ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ - Τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας (ΤΠΕ) στην ανάπτυξη - Ρόλος των ΤΠΕ στις αναπτυξιακές πολιτικές της ΕΚ

1. Εισαγωγη

Η ταχεία πρόοδος στις τεχνολογίες και οι ραγδαίες εξελίξεις της αγοράς που πραγματοποιούνται στο χώρο των τεχνολογιών της πληροφορίας και της επικοινωνίας (ΤΠΕ) έχουν αντίκτυπο σε σχεδόν όλη την κοινωνία όχι μόνο στον ανεπτυγμένο βορρά αλλά επίσης και στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Ενώ η αποκαλούμενη 'ψηφιακή επανάσταση' γεννά πραγματικά μία παγκόσμια ροή πληροφοριών και αλλάζει ριζικά τη λειτουργία των επιχειρήσεων, των αγορών και της πολιτικής, ο όρος "χάσμα της ψηφιακής υστέρησης"υποδεικνύει ότι όλοι δεν επωφελούνται από αυτές τις επαναστατικές αλλαγές. Παρατηρείται μεγάλο χάσμα μεταξύ αυτών που έχουν πρόσβαση στις ΤΠΕ και αυτών που δεν διαθέτουν.

´Ενα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού δεν έχει τηλεφωνήσει ποτέ στη ζωή του. Πλέον των 3 δισεκατ. ανθρώπων δεν έχουν χρήματα να δαπανήσουν για υπηρεσίες επικοινωνιών ή ζουν σε αγροτικές και απομακρυσμένες περιοχές στις οποίες σπάνια υπάρχει πρόσβαση σε τεχνολογίες πληροφορίας ή επικοινωνίας. Το γεγονός αυτό είναι ενοχλητικό αλλά δεν δικαιολογεί, από μόνο του, την περίληψη της προώθησης των ΤΠΕ στις προσπάθειες συνεργασίας για την ανάπτυξη. Τελικά, θα μπορούσε κανείς να διερωτηθεί κατά πόσο χρειάζεται να συζητείται η πρόσβαση σε υπολογιστές τη στιγμή που τα ίδια άτομα δεν έχουν ηλεκτρικό η πόσιμο νερό. Ο προϋπολογισμός για την ανάπτυξη είναι περιορισμένος και η αναπτυξιακή πολιτική πρέπει να σχεδιάζεται βάσει καθορισμού προτεραιοτήτων.

Η παρούσα ανακοίνωση αποτελεί ένα περαιτέρω βήμα. Προβάλλεται το επιχείρημα ότι, ενώ οι ΤΠΕ δεν πρέπει να θεωρούνται τομέας προτεραιότητας της κοινοτικής αναπτυξιακής πολιτικής, οι τεχνολογίες αυτές αποτελούν ωστόσο σημαντικό εργαλείο για αποτελεσματικότερη παροχή βοήθειας και πρέπει συνεπώς να αναγνωριστούν ως ολοένα σημαντικότερο στοιχείο της οικονομικής και κοινωνικής διάρθρωσης των χωρών παγκοσμίως.

Επιπλέον, η παρούσα ανακοίνωση αναγνωρίζει επίσης ότι με τη στήριξη των φτωχών προκειμένου να έχουν πρόσβαση στις ΤΠΕ θα υπάρξει επίσης συνεισφορά στην καταπολέμηση της φτώχειας. ´Οπως διατυπώθηκε στην ανακοίνωση σχετικά με τη νέα αναπτυξιακή πολιτική της ΕΚ [1], η φτώχεια δεν πρέπει να ορίζεται απλά ως έλλειψη εσόδων και χρηματικών πόρων. Στον όρο αυτό περιλαμβάνονται η απώλεια των βασικών ικανοτήτων και η αδυναμία πρόσβασης στην παιδεία, την υγεία, τους φυσικούς πόρους, την απασχόληση, τη γη και το πιστωτικό σύστημα, τη συμμετοχή στην πολιτική ζωή, τις υπηρεσίες και τις υποδομές. ´Οταν και όπου οι αναπτυσσόμενες χώρες προσπαθούν να δώσουν στους πολίτες τους πρόσβαση στη γνώση, στις πληροφορίες και την επικοινωνία σε προσιτές τιμές, οι προσπάθειες αυτές δύνανται, κάτω από ορισμένους όρους να θεωρηθούν επιλέξιμες για στήριξη στο πλαίσιο προγραμμάτων αναπτυξιακής συνεργασίας της ΕΚ.

[1] COM(2000)212 τελικό, 26 Απριλίου 2000, σ.16

Η παρούσα ανακοίνωση αρχίζει με μία συνοπτική εισαγωγή σχετικά με την έννοια των ΤΠΕ και τις δραστηριότητες της διεθνούς κοινότητας χορηγών στον εν λόγω τομέα. Στη συνέχεια περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο η χρήση των ΤΠΕ βελτιώνει την αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων αναπτυξιακής συνεργασίας. Μετά, σ´ένα περαιτέρω τμήμα εκτίθεται ο τρόπος χειρισμού των ΤΠΕ από τις αναπτυσσόμενες χώρες σήμερα καθώς και οι κίνδυνοι και οι περιορισμοί που αντιμετωπίζουν οι χώρες αυτές όταν θελήσουν να αυξήσουν το επίπεδο χρησιμοποίησης των ΤΠΕ στις κοινωνίες τους. Το επόμενο τμήμα εκθέτει στοιχεία ενός ενδεχόμενου πολιτικού πλαισίου για την αντιμετώπιση των εν λόγω κινδύνων και περιορισμών. Τέλος, η παρούσα ανακοίνωση συνοψίζει το ποιος είναι κατά την άποψη της Επιτροπής, ο μελλοντικός ρόλος της ΕΕ και οι μελλοντικές δράσεις της ΕΚ στον τομέα.

2. Ορισμος: τι ειναι οι τπε

Οι τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας (ΤΠΕ) είναι όρος που χρησιμοποιείται ευρέως για ένα ευρύ φάσμα υπηρεσιών, εφαρμογών και τεχνολογιών που χρησιμοποιούν διάφορους τύπους εξοπλισμού και λογισμικού, που λειτουργούν συχνά στο πλαίσιο τηλεπικοινωνιακών δικτύων.

Στις ΤΠΕ περιλαμβάνονται γνωστές τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες, όπως η τηλεφωνία, η κινητή τηλεφωνία και το φαξ. Οι τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες, χρησιμοποιούμενες σε συνδυασμό με ηλεκτρονικούς υπολογιστές και λογισμικό αποτελούν τον κορμό σειράς άλλων υπηρεσιών, όπου περιλαμβάνονται ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, μεταφορά αρχείων από έναν υπολογιστή στον άλλο και ιδίως το Internet, χάρη στις οποίες καθίσταται ενδεχομένως δυνατή η σύνδεση όλων των υπολογιστών έτσι ώστε να παρέχεται πρόσβαση σε πηγές γνώσης και πληροφόρησης που βρίσκονται σε υπολογιστές σε ολόκληρο τον κόσμο.

Στις εφαρμογές περιλαμβάνονται τα εξής: βιντεοδιάσκεψη, τηλεκπαίδευση, συστήματα πληροφόρησης για θέματα διαχείρισης, συστήματα απογραφής. στις τεχνολογίες δύνανται να καταταγούν σειρά υπηρεσιών, από "παλαιές" τεχνολογίες όπως το ραδιόφωνο και η τηλεόραση, έως "νέες" όπως κινητές κυψελοειδείς επικοινωνίες, ενώ στα δίκτυα περιλαμβάνονται τα καλώδια οπτικών ινών ή από χαλκό, οι ασύρματες ή κινητές κυψελοειδείς συνδέσεις και οι δορυφορικές συνδέσεις. Στον εξοπλισμό περιλαμβάνονται οι τηλεφωνικές συσκευές, οι υπολογιστές και τα στοιχεία του δικτύου όπως οι βάσεις για την παροχή ασύρματων υπηρεσιών. Τα προγράμματα λογισμικού είναι με τη σειρά τους η ψυχή όλων αυτών των συστατικών μερών, το σύνολο των εντολών πίσω από τα πάντα, από τα λειτουργικά συστήματα έως το Internet.

´Ετσι εξετάζονται βασικές υπηρεσίες όπως η τηλεφωνία, όπως επίσης και πολύπλοκες εφαρμογές του τύπου "τηλεμετρήσεων, π.χ. με τις οποίες είναι δυνατό ο έλεγχος εξ αποστάσεως των υδρολογικών συνθηκών στο πλαίσιο συστήματος πρόβλεψης πλημμύρων. Στην πράξη, πολλές από τις παραπάνω υπηρεσίες και εφαρμογές είναι διαθέσιμες από τη στιγμή που εξασφαλίζεται τηλεφωνική υπηρεσία: οι τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται για τη μετάδοση της φωνής είναι επίσης δυνατό να χρησιμοποιηθούν για τη μετάδοση φαξ, δεδομένων και συμπιεσμένων εικόνων βίντεο.

Η σημασία των ΤΠΕ δεν έγκειται στην ίδια την τεχνολογία αλλά στη δυνατότητα που προσφέρουν όσον αφορά την πρόσβαση στη γνώση, την πληροφορία και τις επικοινωνίες, σημαντικά στοιχεία στη σημερινή οικονομική και κοινωνική αλληλεπίδραση. Οι ΤΠΕ διαθέτουν χαρακτηριστικά τα οποία είναι εν μέρει κοινά με αυτά άλλων τομέων της υποδομής, όπως το οδικό δίκτυο, τα ταχυδρομεία και οι σιδηρόδρομοι και εν μέρει διαφέρουν και είναι ειδικά.

* ´Οπως και στην περίπτωση των παραδοσιακών υποδομών, οι ΤΠΕ αποτελούν τεχνολογίες "παροχής δυνατοτήτων" και "διευκολύνσεων". Μεμονωμένα άτομα, ομάδες σε τοπικό επίπεδο, επιχειρήσεις και δημόσιες υπηρεσίες που χαίρουν πρόσβασης, σε προσιτές τιμές, σε υπολογιστές και επικοινωνιακά μέσα μπορούν να τα χρησιμοποιήσουν για εξοικονόμηση χρόνου και χρήματος και βελτίωση της ποιότητας της εργασίας τους ή της ιδιωτικής τους ζωής, είτε βρίσκονται σε ανεπτυγμένες είτε σε αναπτυσσόμενες χώρες. Οι τηλεφωνικές κλήσεις, τα φαξ ή τα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου είναι συνήθως φθηνότερα, ταχύτερα και πλέον αξιόπιστα μέσα από τα δημόσια ή ιδιωτικά ταχυδρομεία.

* Η δημιουργία υποδομών για τις ΤΠΕ απαιτεί πολύ σημαντικές επενδύσεις και προϋποθέτει συνήθως κυρίαρχο ρόλο του δημοσίου ή των επιχειρήσεων του ευρύτερου δημόσιου τομέα. Ωστόσο, σε σχέση με την υποδομή άλλων τομέων, η υποδομή για τις ΤΠΕ φαίνεται να φέρει μεγαλύτερο δυναμικό οικονομικής ανάπτυξης. Οι συνεχείς τεχνολογικές εξελίξεις καθιστούν ολοένα φθηνότερο τον εξοπλισμό και το κόστος λειτουργίας. Οι μνήμες των υπολογιστών και η ταχύτητά τους αυξάνεται συνεχώς ενώ το κόστος μετάδοσης και των εξαρτημάτων των υπολογιστών ολοένα μειώνεται. Το φάσμα των υπηρεσιών και των εφαρμογών επεκτείνεται καθώς επίσης και οι δυνατότητες για μελλοντική διασύνδεση στο Internet.

* Η ολοένα μεγαλύτερη χρήση των ΤΠΕ παρέχει απαράμιλλη δυνατότητα πρόσβασης στην πληροφόρηση και τη γνώση καθώς και στους τρόπους χρησιμοποίησης των εν λόγω πληροφοριών. Είναι δυνατό να ειπωθεί ότι το Internet αντιπροσωπεύει πιθανώς τη μεγαλύτερη μεταφορά τεχνολογίας και γνώσης που έχει πραγματοποιηθεί έως τώρα. Η ανάγκη παροχής ορισμένου επιπέδου εξωγενών δυνατοτήτων αποτελεί επίσης ειδικό χαρακτηριστικό των τηλεπικοινωνιακών δικτύων. Η αξία των υπηρεσιών τηλεφωνίας ή Internet είναι συνάρτηση του αριθμού των ατόμων που είναι προσβάσιμοι σε κλήσεις. ´Ενας υπολογιστής χωρίς σύνδεση είναι πολύ λιγότερο χρήσιμος από έναν άλλο που διαθέτει συνδέσεις. Η αξία της πρόσβασης στο δίκτυο αυξάνει εκθετικά με τον αριθμό των ατόμων που είναι δυνατό να κληθούν μέσω του δικτύου.

3. Τπε και διεθνης κοινοτητα χορηγων

Η διάσκεψη του G7 για την κοινωνία των πληροφοριών, την οποία οργάνωσε η ΕΕ στις Βρυξέλλες το 1995, αποτέλεσε μία από τις πρώτες ευκαιρίες κατά τις οποίες η διεθνής κοινότητα εξέτασε το θέμα των ΤΠΕ και της ανάπτυξης. Οι συμμετέχοντες στη διάσκεψη αυτή εξέφρασαν την ανησυχία τους όσον αφορά το ψηφιακό χάσμα μεταξύ των εκβιομηχανισμένων και των αναπτυσσομένων χωρών και έκαναν έκκληση για "κοινή προσέγγιση στο θέμα της αύξησης του ανθρώπινου πλούτου". Η διάσκεψη κάλεσε το σύνολο των χωρών να ενώσουν τις προσπάθειές τους παγκοσμίως, δεδομένου ότι η διαδικασία αυτή θα δώσει την ευκαιρία στις αναπτυσσόμενες χώρες ή στις χώρες που βρίσκονται σε μεταβατική φάση να πραγματοποιήσουν τεχνολογικά άλματα και θα τονώσει τις κοινωνικές και οικονομικές εξελίξεις.

Η διάσκεψη των Βρυξελλών είχε ως συνέχεια τη διοργάνωση μιας από τις πρώτες διασκέψεις που αφιερώθηκαν ειδικά στην κοινωνία των πληροφοριών, η οποία πραγματοποιήθηκε το 1996 στο Midrand της Νοτίου Αφρικής. Η διάσκεψη του Μidrand αποτέλεσε φόρουμ για μία πρώτη θεώρηση του θέματος μεταξύ ανεπτυγμένων και αναπτυσσομένων χωρών γύρω από τους απαιτούμενους κοινούς κανόνες, τους τομείς συνεργασίας για τη δημιουργία της παγκόσμιας κοινωνίας των πληροφοριών καθώς και τις αναπτυξιακές προτεραιότητες.

Στο πλαίσιο της λειτουργίας των Ηνωμένων Εθνών, η Διεθνής ´Ενωσης Τηλεπικοινωνιών (ΔΕΤ/ITU) διαδραματίζει εξέχοντα ρόλο στον τομέα των τηλεπικοινωνιών: καθορισμός προτύπων στη διαχείριση του φάσματος συχνοτήτων, πρότυπα διασυνδέσεων, κανονιστικά τηλεπικοινωνιακά θέματα, ποσοστά κατανομής, κ.λ.π. Η ΔΕΤ προτείνει επίσης την παροχή τεχνικής βοήθειας στις αναπτυσσόμενες χώρες μέλη, μέσω της Υπηρεσίας Τηλεπικοινωνιακής Ανάπτυξης. Η ΔΕΤ συντονίζει επίσης, εξ ονόματος των Ηνωμένων Εθνών, τις προετοιμασίες της προσεχούς Συνάντησης Κορυφής για την Κοινωνία των Πληροφοριών που θα πραγματοποιηθεί κανονικά σε δύο φάσεις, η πρώτη στη Γενεύη το 2003 και η δεύτερη στην Τύνιδα το 2005.

Πολλοί άλλοι διεθνείς οργανισμοί δραστηριοποιούνται σε θέματα ΤΠΕ, στο πλαίσιο των αντίστοιχων αρμοδιοτήτων και εντολών τους. Ο ΠΟΕ θέσπισε το 1996 συμφωνία σχετικά με το εμπόριο προϊόντων της τεχνολογίας των πληροφοριών, (ΤΠ) με στόχο την κατάργηση των δασμών σε μεγάλο αριθμό προϊόντων του εν λόγω τομέα της ΤΠ (τα μέρη που έχουν υπογράψει τη συμφωνία αυτή ανέρχονται σε 55. ´Εχουν χορηγηθεί μεταβατικές περίοδοι στις αναπτυσσόμενες χώρες όσον αφορά ορισμένα προϊόντα). Το 1997 ο ΠΟΕ σύναψε συμφωνία για τις υπηρεσίες στον τομέα των τηλεπικοινωνιών βάσει της οποίας ανοίγονται οι αγορές στις επενδύσεις και θεσπίζεται ανταγωνιστικό κανονιστικό πλαίσιο σε σειρά χωρών: οι χώρες που προσχώρησαν στη συνέχεια στον ΠΟΕ (οι οποίες είναι όλες αναπτυσσόμενες) δέχθηκαν τη συμφωνία αυτή. Το 1998, ο ΠΟΕ ενέκρινε δήλωση για την εισαγωγή μέτρων αναστολής των δασμών στα ηλεκτρονικά προϊόντα. Ξεκίνησε επίσης πρόγραμμα εργασίας για τη μελέτη της εφαρμογής των εμπορικών μέτρων στο ηλεκτρονικό εμπόριο, περιλαμβανομένης της εξέτασης του αντίκτυπου στις αναπτυσσόμενες χώρες. Από την αρχή του 2000, ο ΠΟΕ άρχισε διαπραγματεύσεις σχετικά με την περαιτέρω ελευθέρωση και την προώθηση των επενδύσεων για το σύνολο των υπηρεσιών.

Το 1998, ο OΟΣΑ εισήγαγε τους όρους σχετικά με το πλαίσιο της φορολόγησης για το ηλεκτρονικό εμπόριο όσον αφορά τα μέλη του. Η UNESCO (εκπαιδευτικός, επιστημονικός και πολιτιστικός οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών) και ο Διεθνής Οργανισμός Υγείας διερευνούν προς το παρόν το ρόλο των ΤΠΕ στην παιδεία και την υγεία αντίστοιχα. Από τις οικονομικές επιτροπές των Ηνωμένων Εθνών, η οικονομική επιτροπή για την Αφρική παίζει ιδιαίτερο ενεργό ρόλο στη στήριξη της ανάλυσης και του σχεδιασμού των πολιτικών στο πλαίσιο της αφρικανικής πρωτοβουλίας για την κοινωνία των πληροφοριών. Βασιζόμενη στις εργασίες αυτές, η νέα αφρικανική πρωτοβουλία την οποία ξεκίνησε ομάδα πέντε ηγετών της Αφρικής τον Ιούλιο 2001, καλεί τα αφρικανικά κράτη να "πατάξουν από μόνα τους-και για όλη την ήπειρο-την υπανάπτυξη και τον αποκλεισμό, σ´ένα κόσμο που οδεύει προς την παγκοσμιοποίηση". Οι ΤΠΕ θεωρούνται αναπόσπαστο μέρος της ευρύτερης στρατηγικής για το σκοπό αυτό.

Το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, επιτελείο προβληματισμού με συμμετοχή ηγετών από ολόκληρο τον κόσμο που συνεδριάζει τακτικά στο Νταβός, ξεκίνησε το 2000 Παγκόσμια Ψηφιακή Πρωτοβουλία για να μετατρέψει το ψηφιακό χάσμα σε ευκαιρία ανάπτυξης. Η Ομάδα εργασίας που συγκροτήθηκε για το σκοπό αυτό δραστηριοποιήθηκε έντονα, ιδίως σε σχέση με τις εργασίες του G8.

Με την ευκαιρία της χιλιοστής συνεδρίασής της, η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών απέδωσε ιδιαίτερη σημασία στις ΤΠΕ, βάσει έκθεσης που ετοίμασε ομάδα εμπειρογνωμόνων υψηλού επιπέδου. Αναγνώρισε την ύπαρξη ψηφιακού χάσματος και την ανάγκη γεφύρωσης ανάμεσα στις ανεπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες. Μια Ομάδα εργασίας των Ηνωμένων Εθνών για τις ΤΠΕ συστάθηκε συνεπώς ως συγκεκριμένο βήμα για την ενίσχυση του ρόλου του συστήματος των ΗΕ καθώς και για τη σύναψη αποτελεσματικών εταιρικών σχέσεων με τον ιδιωτικό τομέα, την κοινωνία των πολιτών και με άλλους ενδιαφερόμενους φορείς. Η συνεδρίαση της ECOSOC του Ιουλίου 2001 εξέτασε εκ νέου το θέμα των ΤΠΕ, με ιδιαίτερη έμφαση στα δίκτυα γνώσης.

Η Διεθνής Τράπεζα αποτελεί επίσης σημαντικό παράγοντα. Οι δραστηριότητές της, πολλαπλές και διαφοροποιημένες, περιλαμβάνουν τα ακόλουθα: στήριξη της μεταρρύθμισης των τηλεπικοινωνιών, χρηματοδότηση καινοτόμων έργων (InfoDev), έργα τηλεκπαίδευσης (έργο εικονικού αφρικανικού πανεπιστημίου, π.χ., με συγχρηματοδότηση της ΕΚ) και δημιουργία εργαλείων απόκτησης γνώσεων (Global Development Gateway).

Κατά τα πρόσφατα έτη, το Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για την Ανάπτυξη απεδείχθη δημιουργικός και προνοητικός εταίρος. Ξεκίνησε πολλές πρωτοβουλίες και εταιρικές σχέσεις με τον ιδιωτικό τομέα και διάφορα ιδρύματα. ´Εφερε σε πέρας στήριξη σε εθνικό επίπεδο για την κατάστρωση εθνικών στρατηγικών και συνέβαλε στην ευρύτερη πολιτική συζήτηση. Η έκθεση 2001 για την ανθρώπινη ανάπτυξη εστιάζεται στον ρόλο των νέων τεχνολογιών στην ανάπτυξη.

´Ενα άλλο φόρουμ έντονων συζητήσεων είναι το G8. Στη διάσκεψη κορυφής της Okinawa τον Ιούλιο 2000, το G8 ετοίμασε τη "χάρτα της Okinawa" για την παγκόσμια κοινωνία των πληροφοριών και συγκρότησε την ομάδα εργασίας "ψηφιακές ευκαιρίες". Η εν λόγω ομάδα, αποκαλούμενη για ευκολία DOT (κατά το Digital Opportunity Task Force), ετοίμασε έκθεση με τίτλο "Digital Opportunities for all: meeting the challenge", που υπεβλήθη στη διάσκεψη κορυφής του G8 στη Γένοβα, τον Ιούλιο 2001. Η έκθεση πραγματοποιήθηκε χάρη στη πρωτοφανή διεθνή συνεργασία πολλών μηνών μεταξύ αντιπροσώπων των κρατών του G8 και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, εννέα αναπτυσσομένων χωρών, πολυμερών οργανισμών, του ιδιωτικού τομέα και μη κυβερνητικών οργανισμών. Στην έκθεση περιγράφονται ο ρόλος και οι αρμοδιότητες των διαφόρων συμμετεχόντων-εθνικές κυβερνήσεις, ιδιωτικός τομέας, φορείς της κοινωνίας των πολιτών, διεθνείς οργανισμοί-στο πλαίσιο της δημιουργίας ψηφιακών δυνατοτήτων για όλους.

H έκθεση της DOT Force κατέληγε στο συμπέρασμα ότι, εάν εφαρμοστούν με σύνεση, οι ΤΠΕ προσφέρουν σημαντικές δυνατότητες μείωσης των κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων και βιώσιμο δημιουργίας πλούτου σε τοπικό επίπεδο, συμβάλλοντας έτσι στην επίτευξη των ευρύτερων αναπτυξιακών στόχων τους οποίους έθεσε η διεθνής κοινότητα. Στην έκθεση επεσημάνθη ότι οι ΤΠΕ δεν αποτελούν πανάκεια για όλα τα αναπτυξιακά προβλήματα αλλά ότι βελτιώνοντας την επικοινωνία και την ανταλλαγή πληροφοριών, δημιουργούνται ενδεχομένως ισχυρά κοινωνικά και οικονομικά δίκτυα, τα οποία με τη σειρά τους αποτελούν τη βάση περαιτέρω σημαντικών προόδων στον τομέα της ανάπτυξης.

Τα όργανα της ΕΕ έπαιξαν πολύ ενεργό ρόλο και ορισμένες φορές ηγετικό, τόσο στο πλαίσιο του διεθνούς πολιτικού διαλόγου γύρω από τις ΤΠΕ, όσο και όσον αφορά την παροχή οργανωτικής στήριξης. Η ΕΚ και τα κράτη μέλη της συμμετείχαν ενεργά στις διάφορες προαναφερόμενες διεθνείς πολιτικές πρωτοβουλίες. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξέφρασε σαφώς τη θέση του στο θέμα αυτό, ιδίως με την έκδοση ψηφίσματος σχετικά με τις ΤΠΕ και τις αναπτυσσόμενες χώρες, βάσει έκθεσης της κας Dybkjaer [2]. Το ψήφισμα αυτό εντάσσει καθαρά τις νέες τεχνολογίες στο πλαίσιο της καταπολέμησης της φτώχειας και της ανάγκης να εξασφαλιστεί ότι τα φτωχά στρώματα του πληθυσμού επωφελούνται πράγματι από αυτές. Με την ιδιότητά τους χορηγών βοήθειας, η Επιτροπή καθώς και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕ) έδειξαν ολοένα μεγαλύτερο ενδιαφέρον και ικανότητες να ενσωματώσουν τις ΤΠΕ στις προσπάθειες συνεργασίας για την ανάπτυξη της ΕΚ (για περισσότερες λεπτομέρειες βλέπε το τμήμα 7).

[2] Εγγρ. A5-0191/2001

4. Οι τπε ως μεσο για τη συνεργασια στην αναπτυξη

Η χρήση των ΤΠΕ στη συνεργασία για την ανάπτυξη δεν αποτελεί αυτοσκοπό, αλλά μέσο βελτίωσης της αποτελεσματικότητας των αναπτυξιακών προσπαθειών. ´Οπως και στην οικονομία, την εμπειρογνωμοσύνη, τα αυτοκίνητα ή τα βιβλία, μπορεί να θεωρηθεί ως εργαλείο για αναπτυξιακά προγράμματα και άλλους τομείς οικονομικών και κοινωνικών υποδομών.

Κατόπιν προσκλήσεως των κρατών μελών, η Επιτροπή ανέλαβε να πραγματοποιήσει αναθεώρηση της χρήσης των ΤΠΕ στα αναπτυξιακά προγράμματα της ΕΚ στην Ασία, τη Λατινική Αμερική και τη Μεσόγειο (IS-ALAMED Review) η οποία κατέληξε σε έκθεση που δημοσιεύθηκε τον Ιανουάριο 2001 [3]. Η αναθεώρηση επισημαίνει σαφώς ότι οι ΤΠΕ χρησιμοποιούνται ήδη σε όλο το φάσμα των κοινοτικών έργων.

[3] Βλέπε: http://europa.eu.int/comm/external_relations/info_soc_dev/index.htm

Στο πλαίσιο των αναπτυξιακών προγραμμάτων, οι ΤΠΕ χρησιμοποιούνται για πολλούς σκοπούς:

* Προσφέρουν τη δυνατότητα ανάληψης δραστηριοτήτων, ίσως χάρη στη μείωση του κόστους, έτσι ώστε να μπορούν να πραγματοποιούνται έργα τα οποία θα ήταν αλλιώς πολύ ακριβά. Π.χ. στο πλαίσιο έργου κοινοτικής χρηματοδότησης στο Μπανγκλαντές, με στόχο την ανάπτυξη υποδομής σε περιοχές που πλήττονται από κυκλώνες, ετοιμάζονται νέοι χάρτες των ακτών βάσει αεροφωτογραφιών. Το έργο θα ήταν πολύ ακριβό χωρίς τη χρήση των ΤΠΕ [4].

[4] ´Εκθεση αναθεώρησης ALAMED : Χαρτογραφία ακτών-Ανάπτυξη υποδομών σε περιοχές που πλήττονται από κυκλώνες, Μπανγκλαντές

* Διαδραματίζουν ρόλο μέσου διευκόλυνσης στηρίζοντας αναπτυξιακούς στόχους για τους οποίους οι ίδιες οι ΤΠΕ να είναι ενδεχομένως περιορισμένης σημασίας. Οι ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων απλοποιούν το έργο που προηγουμένως γινόταν χειρονακτικά. Π.χ., ένα πρόγραμμα εμβολιασμού αποδεικνύεται πιθανώς πιο αποτελεσματικό εάν βασίζεται σε ηλεκτρονικά αρχεία σε υπολογιστή και όχι πλέον σε χάρτινες καρτέλες.

* Δημιουργούν ευκαιρίες για αναπτυξιακές δραστηριότητες που δεν ήταν προηγουμένως εφικτές, όπως ένα έργο τηλεϊατρικής βασιζόμενο σε βιντεοδιάσκεψη ή διδασκαλίας γλωσσών μέσω του Internet.

* Διαδίδουν τη γνώση και την εμπειρογνωμοσύνη. Π.χ. ένα πρόγραμμα στην Κίνα που χρησιμοποιεί βάσεις δεδομένων και το Ιnternet έχει στόχο να προάγει την προστασία των Δικαιωμάτων Πνευματικής Ιδιοκτησίας, με την ευαισθητοποίηση του κοινού και τη διάδοση πληροφοριών [5].

[5] ´Εκθεση αναθεώρησης ALAMED -Πρόγραμμα ΕΕ-Κίνας για την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας

* Καταστούν δυνατή την προσαρμογή στις τοπικές ανάγκες.. Οι πλέον πρόσφατες τεχνολογίες (Internet, γλωσσικές τεχνολογίες, γραφικές παραστάσεις) καθιστούν εύκολη τη χρήση ακόμα και για όσους διαθέτουν μόνο βασική εκπαίδευση και δεν ομιλούν ξένες γλώσσες. Είναι τώρα δυνατό να κατασκευαστούν γραφικές διεπαφές που μπορούν να χρησιμοποιηθούν από αγράμματο πληθυσμό.

Ωστόσο, η αναθεώρηση ALAMED έδειξε επίσης ότι δεν επινοήθηκε ούτε χρησιμοποιήθηκε κάποια συστηματική προσέγγιση ή μεθοδολογία για τη χρήση των ΤΠΕ στο πλαίσιο στήριξης των αναπτυξιακών έργων και προγραμμάτων. Ορισμένοι υπεύθυνοι έργων καθώς και οι αρμόδιοι για την τεχνική βοήθεια ενσωμάτωσαν την τεχνολογία στα έργα. ´Αλλοι δεν έπραξαν κατά τον ίδιο τρόπο. Φαίνεται συνεπώς ότι θα πρέπει να θεσπισθεί πλέον συστηματική προσέγγιση στη χρήση των ΤΠΕ για την ανάπτυξη, περιλαμβανομένης μιας πιο λεπτής παρακολούθησης της αποδοτικότητας της χρήσης των ΤΠΕ, βάσει δεικτών απόδοσης.

5. Χρηση των τπε στις αναπτυσσομενες χωρες

Παρότι σημειώνεται ταχεία βελτίωση όσον αφορά την πρόσβαση των αναπτυσσομένων χωρών στις ΤΠΕ, το επίπεδο της πρόσβασης αυτής παραμένει σε πολύ χαμηλό επίπεδο. Το 1998, ο αριθμός τηλεπικοινωνιακών προσβάσεων (τόσο στην κινητή όσο και στη σταθερή τηλεφωνία) ανά 100 κατοίκους ήταν 72,1 στις χώρες του ΟΟΣΑ και 7,8 στις υπόλοιπες χώρες. Ενώ 30% του πληθυσμού στις ανεπτυγμένες χώρες έχουν πρόσβαση στο Internet, το ποσοστό είναι κάτω του 2% στις αναπτυσσόμενες χώρες [6].

[6] ITU Νέοι τηλεπικοινωνιακοί δείκτες, ITU News, αριθ. 2, Μάρτιος 2001.

Παρά τα χαμηλά αυτά ποσοστά, πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι οι τηλεπικοινωνίες και οι ΤΠΕ παίζουν ήδη σημαντικό ρόλο στη λειτουργία των αναπτυσσομένων χωρών και των αναδυομένων οικονομιών σήμερα. Μεγάλες επιχειρήσεις και κυβερνήσεις εξαρτώνται από τα επικοινωνιακά τους δίκτυα και τις εφαρμογές σε υπολογιστές για την αποτελεσματική τους λειτουργία όσον αφορά τη διοίκηση, την ανάλυση και τη διάδοση των πληροφοριών καθώς και για τη μείωση του κόστους των συναλλαγών, όταν αυτές έχουν σχέση με αερομεταφορές, τραπεζικό τομέα, εξαγωγές, οικονομικές υπηρεσίες, φορολογία ή τουρισμό. Κατά τον ίδιο τρόπο, η δημιουργία "υπηρεσιών της πληροφορίας"παίζει σημαντικό ρόλο σε ορισμένες οικονομίες (π.χ. την παραγωγή λογισμικών στην Ινδία).

Εκτός από τη σημασία τους για την οικονομία και τον ευρύτερο κρατικό τομέα, οι ΤΠΕ χρησιμοποιούνται ολοένα περισσότερο από μεμονωμένους χρήστες στις αναπτυσσόμενες χώρες. Προφανώς οι εν λόγω τεχνολογίες είναι διαδεδομένες μόνο εκεί όπου υπάρχουν υπηρεσίες τηλεφωνίας και άλλες ΤΠΕ και μόνο μεταξύ αυτών που διαθέτουν τα μέσα. Οι χρήστες συγκαταλέγονται μεταξύ αυτών που έχουν τη δυνατότητα να αποκτήσουν τηλέφωνο στο σπίτι (ή που μπορούν να έχουν πρόσβαση σε αυτό στη δουλειά τους) ή οι οποίοι ζουν σε αστικές περιοχές που εξυπηρετούνται επαρκώς. Οι παραπάνω κατηγορίες δεν αποτελούν ακόμα παρά μια πολύ μικρή ομάδα πληθυσμού. Περίπου 90% των τηλεφωνικών συνδέσεων στην Ινδία αφορούν αστικές περιοχές παρότι τρία τέταρτα του πληθυσμού ζει σε αγροτικές περιοχές. Σε πολλές άλλες χώρες και ιδίως στις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες, η πρόσβαση στις ΤΠΕ για το φτωχό πληθυσμό είναι κατά πολύ μικρότερη ακόμα. Οι αφρικανικές λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες έχουν μέσο όρο "τηλεπυκνότητας" 0,6% πράγμα που σημαίνει ότι υπάρχουν μόνο 6 σταθερές τηλεφωνικές συνδέσεις ανά 1000 άτομα [7]

[7] ITU Τηλεπικοινωνίες και τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας στις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες, 1989-1999, Γενεύη, 2001.

Είναι προφανές ότι η άνιση αυτή πρόσβαση στις ΤΠΕ και συνεπώς στις αναπτυξιακές δυνατότητες που προσφέρουν, αφενός αντανακλά τις υφιστάμενες ανισότητες μεταξύ και εντός των χωρών και αφετέρου τις διευρύνει. Το "ψηφιακό χάσμα" συμβάλλει στη διαμόρφωση της υφιστάμενης κοινωνικοοικονομικής πραγματικότητας.

Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι αναπτυσσόμενες χώρες είναι πολλές και ποικίλες. Πολλές απ´αυτές εμποδίζουν σημαντικά την ικανότητά τους να αναπτύξουν τις ΤΠΕ. Αυτές οι ευρύτερες προκλήσεις περιλαμβάνουν:

* Αύξηση της αγοραστικής ικανότητας των φτωχών

* Κατάρτιση και δημιουργία ανθρωπίνων ικανοτήτων

* Αύξηση των επιπέδων αλφαβητισμού

* Βελτίωση της παροχής ηλεκτρικού ρεύματος

* Πρόσβαση στο κεφάλαιο και προσέλκυση των επενδύσεων

H Διεθνής Τράπεζα εκτιμά ότι θα χρειασθούν 350 δισεκατ.ευρώ για τη βελτίωση της τηλεπικοινωνιακής υποδομής στις αναπτυσσόμενες χώρες και τις αναδυόμενες οικονομίες. Για σύγκριση, η συνολική Δημόσια Αναπτυξιακή Στήριξη (ΔΑΣ) ανήλθε περίπου σε 40 δισεκατ. ευρώ το 2000. Είναι προφανές ότι οι κυβερνήσεις των αναπτυσσομένων χωρών, με περιορισμένα μέσα και πολλές επιτακτικές προτεραιότητες δεν θα είναι ποτέ σε θέση να πληρώσουν παρόμοιο λογαριασμό. Το βάρος πρέπει συνεπώς να επωμισθούν ο ιδιωτικός τομέας και η αγορά.

Προς το παρόν η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα είναι μικρή. Εκ πρώτης όψεως μπορεί να ειπωθεί ότι αυτό αποτελεί λογική συνέπεια της ανυπαρξίας ευημερούσας καταναλωτικής αγοράς όπου είναι δυνατόν να διατεθεί το προϊόν. Ωστόσο, η εμπειρία σε χώρες όπως η Ουγκάντα απέδειξε ότι η ζήτηση τηλεπικοινωνιακών αγαθών είναι πολύ ελαστική σε σχέση με τις τιμές και ότι το ποσοστό χρησιμοποίησης της κινητής τηλεφωνίας είναι δυνατό να αυξηθεί πολύ γρήγορα από τη στιγμή που οι τιμές μειωθούν, ακόμα και όσον αφορά τα φτωχά στρώματα του πληθυσμού. Πρόκειται για φαύλο κύκλο που πρέπει να καταπολεμηθεί. ´Οσο αυξάνεται η κατανάλωση υπηρεσιών τόσο βελτιώνεται η αποδοτικότητα του φορέα παροχής του, με αποτέλεσμα ο φορέας αυτός να είναι σε θέση να επεκτείνει τα δίκτυά του και να ανταποκρίνεται στη ζήτηση, να μειώνει τις τιμές του και ούτω καθ´εξής. Με τα δεδομένα αυτά, οι αναπτυσσόμενες χώρες βρίσκονται αντιμέτωπες με σειρά προκλήσεων ειδικού χαρακτήρα, όπως:

* Έλλειψη καταλλήλων πολιτικών ΤΠΕ. Πολλές αναπτυσσόμενες χώρες δεν διαθέτουν συνεπείς στρατηγικές ΤΠΕ γενικά, που να ανταποκρίνονται στη συγκεκριμένη τους κατάσταση και επίπεδο ανάπτυξης. Μία τέτοια ολοκληρωμένη στρατηγική περιλαμβάνει συνήθως θέματα που αφορούν το σύνολο της κοινωνίας των πληροφοριών: πρόσβαση στη γνώση, ηλεκτρονικό εμπόριο, όροι για θεμιτό και ανοικτό ανταγωνισμό, περιεχόμενο τοπικού ενδιαφέροντος, ευαισθητοποίηση στις ΤΠΕ, κατάρτιση, προστασία των προσωπικών δεδομένων, επίλυση διαφορών, δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, δικαιώματα copyright και προστασία καταναλωτών καθώς και εστιασμό στη χρήση των ΤΠΕ σε τομείς όπως η υγεία και η παιδεία.

* Έλλειψη καταλλήλου κανονιστικού πλαισίου. Μ´ένα τέτοιο πλαίσιο, οι αναπτυσσόμενες χώρες θα δημιουργούσαν τις συνθήκες επέκτασης της τηλεπικοινωνιακής υποδομής, μείωσης των τιμών των υπηρεσιών, αντιμετώπισης των ανισοτήτων, καθορισμού του ρόλου και των ευθυνών των κανονιστικών φορέων και των εταιρειών, υπερπήδησης των δυσκολιών διασύνδεσης, παροχής νομικής ασφάλειας δικαίου στους επίδοξους επενδυτές, κ.λ.π.

* Υψηλοί δασμοί στα εισαγόμενα προϊόντα. Σε πολλές χώρες επιβάλλονται πολύ μεγάλοι εισαγωγικοί δασμοί στους υπολογιστές (έως και 30% σε ορισμένες περιπτώσεις), στις κυψελοειδείς τηλεφωνικές συσκευές (έως και 15%), στα περιφερειακά υπολογιστών (έως και 55%) και στο λογισμικό.

Ενώ ένας αριθμός χωρών έχει ήδη καταστρώσει εντυπωσιακές εθνικές στρατηγικές ΤΠΕ, η υλοποίησή τους δυσχεραίνεται συχνά από το υψηλό κόστος πρόσβασης στις τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες. Οι υπηρεσίες αυτές προσφέρονται προς το παρόν σε μεγάλο βαθμό στο πλαίσιο μονοπωλιακών καθεστώτων, τα οποία δεν βιάζονται να ανταποκριθούν σε μη καλυφθείσα ζήτηση, χρεώνουν υψηλές τιμές και προσφέρουν σχετικά χαμηλής ποιότητας υπηρεσίες.

Με τα δεδομένα αυτά, το άνοιγμα του τομέα στον ανταγωνισμό, μέσω της εφαρμογής κανονιστικού πλαισίου, αποτελεί πιθανά το μόνο σημαντικό μέτρο το οποίο δύνανται να λάβουν οι αναπτυσσόμενες χώρες για να προωθήσουν την πρόσβαση στις τηλεπικοινωνίες και στις ΤΠΕ. Πράγματι, όπως και πολλές άλλες εκθέσεις η έκθεση της DOT Force αναφέρει ρητά την ανάγκη στήριξη της προσπάθειας των αναπτυσσομένων χωρών να εφαρμόσουν πολιτική και κανονιστικό πλαίσιο προώθησης του ανταγωνισμού, ως προϋπόθεση της δημιουργίας σύγχρονης επικοινωνιακής υποδομής.

Ωστόσο, η δυνατότητα συμμετοχής και άλλων φορέων στον τομέα δεν καλύπτει το σύνολο του απαιτούμενου κανονιστικού πλαισίου. Οι πολιτικές προώθησης του ανταγωνισμού στηρίζουν ενδεχομένως την ανάπτυξη και τη δημιουργία πλούτου αλλά δεν επιλύουν αναγκαστικά και το πρόβλημα των φτωχών κοινωνικών στρωμάτων ή των απομακρυσμένων περιοχών. Στην πράξη, αυξάνουν ενδεχομένως τις περιουσιακές ανισότητες και δημιουργούν άνιση ανάπτυξη. Οι διαδικασίες ελευθέρωσης της αγοράς πρέπει συνεπώς να σχεδιάζονται κατά τρόπο ώστε τα φτωχά κοινωνικά στρώματα και περιοχές να έχουν πρόσβαση στις ΤΠΕ και να εντάσσονται σε πακέτο μέτρων με συμμετοχή του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα καθώς και άλλων φορέων, ιδίως της κοινωνίας των πολιτών. Οι πολιτικές ΤΠΕ πρέπει να ευνοούν ευρύτερη στρατηγική ενίσχυσης ισορροπημένης ανάπτυξης της οικονομίας και του εμπορίου, με την προώθηση της εκπαίδευσης, την ενίσχυση θεσμικών ικανοτήτων και τη βελτίωση της παροχής κοινωνικών υπηρεσιών, θέματα στα οποία οι ΤΠΕ μπορούν να προσφέρουν προστιθέμενη αξία.

6. Θεματα συναφη οσον αφορα το πολιτικο πλαισιο στον τομεα των τπε

´Οπως διατυπώθηκε παραπάνω, οι αδυναμίες στη διάθεση τηλεπικοινωνιακών υποδομών και οι ανεπάρκειες στο θέμα εφαρμογής λογικών τιμών στις τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες αποτελούν τα κυριότερα εμπόδια στην πρόσβαση και χρήση των ΤΠΕ στις αναπτυσσόμενες χώρες και τις αναδυόμενες οικονομίες. Η απάντηση βρίσκεται στην εφαρμογή πολιτικής επαναπροσανατολισμού με στόχο την επέκταση του τηλεφωνικού δικτύου και τη μείωση των τιμών των υπηρεσιών, πολιτική που θα εμπνέεται από τις δυνατότητες που προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες.

Πολλές πρωτοβουλίες έχουν ήδη ξεκινήσει στις αναπτυσσόμενες χώρες, υπό την πίεση της τεχνολογίας, των εξελίξεων στις ανεπτυγμένες χώρες, τις κανονιστικές διατάξεις στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων του ΠΟΕ καθώς και της παρεχόμενης βοήθειας από τους χορηγούς. Πράγματι, η ΔΕΤ εκτιμά ότι πλέον των 100 κανονιστικών αρχών στον τομέα των τηλεπικοινωνιών έχουν συσταθεί παγκοσμίως. Ωστόσο, είναι σήμερα περισσότερο προφανές από ποτέ ότι οι τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες και ο τρόπος διακανονισμού τους δεν αποτελούν παρά μία μόνο πτυχή του ευρύτερου ρόλου που άρχισαν να παίζουν οι ΤΠΕ στην οικονομία και στην καθημερινή ζωή. Ως αποτέλεσμα, οι χώρες πρέπει να είναι σε θέση να χαράζουν σχέδια και δράσεις με ευρύτερα οράματα όπου να περιλαμβάνονται πολιτικοί τομείς όπως ο οικονομικός σχεδιασμός, η φορολογία και η φορολογική πολιτική, η παιδεία, η υγεία και οι κοινωνικές υπηρεσίες, η δικαιοσύνη, οι εσωτερικές υποθέσεις, κ.λ.π.

Σήμερα έχει αποκτηθεί ικανοποιητικό σύνολο εμπειριών από το οποίο είναι δυνατό να εμπνευστούν οι αρμόδιοι τόσο στις ανεπτυγμένες όσο και στις αναπτυσσόμενες χώρες, που αφορά μέτρα τα οποία επέτυχαν και άλλα που απέτυχαν. Οι κύριοι πολιτικοί άξονες περιλαμβάνουν τα ακόλουθα στοιχεία τα οποία αλληλοσυμπληρώνονται και αλληλοενισχύονται.

6.1 Οικειοποίηση

Τα αιτήματα των χρηστών πρέπει να αποτελούν την κινητήρια δύναμη των πρωτοβουλιών στον τομέα των ΤΠΕ. Οι νέες πρωτοβουλίες πρέπει να εντοπίζονται και να εκτελούνται με άμεση συμμετοχή και οικειοποίηση του έργου. Με τον τρόπο αυτό θα εξασφαλιστεί ότι οι πρωτοβουλίες αναλαμβάνονται για να φέρουν αποτελέσματα διαρκείας. Οι πρωτοβουλίες πρέπει να λαμβάνουν επίσης υπόψη τους τις τοπικές συνθήκες και περιορισμούς ενώ τα συμφέροντα των συμμετεχόντων πρέπει να είναι συμβατά μεταξύ τους καθώς και με τους στόχους των παρεμβάσεων. Τέλος, οι πρωτοβουλίες θα έχουν μεγαλύτερο αντίκτυπο εάν προσεγγίζουν τα αναπτυξιακά προβλήματα με σφαιρικό και συντονισμένο τρόπο και όχι αποκλειστικά από τη σκοπιά της παροχής ΤΠΕ.

6.2. Συμμετοχή περαιτέρω φορέων στην αγορά

´Οπως διατυπώθηκε παραπάνω, υπάρχει συνεχής ανάγκη για εισαγωγή περισσότερου ανταγωνισμού στον τομέα των ΤΠΕ. Τόσο οι ανεπτυγμένες, όσο και οι αναπτυσσόμενες χώρες φαίνεται ότι επωφελούνται από το σταδιακό άνοιγμα του δημόσιου τηλεπικοινωνιακού τους μονοπωλίου στον ανταγωνισμό των ιδιωτικών φορέων παροχής υπηρεσιών. Οπωσδήποτε, πρέπει να επισημανθεί ότι οι αρχικές καταστάσεις των χωρών αυτών διαφέρουν. Οι ανεπτυγμένες χώρες έχουν συνήθως ιστορικό πολλών δεκαετιών δημόσίων εταιρειών κοινής ωφελείας που δραστηριοποιήθηκαν στην ηλεκτροδότηση της υπαίθρου και στη δημιουργία τηλεφωνικού δικτύου. Οι περισσότερες αναπτυσσόμενες χώρες δεν πέρασαν από το στάδιο αυτό και συνεπώς πολλές από αυτές θεωρούν ότι πρέπει να συνεχίσει η δημόσια στήριξη και προστασία στις δημόσιες τηλεπικοινωνιακές εταιρείες. ´Οπως και να έχουν τα πράγματα, αυτό δεν συνεπάγεται ότι όλες οι δημόσιες επιχειρήσεις πρέπει αναγκαστικά να ιδιωτικοποιηθούν, αλλά ότι το ζητούμενο είναι να επιτραπεί και σε άλλους φορείς να μπουν στην αγορά. Η εμπειρία στην ΕΕ και σε όλα τα μέρη του κόσμου έδειξε ότι δεν πρόκειται για εύκολη διαδικασία, αλλά ότι, από τη στιγμή που αρχίζει η εφαρμογή της, τα οφέλη των καταναλωτών από την ελευθέρωση του τομέα είναι σημαντικά.

Επιπλέον το άνοιγμα της αγοράς των ΤΠΕ θα επέφερε μείωση των υψηλών δασμών που επιβάλλουν πολλές αναπτυσσόμενες χώρες τόσο στον τεχνομηχανικό εξοπλισμό των υπολογιστών όσο και στο λογισμικό, ιδίως όταν δεν υπάρχει τοπική ικανότητα παραγωγής των εν λόγω προϊόντων. Στην αρχή αυτό θα μπορούσε να είχε αντίκτυπο στα φορολογικά έσοδα της χώρας και συνεπώς στην οικονομική της ικανότητα να αντιμετωπίζει προβλήματα ανακατανομής και δίκαιης οικονομικής μεταχείρισης. Ωστόσο, η εν λόγω απώλεια εσόδων θα αντισταθμιζόταν, ταχέως από το γεγονός ότι η ποσότητα των εισαγομένων αγαθών στα οποία θα επιβαλλόταν (μειωμένος πλέον) δασμός θα αυξανόταν σημαντικά. Επιπλέον τα δημόσια έσοδα θα συμπληρώνονταν ενδεχομένως από πλειστηριασμούς για τη χορήγηση αδειών στον τομέα της κινητής τηλεφωνίας.

6.3. Ανεξάρτητοι κανονιστικοί φορείς και δημιουργία θεσμικών ικανοτήτων

Τα πλέον ενθαρρυντικά αποτελέσματα σημειώνονται γενικά εκεί όπου οι κυβερνήσεις εξασφάλισαν το διαχωρισμό των παραδοσιακών κανονιστικών αρμοδιοτήτων των μονοπωλίων του δημόσίου στις τηλεπικοινωνίες από τη λειτουργία τους καθώς και εκεί όπου συγκροτήθηκαν ανεξάρτητοι κανονιστικοί φορείς με σκοπό να ρυθμίζουν τον τομέα κατά τρόπο διαφανή και αμερόληπτο. Πρόκειται για ζωτικής σημασίας στοιχείο για την προσέλκυση επενδύσεων στον τομέα.

Ωστόσο, χρειάζονται νέες γνώσεις και εμπειρογνωμοσύνη στους τομείς του εμπορίου, του ανταγωνισμού, της φορολογίας, των δημοσίων υπηρεσιών, της δικαιοσύνης και των εσωτερικών υποθέσεων. Τα περισσότερα συναφή θέματα συζητούνται συνήθως σε διεθνές επίπεδο στον ΠΟΕ, τη ΔΕΤ, την UNESCO, την UNCTAD (Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το εμπόριο και την ανάπτυξη), το UDNP (Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για την ανάπτυξη), τη Διεθνή Τράπεζα, τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τελωνείων, τους οργανισμούς ρύθμισης του Internet όπως ο ICANN και άλλους οργανισμούς σημασίας για τις αναπτυσσόμενες χώρες. Η συμμετοχή τους σε διεθνείς συζητήσεις και αποφάσεις καθώς και στην εφαρμογή των διεθνώς συμφωνηθέντων μέτρων, αποτελεί σημαντικό ζήτημα για τις αναπτυσσόμενες χώρες.

6.4. 'Eκδοση κανόνων

Προκειμένου να έχουν απτά αποτελέσματα οι πολιτικές για τις ΤΠΕ, απαιτούνται σαφείς και διαφανείς κανόνες καθώς και προσεκτική επίβλεψη της εφαρμογής τους. Το κανονιστικό σύστημα επηρεάζει σημαντικά την οικονομική κατάσταση δεδομένου ότι με αυτό καθορίζονται οι φορείς που συμμετέχουν στην αγορά, οι υποχρεώσεις καθώς επίσης συνήθως και ο κερδοφόρος χαρακτήρας τους, ενώ εξασφαλίζεται ισορροπία μεταξύ των πλεονεκτημάτων για τους καταναλωτές αφενός, και τους παροχείς υπηρεσιών, αφετέρου. Οι κανονιστικοί φορείς δραστηριοποιούνται σε ευρύ φάσμα τομέων, περιλαμβανομένων των ακολούθων:

- Xoρήγησης αδειών για τον έλεγχο των φορέων που έχουν το δικαίωμα συμμετοχής στον τομέα. Για να εισέλθουν στην αγορά νομίμως, οι νέοι φορείς, όπως και οι παλαιοί, πρέπει να αποκτήσουν άδειες εκμετάλλευσης κινητής και σταθερής τηλεφωνίας. Αυτό πρέπει να γίνεται βάσει αντικειμενικών, χωρίς διακρίσεις και διαφανών όρων στους οποίους περιλαμβάνονται ενδεχομένως δεσμεύσεις για τον παροχέα να προσφέρει υπηρεσίες σε περιοχές με χαμηλό επίπεδο χρήσης, σε συνδυασμό ίσως με επιδοτήσεις.

- Διασύνδεσης μεταξύ των νεοεισερχομένων και των δικτύων των ήδη δραστηριοποιημένων φορέων ώστε να μπορέσουν οι νεοεισερχόμενοι φορείς να εξασφαλίσουν στην πράξη την παροχή, τη διαβίβαση ή τον τερματισμό της ροής δεδομένων από ή προς τους πελάτες τους. Οι όροι και οι τιμές της διασύνδεσης διαμορφώνουν τις πραγματικές οικονομικές συνθήκες για την εισαγωγή στην αγορά και οι κανονιστικές αρχές ευθύνονται για την έκδοση των κανόνων διαπραγμάτευσης των προτύπων διασύνδεσης, των τιμών και συμφωνιών.

- Πολιτικής τιμών με την οποία ο κανονιστικός φορέας έχει την ευχέρεια να καθορίσει όρους για την πρόσβαση στη φωνητική τηλεφωνία για ορισμένες ομάδες στόχους πολιτών στο πλαίσιο της παροχής καθολικών υπηρεσιών ή πρόσβασης. Επιπλέον, ο ιστορικός παροχέας δεσμεύεται ενδεχομένως να χρεώνει τους ανταγωνιστές του με τιμές υπολογισμένες βάσει του κόστους για τη διασύνδεσή τους στο δίκτυό του ή για τη μίσθωση των γραμμών του.

6.5 Καθολική υπηρεσία

H καθολική υπηρεσία και η πρόσβαση αποτελούν την κυρίαρχη μέριμνα των αναπτυσσομένων χωρών με χαμηλό ποσοστό εξάπλωσης του τηλεφωνικού δικτύου. Η έννοια της καθολικής υπηρεσίας περιλαμβάνει συνήθως ένα σύνολο ελάχιστων υπηρεσιών (π.χ. φωνητική τηλεφωνία), η οποία πρέπει να είναι προσιτή σε όλους σε λογικές τιμές. Για την εξασφάλιση καθολικής υπηρεσίας βασικό στοιχείο είναι η επίλυση της χρηματοδότησης των μη κερδοφόρων συνδέσεων.

'Προσιτή σε όλους" δεν σημαίνει αναγκαστικά σε κάθε συγκεκριμένο σπίτι, αλλά εντός κάποιας λογικής απόστασης με τα πόδια (βλέπε επίσης το επόμενο τμήμα). Η έκφραση "σε λογικές τιμές" εξαρτάται από την κατάσταση σε κάθε χώρα και ορίζεται υπό το φως των προτεραιοτήτων και του επιπέδου ζωής.

O κανονιστικός φορέας μπορεί να επιλέξει να δώσει στην καθολική υπηρεσία πιο δεσμευτικό χαρακτήρα προτείνοντας αντισταθμιστικά μέτρα σε περίπτωση που το δίκτυό του εκτείνεται έως τις πλέον μειονεκτικές περιοχές από γεωγραφικής και οικονομικής άποψης ή να ζητήσει στους νεοεισερχόμενους φορείς να επενδύσουν στις μη κερδοφόρες περιοχές. Π.χ. οι Φιλιππίνες ζητούν από τους νέους φορείς στους οποίους χορηγείται άδεια εκμετάλλευσης διεθνών κέντρων πρόσβασης και κυψελοειδών συστημάτων να εγκαταστήσουν ορισμένο αριθμό γραμμών στις αγροτικές περιοχές που δεν εξυπηρετούνται από τηλεφωνικό δίκτυο.

6.6 Δημόσια πρόσβαση

'Eνας τομέας του πολιτικού πλαισίου που τραβά ολοένα περισσότερο την προσοχή είναι η βελτίωση της υλικής και οικονομικής πρόσβασης στις τηλεπικοινωνίες και στις ΤΠΕ για τα άτομα που βρίσκονται σε απομακρυσμένες περιοχές ή με χαμηλά εισοδήματα, μέσω της δημόσιας πρόσβασης. Η υπόθεση ότι κάθε άτομο διαθέτει ή μισθώνει το δικό του τηλέφωνο ή προσωπικό υπολογιστή δεν ευσταθεί. ´Οπως το τηλέφωνο χρησιμοποιείτο σε πολύ ευρεία κλίμακα από άτομα με χαμηλά εισοδήματα στις βιομηχανοποιημένες χώρες (μέσω πληρωμής στα δημόσια τηλέφωνα) σε μια εποχή κατά την οποία το κόστος απόκτησης προσωπικής τηλεφωνικής συσκευής ήταν πολύ υψηλό για τους περισσότερους, το ίδιο σύστημα θα μπορούσε να ισχύσει και στις αναπτυσσόμενες χώρες. Η δημιουργία δημοσίων σημείων πρόσβασης απεδείχθη ήδη καλή στρατηγική, ιδίως στις απομακρυσμένες περιοχές. Τα εν λόγω σημεία πρόσβασης είναι τηλέφωνα με πληρωμή, καφενεία με πρόσβαση στο Internet και κέντρα τηλεπικοινωνιών διαφόρων μορφών, που δημιουργούνται είτε σε ιδιωτική βάση σε εμπορικές περιοχές και εγκαταστάσεις λειτουργίας μη κυβερνητικών οργανισμών, είτε με δημόσια ή δημόσια/ιδιωτικά μέσα, σε δημόσιους χώρους όπως βιβλιοθήκες, σχολεία, ταχυδρομεία και κοινοτικά κέντρα.

'Oλο το πρόβλημα έγκειται στον προσδιορισμό του σωστού τιμολογίου για τις υπηρεσίες που θα αντιστοιχεί στην χαμηλή αγοραστική δύναμη των στρωμάτων χαμηλού εισοδήματος, εξασφαλίζοντας συγχρόνως την οικονομική αυτονομία της εν λόγω υπηρεσίας. Εάν σχεδιασθούν καλά, τα δημόσια σημεία πρόσβασης θα μπορούσαν να συμβάλλουν στην επίλυση του προβλήματος παρέχοντας τη δυνατότητα "κατανάλωσης" πολύ περιορισμένων "ποσοτήτων υπηρεσιών". Σε τελική ανάλυση υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ του να μπορείς να πληρώσεις ένα μοναδικό και σύντομο τηλεφώνημα και του να μπορείς να πληρώσεις ολόκληρη τηλεφωνική κάρτα για χρήση σε τηλέφωνο με πληρωμή.

6.7. Διασύνδεση με το Internet

H υψηλή τιμή πρόσβασης στο Internet αναφέρεται συχνά ως εμπόδιο για τους χρήστες στις αναπτυσσόμενες χώρες. Ενώ η διασύνδεση στο Internet σε διεθνές επίπεδο αποτελεί πολύπλοκο πολιτικό θέμα ταχείας εξελίξεως, η μεταρρύθμιση στον τομέα αυτό συνεπάγεται το βραχυπρόθεσμο και μεσοπρόθεσμο πρόβλημα της απώλειας εσόδων που προέρχονται από τις διεθνείς κλήσεις. Ωστόσο, δεδομένου ότι ολοένα περισσότερες πληροφορίες περνούν μέσω του Internet και λιγότερο μέσω των παραδοσιακών τηλεφωνικών δικτύων, οι πολιτικοί υπεύθυνοι των αναπτυσσόμενων χωρών πρέπει να εξετάσουν επιτακτικά το θέμα αυτό, το οποίο στις περισσότερες περιπτώσεις θα πρέπει να εξεταστεί σε ευρύτερο μακροοικονομικό πλαίσιο και λιγότερο με εστιασμό σε πιο συγκεκριμένα ζητήματα. Kαθίσταται επείγουσα η ανάγκη για πιο στενή διεθνή συνεργασία μεταξύ των κυβερνήσεων και του ιδιωτικού τομέα σχετικά με τη διασύνδεση στο Internet σε διεθνές επίπεδο και με την εφαρμογή των κατάλληλων κανονιστικών διατάξεων για την ανάπτυξη του ανταγωνισμού.

Επιπλέον, η προστασία των πολιτών σε θέματα προστασίας των δεδομένων και της ιδιωτικής ζωής αποτελούν θέματα μεγάλης σημασίας, ιδίως αλλά όχι αποκλειστικά, στο πλαίσιο του Internet.

6.8 Yποδομή

Oι τηλεπικοινωνιακές τεχνολογίες εξελίχθηκαν ριζικά κατά την τελευταία δεκαετία και πολλές πρόσφατες καινοτομίες υπόσχονται λύσεις για επέκταση των προσφερομένων υπηρεσιών σε χαμηλότερο κόστος απ´ό,τι ήταν εφικτό προηγουμένως. Η πρόσφατη δυνατότητα χρήσης παρόμοιων ασύρματων τεχνολογιών που γενικά είναι χαμηλού κόστους-όπως το ραδιόφωνο, ο τοπικός ασύρματος δακτύλιος και ορισμένες πτυχές της δορυφορικής τεχνολογίας για την εξυπηρέτηση των αγροτικών περιοχών-καθιστά δυνατή την πρόσβαση σε πολύ απομακρυσμένες περιοχές ενώ - χάρη στο συνδυασμό της αυξημένης ζήτησης και του χαμηλότερου κόστους των τεχνολογιών οι αγροτικές περιοχές γίνονται πιο ελκυστικές για τους επενδυτές.

Οι βέλτιστες τεχνικές λύσεις (σταθερή ή ασύρματη τεχνολογία, δορυφορική τεχνολογία, γραμμές οπτικών ινών, κ.λπ.) για την κάθε συγκεκριμένη αναπτυσσόμενη χώρα θα εξαρτηθεί από το βάρος σειράς παραγόντων συμπεριλαμβανομένων της γεωγραφικής θέσης, της πυκνότητας πληθυσμού και της οικονομικής δραστηριότητας. Ο κανονιστικός φορέας είναι υπεύθυνος να ωθήσει τους συμμετέχοντες να επιλέξουν την πλέον αποδοτική τεχνολογία από άποψη κόστους και να μετατρέψουν την εν λόγω μείωση του κόστους σε χαμηλότερες τιμές για τον καταναλωτή.

Εκτός από τις ειδικές υποδομές για τις ΤΠΕ, το πολιτικό πλαίσιο πρέπει επίσης να εξετάσει την ευρύτερη υποδομή της χώρας και ιδίως την κατάσταση του ηλεκτρικού της δικτύου. Επιπλέον, η κατάσταση του οδικού και σιδηροδρομικού δικτύου, τα λιμάνια και τα αεροδρόμια καθώς και η κοινωνική υποδομή θα επηρεάσουν γενικά την οικονομική πρόοδο και συνεπώς τη ζήτηση και αποδοτικότητα των υπηρεσιών ΤΠΕ.

Είναι προφανές ότι πρόκειται για δαπανηρή και πολύπλοκη πρόκληση για την οποία θα χρειασθούν κρατικός σχεδιασμός και ιδιωτικές επενδύσεις.

6.9. Ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα

Tα προαναφερόμενα μας οδηγούν σε μια ακόμα γενικότερη πτυχή του πολιτικού πλαισίου, την προώθηση της οικονομικής δραστηριότητας, του επιχειρηματικού πνεύματος και του εμπορίου. Δεν χρειάζεται να εξετασθεί το θέμα ανάγκης καλής οικονομικής διακυβέρνησης ή κατάστρωσης αναπτυξιακών προγραμμάτων του ιδιωτικού τομέα στο πλαίσιο της παρούσας ανακοίνωσης. Αλλά, στο ειδικό πλαίσιο της πολιτικής ΤΠΕ, οι αναπτυσσόμενες χώρες θα μπορούσαν να δώσουν ιδιαίτερη προσοχή στα προγράμματα αφενός στήριξης των ΜΜΕ και άλλων εταιρειών που αρχίζουν να δραστηριοποιούνται στο ηλεκτρονικό εμπόριο καθώς και αφετέρου δημιουργίας νέων εταιρειών στον τομέα των ΤΠΕ.

6.10 Aνθρώπινοι πόροι

Εξίσου σημαντική και εξίσου γενικού ενδιαφέροντος είναι η ανάπτυξη των ανθρωπίνων πόρων. Στο σκέλος αυτό θα μπορούσαν να περιληφθούν η στήριξη της κατάρτισης στον τομέα ΤΠΕ, από κάποιες βασικές γνώσεις πληροφορικής έως τεχνική κατάρτιση, κατάρτιση επιμορφωτών, τηλεκπαίδευση, κέντρα τελειότητας βασιζόμενα σε δίκτυα επικοινωνίας, ενίσχυση του πανεπιστημιακού δυναμικού, ανάπτυξη αλληλεπίδρασης με εκπαιδευτικά και ερευνητικά δίκτυα, περιλαμβανομένων των σχέσεων Νότου-Νότου, κ.λπ. Οι επενδύσεις σε υποδομές και συναφείς πολιτικές δεν θα αποδειχθούν πολύ χρήσιμες εάν δεν συνδυασθούν με προσπάθειες ανάπτυξης ανθρωπίνων πόρων, νέων εκπαιδευτικών προγραμμάτων προσαρμοσμένων στις ανάγκες, με ενεργό συμμετοχή των πανεπιστημίων που μπορούν να βασισθούν για το σκοπό αυτό στα διεθνή τους δίκτυα.

6.11 Περιεχόμενο τοπικού ενδιαφέροντος

Tελος, κάθε πλαίσιο πολιτικής δράσης πρέπει να περιλαμβάνει διατάξεις, τόνωσης της ανάπτυξης του περιεχομένου τοπικού ενδιαφέροντος. Οι εφαρμογές ΤΠΕ θα επιτύχουν μόνο εάν τα περιεχόμενα ανταποκρίνονται στις ανάγκες των χρηστών και είναι διατυπωμένο σε γλώσσα ευρέως αντιληπτή και προσαρμοσμένη στις τοπικές συνθήκες εργασίας και περιβάλλοντος των χρηστών. Η τοπική οικειοποίηση των πληροφοριών αποτελεί βασική προϋπόθεση για τη βιωσιμότητα του έργου.

7. Τπε και αναπτυξιακη πολιτικη της ευρωπαϊκης κοινοτητας

7.1 Υλοποιούμενα προγράμματα

Ως χορηγός, η ΕΚ διευρύνει και διαφοροποιεί σταδιακά τις δραστηριότητες της στις ΤΠΕ και την ανάπτυξη. Παραδοσιακά δραστήρια στις τηλεπικοινωνιακές υποδομές, ιδίως στην Αφρική, η ΕΚ προσανατολίστηκε τελευταία προς το ευρύτερο θέμα της κοινωνίας της πληροφορίας. Πρόσφατα ξεκίνησε δύο σημαντικά προγράμματα στην Ασία (Aσία IT&C) και στη Μεσόγειο (Eumedis και ένα σχετικό πρόγραμμα για την τηλεπικοινωνιακή πολιτική). Ετοιμάζεται να αρχίσει ένα παρόμοιο πρόγραμμα για τη Λατινική Αμερική (@LIS).

´Οπως και για την περιοχή ΑΚΕ, υπάρχουν πολλά προγράμματα με σκέλη ΤΠΕ αλλά κανένα που να αφιερώνεται ειδικά στην κοινωνία των πληροφοριών. ´Ενα τέτοιο πρόγραμμα για τις χώρες του Ινδικού Ωκεανού βρίσκεται σε φάση αξιολόγησης ενώ πραγματοποιούνται συζητήσεις με τις χώρες της Καραϊβικής για να ενταχθούν και αυτές στο πρόγραμμα @LIS με χρηματοδότηση του ΕΤΑ. Στο πλαίσιο της παρούσας πολιτικής και του πολιτικού πλαισίου θα εξετασθούν ενδεχομένως αντίστοιχα προγράμματα για την Αφρική, τα οποία θα εντάσσονται στο 9ο πρόγραμμα ΕΤΑ.

Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων στήριξε με τη σειρά της αριθμό τηλεπικοινωνιακών έργων σε αναπτυσσόμενες χώρες με στόχο τον εκσυγχρονισμό και επέκταση των δικτύων κινητής και σταθερής τηλεφωνίας. Ο προϋπολογισμός του έργου αυτού ανήλθε σε περίπου 750 εκατ. ευρώ κατά τα πέντε τελευταία έτη. Η ΕΤΕ στήριξε επίσης έργα μικρής κλίμακας για τις ΜΜΕ που επενδύουν σε τεχνολογίες πληροφορικής ή οι οποίες παρέχουν υπηρεσίες ΤΠΕ.

7.2. Μελλοντικές δραστηριότητες

Η μελλοντική δράση της ΕΚ στον τομέα των ΤΠΕ και τη συνεργασία για την ανάπτυξη θα πραγματοποιείται στο στενό πλαίσιο της νέας αναπτυξιακής πολιτικής της ΕΚ και ιδίως των έξι τομέων προτεραιότητάς της, με γενικότερο εστιασμό στη μείωση της φτώχειας. Μια σειρά πιθανών δράσεων εκτίθεται παρακάτω, χωρίς ο κατάλογος αυτός να είναι περιοριστικός, δεδομένου ότι κατά τις προσεχείς φάσεις αποφάσεων και προγραμματισμού είναι δυνατό να σχεδιασθούν περαιτέρω εφαρμογές ή άλλα ειδικά προγράμματα.

Προτεραιότητα 1 - Εμπόριο και ανάπτυξη

H γενικευμένη πρόσβαση στις ΤΠΕ διευκολύνει τη συμμετοχή των τοπικά εγκατεστημένων εταιρειών στο τοπικό, περιφερειακό και διεθνές εμπόριο. Προκειμένου να διευκολυνθεί η χρήση των ΤΠΕ από ιδιωτικούς και δημόσιους φορείς των αναπτυσσομένων χωρών στο πλαίσιο του εμπορίου και της ανάπτυξης, η ΕΚ θα εξετάσει τη δυνατότητα να αναλάβει (ή να συνεχίσει να αναλαμβάνει σε ορισμένες περιπτώσεις) τις ακόλουθες δράσεις:

* Tεχνικής βοήθειας και δημιουργίας θεσμικών ικανοτήτων στις αναπτυσσόμενες χώρες για το σχεδιασμό και την εφαρμογή των κατάλληλων πολιτικών ΤΠΕ και των σχετικών κανονιστικών πλαισίων.

* Tεχνικής βοήθειας και δημιουργίας θεσμικών ικανοτήτων για την εφαρμογή των ΤΠΕ από τους ιδιωτικούς φορείς, ιδίως τις ΜΜΕ.

* Tεχνικής βοήθειας και δημιουργίας θεσμικών ικανοτήτων για την εφαρμογή των ΤΠΕ στα τελωνεία και σε άλλες υπηρεσίες σχετικές με το εμπόριο, για να διευκολυνθούν οι διαδικασίες και να μειωθεί το κόστος των συναλλαγών.

* Στήριξης για τη σύσταση και ανάπτυξη κοινοτικών τηλεκέντρων (περιλαμβανομένης της παροχής ηλεκτρικού και της υποδομής) σε αγροτικές περιοχές για να διευκολυνθεί, μεταξύ άλλων, η πρόσβαση των τοπικών επιχειρηματιών στις εμπορικές πληροφορίες ενδιαφέροντός τους. Σε μια περαιτέρω φάση θα εξετασθούν δράσεις στήριξης για σχέδια καθολικής υπηρεσίας σε ορισμένες αναπτυσσόμενες χώρες, με τον όρο ότι θα είναι διαφανείς, δεν θα επιφέρουν διακρίσεις και θα είναι ουδέτερες όσον αφορά τον ανταγωνισμό.

* Προώθησης, στο πλαίσιο των κατάλληλων διμερών και πολυμερών διαπραγματεύσεων της σταδιακής κατάργησης των τελωνειακών δασμών και της μείωσης των μη δασμολογικών μέτρων στα προϊόντα των ΤΠΕ. Επίσης στήριξης, όπου χρειάζεται, για κανονιστικές μεταρρυθμίσεις με στόχο το άνοιγμα στον ανταγωνισμό στις σχετικές υπηρεσίες, ιδίως στις τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες και στις υπηρεσίες παροχής ηλεκτρικού ρεύματος.

Προτεραιότητα 2 - Περιφερειακή ολοκλήρωση και συνεργασία

H περιφερειακή συνεργασία στον τομέα ΤΠΕ μπορεί να τονώσει σημαντικά τη δράση των κυβερνήσεων, των νομοθετών και των εθνικών κανονιστικών φορέων. Μπορεί να μειώσει τις διαστρεβλώσεις που δημιουργούνται από τις μεγάλες αποκλίσεις μεταξύ των κανονιστικών πλαισίων των διαφόρων χωρών καθώς και από τις διαφορές μεταξύ των εθνικών αγορών. Η περιφερειακή συνεργασία δημιουργεί ενδεχομένως πρότυπα , σημεία αναφοράς και άλλες πρακτικές και νομολογία σε διεθνές επίπεδο, ενδεχομένως με τη σταδιακή ετοιμασία εναρμονισμένων κανονιστικών πλαισίων. Επίσης μπορεί να βοηθήσει την αγορά με το να συγκεντρωθεί η απαιτούμενη κρίσιμη μάζα έτσι ώστε να δημιουργηθούν νέες δυνατότητες τεχνολογικής ανάπτυξης και οικονομικών επενδύσεων. Με τα παραπάνω δεδομένα, η ΕΚ εξετάζει να προτείνει, μεταξύ άλλων τα ακόλουθα μέτρα:

* Παροχή στήριξης και βοήθειας σε περιφερειακές ομάδες κρατών που επιθυμούν να θεσπίσουν κοινούς κανόνες για τις τηλεπικοινωνίες και κοινούς διακανονισμούς του ηλεκτρονικού εμπορίου, βάσει του έργου που πραγματοποιείται στα όργανα των διεθνών οργανισμών.

* Στήριξη σε περιφερειακές ομάδες κρατών για την ετοιμασία εκθέσεων αξιολόγησης όσον αφορά το επίπεδο ετοιμασίας στα ηλεκτρονικά θέματα και τα κριτήρια αναφοράς των κρατών μελών τους.

* Στήριξη σε εικονικά περιφερειακά ερευνητικά δίκτυα που εργάζονται σε τομείς προτεραιότητας της συνεργασίας για την ανάπτυξη της ΕΚ, με στόχο τη βελτίωση της γνώσης και τη διάδοσή της.

Προτεραιότητα 3 - Στήριξη στις μακροοικονομικές πολιτικές και προώθηση ισότιμης πρόσβασης στις κοινωνικές υπηρεσίες

Oι ΤΠΕ αποτελούν μέσα βελτίωσης της διαχείρισης των δημοσίων οικονομικών καθώς και στήριξης στο πλαίσιο πολιτικών μέτρων και άμεσης στήριξης του προϋπολογισμού. Οι κοινωνικές υπηρεσίες, όπως υγεία και παιδεία για τον φτωχό πληθυσμό παρέχονται σε ευρύτερα κοινωνικά στρώματα και με χαμηλότερο κόστος όταν εφαρμόζονται οι κατάλληλες πολιτικές ΤΠΕ. Η έλλειψη πρόσβασης στην πληροφόρηση αποτελεί σοβαρό εμπόδιο στο ιατρικό επάγγελμα. Η δυνατότητα πρόσβασης σε διδακτικό υλικό μέσω του Internet ανοίγει μεγάλους ορίζοντες, όπως τα εκπαιδευτικά προγράμματα εξ αποστάσεως. Η πρόσβαση των φτωχών κοινωνικών στρωμάτων στις ΤΠΕ δημιουργεί τις προϋποθέσεις πλουτισμού (π.χ. με σωστή πληροφόρηση όσον αφορά τις τρέχουσες τιμές της αγοράς, τη συμμετοχή σε παραγωγική δραστηριότητα, τη μείωση του ρόλου των μεσαζόντων) και δραστηριοποίησης (π.χ. ενίσχυση του ρόλου υπεράσπισης των μειονεκτουσών ομάδων και οργανισμών). Η ΕΚ θα εξετάσει, μεταξύ άλλων, τη δυνατότητα παροχής βοήθειας στις αναπτυσσόμενες χώρες για:

* Βελτίωση των συστημάτων διαχείρισης των δημοσίων οικονομικών τους και των διαδικασιών του προϋπολογισμού τους, μέσω εφαρμογής ολοκληρωμένου σχεδίου για τις ΤΠΕ.

* Ενσωμάτωση κατάλληλης χρησιμοποίησης των ΤΠΕ στα εθνικά τους συστήματα υγείας και παιδείας

Προτεραιότητα 4 - Μεταφορές

Για τη δημιουργία τηλεπικοινωνιακών υποδομών στις αναπτυσσόμενες χώρες, ιδίως όσον αφορά το περιφερειακό δίκτυο, είναι δυνατό να αναπτυχθούν εταιρικές σχέσεις μεταξύ φορέων του ιδιωτικού και του δημοσίου τομέα. Δεδομένου ότι η ΕΚ είναι σημαντικός χρηματοδότης στον οδικό τομέα, ιδίως στην περιοχή της Αφρικής νοτίως της Σαχάρας θα μπορούσε να ζητήσει από τις εταιρείες ή άλλα ενδιαφερόμενα μέρη να εγκαταστήσουν καλώδια οπτικών ινών κατά τη φάση κατασκευής των νέων δρόμων (η κύρια δαπάνη για το σκοπό αυτό δεν είναι το ίδιο το οπτικό καλώδιο αλλά το σκάψιμο του δρόμου). Συνεπώς, η ΕΚ θα μπορούσε, π.χ. να:

* διευκολύνει το έργο άλλων φορέων του ιδιωτικού ή δημόσιου τομέα για τη βελτίωση των τηλεπικοινωνιακών υποδομών των αναπτυσσομένων χωρών, ιδίως στο πλαίσιο περιφερειακών διασυνδέσεων υψηλής ταχύτητας κάθε φορά που είναι δυνατό να υπάρξει μείωση του κόστους χάρη σε συνδυασμένη δράση.

* βοηθήσει τις αναπτυσσόμενες χώρες να ενσωματώσουν τις κατάλληλες τεχνολογίες ΤΠΕ στους τομείς τους πολιτικής αεροπορίας και των θαλάσσιων μεταφορών τους.

Προτεραιότητα 5 - Επισιτιστική ασφάλεια και βιώσιμη αγροτική ανάπτυξη

Οι ΤΠΕ παρέχουν τη δυνατότητα συλλογής και διάδοσης βασικής σημασίας πληροφοριών και πληροφοριών σχετικά με την αγορά για τις οικονομικές δραστηριότητες του γεωργικού κλάδου (π.χ. χρονοδιάγραμμα φυτεύσεων, τιμές των προϊόντων) και των κοινωνικών του αναγκών (π.χ. διατήρηση της επαφής με τα μέλη της οικογένειας που έχουν μεταναστεύσει). Οι ΤΠΕ δίνουν επίσης καλύτερη εικόνα των φυσικών πόρων και των φυσικών καταστροφών. Υπάρχει ιδίως μια πλούσια πηγή πληροφοριών που συλλέγονται από δορυφόρους και η οποία είναι δυνατό να χρησιμοποιηθεί από γεωργούς και περιβαντολόγους σε όλες τις αναπτυσσόμενες χώρες. Η ΕΚ εξετάζει τη δυνατότητα να στηρίξει μεταξύ άλλων:

* τη δημιουργία υπηρεσιών στήριξης των υπουργείων γεωργίας και των ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται σε διεθνή γεωργικά (ερευνητικά) κέντρα υψηλών προδιαγραφών (FAO, CTA: Τεχνικό κέντρο γεωργικής και αγροτικής συνεργασίας , CGIAR: Συμβουλευτική Ομάδα για τη διεθνή γεωργική έρευνα, κ.λπ.), με στόχο την ανάπτυξη περιεχομένου ενδιαφέροντος για τον αγροτικό πληθυσμό, ιδίως στις τοπικές τους γλώσσες.

* προγράμματα συλλογής, επεξεργασίας και διάδοσης δεδομένων παρακολούθησης της γης και πληροφοριών σχετικών με τον έλεγχο και διαχείριση των φυσικών πόρων, μετεωρολογικών προβλέψεων καθώς και προετοιμασία κατά των φυσικών καταστροφών και μείωσης των συνεπειών τους, που ενδιαφέρουν τους χρήστες στις αναπτυσσόμενες χώρες, σε περιφερειακή βάση (π.χ. Αφρική) ή/και σε θεματική βάση (π.χ. για τον έλεγχο της παράνομης αποδάσωσης).

Προτεραιότητα 6 - Δημιουργία θεσμικών ικανοτήτων

H δημιουργία και ενίσχυση αυτόνομων κανονιστικών αρχών του τηλεπικοινωνιακού τομέα αποτελεί σημαντικό σκέλος για την επίτευξη καλού κανονιστικού πλαισίου. Γενικά, οι ΤΠΕ συμβάλλουν στη βελτίωση των δημοσίων υπηρεσιών, αυξάνοντας την αποτελεσματικότητα και τη διαφάνεια του δημοσίου και των τοπικών αρχών (περιλαμβανομένης της διαχείρισης των δημοσίων οικονομικών). Μπορούν επίσης να διευκολύνουν εκδημοκρατισμό στις σχέσεις με τον πληθυσμό και να συμβάλουν γενικότερα στην προώθηση της δημοκρατίας. Η πρόσβαση στις ΤΠΕ παίζει κρίσιμο ρόλο διευκολύνοντας την πρόσβαση σε πληροφορίες νομικού χαρακτήρα και σχετικά με τα δικαιώματα, έτσι ώστε να παρέχεται στήριξη στα άτομα και στην κοινωνία των πολιτών που αγωνίζονται για το δίκαιό τους, αποτελώντας συνεπώς σημαντικό βήμα στο δρόμο για χρηστή διακυβέρνηση και σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η ΕΚ θα εξετάσει, μεταξύ άλλων να:

* στηρίξει τη δημιουργία και ενίσχυση αυτόνομων κανονιστικών αρχών του τηλεπικοινωνιακού τομέα.

* προωθήσει την περίληψη των κατάλληλων ΤΠΕ, και ιδίως τη χρήση του Internet, στα κυβερνητικά προγράμματα και τα προγράμματα των ΜΚΟ στον τομέα της δημοκρατίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της χρηστής διακυβέρνησης.

* προωθήσει προγράμματα βελτίωσης της παροχής δημοσίων υπηρεσιών στους πολίτες. Οι τομείς προτεραιότητας θα περιλαμβάνουν ενδεχομένως τους εκλογικούς καταλόγους, τις απογραφές πληθυσμού, την παρακολούθηση της εκλογικής διαδικασίας, τη θέσπιση βιώσιμων φορολογικών συστημάτων και την ετοιμασία κτηματολογίου.

7.3. Σχεδιασμός, προγραμματισμός και εκτέλεση

'Oσον αφορά το συγκεκριμένο σκέλος σχεδιασμού, προγραμματισμού και εκτέλεσης των προαναφερομένων δράσεων, θα ακολουθηθούν οι συνήθεις διαδικασίες και θα χρησιμοποιηθούν τα υφιστάμενα ταμεία. Η διαδικασία λήψεως αποφάσεων πραγματοποιείται σε επίπεδο χωρών και περιφερειών και βασίζεται στα ακόλουθα σημεία:

* το ζήτημα σχετικά με εάν, και με ποια μορφή, η χρήση των ΤΠΕ ή η ενίσχυση των εθνικών πολιτικών ΤΠΕ στις αναπτυσσόμενες χώρες πρέπει να λαμβάνουν ιδιαίτερη σημασία στο πλαίσιο της συνεργασίας για την ανάπτυξη της ΕΚ, αποτελεί θέμα που πρέπει να εξετάζεται στα ´Εγγραφα Εθνικής και Περιφερειακής Στρατηγικής. Το Συμβούλιο "Ανάπτυξη" του Νοεμβρίου 2000 υπογράμμισε τη σημασία των εγγράφων εθνικής και περιφερειακής στρατηγικής ως κινητήρια δύναμη στην εξεύρεση συμπληρωματικότητας. Ο πρώτος "κύκλος" Εθνικών Στρατηγικών Εγγράφων (ΕΣΕ) και Περιφερειακών Στρατηγικών Εγγράφων (ΠΣΕ) αφορά τις χώρες και περιοχές ΑΚΕ, στο πλαίσιο της νέας συμφωνίας του Κοτονού. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα εξασφαλίσει ότι οι ΤΠΕ και ο εν δυνάμει ρόλος τους θα λάβουν τη σημασία που αρμόζει κατά την ετοιμασία των εν λόγω στρατηγικών. Η ενσωμάτωση των ΤΠΕ στα ΕΣΕ/ΠΣΕ θα διασφαλίσει την "οικειοποίηση του έργου από" την ενδιαφερόμενη χώρα ή περιοχή καθώς και διαφοροποίηση και ιεράρχηση των προτεραιοτήτων σε σχέση με τις ανάγκες και την πολιτική κατάσταση.

* Από τη στιγμή που αποφασίζεται στο πλαίσιο ΕΣΕ ή ΠΣΕ η ανάληψη ειδικών δραστηριοτήτων στον τομέα των ΤΠΕ και της ανάπτυξης, η ΕΚ θα ακολουθήσει συνήθως προσέγγιση με "τη συμμετοχή πολλαπλών εταίρων", τόσο σε διεθνές όσο και σε εθνικό επίπεδο. Σε διεθνές επίπεδο, η ΕΚ θα μπορούσε να συνεργάζεται πλέον ενεργά με αντιπροσώπους του επιχειρηματικού κόσμου καθώς και της κοινωνίας των πολιτών. Οι ΜΚΟ στον τομέα της ανάπτυξης αποτελούν βασικής σημασίας εταίρους για να δραστηριοποιηθούν τα φτωχά στρώματα μέσω των ΤΠΕ (ενώ και οι ίδιοι είναι μεγάλοι χρήστες ΤΠΕ). Σε εθνικό επίπεδο η Κοινότητα θα μπορούσε να στηρίξει τη διατύπωση προγραμμάτων με ενεργό συμμετοχή των κύριων τοπικών φορέων.

* Το θέμα των ΤΠΕ στο πλαίσιο της ανάπτυξης αποτελεί σχετικά νέο τομέα συνεργασίας. ´Οπως φαίνεται στην έκθεση ALAMED, χρειάζεται πιο συστηματική προσέγγιση όσον αφορά τη χρήση των ΤΠΕ στις αναπτυξιακές ανάγκες προκειμένου να επιτευχθεί καλύτερος έλεγχος και αξιολόγηση των αποτελεσμάτων. ´Ηδη υπάρχουν ορισμένα συστήματα διαχείρισης πληροφοριών με τα οποία καταγράφονται οι εμπειρίες και οι βέλτιστες πρακτικές. Η ΕΚ και τα κράτη μέλη καλούνται να συμμετάσχουν ενεργά σε παρόμοιες πρωτοβουλίες και να δημιουργήσουν για δική τους κοινή χρήση ένα σύστημα διαχείρισης γνώσεων και εμπειριών γύρω από τις ΤΠΕ και την ανάπτυξη. Θα πρέπει να ενθαρρύνονται περιοδικές αναθεωρήσεις τύπου ALAMED.

* Δεδομένου ότι ολοένα περισσότεροι φορείς παροχής βοήθειας των κρατών μελών συμμετέχουν στον τομέα των ΤΠΕ στο πλαίσιο της ανάπτυξης, προέχει να υπάρξει αποτελεσματική εφαρμογή των ισχυουσών διατάξεων περί συμπληρωματικότητας και συντονισμού. Η ανεπίσημη ομάδα εμπειρογνωμόνων της ΕΚ/κρατών μελών για την κοινωνία των πληροφοριών και την ανάπτυξη θα μπορούσε να συνεχίσει να παίζει το χρήσιμο ρόλο του χώρου ανταλλαγής εμπειριών και κατάστρωσης στρατηγικών για τις μελλοντικές δράσεις. Ελπίζεται ότι οι τρέχουσες διεθνείς πρωτοβουλίες, ιδίως του G8 και της Ομάδας εργασίας των ΗΕ για τις ΤΠΕ θα διατυπώσουν επίσης κάποιες κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τα ευρύτερα θέματα του συντονισμού και της συνέργιας με άλλους διεθνείς χορηγούς και συμμετέχοντες (διμερείς χρηματοδότες, τράπεζες για την ανάπτυξη, σύστημα των ΗΕ, κ.λπ.)

8. Συμπερασμα

Οι τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας δημιουργούν προκλήσεις και υποσχέσεις για κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη και αυτό φαίνεται ακόμα πιο ξεκάθαρα στις πλέον φτωχές χώρες του κόσμου. Οι ΤΠΕ προσφέρουν τεράστιες δυνατότητες μείωσης των κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων και στήριξης βιώσιμης αύξησης του πλούτου, διευκολύνοντας έτσι την ευρύτερη επίτευξη των αναπτυξιακών στόχων. Από την άλλη πλευρά, εάν δεν εφαρμοστούν σωστά, οι ΤΠΕ θα έχουν ενδεχομένως ως αποτέλεσμα την περαιτέρω περιθωριοποίηση των φτωχών και μειονεκτούντων στρωμάτων του πληθυσμού, προσθέτοντας έτσι και ένα "ψηφιακό σκέλος" στις υφιστάμενες κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες εντός και μεταξύ των αναπτυσσόμενων χωρών.

´Οπως και με τις άλλες προκλήσεις στον τομέα της ανάπτυξης, η απόφαση εκμετάλλευσης των νέων αυτών ευκαιριών ανήκει στις ίδιες τις αναπτυσσόμενες χώρες και τους ενδιαφερομένους φορείς, ιδίως τις τοπικές κοινότητες. Η συμμετοχή τους είναι απαραίτητη. Από την πλευρά της, η διεθνής κοινότητα μπορεί να διαδραματίσει ενεργό ρόλο, επισημαίνοντας τα πιθανά οφέλη των νέων πολιτικών και βοηθώντας τις ενδιαφερόμενες χώρες να καταστρώσουν κατάλληλα τις πολιτικές τους σε συνάρτηση με την κατάσταση και τις προτεραιότητές τους.

Η ΕΚ θα στηρίξει και θα χρησιμοποιήσει τις ΤΠΕ, όχι τόσο ως τομέα προτεραιότητας, αλλά ως μέσο για την επίτευξη των στόχων που ορίστηκαν στο πλαίσιο των τομέων προτεραιότητας και των διαθεματικών θεμάτων της νέας αναπτυξιακής πολιτικής της ΕΚ. Οι ΤΠΕ δεν πρέπει να εξετάζονται μεμονωμένα, αλλά ως μέρος ευρύτερης αναπτυξιακής στρατηγικής και πολιτικού διαλόγου με τις δικαιούχες χώρες.