- την αποφυγή κλειστών κύκλων, διακρίσεων και ανισοτήτων σε ό,τι αφορά την πρόσβαση στους "διαγωνισμούς" και τη διαφάνεια ως προς τα προκαθορισμένα κριτήρια επιλογής και αξιολόγησης,

- τη στήριξη των νέων μέσων με συνοδευτικά μέτρα (καθοδήγηση εκτός Επιτροπής) για τη διδασκαλία, την κατάρτιση και τις μελέτες σκοπιμότητας/διερευνητικές μελέτες, μέσω της κατάρτισης εξωτερικών εκπαιδευτών που θα μπορούν να στηρίζουν τα επιμέρους σχέδια με βάση τα νέα μέσα,

- την αποφυγή της γενικότερης αύξησης των γραφειοκρατικών διαδικασιών και τη μείωση του κόστους και των επιβαρύνσεων διαχείρισης των σχεδίων,

- τη διατήρηση των δραστηριοτήτων βασικής έρευνας ως πηγής νέων ιδεών και των συνακόλουθων τεχνολογιών και των δραστηριοτήτων εφαρμοσμένης έρευνας και καινοτομίας για την προαγωγή μιας γενικής διαδικασίας αλληλεπίδρασης· την αποτελεσματική και υπεύθυνη χρηματοοικονομική διαχείριση,

- την υλοποίηση ενός Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας ανοιχτού στη συνεργασία με τις συνδεδεμένες και άλλες τρίτες χώρες σε κοινά σχέδια έρευνας με γνώμονα το αμοιβαίο συμφέρον και σε ευρύτερο φάσμα καλυπτόμενων περιοχών, που θα συμπεριλαμβάνουν τη Λατινική Αμερική, την Ασία, τις χώρες ΑΚΕ και τη Νότια Αφρική. Η συνεργασία με τις βιομηχανικές χώρες και ειδικότερα με τις ΗΠΑ, την Ιαπωνία, τον Καναδά και την Αυστραλία πρέπει να ενθαρρυνθεί στη βάση αμοιβαίων ανοιγμάτων και συμφερόντων,

- την ενίσχυση και επέκταση της συμμετοχής των ΜΜΕ στο 6o ΠΠ πέραν του σημερινού ποσοστού του 20-22 %, σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Χάρτη των Μικρών Επιχειρήσεων(5), και ιδιαίτερα των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων με παραδοσιακές δραστηριότητες και ενδιάμεση τεχνολογία, μέσω μιας ενεργού πολιτικής ευαισθητοποίησης και διαβούλευσης για την πλήρη αξιοποίηση των ικανοτήτων τους τόσο στην υποβολή προτάσεων στις θεματικές προτεραιότητες όσο και στο πλαίσιο της βραχυπρόθεσμης προοδευτικής έρευνας που βασίζεται σε μία προσέγγιση που ξεκινά από τη βάση,

- την ενθάρρυνση όλων των πηγών καινοτομίας, συμπεριλαμβανομένων των παραδοσιακών, με την παροχή σημαντικού τμήματος των πόρων που προβλέπονται για τις ΜΜΕ στις θεματικές προτεραιότητες, μέσω ευέλικτων μέσων συμμετοχής,

- τον προσανατολισμό των δράσεων κινητικότητας προς τη μεγαλύτερη αλληλεπίδραση μεταξύ ακαδημαϊκών και επιχειρηματικών κύκλων, την ανάπτυξη του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας, την πλήρη συμμετοχή των υποψήφιων χωρών και την αύξηση της διεθνούς συνεργασίας,

- την εξασφάλιση μεγαλύτερης αλληλεπίδρασης μεταξύ έρευνας και καινοτομίας μέσω δράσεων επικεντρωμένων στη σύσταση και τον εξορθολογισμό δικτύων, σε δραστηριότητες οικονομικής και τεχνολογικής νοημοσύνης, σε νέες πρωτοβουλίες ΕΤΑ για τις περιφέρειες και στην περιφερειακή διάσταση των νέων μέσων,

- την ενίσχυση του στρατηγικού διοργανικού ρόλου του ΚΚΕρ ως βοήθειας στους υπευθύνους για τη λήψη αποφάσεων προς το συμφέρον της ασφάλειας των πολιτών και ως ουδέτερης επιστημονικής και τεχνολογικής βάσης αναφοράς για τις πολιτικές και τα κοινοτικά όργανα και για την ίδια την ΕΟΚΕ,

- τη δημιουργία δικτύων στρατηγικών πληροφοριών για την παρακολούθηση και τον έλεγχο της ποιότητας, της αριστείας και της ανάπτυξης νέων προοπτικών για τη διαφανή και έμπρακτη προετοιμασία του 7oυ ΠΠ,

- την ενίσχυση του προγράμματος Ευρατόμ για μια ασφαλέστερη πυρηνική ενέργεια, συμπεριλαμβανομένων των πτυχών που σχετίζονται με την παραγωγή, τη μεταφορά και την αποθήκευση των πυρηνικών αποβλήτων και με την ανάπτυξη της σύντηξης.

3.8. Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι, παρά τις προσπάθειες που έχουν καταβληθεί μέχρι σήμερα για την ανάπτυξη μιας επιθετικής στρατηγικής με στόχο τη χάραξη μιας δυναμικής και συνεκτικής κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής έρευνας και τεχνολογίας ως κεντρικού στοιχείου μιας ανταγωνιστικής κοινωνίας που βασίζεται στη γνώση, θα πρέπει να καταβληθούν περαιτέρω συγκεκριμένες προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση, με τη δημιουργία ενός πραγματικά ολοκληρωμένου χώρου μέσω μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής έρευνας-εκπαίδευσης, του εκσυγχρονισμού των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις των διαδικασιών αλληλεπίδρασης της καινοτομίας, της προώθησης της εισαγωγής στην αγορά των αποτελεσμάτων της δημόσιας έρευνας, της καλύτερης δικτύωσης βιομηχανικού και ακαδημαϊκού κόσμου, της συνεργασίας ιδιωτικού-δημόσιου τομέα και της στήριξης της δημιουργίας ενός ευρωπαϊκού συστήματος παροχής υπηρεσιών στην καινοτομία.

3.9. Σύμφωνα με την ΕΟΚΕ, μία επιθετική στρατηγική δεν πρέπει μόνο να ενισχύσει την επιστημονική και τεχνολογική ανάπτυξη, αλλά και να αναπτύξει συμπληρωματικά μέτρα που θα συνοδεύουν τις διαρθρωτικές αλλαγές για την πλήρη αξιοποίηση του δυναμικού των νέων ανακαλύψεων και των νέων τεχνολογιών, για να διασφαλιστεί ότι το σύνολο της κοινωνίας θα μπορέσει να συμμετάσχει στα οφέλη που θα προκύψουν και να ελευθερωθεί το σημαντικό καινοτόμο δυναμικό της Ένωσης τόσο σε ανθρώπινους πόρους όσο και σε οικονομικά και τεχνολογικά κεφάλαια, με την άρση των διαρθρωτικών, νομικών, φορολογικών, διοικητικών και λειτουργικών εμποδίων και την καθιέρωση των κατάλληλων οικονομικών συνθηκών πλαισίωσης.

3.10. Από την άλλη πλευρά, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει για μία ακόμη φορά την εγκυρότητα της σύστασής της "να οριστεί αύξηση κατά 50 % ως μεσοπρόθεσμος στόχος για την περίοδο μετά το 6o ΠΠ και να κληθούν τα κράτη μέλη και η βιομηχανία να ενεργήσουν αναλόγως από μέρους τους"(6).

4. Η διάρθρωση της υλοποίησης και το περιεχόμενο των ειδικών προγραμμάτων ΕΚ

4.1. Η ΕΟΚΕ κρίνει ότι η διάρθρωση του 6oυ ΠΠ ΕΚ πρέπει να πληροί τα κριτήρια της μέγιστης σαφήνειας και διαφάνειας, της συγκέντρωσης και της ισορροπίας, της εσωτερικής και εξωτερικής συνοχής, της δυνατότητας ελέγχου, της ευκρίνειας και της δυνατότητας πρόσβασης και να ενσωματώνεται πλήρως στην επιθετική στρατηγική για έναν Ολοκληρωμένο Χώρο Έρευνας και Καινοτομίας όπως περιγράφεται στα σημεία 3.8 και 3.9. αρχίζοντας από τώρα τη χάραξη διαύλων ολοκλήρωσης ως συστατικών στοιχείων για τον επόμενο πολυετή προγραμματισμό.

4.2. Σύμφωνα με την ΕΟΚΕ, η διάρθρωση του 6oυ ΠΠ ΕΚ θα πρέπει συνεπώς να είναι η ακόλουθη:

- ένα ειδικό πρόγραμμα για δύο ομάδες προτεραιοτήτων: η μία για τα πρωταρχικά θεματικά πεδία μεσοπρόθεσμης και μακροπρόθεσμης έρευνας και η άλλη για τις βραχυπρόθεσμες ειδικές δραστηριότητες προτεραιότητας, με ιδιαίτερη γραμμή του προϋπολογισμού για την καθεμία,

- ένα ειδικό διαρθρωτικό πρόγραμμα, με τρεις γραμμές προϋπολογισμού και διαχείρισης: μία για τη διασύνδεση έρευνας και καινοτομίας και τις περιφερειακές ερευνητικές πρωτοβουλίες, μία για την κινητικότητα των ερευνητών και μια για τις υποδομές της έρευνας,

- ένα ειδικό πρόγραμμα για τον συντονισμό και τη συνεκτική ανάπτυξη των ερευνητικών δραστηριοτήτων μεταξύ των διαφόρων επιπέδων του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας, τις σχέσεις επιστήμης/κοινωνίας, την ισορροπία μεταξύ των φύλων και την κατανεμημένη στρατηγική ευφυΐα,

- ένα ειδικό πρόγραμμα αφιερωμένο στο ΚΚΕρ-EK.

5. Πρώτο ειδικό πρόγραμμα: Ολοκλήρωση και ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας

Κατά την ΕΟΚΕ, το πρώτο ειδικό πρόγραμμα θα πρέπει να διαρθρωθεί ως εξής:

5.1. Μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες θεματικές προτεραιότητες έρευνας

5.1.1. Α) για τη διατήρηση, τη βελτίωση και την ασφάλεια των θεμελίων των συνθηκών διαβίωσής μας και των πόρων τους:

5.1.1.1. ειδική γραμμή του προϋπολογισμού για τη γονιδιωματική και τις βιοτεχνολογίες του τομέα της υγείας, που θα περιλαμβάνει δύο ξεχωριστά πεδία:

α) την εξελιγμένη γονιδιωματική και τις εφαρμογές της στην υγεία (γονιδιακή και πρωτεϊνική έκφραση, διαρθρωτική γονιδιωματική, συγκριτική γονιδιωματική και γονιδιωματική των πληθυσμών, βιοπληροφορική, διεπιστημονική προσέγγιση της λειτουργικής γονιδιωματικής για την κατανόηση των θεμελιωδών βιολογικών διεργασιών, εφαρμογές των γνώσεων και των τεχνολογιών στην γονιδιωματική και τη βιοτεχνολογία στον τομέα της υγείας, τεχνολογικά σχέδια για την ενίσχυση της προόδου σε ό,τι αφορά τα νέα μέσα διάγνωσης, πρόληψης και θεραπείας),

β) την καταπολέμηση των σημαντικότερων ασθενειών (καταπολέμηση των καρδιοαγγειακών νόσων, του διαβήτη και των σπανίων νόσων, καταπολέμηση της ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά και στα άλλα φάρμακα, μελέτη του εγκεφάλου, νόσοι του νευρικού συστήματος, μελέτη της εξέλιξης του ανθρώπου και της διαδικασίας γήρανσης, καταπολέμηση του καρκίνου, των μεταδοτικών ασθενειών που συνδέονται με την φτώχεια όπως ο ιός ΗΙV και η φυματίωση, καταπολέμηση της ελονοσίας).

5.1.1.1.1. Η ΕΟΚΕ συνιστά να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση μεταξύ των προτεραιοτήτων της έρευνας στις πτυχές της βιοασφάλειας και της βιοεπαγρύπνησης, όπως επισημαίνεται στη γνωμοδότησή της για τη "Στρατηγική θεώρηση των βιοεπιστημών και της βιοτεχνολογίας"(7), και εκφράζει την ικανοποίησή της για την δήλωση που καταχωρήθηκε στα πρακτικά της Επιτροπής με θέμα τις πτυχές της βιοηθικής, η οποία διατυπώθηκε με την ευκαιρία του Συμβουλίου Έρευνας της 10ης Δεκεμβρίου 2001. Εξάλλου, θα ήταν σκόπιμο να συμπεριληφθούν με περισσότερα στοιχεία, αφενός, οι βιοϊατρικές τεχνολογίες και, αφετέρου, οι εκφυλιστικές νόσοι. Η ΕΟΚΕ κρίνει σκόπιμη την εισαγωγή στο β) του θέματος των αλλεργιών που δεν προέρχονται από τροφές καθώς και των ρευματικών παθήσεων.

5.1.1.2. ειδική γραμμή του προϋπολογισμού για την ενέργεια, τις μεταφορές, την βιώσιμη ανάπτυξη και τις παγκόσμιες αλλαγές:

α) Βιώσιμα συστήματα ενέργειας(8): 1) δραστηριότητες με βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις: καθαρή ενέργεια, ιδιαίτερα ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και η ενσωμάτωσή τους στο σύστημα ενέργειας συμπεριλαμβανομένης της αποθήκευσης, διανομής και χρήσης· οικονομίες ενέργειας και ενεργειακή αποτελεσματικότητα, συμπεριλαμβανομένων των αποτελεσμάτων που προκύπτουν από την χρήση ανανεώσιμων πρώτων υλών· υποκατάστατα καυσίμων, 2) δραστηριότητες με μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις: στοιχεία καυσίμων, συμπεριλαμβανομένων των εφαρμογών τους· νέες τεχνολογίες για τους φορείς ενέργειας, μεταφορά και αποθήκευση ενέργειας και, ιδιαίτερα, υδρογόνου· νέες έννοιες και τεχνολογικές ανακαλύψεις στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

β) Βιώσιμες χερσαίες μεταφορές: 1) ανάπτυξη συστημάτων και μέσων μεταφοράς που σέβονται το περιβάλλον: νέες τεχνολογίες και νέες έννοιες για όλους τους τύπους χερσαίων, σιδηροδρομικών, οδικών και πλωτών μεταφορών· εξελιγμένες τεχνικές σύλληψης και παραγωγής, 2) ασφαλέστερες, αποτελεσματικότερες και ανταγωνιστικότερες μεταφορές: εξισορρόπηση και ολοκλήρωση των διαφόρων τύπων μεταφορών· οδική και σιδηροδρομική ασφάλεια και ασφάλεια των ποτάμιων μεταφορών, καθώς και καταπολέμηση της κυκλοφοριακής συμφόρησης).

γ) Κλιματικές αλλαγές και οικοσυστήματα (επιπτώσεις και μηχανισμοί της εκπομπής αερίων του φαινομένου του θερμοκηπίου και ατμοσφαιρικοί ρυπογόνοι παράγοντες που επηρεάζουν το κλίμα, μείωση της στοιβάδας του όζοντος και καταβόθρες άνθρακα όπως είναι ο ωκεανός, τα δάση και το έδαφος· κύκλος του νερού, συμπεριλαμβανομένων των πτυχών που έχουν σχέση με το έδαφος, βιοποικιλία και οικοσυστήματα· στρατηγικές βιώσιμης διαχείρισης του εδάφους, ιδιαίτερα των παράκτιων ζωνών, των γεωργικών γαιών και των δασών· επιχειρησιακές προγνώσεις και μοντελοποίηση, συμπεριλαμβανομένων των παγκόσμιων συστημάτων παρακολούθησης των κλιματικών αλλαγών του πλανήτη· συμπληρωματικές έρευνες σχετικές με την προσαρμογή των εξελιγμένων μεθόδων εκτίμησης των κινδύνων και των μεθόδων αξιολόγησης της ποιότητας του περιβάλλοντος, συμπεριλαμβανομένης και της κατάλληλης προ-τυποποιητικής έρευνας στον τομέα των μετρήσεων και δοκιμών).

5.1.1.2.1. Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει με μεγάλη ικανοποίηση ότι έγιναν δεκτές(9) οι υποδείξεις της σε ό,τι αφορά τα θέματα προτεραιότητας "Ενέργεια" και "Μεταφορές", αλλά φρονεί ότι πρέπει να συμπεριληφθεί εκ νέου το θέμα σχετικά με τα συμβατικά καύσιμα ενόψει της προσεχούς αφομοίωσης της Συνθήκης ΕΚΑΧ και συνιστά να επαναδιατυπωθεί η ονομασία τους όπως αναφέρεται πιο πάνω "Ενέργεια και Μεταφορές, Βιώσιμη Ανάπτυξη και Παγκόσμιες Αλλαγές". Επαναλαμβάνει, επίσης, ότι η πτυχή της βιωσιμότητας θα πρέπει να τονιστεί στις αιτιολογικές σκέψεις ως κοινός παράγοντας όλων των θεμάτων των ειδικών προγραμμάτων του 6oυ ΠΠ.

5.1.1.3. ειδική γραμμή του προϋπολογισμού για την ποιότητα και την ασφάλεια των τροφίμων, η οποία θα περιλαμβάνει:

- την επιδημιολογία των παθήσεων που συνδέονται με την διατροφή και των αλλεργιών, συμπεριλαμβανομένων των επιπτώσεων της διατροφής στην υγεία των παιδιών· τους περιβαλλοντικούς κινδύνους για την υγεία που συνδέονται με την διατροφική αλυσίδα· την επίδραση της διατροφής στην υγεία (νέα προϊόντα, προϊόντα βιολογικής καλλιέργειας, λειτουργικά τρόφιμα, προϊόντα που περιέχουν ΓΤΟ(10), προϊόντα βιοτεχνολογικών εξελίξεων)· διαδικασίες ανιχνευσιμότητας σε όλο το φάσμα της αλυσίδας παραγωγής· μεθόδους ανάλυσης, εντοπισμού και ελέγχου· ασφαλέστερες μεθόδους παραγωγής οι οποίες να σέβονται το περιβάλλον και τρόφιμα πιο υγιεινά· τις επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία των προϊόντων που προορίζονται για τη διατροφή των ζώων και της ιατρικής μεταχείρισης των ζώων· τους περιβαλλοντικούς κινδύνους για την υγεία που συνδέονται με την διατροφική αλυσίδα (χημικοί, βιολογικοί, φυσικοί).

5.1.1.3.1. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την έμφαση που δόθηκε στην ποιότητα των τροφίμων παράλληλα με τις θεμελιώδεις πτυχές της ασφάλειας, πράγμα που αυξάνει την προστασία τόσο των καταναλωτών όσο και των παραγωγών. Εξάλλου, δεν μπορεί να μην επισημάνει ότι διάφορες πτυχές αυτών των θεμάτων προτεραιότητας προσφέρονται για επικαλύψεις με το πρώτο θέμα προτεραιότητας, όπως και με την προτεραιότητα 2γ, πράγμα που ενδέχεται να οδηγήσει σε σύγχυση τους πιθανούς συντελεστές. Εν πάση περιπτώσει, το θεματικό πεδίο θα πρέπει να συνδεθεί με τις διάφορες σχετικές δραστηριότητες του ΚΚΕρ και με τις οριζόντιες δραστηριότητες που στηρίζουν τις κοινοτικές πολιτικές, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τις κοινές πολιτικές στον τομέα της γεωργίας και της αλιείας. Η ΕΟΚΕ, εξάλλου, όπως έχει επισημάνει στη γνωμοδότησή της για τη "Στρατηγική θεώρηση των βιοεπιστημών και της βιοτεχνολογίας"(11), συνιστά κυρίως την έναρξη νέων ερευνών για ζητήματα που τίθενται όσον αφορά τους ΓΤΟ και να δοθεί προτεραιότητα στις στρατηγικές που αποσκοπούν στη βελτίωση της ποιότητας των τροφίμων. Η ΕΟΚΕ κρίνει ότι πρέπει να προβλεφθούν σχέδια για τη διευκόλυνση της προσαρμογής των επιχειρήσεων τροφίμων στα νέα πρότυπα ποιότητας, στις νέες ανακαλύψεις και στις νέες τεχνολογίες.

5.1.1.4. ειδική γραμμή του προϋπολογισμού "Πολίτες, δημοκρατία και νέες μορφές διακυβέρνησης/επιστήμη και διακυβέρνηση":

- Επιπτώσεις της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και της διεύρυνσης της ΕΕ στη διακυβέρνηση και τους πολίτες· διάρθρωση των πεδίων αρμοδιοτήτων και νέες μορφές διακυβέρνησης· θέματα που σχετίζονται με την επίλυση των διαφορών και την αποκατάσταση της ειρήνης και της δικαιοσύνης· νέες μορφές ιθαγένειας και πολιτιστικής ταυτότητας.

5.1.1.4.1. Η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντική την ερευνητική αυτή κατεύθυνση των κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών, φρονεί ωστόσο ότι αυτή θα ήταν σκόπιμο να περιλαμβάνει και τις δράσεις "Επιστήμη και Κοινωνία" που σήμερα περιλαμβάνονται στο δεύτερο ειδικό πρόγραμμα "Δόμηση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας", με το οποίο και συνδέεται στενά, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τις πτυχές "Επιστήμη και Διακυβέρνηση", και με το οποίο θα πρέπει, ούτως ή άλλως, να συντονιστεί, ενώ, από την άλλη, θα ήταν σημαντικό να διασυνδεθεί με τις δραστηριότητες του ΚΚΕρ, ιδιαίτερα στον τομέα των τεχνοοικονομικών προοπτικών. Εξάλλου, το θέμα "Κοινωνία που βασίζεται στη γνώση και κοινωνική συνοχή" θα πρέπει να συμπεριληφθεί ρητά, όπως και το θέμα "Επιστήμη και κόσμος της εργασίας και των επιχειρήσεων".

5.1.2. Β) για τη βελτίωση και την προαγωγή των επιστημονικών γνώσεων και της τεχνολογικής ανάπτυξης με στόχο την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας:

5.1.2.1. ειδική γραμμή του προϋπολογισμού για τις τεχνολογίες της κοινωνίας της πληροφορίας:

- εφαρμοσμένη έρευνα στις ΤΚΠ προκειμένου να επιλυθούν καίρια προβλήματα της κοινωνίας και της οικονομίας: τεχνολογίες που αποβλέπουν στην εδραίωση ενός κλίματος εμπιστοσύνης και ασφάλειας· έρευνα που αποσκοπεί την επίλυση προβλημάτων που αντιμετωπίζει η κοινωνία· έρευνα που αποσκοπεί στην επίλυση προβλημάτων που συνδέονται με την οικονομική δραστηριότητα και την εργασία· επίλυση σύνθετων προβλημάτων του τομέα της επιστήμης, της μηχανολογίας, της οικονομικής δραστηριότητας και, γενικότερα, της κοινωνίας,

- τεχνολογίες που έχουν σχέση με την επικοινωνία, την επεξεργασία των πληροφοριών και τους υπολογιστές: τεχνολογίες στον τομέα της επικοινωνίας και των δικτύων, τεχνολογίες των υπολογιστών, ένθετα συστήματα και κατανεμημένα συστήματα,

- συστατικά και μικροσυστήματα: μικρο-, νάνο- και οπτικοηλεκτρονική· μικρο-, νανοτεχνολογίες, μικροσυστήματα και οθόνες,

- τεχνολογίες των γνώσεων και των διεπαφών: τεχνολογίες των γνώσεων και ψηφιακό περιεχόμενο· ευφυείς διεπαφές και επιφάνειες.

5.1.2.1.1. Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει μία διαφορετική διάρθρωση των εν λόγω θεμάτων προτεραιότητας, η οποία, αφενός, προσανατολίζεται σε σημαντικό βαθμό προς την επίλυση προβλημάτων και, αφετέρου, ευνοεί τις τεχνολογίες εκείνες ορισμένες πλευρές των οποίων απαντώνται και στην προτεραιότητα 6. Διερωτάται, συνεπώς, μήπως θα ήταν απαραίτητη μεγαλύτερη σαφήνεια, προκειμένου να παρασχεθεί συγκεκριμένος προσανατολισμός στους πιθανούς υποψηφίους: η διάρθρωση που έχει υιοθετηθεί στην κοινή θέση φαίνεται να είναι πιο σαφής. Κατά την ΕΟΚΕ, η έρευνα που αφορά την ψηφιακή ασφάλεια θα πρέπει να προβάλλεται περισσότερο.

5.1.2.2. ειδική γραμμή του προϋπολογισμού για τις νανοτεχνολογίες και τις νανοεπιστήμες, τα πολυλειτουργικά υλικά που βασίζονται στη γνώση, τις νέες διεργασίες και διατάξεις παραγωγής:

- νανοτεχνολογίες και νανοεπιστήμες: μακροπρόθεσμη πολυτομεακή έρευνα για την κατανόηση των φαινομένων, έλεγχος των διαδικασιών και ανάπτυξη ερευνητικών μέσων· νανοβιοτεχνολογίες· τεχνικές νανομηχανικής για τη δημιουργία υλικών και συστατικών· ανάπτυξη μηχανισμών και μέσων χειρισμού και ελέγχου· εφαρμογές σε τομείς όπως η υγεία, η χημεία, η ενέργεια, η οπτική και το περιβάλλον,

- πολυλειτουργικά υλικά βασιζόμενα στη γνώση: ανάπτυξη των βασικών γνώσεων· τεχνολογίες που έχουν σχέση με την παραγωγή, μεταποίηση και επεξεργασία υλικών πολλαπλής λειτουργίας που βασίζονται στην γνώση και βιοϋλικά· μηχανική για την ανάπτυξη των υλικών,

- νέες διεργασίες και διατάξεις παραγωγής: ανάπτυξη νέων ευέλικτων και "έξυπνων" διαδικασιών και συστημάτων κατασκευής· συστημική έρευνα και έλεγχος των κινδύνων· βελτιστοποίηση του κύκλου ζωής των βιομηχανικών συστημάτων, προϊόντων και υπηρεσιών (με τη βοήθεια υβριδικών τεχνολογιών και νέων οργανωτικών διαρθρώσεων).

5.1.2.2.1. Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι οι έρευνες για την ασφάλεια των προϊόντων και των υλικών θα πρέπει να προβάλλονται σαφώς. Εξάλλου, κατά την ΕΟΚΕ, θα ήταν σκόπιμο μεταξύ των θεμάτων να συμπεριληφθούν οι υπερμοριακές αρχιτεκτονικές και τα μακρομόρια, όπως αναφέρεται στην Κοινή Θέση του Συμβουλίου, π.χ. η χειρουργική ρομποτική που κατευθύνεται μέσω εικόνων και η νανο- και μικρορομποτική.

5.1.2.3. ειδική γραμμή του προϋπολογισμού για την αεροναυπηγική και το διάστημα:

- Αεροναυπηγική: ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας· περιορισμός του περιβαλλοντικού αντίκτυπου της ηχορύπανσης και των εκπομπών αερίων των κινητήρων· ενίσχυση της ασφάλειας των αεροσκαφών· αύξηση της ικανότητας εκμετάλλευσης και βελτίωση της ασφάλειας των αερομεταφορών· διάστημα: Galileo· ΠΠΠΑ.

5.1.2.3.1. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη σημασία των ερευνών που σχετίζονται με το πρόγραμμα Galileo και προωθήθηκαν σε στενή συνεργασία με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (ΕΟΔ), στον οποίο θα πρέπει να ανατεθεί ο κατάλληλος ρόλος λόγω των σημαντικών επιπτώσεων που το εν λόγω πρόγραμμα θα έχει στην ανταγωνιστικότητα πολλών τομέων της οικονομίας και της ευρωπαϊκής κοινωνίας. Εξάλλου, σε ό,τι αφορά την αεροναυπηγική, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ανάγκη να συμπεριληφθούν ρητά όλα τα υπό συζήτηση αεροσκάφη της πολιτικής αεροπορίας, σύμφωνα με τις αποφάσεις που το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο έλαβαν κατά την πρώτη ανάγνωση, με στόχο να διασφαλιστούν οι αρμοδιότητες και οι γνώσεις σημαντικών ευρωπαϊκών βιομηχανικών τομέων που υπόκεινται σε έντονο διεθνή ανταγωνισμό και να συμμετάσχει στις σχετικές προσπάθειες μεγάλος αριθμός ατόμων.

5.2. Ειδικές οριζόντιες, βραχυπρόθεσμες και μεσοπρόθεσμες δραστηριότητες προτεραιότητας:

5.2.1. στήριξη των κοινοτικών πολιτικών και πρόβλεψη των επιστημονικών και τεχνολογικών αναγκών:

- Έρευνα με στόχο την στήριξη των πολιτικών: βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων στην Ευρώπη· διασφάλιση της υγείας, της ασφάλειας και του μέλλοντος των Ευρωπαίων· ενίσχυση του οικονομικού δυναμικού και της συνοχής σε μία διευρυμένη και πιο ολοκληρωμένη Ευρώπη.

- Έρευνα για την διερεύνηση νέων, αναδυόμενων, επιστημονικών και τεχνολογικών προβληματικών.

5.2.1.1. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τους στόχους που διατυπώθηκαν σε ό,τι αφορά τη στήριξη των κοινών πολιτικών γεωργίας και αλιείας, της κοινής πολιτικής μεταφορών, των περιβαλλοντικών και ενεργειακών πολιτικών και των άλλων πολιτικών, καθώς και με τους στόχους της κοινοτικής πολιτικής που έθεσαν τα Ευρωπαϊκά Συμβούλια. Φρονεί ότι, σε ό,τι αφορά την διερεύνηση νέων αναδυόμενων οριακών τεχνολογιών, ιδιαίτερα στα πεδία που άπτονται πολλών θεμάτων και τομέων, είναι σημαντικό η επιλογή τους στο πλαίσιο του πολυετούς προγραμματισμού να γίνει κατά τρόπο διαφανή, λαμβάνοντας απόλυτα υπόψη τις γνωμοδοτήσεις που εξέδωσαν οι Ευρωπαϊκές Ομάδες Διαβούλευσης και οι οποίες πρέπει να συνοδεύσουν την ανάπτυξη των θεμάτων προτεραιότητας του ΠΠ, τις γνωμοδοτήσεις των επιτροπών (και υποεπιτροπών) διαχείρισης των ειδικών προγραμμάτων, όπως καθώς και του οργανισμού ΕURAB. Οι σχετικές δραστηριότητες πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο μεμονωμένης έκθεσης δραστηριοτήτων - στην οποία να συμπεριλαμβάνεται και η ανάλυση προοπτικών του ΙΤΠ της Σεβίλλης και η σύνοψη των δραστηριοτήτων της Κατανεμημένης Στρατηγικής Ευφυΐας - η οποία να υποβάλλεται ανά έτος στο ΕΚ, το Συμβούλιο και την ΕΟΚΕ, ενόψει επίσης της προετοιμασίας των μελλοντικών προσανατολισμών της κοινοτικής δράσης στον τομέα ΕΤΕΑ.

5.2.2. Έρευνα και αυξητική καινοτομία για τις ΜΜΕ, για τις συνεργασίες ΜΜΕ- ερευνητικών κέντρων-πανεπιστημίων, για τις ομάδες και οργανώσεις εργοδοτών και επαγγελματιών συλλογικής έρευνας, για την δημιουργία νέων επιχειρήσεων υψηλής τεχνολογίας, για τη δημιουργία νέων καινοτόμων δικτύων ΜΜΕ.

5.2.2.1. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι οι οριζόντιες δραστηριότητες με συμμετοχή ΜΜΕ πρέπει να εξακολουθήσουν να προστίθενται στο ελάχιστο ποσοστό του 15 % των δραστηριοτήτων των πεδίων προτεραιότητας που προορίζονται για τις ΜΜΕ με βάση το πρώτο ειδικό πρόγραμμα. Υποστηρίζει με ιδιαίτερη έμφαση ότι οι οριζόντιες δραστηριότητες "εκ των κάτω προς τα άνω" στο ελεύθερο τμήμα πρέπει να διασφαλίζουν μία κρίσιμη μάζα χρηματοοικονομικών πόρων, επιπλέον του 50 % του επιπέδου που διατέθηκε κατά την πρώτη ανάγνωση. Οι κανόνες συμμετοχής στα έργα συλλογικής έρευνας και ερευνητικής συνεργασίας πρέπει να επιτρέψουν τη διασφάλιση μιας ολοένα μεγαλύτερης συμμετοχής, των μικρών επιχειρήσεων, ακόμη και μέσω ενδιάμεσων οργανισμών σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο όπως βιομηχανικές και επαγγελματικές ενώσεις, βιοτεχνικά και εμπορικά επιμελητήρια, τόσο στις οριζόντιες δραστηριότητες όσο και στις δραστηριότητες θεματικού χαρακτήρα και να παραπέμπουν στην σχετική γνωμοδότηση που υιοθέτησε η ΕΟΚΕ(12).

5.2.3. Διεθνής συνεργασία με δράσεις αμοιβαίου συμφέροντος, οι οποίες να ανταποκρίνονται στις οικονομικές και κοινωνικές ανάγκες ομάδων προερχόμενων από τρίτες χώρες.

5.2.3.1. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι οι διεθνείς δραστηριότητες συνεργασίας έχουν ουσιαστική σημασία για την υλοποίηση ενός Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας και Καινοτομίας, ο οποίος να είναι ελκυστικός και ανοικτός και σε θέση να συγκεντρώνει ανθρώπινους και χρηματοοικονομικούς πόρους όχι μόνον από το εσωτερικό, αλλά και από το εξωτερικό υπέρ του στόχου της οικοδόμησης μιας ευρωπαϊκής κοινωνίας που να βασίζεται στη γνώση και να είναι πρωτοπόρος, σε διεθνή κλίμακα, της βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης. Υπενθυμίζει ότι στις δραστηριότητες διεθνούς συνεργασίας περιλαμβάνονται δύο γραμμές δράσης ισοδύναμης κρίσιμης μάζας, η μία στο πλαίσιο των θεματικών προτεραιοτήτων και η άλλη στο πλαίσιο των οριζόντιων δραστηριοτήτων: η ΕΟΚΕ φρονεί ότι είναι απαραίτητο οι δύο αυτές δράσεις να συντονιστούν κατά τρόπο ενιαίο και η ευθύνη του συντονισμού τους να είναι δυνατόν να αναγνωρίζεται με σαφήνεια στο εσωτερικό αλλά κυρίως και στο εξωτερικό της Ένωσης.

5.2.3.2. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει με ιδιαίτερη έμφαση ότι είναι απαραίτητο η διεθνής διάσταση της ευρωπαϊκής πολιτικής έρευνας να χαρακτηρίζεται από σαφήνεια και διαφάνεια και προτείνει εκ νέου οι οριζόντιες δραστηριότητες διεθνούς συνεργασίας να προβλέπουν τη συμμετοχή των ακόλουθων ομάδων από τρίτες χώρες: Μεσόγειος και Βαλκάνια, Λατινική Αμερική και Ασιατικές χώρες, χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, χώρες ΑΚΕ και Νότιος Αφρική. Όσον αφορά τις βιομηχανικές χώρες όπως οι ΗΠΑ, ο Καναδάς και η Αυστραλία. θα πρέπει να ενθαρρυνθεί η συμμετοχή στη βάση πραγματικού ανοίγματος και αμοιβαίου συμφέροντος.

5.2.3.3. Κατά την ΕΟΚΕ, θα πρέπει να προβλεφθούν ειδικοί μηχανισμοί προκειμένου να διευκολυνθεί η διεθνής συνεργασία για τις ΜΜΕ και τα ερευνητικά κέντρα περιορισμένων διαστάσεων (όπως η CRAFT International: Κοινή Ερευνητική Δράση για την Τεχνολογία). Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη σημασία των προκαθορισμένων σχεδίων που διαθέτουν αυτόματους μηχανισμούς οι οποίοι επιτρέπουν την αποτελεσματική συνεργία μεταξύ της θέσης σε εφαρμογή και της λειτουργίας της δράσης διεθνούς επιστημονικής και τεχνολογικής συνεργασίας και των κοινοτικών προγραμμάτων συνεργασίας και τεχνικής στήριξης που αναφέρονται στις χώρες αυτές, προκειμένου να διασφαλιστεί, επίσης, η συνοχή και ορατότητα της εξωτερικής προβολής των πολιτικών της Ένωσης.

6. Δεύτερο ειδικό πρόγραμμα: Δόμηση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας

Ένα δεύτερο ειδικό πρόγραμμα θα πρέπει να αφιερωθεί στις διαρθρωτικές πτυχές του ΠΠ στην οπτική της υλοποίησης του ευρωπαϊκού χώρου έρευνας και καινοτομίας, σύμφωνα με τα ακόλουθα τρία σχετικά άρθρα του προϋπολογισμού:

6.1. διασύνδεση έρευνας/καινοτομίας και περιφερειακές πρωτοβουλίες έρευνας και καινοτομίας· για να συντονιστούν και βελτιωθούν οι διάφορες τυπολογίες των σημερινών και μελλοντικών δικτύων· για τη δημιουργία εθνικών/περιφερειακών CORDIS σε δίκτυο με τα ευρωπαϊκά CORDIS· για να ενισχυθούν οι υπηρεσίες οικονομικής και τεχνολογικής ευφυΐας· για τη βελτιστοποίηση των ροών κεφαλαίου κίνδυνου προς την καινοτομία στην αγορά του ευρώ· για να ενισχυθούν οι διαρθρώσεις και τα διαπεριφερειακά δίκτυα με μέσα που να αξιοποιούν ολοκληρωμένα διαπεριφερειακά προγράμματα και δίκτυα αριστείας· για να συντονιστούν οι δραστηριότητες καινοτομίας και διάδοσης των ολοκληρωμένων θεματικών έργων και των δικτύων αριστείας· για να αναπτυχθούν σχέδια συγκριτικής αξιολόγησης και χάραξης οδικών χαρτών σε περιφερειακή κλίμακα· για να παρασχεθεί βοήθεια στις μονάδες μικρού μεγέθους όσον αφορά την εκπόνηση και διαχείριση ευρωπαϊκών σχεδίων έρευνας, για να υποστηριχθεί η συγκρότηση συστημάτων GRID μεταξύ επιχειρήσεων, ερευνητικών κέντρων και πανεπιστημίων σε περιφερειακό και διαπεριφερειακό επίπεδο ακόμη και με τις γειτονικές με την ένωση περιοχές· για μια κοινή ενεργοποίηση των δράσεων Ε& ΤΑ με τα διαρθρωτικά ταμεία με τα άλλα αντίστοιχα μέσα συνεργασίας και χρηματοδότησης, ιδιαίτερα η πρωτοβουλία 2000, η ΕΤΕ και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων.

6.1.1. Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της που οι δημοσιονομικοί πόροι του προϋπολογισμού είναι κατώτεροι από αυτούς που αναφέρονται στο προηγούμενο πρόγραμμα πλαίσιο και θεωρεί ότι θα πρέπει να αυξηθούν. Επαναλαμβάνει, για την υλοποίηση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας και Καινοτομίας, το βασικό ρόλο που διαδραματίζουν οι δραστηριότητες καινοτομίας και οι περιφερειακές και διαπεριφερειακές πρωτοβουλίες ενόψει της διαδικασίας της Λισαβόνας προκειμένου να αντιμετωπιστεί το ευρωπαϊκό παράδοξο της καινοτομίας. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει επίσης τη σημασία των μέσων που παρέχονται για τα διαπεριφερειακά ολοκληρωμένα έργα και τα δίκτυα αριστείας, καθώς και τη σημασία των μέτρων καθοδήγησης κυρίως για τις μικρές μονάδες και των προκαθορισμένων σχεδίων ενεργοποίησης από κοινού με τις κοινοτικές παρεμβάσεις για την καινοτομία και την περιφερειακή ανάπτυξη.

6.1.2. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη σημασία της δράσης σχετικά με τις ευφυείς οικονομικές και τεχνολογικές υπηρεσίες και ελπίζει να αυξηθεί η χρηματοδότησή τους.

6.2. Κινητικότητα των ανθρώπινων πόρων που περιλαμβάνει: ανταλλαγές μεταξύ ακαδημαϊκού και βιομηχανικού κόσμου, καθώς και μεταξύ δημόσιων και ιδιωτικών ερευνητικών κέντρων, υποστήριξη σε μεμονωμένους ερευνητές, προώθηση της αριστείας, επανόδους και επανεντάξεις, υποστήριξη των νέων ερευνητών και ισότητα των φύλων. Ιδιαίτερα:

- Δράσεις που αφορούν τον φορέα υποδοχής: δίκτυα ερευνητικής κατάρτισης "Μαρία Κιουρί", υποτροφίες υποδοχής "Μαρία Κιουρί" για την κατάρτιση νέων ερευνητών, υποτροφίες υποδοχής "Μαρία Κιουρί" για τη μεταφορά γνώσεων, διαλέξεις και επιμορφωτικά μαθήματα "Μαρία Κιουρί".

- Ατομικές δράσεις: Ευρωπαϊκές υποτροφίες "Μαρία Κιουρί" για ερευνητές της ΕΕ και των συνδεδεμένων χωρών, διεθνείς υποτροφίες εξωτερικού "Μαρία Κιουρί" για ερευνητές της ΕΕ και των συνδεδεμένων χωρών, διεθνείς υποτροφίες εσωτερικού "Μαρία Κιουρί" για ερευνητές τρίτων χωρών.

- Προώθηση και αναγνώριση της αριστείας: πριμοδοτήσεις αριστείας "Μαρία Κιουρί" για την ανάπτυξη ερευνητικού προγράμματος, βραβεία αριστείας για την αναγνώριση των ερευνητών, έδρες "Μαρία Κιουρί"

- Μηχανισμοί επανόδου και επανένταξης: βραβεία επανόδου και επανένταξης, στο επάγγελμα και στη χώρα ή στην περιοχή προέλευσης, σε ερευνητές της ΕΕ και των συνδεδεμένων χωρών είτε για όσους επωφελήθηκαν υποτροφίας "Μαρία Κιουρί" στην Ευρώπη είτε για όσους έχουν διεξαγάγει έρευνα εκτός Ευρώπης.

- Πρωτοβουλίες συνεργίας με εθνικά και περιφερειακά προγράμματα, μεταξύ άλλων με την "υποστήριξη της εγγύτητας" προς τους ερευνητές και την "υποστήριξη της δικτύωσης" και με "διαφορετικές μεθόδους διαχείρισης" δομών σε εθνικό και σε περιφερειακό επίπεδο

- Υποστήριξη των δράσεων κατάρτισης σε άλλες δραστηριότητες του ΠΠ όσον αφορά την ενίσχυση των κριτηρίων κοινής αξιολόγησης και επιλογής και την προώθηση κοινής προσέγγισης των δραστηριοτήτων.

6.2.1. Η ΕΟΚΕ θεωρεί τη δραστηριότητα της κατάρτισης και της κινητικότητας των επιστημονικών και τεχνολογικών ανθρώπινων πόρων θεμελιώδη για την Ευρώπη και για το λόγο αυτό εκφράζει την ικανοποίησή της για τους χρηματοοικονομικούς πόρους που προβλέπονται στη γραμμή του προϋπολογισμού. Θεωρεί εξάλλου, ότι ένα σημαντικό τμήμα των πόρων αυτών (τουλάχιστον το ένα τρίτο) θα πρέπει να συνδέεται πιο άμεσα με τις θεματικές προτεραιότητες του ΠΠ, ότι η (αμφίδρομη) αλληλεπίδραση του ακαδημαϊκού με τον βιομηχανικό κόσμο θα πρέπει να έχει ύψιστη προτεραιότητα τόσο από πλευράς κρίσιμης μάζας των δημοσιονομικών πόρων όσο και από πλευράς ανάπτυξης των δραστηριοτήτων, ότι η διαχείριση των πόρων πρέπει να είναι όσο το δυνατό περισσότερο αποκεντρωμένη, απαλλαγμένη από γραφειοκρατικά εμπόδια, γρήγορη και κοντά στον τελικό χρήστη, ότι πρέπει να ενσωματωθεί μία ερευνητική δράση για τα εμπόδια διοικητικής, φορολογικής ή κοινωνικής φύσεως, τα οποία παρακωλύουν την ενδοευρωπαϊκή κινητικότητα των επιστημόνων, των μηχανολόγων και των ερευνητών, για τη στήριξη των μηχανισμών καταπολέμησης αυτών των εμποδίων που έχει αποφασίσει το Συμβούλιο και για τη δημιουργία ενός πλαισίου σταδιοδρομίας για τα επαγγέλματα αυτά αποδεκτού σε ολόκληρη την Ευρώπη, τόσο από τους βιομηχάνους όσο και από τους ακαδημαϊκούς.

6.3. Υποστηριζόμενες ερευνητικές υποδομές με στόχο: τις μεγάλες υποδομές και τα δίκτυα, την ανάπτυξη των μικρών και μεσαίων υποδομών και την ανάπτυξη νέων υποδομών. Ειδικότερα, αυτή η γραμμή του προϋπολογισμού έχει στόχο:

- τη διευκόλυνση της πρόσβασης των ευρωπαίων ερευνητών στις υποδομές που χρειάζονται και

- την υποστήριξη της συντονισμένης προσέγγισης για την ανάπτυξη των υφιστάμενων και των νέων υποδομών, συμπεριλαμβανομένου του περιφερειακού και διαπεριφερειακού επιπέδου.

6.3.1. Προτείνονται πέντε μορφές υποστήριξης:

- Διακρατική πρόσβαση των ερευνητικών ομάδων ή των μεμονωμένων ερευνητών σε μεγάλες υποδομές.

- Δραστηριότητες ολοκλήρωσης για την παροχή υπηρεσιών μέσω δικτύων και την εκτέλεση κοινών ερευνητικών έργων προκειμένου να διευκολυνθεί η αξιοποίηση των αποτελεσμάτων έρευνας, ιδιαίτερα από τις ΜΜΕ με ολοκληρωμένες πρωτοβουλίες και δράσεις συντονισμού

- Ανάπτυξη δικτύου επικοινωνίας σε συνδυασμό με το θεματικό πεδίο της ερευνητικής δραστηριότητας "Τεχνολογίες της κοινωνίας και της πληροφορίας" για όλους τους ερευνητές στην Ευρώπη μέσω του GEANT, των συστημάτων κατανεμημένου υπολογισμού του τύπου GRID, των κλινών ειδικών δοκιμών υψηλών επιδόσεων, και υπηρεσιών ηλεκτρονικών εκδόσεων

- Προπαρασκευαστικές μελέτης σκοπιμότητας ή τεχνικής φύσεως για την προετοιμασία νέων υποδομών λαμβανομένων υπόψη όλων των πιθανών χρηστών με τη χρηματοδοτική συμμετοχή της ΕΤΕ ή των διαρθρωτικών ταμείων

- Υλοποίηση νέων υποδομών με περιορισμένο αριθμό έργων λαμβανομένης υπόψη της γνώμης των κρατών μελών και με συμπληρωματική χρηματοδοτική συμμετοχή της ΕΤΕ ή των διαρθρωτικών ταμείων.

6.3.2. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τη σημασία που αποδίδεται στην υποστήριξη των ερευνητικών υποδομών οι οποίες μπορούν να συμβάλουν στη μελλοντική ανταγωνιστικότητα της Ένωσης με τη βελτίωση και την επιτάχυνση των επιδόσεων της ευρωπαϊκής έρευνας, την παροχή υπηρεσιών αριστείας, κυρίως στις ΜΜΕ, την προώθηση της διάδοσης και αξιοποίησης των αποτελεσμάτων της έρευνας, τη δημιουργία πόλων αναφοράς υψηλής ποιότητας για την διακρατική περιφερειακή ανάπτυξη. Η χρήση τους από κοινού με τα κοινοτικά μέσα της περιφερειακής πολιτικής θα διευκολύνει την εστίασή τους στο στρατηγικό στόχο επίτευξης, σε ευρωπαϊκή κλίμακα, της ανταγωνιστικότερης κοινωνίας της γνώσης ανά τον κόσμο.

6.3.3. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει εν προκειμένω τη σημασία της εξαιρετικής επίδοσης των δικτύων, ανεξαρτήτως του μεγέθους μικρού, μεσαίου ή μεγάλου των υποδομών, για την πραγματική υποστήριξη, ακόμη και σχετικά με την εγγύτητα του δικτύου, της υλοποίησης ενός εξοπλισμένου και συνεκτικού ευρωπαϊκού χώρου έρευνας και καινοτομίας.

6.4. Όσον αφορά τη γραμμή του προϋπολογισμού "Επιστήμη και Κοινωνία", ο αναγνώστης παραπέμπεται στο σημείο 5.1.1.4.1, όπου υπενθυμίζονται οι θέσεις της ΕΟΚΕ στη σχετική γνωμοδότηση που υιοθέτησε(13).

7. Τρίτο ειδικό πρόγραμμα: Συντονισμός και συνεκτική ανάπτυξη του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας

Ένα τρίτο ειδικό πρόγραμμα θα πρέπει να αφιερωθεί, κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ, στις μόνιμες δράσεις συντονισμού των δραστηριοτήτων, στην συνεκτική ανάπτυξη των πολιτικών, στην οικοδόμηση και την ανάπτυξη ενός μόνιμου κύκλου παρακολούθησης/ αξιολόγησης/πρόβλεψης των δραστηριοτήτων έρευνας και καινοτομίας στα διάφορα επίπεδα στα οποία αυτές διαρθρώνονται στα πλαίσια του ευρωπαϊκού χώρου, βάσει των ακόλουθων γραμμών του προϋπολογισμού:

7.1. υποστήριξη του συντονισμού των δραστηριοτήτων, ειδικότερα με την ανάπτυξη πρωτοβουλιών:

- συντονισμού των εθνικών δραστηριοτήτων ιδιαίτερα στον τομέα της υγείας, της βιοτεχνολογίας, του περιβάλλοντος, της ενέργειας, με την παρότρυνση και υποστήριξη κοινών πρωτοβουλιών περισσοτέρων χωρών και με την ανάπτυξη μέσων συνεργίας μεταξύ των εθνικών δραστηριοτήτων με κοινό στρατηγικό ενδιαφέρον,

- συντονισμού των δραστηριοτήτων σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με την ανάπτυξη συνεργασίας και κοινών πρωτοβουλιών με το COST, το ΕUREKA, το ΕSA, αλλά και μορφών εργασίας με τα ΕSO, EMBL, ESRF, ILL και CERN, καθώς και με την ανάπτυξη πιθανών νέων διεθνών συνεργασιών με πρωτοβουλίες όπως το intelligent manufacturing system (ευφυές σύστημα παραγωγής) και human frontiers (ανθρώπινα σύνορα),

7.2. υποστήριξη της συνεκτικής ανάπτυξης των πολιτικών: με τη δημιουργία συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης για διαδικασίες εκ των κάτω προς τα άνω και για νέες διαδικασίες και νέες πιθανές ιδέες και έννοιες, με τον προσδιορισμό των προκλήσεων και των τομέων κοινού ενδιαφέροντος· με την ενεργοποίηση εναρμονισμένων μέσων συγκριτικής ανάλυσης των επιδόσεων των εθνικών πολιτικών· με την διάθεση εκ των προτέρων συνοπτικών συστηματικών πλαισίων, συνεχών και επιμέρους για ομοιογενείς τομείς των εθνικών/περιφερειακών πρωτοβουλιών έρευνας και καινοτομίας προς χρήση των δημόσιων και ιδιωτικών παραγόντων· με την υλοποίηση ενός ενισχυμένου δικτύου οργανισμών πρόβλεψης υποστήριξης των κυβερνητικών/κοινοβουλευτικών αποφάσεων, με την ανάπτυξη συγκριτικής ανάλυσης των επιδόσεων των πολιτικών έρευνας και καινοτομίας σε διάφορα επίπεδα, ευρωπαϊκό, εθνικό και περιφερειακό, με τη διεύρυνση των δραστηριοτήτων χαρτογράφησης των κέντρων αριστείας με την πραγματοποίηση μελετών και με τον προσδιορισμό και τη διάδοση των ορθών πρακτικών προκειμένου να βελτιωθεί το ρυθμιστικό και νομοθετικό περιβάλλον της έρευνας και της καινοτομίας στην Ευρώπη, κυρίως δε για να ενθαρρυνθούν οι επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα στην έρευνα και στην τεχνολογία.

7.3. Μόνιμος κύκλος Κατανεμημένης Στρατηγικής Ευφυΐας (νέα γραμμή του προϋπολογισμού): για να διασφαλιστεί μια ενιαία οπτική, σαφήνεια και διαφάνεια του οικονομικού και κοινωνικού αντίκτυπου, καθώς και μια δυναμική και μια συγκεκριμένη νομιμότητα μελλοντικού προγραμματισμού στην κοινοτική προγραμματική δράση κατά την συνεκτική και συντονισμένη υλοποίηση του ευρωπαϊκού χώρου έρευνας και καινοτομίας, είναι ουσιαστική η συγκρότηση και η χρηματοδότηση ενός δικτύου ευφυΐας κατανεμημένο σε ευρωπαϊκό, εθνικό και περιφερειακό επίπεδο προκειμένου να παρακολουθείται η τεχνολογική εξέλιξη και τα αποτελέσματα του αντίκτυπου, η αξιολόγηση και η πρόβλεψη των περαιτέρω δυνατών εξελίξεων σε έναν ολοκληρωμένο κύκλο παρακολούθησης-αξιολόγησης-πρόβλεψης μέσω μιας διαδικασίας από τη βάση προς τα άνω.

7.3.1. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι δραστηριότητες εσωτερικού συντονισμού του ΠΠ σε κοινοτικό, αλλά και με τα άλλα επίπεδα, διεθνές, ευρωπαϊκό, εθνικό/περιφερειακό πρέπει να αποτελούν στοιχείο ποιότητας του 6oυ ΠΠ όπως πρέπει να είναι όπως η συνεκτική ανάπτυξη των πολιτικών: το πολύ περιορισμένο ακόμη επίπεδο των κοινοτικών πόρων του προϋπολογισμού σε σχέση με τον συνολικό όγκο της ευρωπαϊκής προσπάθειας, αποδίδει στην Κοινότητα καταλυτικό ρόλο για το θέμα αυτό. Γι' αυτό, η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικό να οργανωθούν αυτές οι δραστηριότητες στο πλαίσιο ενός αυτόνομου ειδικού προγράμματος με τη δική του επιτροπή διαχείρισης και τη δική του ευρωπαϊκή συμβουλευτική ομάδα (ΕΣΟ), που θα αποτελέσουν τον κεντρικό πυρήνα για την προετοιμασία του 7oυ ΠΠ και της πλήρους ένταξής του στην επιθετική στρατηγική προς έναν ολοκληρωμένο χώρο έρευνας και καινοτομίας όπως αναφέρεται στα σημεία 3.8 και 3.9.

7.3.2. Η ΕΟΚΕ είναι, συνεπώς, υπέρ της ουσιαστικής ενίσχυσης των δραστηριοτήτων αυτών και συνιστά την ανάπτυξη κοινών σχεδίων σε εθελοντική βάση για την τυποποίηση των διαδικασιών, τη διάρθρωση των προσκλήσεων υποβολής προτάσεων, των συστημάτων επιλογής και αξιολόγησης και τη διαφάνεια και δημοσιοποίηση της πρόσβασης. Συνιστά επίσης την ανάπτυξη συντονισμένων και συνεκτικών δραστηριοτήτων συν-τυποποίησης και προ-τυποποίησης ως καθοριστικής σημασίας παράγοντα για την ανταγωνιστικότητα του ευρωπαϊκού συστήματος και των εναρμονισμένων συστημάτων στατιστικής έρευνας ακόμη και σε επίπεδο σχεδιασμού. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ανάγκη τυποποίησης της συνεργασίας με τους άλλους ευρωπαϊκούς ερευνητικούς οργανισμούς μέσω συμφώνων συνεργασίας, όπως αυτό που έχει πραγματοποιήσει με το CERN, καθώς και με κοινοτικά σχέδια βάσει τυποποιημένων πρωτοκόλλων με στόχο τη διακρατική και τη διαπεριφερειακή συνεργασία.

7.3.3. Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει τέλος, όπως αναφέρεται στη γνωμοδότησή της για το 6oυ ΠΠ(14), ότι, για την υλοποίηση ενός συνεκτικού και συναφούς ευρωπαϊκού χώρου έρευνας και καινοτομίας, για την αποτελεσματική και συνειδητή εφαρμογή του 6ου ΠΠ καθώς και για τη σαφή, συνειδητή και διαφανή διάρθρωση του 7ου ΠΠ, είναι σημαντική μία δυνατή δράση Κατανεμημένης Στρατηγικής Ευφυΐας όπως περιγράφεται στο σημείο 7.3 με τους κατάλληλους δημοσιονομικούς πόρους.

8. Ειδικό πρόγραμμα: ΚΚΕρ

8.1. Το ειδικό πρόγραμμα ΚΚΕρ διαρθρώνεται στις προτάσεις της Επιτροπής ως εξής:

- Τρόφιμα, χημικά προϊόντα και υγεία, με δραστηριότητες προτεραιότητας στους εξής τομείς: ασφάλεια και ποιότητα των τροφίμων, γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί, χημικά προϊόντα, βιοϊατρικές εφαρμογές.

- Περιβάλλον και αειφόρος ανάπτυξη: εκτίμηση και πρόληψη της πλανητικής μεταβολής, προστασία του ευρωπαϊκού περιβάλλοντος (αέρας, ύδατα και χερσαίοι πόροι), συμβολή στην αειφόρο ανάπτυξη για την ενέργεια, περιβαλλοντική εκτίμηση, στήριξη του GMES (Παγκόσμια Παρακολούθηση του Περιβάλλοντος και της Ασφάλειας).

- Τεχνολογικές προοπτικές: τεχνολογικές και οικονομικές προοπτικές, φόρουμ διεθνούς συνεργασίας για τις προοπτικές.

- Υλικά αναφοράς και μετρήσεις: κοινοτικό γραφείο αναφοράς και βιομηχανικά πιστοποιημένα υλικά αναφοράς, μετρολογία στη χημεία και στη φυσική.

- Δημόσια έρευνα και καταπολέμηση της απάτης: διεθνής ασφάλεια και μέτρα ανθρωπιστικού χαρακτήρα, φυσικοί και τεχνολογικοί κίνδυνοι και καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης, ασφάλεια του κυβερνοχώρου, παρακολούθηση της συμμόρφωσης με τους κανονισμούς της ΕΕ και καταπολέμηση της απάτης.

- Ερευνητική κατάρτιση και πρόσβαση στις υποδομές: υποτροφίες κατάρτισης και διεθνής κινητικότητα των ερευνητών.

8.2. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το ΚΚΕρ αναπτύσσει ουσιαστικές δραστηριότητες διασύνδεσης για την υποστήριξη του ευρωπαϊκού χώρου έρευνας και καινοτομίας, τη στήριξη των άλλων κοινοτικών πολιτικών, για την ασφάλεια των προϊόντων και των διαδικασιών, για τη διεθνή συνεργασία, για την διεύρυνση και την μεσογειακή συνεργασία, για την επιμόρφωση και την κινητικότητα των ερευνητών, για τις τεχνολογικές προοπτικές υποστήριξης στον μόνιμο κύκλο κατανεμημένης στρατηγικής ευφυΐας. Υπογραμμίζει το στρατηγικό διοργανικό ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει το ΚΚΕρ επικουρώντας τους υπεύθυνους για τη λήψη πολιτικών αποφάσεων, παρέχοντας μια ουδέτερη επιστημονική και τεχνολογική βάση για τις κοινοτικές πολιτικές και τα κοινοτικά θεσμικά όργανα, συμπεριλαμβανομένης της ΕΟΚΕ.

8.3. Η ΕΟΚΕ κρίνει ότι το ΚΚΕρ αποτελεί, σε κοινοτικό επίπεδο, τον κεντρικό κρίκο ενός πανευρωπαϊκού δικτύου έρευνας, ενός ευρωπαϊκού δικτύου επιστημονικών συστημάτων αναφοράς, ως τόπος ζύμωσης γνώσεων και ερευνητών σε διεθνές επίπεδο και γέφυρα σύνδεσης της έρευνας με την κοινωνία των πολιτών: εν προκειμένω η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη σημασία συνεργιών με τη θεματική προτεραιότητα "Πολίτες, δημοκρατία και νέες μορφές διακυβέρνησης/Επιστήμη και διακυβέρνηση". Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι στις οριζόντιες δραστηριότητες και ιδιαίτερα στις τεχνολογικού χαρακτήρα, πρέπει να δοθούν περισσότεροι δημοσιονομικοί πόροι όπως ακριβώς στις δραστηριότητες ερευνητικής κατάρτισης και πρόσβασης στις υποδομές. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ένθερμα τη δυνατότητα συμμετοχής του ΚΚΕρ σε όλα τα κοινοτικά μέσα, ανεξαρτήτως των άμεσων δράσεων των ιδρυμάτων του, και επισημαίνει το ρόλο που πρέπει να διαδραματίσει το ΚΚΕρ στην κατάρτιση επιστημονικού προσωπικού σε παγκόσμιο επίπεδο για να προσελκύσει ευφυΐες και γνώσεις από τη διεθνή επιστημονική και βιομηχανική κοινότητα: πρέπει να αντισταθμιστεί η μείωση του μόνιμου προσωπικού του κατά 10 % και να προβλεφθεί ένα ποσοστό 15-20 % υποτρόφων από τον διεθνή χώρο.

9. Η διάρθρωση της υλοποίησης και το περιεχόμενο των ειδικών προγραμμάτων Ευρατόμ

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τη διάρθρωση υλοποίησης των ειδικών προγραμμάτων για το 6ο ΠΠ Ευρατόμ, δηλαδή:

- το ειδικό πρόγραμμα "Πυρηνική Ενέργεια"

- το ειδικό πρόγραμμα "ΚΚΕρ-Κοινό Κέντρο Ερευνών Ευρατόμ".

9.1. Υφίστανται δύο διαφορετικές αρχές παραγωγής ενέργειας μέσω πυρηνικών αντιδράσεων: η σύντηξη, που χρησιμοποιεί πολύ ελαφρούς πυρήνες όπως είναι το δευτέριο το τρίτιο και το ήλιο· η σχάση που χρησιμοποιεί πολύ βαρείς πυρήνες όπως το ουράνιο. Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι οι δύο αρχές είναι τελείως διαφορετικής φύσεως σε σχέση με τις τεχνικές λύσεις, τα συναφή προβλήματα, τους απαιτούμενους και διαθέσιμους πόρους, τις περιβαλλοντικές πτυχές. Κατά συνέπεια πρέπει να εξεταστούν ξεχωριστά όσον αφορά την εκτίμηση του δυναμικού τους μακροπρόθεσμα και τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν.

9.1.1. Η πυρηνική σύντηξη υπόσχεται μεγάλες δυνατότητες σε σχέση με την ασφάλεια, την διαθεσιμότητα πρακτικά απεριόριστων πόρων, την ελάχιστη ποσότητα καταλοίπων, την απουσία εκπομπών οποιουδήποτε αερίου που προκαλεί το φαινόμενο του θερμοκηπίου: μολονότι η σχετική έρευνα παραμένει ακόμη στο στάδιο της ανάπτυξης, τα ευρωπαϊκά πειράματα έχουν δώσει σημαντικά αποτελέσματα και η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη για την αναγκαιότητα συνέχισης και επιτάχυνσης των κοινοτικών προσπαθειών και συνεπώς υποστηρίζει πλήρως την ορθότητα αυτής της επιλογής μέσω των κατάλληλων χρηματοδοτικών πόρων.

9.1.2. Οι αντιδραστήρες σχάσης έχουν στο ενεργητικό τους πολλών δεκαετιών σημαντική, ασφαλή και αποτελεσματική συμβολή στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ και, λόγω της φύσης τους, έχουν συμβάλει στη μείωση των εκπομπών CO2.Ένα από τα προβλήματα που συνδέονται ωστόσο με τους σημερινούς αντιδραστήρες είναι η παραγωγή σημαντικών ποσοτήτων πυρηνικών καταλοίπων, έστω και αν δεν παράγουν εκπομπές CO2 ή άλλα αέρια που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, καθώς επίσης και με το θέμα της ασφάλειας των εγκαταστάσεων. Η απουσία μιας ευρύτερα κοινής προσέγγισης όσον αφορά την επεξεργασία και την αποθήκευση των καταλοίπων αποτελεί ένα από τα κυριότερα εμπόδια στη χρήση ενέργειας από σχάση: η ΕΟΚΕ επισημαίνει και πάλι την αναγκαιότητα ερευνών προκειμένου να αναπτυχθούν και επιβεβαιωθούν τεχνολογίες διάθεσης των καταλοίπων, εξακρίβωσης κατάλληλων εγκαταστάσεων, προώθησης επιστημονικών γνώσεων, μεθόδων αξιολόγησης της ασφάλειας, ανάπτυξης θεμιτών διαδικασιών απόφασης, και ανίχνευσης νέων τύπων αντιδραστήρων και κύκλων καυσίμων, όπως επίσης και αποσαφήνιση των προοπτικών διάθεσης σε βιομηχανική κλίμακα και με κατάλληλο κόστος ασφαλείας.

9.1.3. Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι ένα από τα στοιχεία της επιφυλακτικής συμπεριφοράς εκ μέρους της κοινωνίας προς τις πυρηνικές τεχνολογίες είναι κοινωνικοοικονομικής φύσεως και έγκειται στην έλλειψη κατάλληλης και έγκαιρης πληροφόρησης για την σκοπιμότητα και τον κίνδυνο αυτών των τεχνολογιών. Συνεπώς είναι σημαντικό να αντιμετωπιστεί αυτή η έλλειψη πληροφόρησης κυρίως μέσω επιμορφωτικών παρεμβάσεων στα σχολεία και στα πανεπιστήμια διασφαλίζοντας παράλληλα ότι η έρευνα και η διδασκαλία δεν παραμένουν περιορισμένες στα μεγάλα σχέδια των μαθημάτων αυτών. Σε ένα ευρύτερο πλαίσιο η έλλειψη πληροφοριών αποτελεί τμήμα του γενικότερου προβλήματος της ανεπαρκούς ενημέρωσης του ευρύτερου κοινού στο πεδίο των φυσικών επιστημών και των σημερινών τεχνολογιών που συνδέονται με αυτές, όπως υπενθυμίζεται από την ΕΟΚΕ στην γνωμοδότησή της "Επιστήμη, κοινωνία και πολίτες στην Ευρώπη"(15).

9.2. Το ειδικό πρόγραμμα: Πυρηνική Ενέργεια

Το ειδικό πρόγραμμα "Πυρηνική Ενέργεια" βασίζεται σε τρία θεματικά ερευνητικά πεδία προτεραιότητας:

- ελεγχόμενη θερμοπυρηνική σύντηξη

- διαχείριση των ραδιενεργών αποβλήτων

- ακτινοπροστασία.

Σε αυτές τις τρεις γραμμές του προϋπολογισμού πρέπει να προστεθούν άλλες δραστηριότητες στο πεδίο των πυρηνικών τεχνολογιών και της πυρηνικής ασφάλειας.

9.2.1. Όσον αφορά τη γραμμή του προϋπολογισμού που είναι αφιερωμένη στην ελεγχόμενη θερμοπυρηνική σύντηξη, η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι η πρόοδος που έχει σημειωθεί στην έρευνα σχετικά με την πυρηνική σύντηξη δικαιολογεί τη συνέχιση των προσπαθειών προς έναν σταθμό παραγωγής ενέργειας από σύντηξη και ότι η ενέργεια από τη σύντηξη μπορεί να συμβάλει κατά το δεύτερο ήμισυ του αιώνα στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας σε μεγάλη κλίμακα χωρίς εκπομπές. Η συμβολή του JET και των άλλων ευρωπαϊκών εργαστηρίων σε αυτή την πρόοδο αποτελεί ταυτόχρονα και επίδειξη της επιτυχίας του ευρωπαϊκού χώρου έρευνας που έχει υλοποιηθεί στο πεδίο αυτό.

9.2.1.1. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με το προτεινόμενο περιεχόμενο σχετικά με την υλοποίηση του Νext Step προκειμένου να επιδειχθεί η επιστημονική σκοπιμότητα της σύντηξης, η εκμετάλλευση του JET και των άλλων σημερινών εγκαταστάσεων υπέρ του Νext Step με την ανάπτυξη εννοιών όπως η stellarator, με την βελτίωση των τεχνικών προδιαγραφών για την εμπορική χρήση, την ανάπτυξη των βάσεων φυσικής και τεχνολογίας των υλικών για την ενέργεια από την σύντηξη.

9.2.1.2. Η ΕΟΚΕ συνιστά εκ νέου την αύξηση των χρηματοδοτικών πόρων που προορίζονται για την σύντηξη, πέρα από τα 750 εκατομμύρια ευρώ που αναφέρονται στην κοινή θέση του Συμβουλίου που στην ουσία εκπονήθηκε από την Επιτροπή, ειδικότερα για να υποστηριχθεί το σχέδιο ΙTER (με 200 εκατ. ΕUR) και οι διαπραγματεύσεις για την συγκρότηση νόμιμης μονάδας ΙTER, την ένταξή της στην Ευρώπη και την υλοποίησή της από κοινού με διεθνείς εταίρους. Η ΕΟΚΕ σημειώνει με ικανοποίηση ότι η γνώμη αυτή βρίσκει σύμφωνο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

9.2.2. Όσον αφορά τη γραμμή του προϋπολογισμού "Διαχείριση των ραδιενεργών αποβλήτων", η ΕΟΚΕ κρίνει ότι οι προτάσεις της Επιτροπής για το περιεχόμενο αυτής της ειδικής γραμμής πρέπει να επεκταθούν και να συμπεριλάβουν την επεξεργασία και τη συσκευασία των αποβλήτων πέρα από τις έρευνες για τις διαδικασίες αποθήκευσης, τις έρευνες για την μείωση του αντίκτυπου των καταλοίπων, τις έρευνες για τις νέες τεχνολογίες των αντιδραστήρων και ειδικότερα του αντιδραστήρα υψηλής θερμοκρασίας (HTR), καθώς και τη μελέτη συστημάτων μετατροπής ισχύος και τις εφαρμογές τους.

9.2.2.1. Όσον αφορά τους πόρους που διατίθενται, η ΕΟΚΕ εκφράζει τις ανησυχίες της για τις υπερβολικές και, κατά την άποψή της, αδικαιολόγητες μειώσεις του προϋπολογισμού ειδικότερα στο πεδίο της διαχείρισης των ραδιενεργών αποβλήτων, μείωση που φτάνει έως και τα 40 % σε σχέση με τις προτεινόμενες από την Επιτροπή τιμές. Η μείωση αυτή έρχεται σε σαφή αντίθεση με την αναγκαιότητα ανάπτυξης ικανοποιητικών και αποδειγμένων τεχνολογιών που μπορούν να παρέχουν στους υπεύθυνους των αποφάσεων και στην κοινή γνώμη συγκεκριμένα στοιχεία αξιολόγησης της ελαχιστοποίησης των κινδύνων και αξιοποίησης των ευκαιριών για πυρηνικούς σταθμούς σχάσης που όχι μόνο δεν έχουν εκπομπές αλλά και που παρουσιάζουν λιγότερα και άκρως ελεγχόμενα ραδιενεργά κατάλοιπα.

9.2.3. Όσον αφορά τη γραμμή του προϋπολογισμού για την "Ακτινοπροστασία", η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι δραστηριότητες ακτινοπροστασίας, οι μελέτες καινοτόμων εννοιών για νέες ασφαλέστερες διαδικασίες, η εκπαίδευση και η κατάρτιση στα θέμα της πυρηνικής ασφάλειας και της ακτινοπροστασίας είναι ουσιώδεις για την Ευρώπη και για την ευρωπαϊκή βιομηχανία, αλλά κυρίως για την προστασία των πολιτών και την διατήρηση της παραγωγής ενέργειας από σχάση ως σημαντικό στοιχείο και μακροπρόθεσμη προμήθεια ασφαλούς και ακίνδυνης ενέργειας. Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει τις συστάσεις που εκφράζονται σχετικά στην γνωμοδότησή της για το 6o πρόγραμμα-πλαίσιο Ε& ΤΑ(16) σχετικά με τους υφιστάμενους πυρηνικούς σταθμούς στις υποψήφιες χώρες και τον άμεσα περιβάλλοντα χώρο τους, για τους οποίους η Ευρωπαϊκή Ένωση - και η ευρωπαϊκή βιομηχανία - πρέπει να χαράξει πολιτική και κατάλληλες τεχνικές και επιστημονικές λύσεις, υπενθυμίζοντας επίσης τις πρόσφατες εξελίξεις των προγραμμάτων της Ρωσίας και των ΗΠΑ για την ανάπτυξη προωθημένων τυπολογιών αντιδραστήρων και την οικοδόμηση μεγαλύτερου αριθμού νέων σταθμών.

9.2.3.1. Όσον αφορά τις πιστώσεις του προϋπολογισμού για τις δραστηριότητες αυτές, η ΕΟΚΕ κρίνει ότι λόγω της σημασίας των δραστηριοτήτων στο σημείο αυτό είναι αναγκαία η εκ νέου μελέτη των περιορισμένων πόρων που διατίθενται.

9.2.4. Οι άλλες δραστηριότητες στον τομέα των τεχνολογιών και της πυρηνικής ασφάλειας αφορούν την στήριξη των κοινοτικών πολιτικών για την υγεία, την ενέργεια και το περιβάλλον προκειμένου να διατηρηθεί το υψηλό επίπεδο ικανότητας σε τομείς που δεν καλύπτονται από τις θεματικές προτεραιότητες και να ενισχυθεί η δημιουργία του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας. Οι δημοσιονομικοί πόροι που διατίθενται για τις δραστηριότητες αυτές θα μπορούσαν, κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ, να μελετηθούν εκ νέου και να αυξηθούν στο πλαίσιο της γραμμής του προϋπολογισμού "Διαχείριση των ραδιενεργών αποβλήτων".

9.3. Το ειδικό πρόγραμμα: ΚΚΕρ-Ευρατόμ

Το ειδικό πρόγραμμα ΚΚΕρ-Ευρατόμ διαρθρώνεται ως εξής:

- διαχείριση ραδιενεργών αποβλήτων και διασφαλίσεις πυρηνικών υλικών: επεξεργασία και αποθήκευση αποβλήτων υψηλής ραδιενέργειας, έλεγχος της ασφάλειας της Ευρατόμ και διασφαλίσεις της ΙΑΕΑ, στήριξη των δραστηριοτήτων που αποσκοπούν στην μη εξάπλωση των όπλων μαζικής καταστροφής,

- ασφάλεια των διαφόρων τύπων αντιδραστήρων, παρακολούθηση και μετρολογία της ιονίζουσας ακτινοβολίας: ασφάλεια των διαφόρων τύπων αντιδραστήρων, παρακολούθηση της ιονίζουσας ακτινοβολίας.

9.3.1. Η ΕΟΚΕ διερωτάται για την απουσία, στο ειδικό πρόγραμμα ΚΚΕρ-Ευρατόμ, δραστηριοτήτων σχετικά με τις ιατρικές εφαρμογές της πυρηνικής έρευνας, που έχουν μακρά παράδοση επιτυχίας και μεγάλο ενδιαφέρον για τα πανεπιστημιακά δίκτυα, τα κέντρα ερευνών, τις ιατρικές ενώσεις και τη φαρμακευτική βιομηχανία: η αναφορά που γίνεται σε αυτές τις δραστηριότητες στο ειδικό πρόγραμμα ΚΚΕρ δεν είναι επαρκής ούτε σχετική. Θεωρεί αδικαιολόγητη τη μείωση του προϋπολογισμού για ολόκληρο το πρόγραμμα και ιδιαίτερα για τη διαχείριση των αποβλήτων και την ασφάλεια των σχάσιμων υλικών και των αντιδραστήρων, κυρίως δε ενόψει της διεύρυνσης. Θεωρεί επίσης σημαντικό τη διάθεση οικονομικών πόρων για την κατάρτιση ερευνητών και υψηλά ειδικευμένου προσωπικού για να διατηρηθεί και να αυξηθεί η πυρηνική εμπειρογνωμοσύνη στην Ένωση και στα συνδεδεμένα κράτη, ιδίως ενόψει της διεύρυνσης.

10. Τα μέσα που προτείνονται για την υλοποίηση των ειδικών προγραμμάτων

10.1. Η ΕΟΚΕ έχει ήδη εκφράσει την άποψή της για το γενικό πλαίσιο που αφορά τα νέα μέσα που προτείνονται στο σχέδιο του ΠΠ για τα ειδικά θεματικά προγράμματα, επισημαίνοντας ομόφωνα την ανάγκη:

- διευκρίνισης των μηχανισμών του προγράμματος με την εξακρίβωση της αποτελεσματικότητας και της πραγματικής βιωσιμότητάς τους,

- συμπλήρωσής τους με ορισμένα μέσα του υφιστάμενου 5ου ΠΠ, ούτως ώστε να εξασφαλιστεί η αύξηση και όχι η μείωση της συμμετοχής όλων των ενδιαφερόμενων φορέων,

- ενίσχυσης των προβλεπόμενων μηχανισμών με συνοδευτικά μέτρα χάρη σε διάφορα μέσα όπως καθοδήγηση, κατάρτιση και εκπόνηση διερευνητικών μελετών και σχεδίων σκοπιμότητας,

- διαμόρφωσης της διάστασης και της διάρκειας των σχεδίων προκειμένου να εξασφαλιστεί η δυνατότητα πρόσβασης και διαχείρισης σε όλους τους πιθανούς συμμετέχοντες, έστω και μικρούς,

- παροχής στους συντελεστές της δυνατότητας επιλογής μιας "εργαλειοθήκης" που να μην είναι προκαθορισμένη στις προκηρύξεις των διαγωνισμών,

- καθορισμού των όρων με τους οποίους "οι κοινοπραξίες θα προκηρύσσουν οι ίδιες τους διαγωνισμούς" αρκεί "οι διαγωνισμοί αυτοί να διοργανώνονται στο πλαίσιο που έχει καθορίσει η Επιτροπή για να διασφαλιστεί η διαφάνεια, η ίση μεταχείριση και η συνοχή με τους στόχους του προγράμματος"(17).

10.1.1. Ως προς αυτό το θέμα, η ΕΟΚΕ χαίρεται που η Επιτροπή δέχθηκε ορισμένες από τις υποδείξεις που είχε διατυπώσει στη γνωμοδότησή της, της 11ης Ιουλίου 2001, ιδίως όσον αφορά τη διατήρηση των μέσων του 5ου ΠΠ, όπως τα ειδικά ερευνητικά προγράμματα, παράλληλα με τα νέα μέσα που προτείνονται για το 6o ΠΠ, προκειμένου να εξασφαλισθεί ευρύτερη συμμετοχή φορέων, ακόμη και μικρού μεγέθους, στις κοινοτικές ερευνητικές δράσεις, ως πρωταγωνιστών του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας και Καινοτομίας.

10.1.2. Όσον αφορά τους προβλεπόμενους μηχανισμούς για τις διάφορες συνιστώσες των ειδικών προγραμμάτων, πρέπει να προβλεφθεί ένα σαφές, διαφανές και απλό πλαίσιο μηχανισμών πρόσβασης και τρόπων χρηματοδοτικής συμμετοχής και παρέμβασης, που να συμφωνεί σε κάθε περίπτωση με τις οδηγίες της ίδιας της Επιτροπής σε θέματα κρατικών ενισχύσεων της έρευνας.

10.2. Τα μέτρα που προβλέπονται στις προτάσεις των ειδικών προγραμμάτων είναι τα εξής

10.2.1. Δίκτυα αριστείας

10.2.1.1. Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι μεταξύ των στοιχείων που αποδεικνύουν το επίπεδο ολοκλήρωσης των δικτύων αριστείας πρέπει οπωσδήποτε να συμπεριληφθεί ο βαθμός συμπλήρωσης βιομηχανικού και ακαδημαϊκού κόσμου, ότι μεταξύ των σημαντικών κριτηρίων που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη πρέπει να συγκαταλεχθεί το επίπεδο αριστείας των υπηρεσιών που παρέχονται στην επιστημονική και τη βιομηχανική κοινότητα και ότι αυτό το κριτήριο πρέπει να προσδίδει στο μέσο των δικτύων αριστείας μια σαφή δυναμική, ώστε να αποφεύγονται οι σχηματισμοί κλειστών κύκλων, με μετρήσιμους και ελεγχόμενους από τον Επιστημονικό Υπεύθυνο της Επιτροπής προκαθορισμένους ενδιάμεσους στόχους. Επίσης, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει σθεναρά ότι μεταξύ των συμμετεχόντων στα δίκτυα αριστείας θα πρέπει να προβλεφθεί ρητώς, όπου ενδείκνυται, η παρουσία ενός βιομηχανικού εταίρου, καθώς και χρηστών αυτών των δικτύων, ιδίως ΜΜΕ, προκειμένου να εξασφαλισθεί η συμμετοχή τους στην επιθετική στρατηγική που περιγράφεται στα σημεία 3.8 και 3.9 της παρούσας γνωμοδότησης. Κατά την ΕΟΚΕ, τα κριτήρια επιλογής και αξιολόγησης πρέπει σε κάθε περίπτωση να αποτελούν τμήμα ενός προκαθορισμένου φάσματος στοιχείων, από τα οποία θα μπορούν να επιλέγονται αυτά που θα αναφερθούν στα προγράμματα εργασίας και στους φακέλους πληροφοριών. Θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη την ανάγκη προώθησης της δημιουργίας και νέων δικτύων αριστείας, π.χ. δικτύων αριστείας φορέων μικρού ή μεσαίου μεγέθους. Οι τροποποιήσεις στόχων ή εταίρων κατά τη διάρκεια του έργου πρέπει να διέπονται από τη μέγιστη διαφάνεια και να γίνονται σύμφωνα με κοινούς, προκαθορισμένους κανόνες υπό την επίβλεψη και τον έλεγχο της ΕΕ.

10.2.1.2. Η ΕΟΚΕ εκφράζει σοβαρές αμφιβολίες για το προτεινόμενο σύστημα αλληλέγγυας και ατομικής ευθύνης και παραπέμπει συγκεκριμένα στη γνωμοδότησή της σχετικά με τους κανόνες συμμετοχής(18). Κατά την ΕΟΚΕ, πρέπει να γίνει από τώρα διάκριση μεταξύ των δύο διαφορετικών προσεγγίσεων των επιλέξιμων δαπανών: του αρνητικού καταλόγου που προτείνεται για το 6o ΠΠ και του θετικού καταλόγου που επισημαίνεται στους κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις υπέρ της ΕΤΑ& Ε.

10.2.1.3. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι υποεπιτροπές διαχείρισης που θα συσταθούν για κάθε γραμμή του προϋπολογισμού θα πρέπει να συναποφασίζουν για τις τελικές αξιολογήσεις αποδοχής των προτάσεων ή των τροποποιήσεων των δικτύων αριστείας.

10.2.2. Ολοκληρωμένα έργα

10.2.2.1. Η ΕΟΚΕ χαίρεται για το γεγονός ότι το μέγεθος των ολοκληρωμένων έργων δεν δημιουργεί πλέον διακρίσεις όσον αφορά την πρόσβαση σ' αυτό το μέσο, καθώς και για το ότι το στοιχείο της κρίσιμης μάζας τους αξιολογείται ποιοτικά και όχι ποσοτικά, αν και θα πρέπει να αποφεύγεται κάθε αυθαίρετη κρίση. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι και για τα ολοκληρωμένα έργα είναι σημαντικό να επιτυγχάνει η κοινοπραξία μια ισχυρή συνεργία μεταξύ του βιομηχανικού και του ακαδημαϊκού κόσμου και μεταξύ των δημόσιων και των ιδιωτικών φορέων, με πλήρη συμμετοχή των μικρότερων συντελεστών, ιδίως των ΜΜΕ, και των τελικών χρηστών: προς τούτο, θα ήταν απαραίτητο να προβλεφθεί η παρουσία σε κάθε ολοκληρωμένο έργο ακαδημαϊκών εταίρων, ΜΜΕ και χρηστών ως υποψήφιων συμμετεχόντων.

10.2.2.2. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η προσαρμοστικότητα και η ευελιξία του μέσου των ολοκληρωμένων έργων πρέπει να συμπεριλαμβάνει μια τυπολογία ρητώς αφιερωμένη στους μικρότερους φορείς με τη μορφή Ολοκληρωμένων Έργων Νανοκλίμακας, τα οποία θα πρέπει να απορροφήσουν μεγάλο μέρος του 15 % των πόρων που διατίθενται για τις ΜΜΕ στις θεματικές προτεραιότητες και να έχουν πιο περιορισμένη διάρκεια (2-3 έτη), μικρότερο αριθμό εταίρων (δύο φορείς από δύο διαφορετικές χώρες) και ειδικές προσκλήσεις υποβολής προτάσεων.

10.2.2.3. Κατά την ΕΟΚΕ, οι προκαθορισμένοι, μετρήσιμοι και ποσοτικοί στόχοι των ολοκληρωμένων έργων πρέπει να συμπεριλαμβάνουν σαφή στοιχεία σχετικά με τις προβλέψεις καινοτόμου δυναμικού από την άποψη της αξιοποίησης των γνώσεων που θα αποκτηθούν στην πορεία και στο τέλος (π.χ. νέες δραστηριότητες ή επέκταση ήδη υφιστάμενων, εκμεταλλεύσιμα υποπροϊόντα των ερευνών, δημιουργία νέων επιχειρήσεων καινοτομίας και εμπορίας των γνώσεων). Όπως και για τα δίκτυα αριστείας, έτσι και εδώ τα κριτήρια επιλογής και αξιολόγησης πρέπει να αποτελούν τμήμα ενός φάσματος στοιχείων που θα προκαθοριστεί στην υπό εξέταση νομοθεσία. Θα πρέπει να εξασφαλιστεί σε κοινοτικό επίπεδο η μέγιστη διαφάνεια κατά τις τροποποιήσεις των στόχων ή της σύνθεσης των ολοκληρωμένων έργων.

10.2.3. Έργα συλλογικής έρευνας

10.2.3.1. Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την εντελώς θετική της γνώμη για αυτό το νέο μέσο, που δεν πρέπει να εφαρμόζεται μόνο στο πλαίσιο της γραμμής του προϋπολογισμού που είναι αφιερωμένη στις οριζόντιες δραστηριότητες των ΜΜΕ, αλλά να είναι διαθέσιμο και για δράσεις στο πλαίσιο των άλλων γραμμών του προϋπολογισμού του ειδικού προγράμματος "Ολοκλήρωση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας", ιδιαίτερα δε για τις θεματικές προτεραιότητες και τα ειδικά μέτρα υπέρ της διεθνούς συνεργασίας που εμπίπτουν σ' αυτές τις γραμμές του προϋπολογισμού. Επίσης, κατά την ΕΟΚΕ, το μέσο αυτό θα πρέπει να χρησιμοποιείται και για δράσεις που εμπίπτουν στη γραμμή του προϋπολογισμού "Διασύνδεση έρευνας-καινοτομίας και περιφερειακές πρωτοβουλίες έρευνας και καινοτομίας" του ειδικού προγράμματος "Δόμηση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας".

10.2.3.2. Η ΕΟΚΕ φρονεί, επίσης, ότι ένα κατάλληλο ποσοστό των κονδυλίων για τις "Οριζόντιες ερευνητικές δραστηριότητες με συμμετοχή ΜΜΕ" θα πρέπει να προορίζεται ειδικά για την υλοποίηση δράσεων με τη χρήση αυτού του μέσου.

10.2.4. Έργα ερευνητικής συνεργασίας

10.2.4.1. Η ΕΟΚΕ αξιολογεί θετικά τη διατήρηση αυτού του μέσου, που έχει αποδείξει την αξία του ήδη στα προηγούμενα ΠΠ. Κατά την ΕΟΚΕ, η χρήση αυτού του μέσου θα πρέπει να επεκταθεί σε όλες τις γραμμές του προγράμματος "Ολοκλήρωση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας" και, ιδιαίτερα, στη χρηματοδότηση των θεματικών δραστηριοτήτων και των δραστηριοτήτων διεθνούς συνεργασίας, για τις οποίες η ΕΟΚΕ θεωρεί σκόπιμη τη στήριξη διεθνών δράσεων CRAFT. Επίσης, όπως έχει ήδη δηλώσει στη γνωμοδότησή της για τους κανόνες συμμετοχής(19), η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει τη σύστασή της να ληφθούν κατάλληλα μέτρα για την απλούστευση της μεθόδου παρουσίασης των εγγράφων και κάνει έκκληση να καταρτιστεί ένα σχέδιο δράσης για τον προσδιορισμό αυτών των διαδικασιών, π.χ. μέσω της αποκέντρωσης των συστημάτων προεπιλογής και της χορήγησης συνολικών επιδοτήσεων στους μεσάζοντες.

10.2.5. Συμμετοχή στην από κοινού εκτέλεση εθνικών προγραμμάτων (πρώην άρθρο 169 της Συνθήκης ΕΚ)

10.2.5.1. Τα από κοινού εκτελούμενα εθνικά προγράμματα στα ερευνητικά πεδία προτεραιότητας του 6ου ΠΠ περιλαμβάνουν την εκπόνηση εναρμονισμένων προγραμμάτων εργασίας, τον συντονισμό της διάθεσης προϋπολογισμών, τον επαναπροσανατολισμό ορισμένων δραστηριοτήτων για την ενίσχυση της συμπληρωματικότητας και τη δρομολόγηση κοινών προσκλήσεων υποβολής προτάσεων(20).

10.2.5.2. Η ΕΟΚΕ είχε ήδη την ευκαιρία να εκφράσει τις παρατηρήσεις της για αυτό το θέμα στη γνωμοδότησή της σχετικά με τις προτάσεις του προγράμματος-πλαισίου (ιδίως στο σημείο 7.4.5 και εξής), στην οποία και παραπέμπει(21).

10.2.6. Ειδικά στοχοθετημένα ερευνητικά έργα

10.2.6.1. Τα έργα αυτά έχουν την ίδια μορφή που προβλεπόταν και στο 5ο ΠΠ 1998-2002 και, κατά την ΕΟΚΕ, πρέπει να αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα των επιλογών που προσφέρονται εκ παραλλήλου με τα άλλα μέσα που αναφέρθηκαν ανωτέρω σε κάθε πρόσκληση υποβολής προτάσεων για την υλοποίηση των θεματικών προτεραιοτήτων. Η ΕΟΚΕ θεωρεί μάλιστα θετικό στοιχείο και παράγοντα προόδου τη διάθεση, σε ελεύθερο ανταγωνισμό, ποικίλων μέσων υλοποίησης ώστε να μπορεί να μετρηθεί η πραγματική αποτελεσματικότητά τους και ο βαθμός ικανοποίησης των απαιτήσεων των χρηστών, δημόσιων και ιδιωτικών, που είναι οι κύριοι πρωταγωνιστές της επίτευξης και της εφαρμογής της τεχνολογικής προόδου για την υλοποίηση της στρατηγικής της Λισαβόνας και του Ολοκληρωμένου Χώρου Έρευνας και Καινοτομίας στην Ευρώπη.

10.2.6.2. Αν και η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την πρόταση να χρησιμοποιηθούν τα νέα μέσα των δικτύων αριστείας και των ολοκληρωμένων έργων "από την έναρξη του προγράμματος σε κάθε θεματικό πεδίο", φρονεί ότι όλα τα μέσα που περιγράφονται ανωτέρω πρέπει να προσφέρονται εκ παραλλήλου για την υλοποίηση του ειδικού προγράμματος "Ολοκλήρωση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας", ώστε να νικήσουν τα καλύτερα, τα πιο εύχρηστα και αυτά που ανταποκρίνονται καλύτερα στις απαιτήσεις των συμμετεχόντων αντί για εκείνα που ικανοποιούν περισσότερο τις απαιτήσεις των κοινοτικών υπευθύνων των προγραμμάτων και των σχετικών προσκλήσεων υποβολής προτάσεων.

10.3. Άλλα μέσα

10.3.1. Μεταξύ των άλλων μέσων που προτείνονται για την υλοποίηση των ειδικών προγραμμάτων συγκαταλέγονται τα εξής:

- δράσεις συντονισμού,

- δράσεις ειδικής στήριξης,

- ειδικά στοχοθετημένα έργα καινοτομίας,

- ολοκληρωμένες δράσεις σχετικά με τις υποδομές,

- δράσεις για την προώθηση και την ανάπτυξη των ανθρώπινων πόρων και της κινητικότητας.

10.3.2. Κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ, στα μέσα εφαρμογής του δεύτερου ειδικού προγράμματος "Δόμηση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας" θα πρέπει να συμπεριληφθεί επίσης ένα ειδικό μέσο με την ονομασία "Σχέδια καθοδήγησης", το οποίο θα αποσκοπεί στην υποστήριξη ιδίως των μικρότερων φορέων στις πρωτοβουλίες έρευνας και καινοτομίας, επιταχύνοντας την άνοδό τους στην "κλίμακα αριστείας" για την πλήρη συμμετοχή τους ιδίως στα ολοκληρωμένα έργα και στα διαπεριφερειακά δίκτυα αριστείας.

10.3.3. Όσον αφορά τις δράσεις προώθησης και ανάπτυξης των ανθρώπινων πόρων και της κινητικότητας, η ΕΟΚΕ πιστεύει πως αυτό το μέσο πρέπει να έχει ως πρωταρχικό στόχο τη διασύνδεση του ακαδημαϊκού και του βιομηχανικού κόσμου, να στοχεύει στην προσέλκυση ερευνητών υψηλού επιπέδου, ιδίως νέων, από την Ευρώπη και από τρίτες χώρες, να συνδέεται οργανικά με τις θεματικές προτεραιότητες(22) και να προβλέπει απλές και αποκεντρωμένες διαδικασίες, ευπρόσιτες στους δυνητικούς χρήστες.

10.3.4. Όσο για τις ολοκληρωμένες δράσεις σχετικά με τις ερευνητικές υποδομές, η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την υποστήριξη των δραστηριοτήτων δικτύωσης που συνδέονται με δράσεις στήριξης ή έρευνας και τη διαφύλαξη της χρηματοδότησης νέων υποδομών, αλλά και της ενίσχυσης των υποδομών μικρότερων διαστάσεων. Οι δράσεις ειδικής στήριξης θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να έχουν ως συστατικό στοιχείο τη διασύνδεση με το δίκτυο GEANT, στο οποίο αφιερώνεται σχεδόν το ένα τρίτο των κοινοτικών κονδυλίων της σχετικής γραμμής του προϋπολογισμού.

10.3.5. Όσον αφορά, τέλος, τις δράσεις συντονισμού και τις άλλες δράσεις ειδικής στήριξης που αφορούν το πρώτο ή το δεύτερο ειδικό πρόγραμμα, το πρόγραμμα συντονισμού και συνοχής των πολιτικών και την κατανεμημένη στρατηγική ευφυΐα, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πρέπει να προσδιοριστούν καλύτερα οι τρόποι παρέμβασής τους και, εν πάση περιπτώσει, να μην περιορίζονται στην απλή διοργάνωση συνεδρίων ή σεμιναρίων και στη σύσταση ομάδων εμπειρογνωμόνων.

10.3.6. Κατά την ΕΟΚΕ, οι δράσεις αυτές έχουν ουσιώδη στρατηγικό και πρακτικό χαρακτήρα για τη διασφάλιση της υλοποίησης και της αρμονικής ανάπτυξης του Ολοκληρωμένου Χώρου Έρευνας και Καινοτομίας, όπως και για την παροχή των ουσιαστικών στοιχείων για την υπεύθυνη και συνετή μετάβαση στο 7ο πρόγραμμα-πλαίσιο 2006-2010 και τον μετέπειτα προγραμματισμό της κοινοτικής δράσης. Κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ, στις δράσεις ειδικής στήριξης θα μπορούσαν επίσης να συμπεριληφθούν - και όχι μόνο για τις νέες ερευνητικές υποδομές - οι επιδοτήσεις μελετών σκοπιμότητας και διερευνητικών έργων για τους μικρότερους ερευνητικούς φορείς, προκειμένου να διευκολυνθεί η συμμετοχή τους στο ΠΠ, ιδίως στις περιφερειακές και τις εξόχως απόκεντρες περιοχές της ΕΕ και στις υποψήφιες χώρες.

11. Η διαχείριση των ειδικών προγραμμάτων

11.1. Το 6ου ΠΠ παρουσιάζει σημαντικές καινοτόμες πτυχές, τόσο ως προς τους στόχους και την οργάνωση όσο και ως προς τη διάρθρωση και τα μέσα και τους τρόπους εφαρμογής του, με αποτέλεσμα να καθίσταται καταλύτης μιας εντυπωσιακής διεργασίας ολοκλήρωσης των διάφορων δημόσιων και ιδιωτικών, ακαδημαϊκών και βιομηχανικών συνιστωσών της ευρωπαϊκής έρευνας, καθώς και των εθνικών, περιφερειακών, κοινοτικών και ευρωπαϊκών δυνάμεων, και να επιβάλλει μιαν ισχυρή διασύνδεση των διάφορων επιπέδων λήψης των σχετικών αποφάσεων.

11.2. Κατά την ΕΟΚΕ, είναι λοιπόν απαραίτητο να διαθέτει η Επιτροπή ένα καλά διαρθρωμένο και προσδιορισμένο σύστημα διαχειριστικών και συμβουλευτικών οργάνων, με τα οποία θα μπορεί να έχει επαφές και διάλογο σχετικά με τις διάφορες επιλογές και προσανατολισμούς για την εκτέλεση των ειδικών προγραμμάτων ενός προγράμματος-πλαισίου που πρέπει να αποσκοπεί στην υλοποίηση ενός Ολοκληρωμένου Χώρου Έρευνας και Καινοτομίας στην Ευρώπη, ο οποίος από τη φύση του πρέπει να συμπεριλαμβάνει διάφορους φορείς από τα κράτη μέλη και τις υποψήφιες και τις συνδεδεμένες χώρες.

11.3. Από την άποψη αυτή, οι προβλεπόμενες Επιτροπές Προγράμματος από εκπροσώπους των κρατών μελών, η ευρωπαϊκή επιτροπή κρατικών εμπειρογνωμόνων έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης (η CREST), ο ανεξάρτητος οργανισμός εκπροσώπων των ακαδημαϊκών και των βιομηχανικών κύκλων ΕURAB και οι Ευρωπαϊκές Συμβουλευτικές Ομάδες της βιομηχανίας και της έρευνας (ΕΣΟ) πρέπει, κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ, να μπορούν να λειτουργούν προς υποστήριξη των πρωτοβουλιών και του διαλόγου στη δράση της Επιτροπής, ούτως ώστε όλα τα βασικά στοιχεία του ευρωπαϊκού συστήματος έρευνας και καινοτομίας να μπορούν να αναπτύσσονται με διαφανή, αρμονικό, συνεκτικό και διασυνδεόμενο τρόπο. Όσον αφορά το ΚΚΕρ, η ΕΟΚΕ θεωρεί σκόπιμο να μπορούν τα διοικητικά συμβούλια των συμμετεχόντων οργανισμών να λειτουργούν και ως όργανο εποπτείας και να συμπεριλαμβάνουν παρατηρητές από τα άλλα ευρωπαϊκά όργανα, μεταξύ των οποίων και από την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή.

11.4. Όσον αφορά τα όργανα διαχείρισης των προγραμμάτων, η ΕΟΚΕ είναι υπέρ μια Οριζόντιας Επιτροπής για κάθε ειδικό πρόγραμμα, η οποία θα μπορεί να συντονίζει τις διάφορες δράσεις του προγράμματος βάσει μιας σφαιρικής εικόνας. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να ανατεθεί κεντρικός ρόλος στην εν λόγω Επιτροπή, στις υποεπιτροπές της για κάθε θεματική δράση και, όποτε χρειάζεται, και στις θεματικές τους υποδιαιρέσεις. Οι οργανισμοί αυτοί αποτελούν, κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ, τον κατ' εξοχήν χώρο όπου διαμορφώνεται και οργανώνεται ένας πραγματικός Ευρωπαϊκός Χώρος Έρευνας για κάθε επιστημονικό και τεχνολογικό πεδίο και όπου βρίσκονται οι βάσεις για την ανάπτυξη του καταμερισμού των αρμοδιοτήτων και της συνεργασίας.

11.5. Η ΕΟΚΕ θεωρεί, ως εκ τούτου, ότι πρέπει να προσδιοριστούν σαφώς τα πεδία δράσης και οι αρμοδιότητες αυτών των Επιτροπών, οι οποίες πρέπει να οργανωθούν βάσει προκαθορισμένων σχημάτων συνεδριάσεων, με διαφορετική σύνθεση ανάλογα με τις επιμέρους θεματικές γραμμές του προϋπολογισμού που προβλέπονται σε κάθε πρόγραμμα, σε τακτική βάση και με αρμοδιότητες όχι μόνο συμβουλευτικές, αλλά και συναπόφασης, ιδίως σε ό,τι αφορά τη διαμόρφωση των προγραμμάτων εργασίας, τους φακέλους πληροφοριών, την αξιολόγηση των προτάσεων και τα εγχειρίδια οδηγιών για τους χρήστες.

11.6. Όσον αφορά τον ρόλο και τις λειτουργίες μιας νέας επιτροπής CREST στην υλοποίηση του 6ου ΠΠ, η ΕΟΚΕ πιστεύει πως αυτός ο οργανισμός, που δημιουργήθηκε πριν από αρκετές δεκαετίες, πρέπει να επανεκτιμηθεί και να ενισχυθεί, για να μπορεί να διαδραματίζει μια πολύτιμη λειτουργία σύνδεσης μεταξύ των θεματικών φορέων και εμπειρογνωμόνων σε διάφορα επίπεδα - κοινοτικό, εθνικό και περιφερειακό - για την υλοποίηση ενός Ολοκληρωμένου Χώρου Έρευνας και Καινοτομίας. Γι' αυτό, η νέα CREST θα πρέπει να διαρθρωθεί επίσης σε ειδικές ομάδες για τα διάφορα θεματικά πεδία του ΠΠ, προωθώντας την ολοκλήρωση μεταξύ του κοινοτικού και του εθνικού/περιφερειακού επιπέδου.

11.7. Όσο για τις Ευρωπαϊκές Συμβουλευτικές Ομάδες (ΕΣΟ), η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την ανάγκη σύστασής τους για κάθε επιμέρους γραμμή του προϋπολογισμού των ειδικών προγραμμάτων, με στόχο την προώθηση της πλήρους ένταξης του επιστημονικού και του βιομηχανικού κόσμου, των ΜΜΕ και των ενδιάμεσων και τελικών χρηστών στη σταδιακή υλοποίηση του 6oυ ΠΠ, μεταξύ άλλων λόγων και για την προετοιμασία του 7ου ΠΠ. Οι ΕΣΟ θα πρέπει, επίσης, να αναπτύξουν επαφές και συνδέσεις με τον νέο οργανισμό ΕURAB, ο οποίος συστάθηκε πρόσφατα, του οποίου θα πρέπει να προσδιοριστούν καλύτερα οι αρμοδιότητες και τα καθήκοντα και του οποίου τις εργασίες θα πρέπει να δοθεί η κατάλληλη διαφάνεια, προβολή και δημοσιότητα.

Βρυξέλλες, 30 Μαΐου 2002.

Ο Πρόεδρος

της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Göke Frerichs

(1) EE C 155 της 29.5.2001.

(2) ΕΕ C 48 της 21.2.2002.

(3) Βλ. την ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, SEC(2002) 105 τελικό της 30ής Ιανουαρίου 2002, σ. 4.

(4) Βλ. τη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ για τους κανόνες συμμετοχής στο 6ο ΠΠ, ΕΕ C 94 της 18.4.2002.

(5) ΕΕ C 48 της 21.2.2002.

(6) ΕΕ C 260 της 17ης Σεπτεμβρίου 2001, σημείο 4.1.1.1.

(7) Βλ. γνωμοδότηση ΟΚΕ 1425/2001, EE C 94 της 18.4.2002 και νέα γνωμοδότηση υπό επεξεργασία.

(8) Η ΕΟΚΕ προετοιμάζει πρόσθετη γνωμοδότηση για την ενεργειακή έρευνα.

(9) ΕΕ C 260 της 17ης Σεπτεμβρίου 2001, παράγραφοι 1.1 και 7.3.2.

(10) Γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί.

(11) Βλ. γνωμοδότηση ΟΚΕ 192/ 2002, ΕΕ C 94 της 18.4.2002.

(12) Βλ. γνωμοδότηση ΟΚΕ 185/2002, ΕΕ C 94 της 18.4.2002.

(13) EE C 221 της 7.8.2001.

(14) ΕΕ C 260 της 17.9.2001, σημεία 11.4, 11.4.1, 11.4.2 και 11.4.3.

(15) ΕΕ C 221 της 7.8.2001.

(16) EE C 260 της 17.9.2001.

(17) Βλ. γνωμοδότηση ΟΚΕ, ΕΕ C 94 της 18.4.2002.

(18) Βλ. γνωμοδότηση ΟΚΕ, ΕΕ C 94 της 18.4.2002.

(19) Γνωμοδότηση ΟΚΕ, ΕΕ C 94 της 18.4.2002.

(20) Βλ. COM(2002) 43 τελικό, σ. 100 του ελληνικού κειμένου.

(21) ΕΕ C 260 της 17.9.2001.

(22) ΕΕ C 260 της 17.9.2001.