ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ - ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ - Η ΑΝΑΝΕΩΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στο Λάκεν θα σημάνει την έναρξη ενός νέου σταδίου της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, που αρχικά ιδρύθηκε από έξι κράτη και αυτή τη στιγμή αριθμεί δεκαπέντε, είναι δυνατόν στο μέλλον να απαρτίζεται από τριάντα περίπου κράτη μέλη. Το πεδίο αρμοδιοτήτων της διευρύνθηκε: το κοινό νόμισμα, η δικαιοσύνη και η ασφάλεια, η εξωτερική πολιτική και η άμυνα ήρθαν να προστεθούν στην οικονομική πολιτική. Πενήντα χρόνια ιστορίας, πενήντα χρόνια χειροπιαστών επιτευγμάτων. Τα αποτελέσματα είναι φανερά αλλά, όπως καταδεικνύει η δημιουργία του ευρώ, το σύνολο έχει βαθμιαία χάσει τη συνοχή του. Η ίδια η επιτυχία της συμφιλίωσης των ευρωπαϊκών λαών μας έκανε να ξεχάσουμε το αρχικό πολιτικό όραμα.Οι πολίτες που χάρη στην Ευρώπη μπορούν να ζουν με ειρήνη, σταθερότητα και ασφάλεια αδυνατούν να συλλάβουν σήμερα το λόγο ύπαρξης των ευρωπαϊκών θεσμικών μηχανισμών.

Την ίδια στιγμή ο κόσμος άλλαξε: οι συναλλαγές έχουν πολλαπλασιαστεί, ο πλούτος των αναπτυγμένων χωρών έχει αυξηθεί χάρη κυρίως στη χρήση νέων τεχνολογιών. Παράλληλα όμως οι ανισότητες στο εσωτερικό αλλά και μεταξύ των κρατών συνεχίζουν να διευρύνονται. Το περιβάλλον καταστρέφεται. Τα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου αποτελούν απόδειξη για το πόσο ευάλωτες είναι η δημοκρατία και η ελευθερία. Μόνον ο δρόμος της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης μπορεί να εγγυηθεί στους Ευρωπαίους φωνή στις εξελίξεις πάνω στον πλανήτη μας, με τον όρο όμως η φωνή τους αυτή να είναι ενιαία. Για να κερδίσουν αυτά τα νέα στοιχήματα τα κράτη και οι λαοί της Ευρώπης πρέπει να ενωθούν ακόμα περισσότερο.

Στις παραπάνω αλλαγές πρέπει να προσθέσουμε και τη διεύρυνση της Ένωσης. Στη Νίκαια το Δεκέμβριο του 2000 τα κράτη μέλη πήραν τις αναγκαίες αποφάσεις για να μπορέσει να ευοδωθεί από τεχνικής άποψης η διαδικασία της ένταξης νέων μελών. Παρ' όλες αυτές τις αποφάσεις όμως δεν έχει ακόμα συζητηθεί ούτε ποιος είναι ο στόχος της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης ούτε μέχρι πού θέλουμε να φτάσουμε. Εκ των πραγμάτων λοιπόν οι αλλαγές που επέφερε η συνθήκη της Νίκαιας δεν επιτρέπουν να υπάρξει μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα απάντηση όσον αφορά τις ανάγκες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ύστερα από τη διεύρυνση. Συνεπώς οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων συμφώνησαν στη διάσκεψη της Νίκαιας κιόλας να δορμολογήσουν νέες μεταρρυθμίσεις για την προετοιμασία των οποίων οργανώνεται πλατιά συζήτηση.

Από τους πρώτους κιόλας μήνες έγινε φανερή στη συζήτηση η σημασία που αποδίδουν οι ευρωπαίοι πολίτες στη διατήρηση της πολιτισμικής ποικιλομορφίας, στην υπεράσπιση και την προώθηση των κοινών αξιών αλλά και στο ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο. Προσδοκία τους είναι η Ευρώπη να διαδραματίσει ενεργό ρόλο στη διεθνή σκηνή. Είναι λοιπόν ανάγκη να ανταποκριθούμε στο αίτημα αυτό για περισσότερη Ευρώπη, για μια Ευρώπη πιο ολοκληρωμένη, με ξεκάθαρους στόχους.

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στο Λάκεν καλείται να πάρει τις κατάλληλες πρωτοβουλίες για να συνεχιστεί η διαδικασία αυτή. Μια από αυτές είναι να συγκληθεί μία συνέλευση για την προετοιμασία της μελλοντικής αναθεώρησης των συνθηκών. Η διαδικασία αυτή, που την υποστήριξαν εδώ και πολλούς μήνες το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και η Επιτροπή, αποτελεί ιδιαίτερη καινοτομία όπου θα συνεισφέρουν εκπρόσωποι των κρατών μελών, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των αιρετών αρχόντων σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο.

Η Επιτροπή φρονεί ότι αποστολή της συνέλευσης αυτής είναι να προτείνει αξιόπιστες λύσεις έτσι ώστε η Ευρώπη μετά τη διεύρυνση να είναι σε θέση να συνεχίσει την πολιτική, οικονομική και κοινωνική της ολοκλήρωση.

Η Επιτροπή θα προβεί στις απαραίτητες εισηγήσεις στη συνέλευση αυτή με την πεποίθηση ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να δείξει συνέπεια στο παρελθόν της αλλά και να ανταποκριθεί στην πρόκληση του εκσυγχρονισμού. Σύμφωνα με τη γνώμη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στόχος των μεταρρυθμίσεων του μέλλοντος πρέπει να είναι η ανανέωση της «κοινοτικής μεθόδου». Η μέθοδος αυτή, απόρροια της ένωσης λαών και κρατών, σέβεται τα κράτη μέλη αλλά συγχρόνως της εξασφαλίζει ένα υπερεθνικό πλαίσιο λειτουργίας. Συνδυάζει τις διακυβερνητικές διαπραγματεύσεις με την έκφραση της λαϊκής βούλησης και τη λειτουργία ισχυρών και σταθερών θεσμών. Στο λευκό της βιβλίο για την ευρωπαϊκή διακυβέρνηση η Επιτροπή είχε ήδη προτείνει άμεσα εφαρμόσιμα μέτρα «για να γίνει δυνατή η επιστροφή στις ρίζες της κοινοτικής μεθόδου» ανεξάρτητα από το χρόνο αναθεώρησης των συνθηκών. Πρόθεση της Επιτροπής είναι να αναπτύξει τις σκέψεις της αυτές στο πλαίσιο της θεσμικής συζήτησης.

Στη νέα αυτή, χωρίς προηγούμενο από την άποψη των συνθηκών, φάση που ξεκινάει στο Λάκεν, η Επιτροπή θα προκρίνει το κοινοτικό πνεύμα έτσι ώστε να αναδείξει πέρα από εθνικά συμφέροντα και μεσοπρόθεσμες επιδιώξεις το γενικότερο ευρωπαϊκό συμφέρον. Θα υπερασπισθεί την Ευρώπη: μια Ευρώπη σύγχρονη, με απαιτήσεις, αλλά παράλληλα μια Ευρώπη που παραμένει πιστή στις αρχές με τις οποίες ξεκίνησε και στις οποίες χρωστάει την επιτυχία της.

Η παρούσα ανακοίνωση εκθέτει απλώς την προσέγγιση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής απέναντι στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στο Λάκεν. Επιθυμία της Επιτροπής είναι στο Λάκεν να καθοριστεί πώς και με ποιο πνεύμα θα πρέπει να εργαστούν τα μέλη της ευρωπαϊκής οικογένειας έτσι ώστε να δώσουν απάντηση σε δύο βασικά ερωτήματα: «τι επιθυμούμε να κάνουμε μαζί ;» αλλά και «πώς μπορούμε να ενισχύσουμε τη δημοκρατική νομιμότητα του ευρωπαϊκού θεσμικού συστήματος ;»

Για να απαντήσουν στα ερωτήματα αυτά οι ευρωπαίοι επιτελείς θα πρέπει να επιδείξουν ουσιαστική πολιτική βούληση. Το κοινοτικό κεκτημένο, οι προσδοκίες των ευρωπαίων πολιτών και οι απαιτήσεις της παγκοσμιοποίησης δείχνουν ξεκάθαρα ότι ο μόνος δρόμος για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση είναι και πάλι ο δρόμος της εμβάθυνσης, με κατεύθυνση σαφώς πολιτική και δημοκρατική. Η Επιτροπή με αυτό το πνεύμα θα υποβάλει την εισήγησή της στη συνέλευση.

ένας αλλος τροπος για να οικοδομηθει η ευρωπή

Το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν νοείται χωρίς την υποστήριξη από τους πολίτες της αλλά ούτε και χωρίς την ουσιαστική δέσμευση των πολιτικών ιθυνόντων σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο. Καθήκον των ιθυνόντων είναι να εξηγήσουν στους πολίτες την προστιθέμενη αξία της Ευρώπης καθώς σε όλα ανεξαιρέτως τα κράτη μέλη η μικρή συμμετοχή στις ευρωπαϊκές εκλογές φανερώνει κάποια αδιαφορία απέναντι στο ευρωπαϊκό θεσμικό σύστημα.

Φάνηκε λοιπόν αναγκαίο οι μελλοντικές θεσμικές μεταρρυθμίσεις να εξασφαλίσουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ομοφωνία από το αρχικό κιόλας στάδιο της σύλληψής τους. Η δήλωση που επισυνάφθηκε στη συνθήκη της Νίκαιας έθετε ως στόχο τη διεξαγωγή πλατιάς και εις βάθος συζήτησης. Ένα άτυπο δίκτυο των ενδιαφερόμενων οργανισμών, που θα ουσιαστικά θα λειτουργεί ως φόρουμ για το μέλλον της Ευρώπης, πρέπει να συμβάλει στην περισυλλογή για τις μελλοντικές θεσμικές μεταρρυθμίσεις. Για να έχει επιτυχία όμως το εγχείρημα αυτό η Επιτροπή προτείνει να δημιουργηθεί αλλά και να αξιοποιηθεί από τώρα έναν δίαυλο επικοινωνίας μεταξύ του φόρουμ αυτού και της συνέλευσης που θα σχηματιστεί στο μέλλον για να προετοιμάσει τις μεταρρυθμίσεις.

Σε περίπτωση που το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στο Λάκεν επιβεβαιώσει τις αποφάσεις που ελήφθησαν στην άτυπη συνάντηση στη Γάνδη, τότε στις αρχές του 2002 θα συγκληθεί μία συνέλευση. Η συνέλευση αυτή θα συγκεντρώσει τους εκπροσώπους από τις κυβερνήσεις και τα κοινοβούλια των κρατών μελών και των υποψήφιων προς ένταξη χωρών αλλά και τους εκπροσώπους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή όπως και η Επιτροπή των Περιφερειών κατέχουν θέση ενεργού παρατηρητή στη συνέλευση. ´Ετσι η συνέλευση θα αφουγκράζεται όχι μόνον τη δημόσια συζήτηση χάρη στην επικοινωνία της με το φόρουμ για το μέλλον της ένωσης αλλά και τις ανησυχίες των ευρωπαϊκών περιφερειών.

Η συνέλευση οφείλει να αποδείξει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να οικοδομηθεί διαφορετικά. Δεν δικαιούται να αποτύχει. Πρέπει να επιτύχει στους στόχους της. Έχει την ευθύνη να εγκύψει στις προσδοκίες όλης της Ευρώπης και να αποδείξει ότι μπορεί να προτείνει αξιόπιστες λύσεις για να ευοδωθεί η εμβάθυνση του ευρωπαϊκού σχεδίου και παράλληλα να ενισχυθεί η δημοκρατική νομιμποίηση και η αποτελεσματικότητα των θεσμικών μας οργάνων. Οι καρποί των εργασιών της πρέπει να είναι στο ύψος των περιστάσεων. Σε περίπτωση που τα καταφέρει, η Επιτροπή δηλώνει ότι πρώτη θα σπεύσει να προτείνει την υιοθέτηση των πορισμάτων της από τη διακυβερνητική διάσκεψη που θα αναθεωρήσει τις συνθήκες.

Η Επιτροπή τονίζει συνεπώς την ανάγκη να δοθεί ιδιαίτερη σημασία στον τρόπο οργάνωσης της συνέλευσης. Η εν λόγω συνέλευση παρά το ότι εμπνέεται από τη μέθοδο που χρησιμοποιήθηκε για τη σύνταξη του χάρτη των θεμελιωδών δικαιωμάτων, έχει εντολή σαφώς ευρύτερη αλλά και με ιδιαίτερο πολιτικό χαρακτήρα. Πρόεδρος της συνέλευσης αρμόζει να είναι προσωπικότητα αδιαμφισβήτητου κύρους και πανευρωπαϊκής εμβέλειας που θα παρουσιάζει σε τακτά χρονικά διαστήματα την πρόοδο των εργασιών στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Για να λόγους μεγαλύτερης αποτελεσματικότητας τον πρόεδρο θα επικουρεί ένα προεδρείο με περιορισμένο αριθμό μελών και μία επιχειρησιακή γραμματεία. Η εμπειρία από το χάρτη των θεμελιωδών δικαιωμάτων μας δίδαξε ότι η επίτευξη συναίνεσης είναι ιδιαίτερα χρήσιμη αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι επιβάλλεται αναγκαστικά η επιζήτηση της ομοφωνίας. Ωστόσο η Επιτροπή θεωρεί ότι για να εξασφαλισθεί η ποιότητα των εργασιών της συνέλευσης μέλημα της πρέπει να είναι η προβολή τόσο των κύριων τάσεων όσο και των μεμονωμένων θέσεων που θα διατυπωθούν. Πρόκειται για ιδιαίτερα σημαντική προϋπόθεση έτσι ώστε το μελλοντικό υλικό εργασίας της διακυβερνητικής διάσκεψης να είναι όσο το δυνατόν πιο φιλόδοξο, λειτουργικό και να διαθέτει τη μεγαλύτερη δυνατή συνοχή. Η Επιτροπή δεω θα μείνει ικανοποιημένη από συναίνεση που θα επιτευχθεί μετά από παζάρι.

Η Επιτροπή θα συμβάλει με τις προτάσεις της στις εργασίες της συνέλευσης. Επιπλέον τονίζει ότι έχει κορυφαία σημασία να έχουν περατωθεί οι εργασίες της διακυβερνητικής διάσκεψης πριν από τις ευρωπαϊκές εκλογές του 2004. Η αναθεώρηση των συνθηκών πρέπει να προηγηθεί των εκλογών για μην κληθούν οι πολίτες να προσέλθουν στις κάλπες μέσα σε ένα κλίμα αβεβαιότητας για τη μελλοντική εξέλιξη της Ένωσης και των θεσμών της.

τι διακυβευεται με τις μελλοντικεσ μεταρρυθμισεισ

Η δήλωση της Νίκαιας καθορίζει μεταξύ άλλων τέσσερις άξονες προβληματισμού: ο ρόλος των εθνικών κοινοβουλίων, η απλοποίηση των συνθηκών, το καθεστώς του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων και ο σαφέστερος καταμερισμός αρμοδιοτήτων μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κρατών μελών. Τα θέματα αυτά έχουν ιδιαίτερη σημασία αλλά δεν επαρκούν απέναντι στο μέγεθος των μεταρρυθμίσεων που απαιτούν οι μελλοντικές προκλήσεις. Πώς είναι δυνατόν να δώσουμε μία ολοκληρωμένη απάντηση στο ζήτημα των αρμοδιοτήτων χωρίς να αναρωτηθούμε προηγουμένως τι θέλουμε να επιτύχουμε μαζί; Πώς είναι δυνατόν να εξετάσουμε το ρόλο των εθνικών κοινοβουλίων, αν δεν υιοθετήσουμε μία γενικότερη προσέγγιση στο θέμα της νομιμότητας και της αποτελεσματικότητας των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων. Εάν η συνέλευση περιοριστεί στα τέσσερα αυτά ζητήματα που εντοπίσθηκαν στη Νίκαια, η αξιοπιστία της θα υποστεί πλήγμα. Για το λόγο αυτό η Επιτροπή φρονεί ότι τη βάση για τη συζήτηση πρέπει να αποτελέσει η δήλωση του Λάκεν. Η συνέλευση θα πρέπει εξάλλου να λάβει υπόψη τη δημόσια συζήτηση στα κράτη μέλη και να επιτρέψει σε όλους τους συμμετέχοντες στις εργασίες της να υποβάλουν τις εισηγήσεις τους για όποια θέματα κρίνουν σκόπιμο.

Εδραίωση του ευρωπαϊκού οράματος

Ανεξάρτητα από το εάν μιλάμε για την οικονομική και κοινωνική πρόοδο, την ενίσχυση της διεθνούς παρουσίας της Ένωσης, την προστασία των δικαιωμάτων του πολίτη, την εγκαθίδρυση ενός χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης ή για την ανάπτυξη του κοινοτικού κεκτημένου, οι μεγάλοι στόχοι που θέτει το άρθρο 2 της συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση δεν αποτελούν σε γενικές γραμμές αντικείμενο αμφισβήτησης. Διάσταση απόψεων προκύπτει μερικές φορές ως προς τον τρόπο επίτευξης των παραπάνω στόχων, πράγμα που αποδεικνύεται από την επιμονή στη διατήρηση του δικαιώματος αρνησικυρίας ή ακόμα και από την επιθυμία εξαίρεσης ή παρέκκλισης από τις παρούσες συνθήκες.

Η ένταξη των υποψήφιων χωρών θα διευρύνει ακόμα περισσότερο τις διαφορές μέσα στην Ένωση απλά και μόνον με την αύξηση του αριθμού των κρατών μελών. Η συνέλευση αναπόφευκτα θα διατυπώσει τις σκέψεις της όσον αφορά τις ενέργειες που πρέπει να γίνονται από κοινού. Βεβαίως δεν θα είναι ευθύνη δικιά της να υποβάλει προτάσεις για τη μελλοντική εξέλιξη των κοινών πολιτικών μας. Η Επιτροπή σύμφωνα με τις διαδικασίες που προβλέπονται στις συνθήκες, θα εξακολουθήσει να υποβάλει τις νομοθετικές προτάσεις που θα κρίνει απαραίτητες.

Παρά ταύτα η συνέλευση θα πρέπει να εξετάσει εάν και κατά πόσο η Ένωση διαθέτει τα ενδεικνυόμενα μέσα για να εκπληρώσει τους στόχους της. Όλοι είμαστε σύμφωνοι ότι την πολιτική της Ένωσης στα διεθνή νομισματικά και χρηματοοικονομικά θέματα πρέπει να διακρίνει συνοχή. Το ερώτημα όμως που τίθεται είναι αν πραγματικά διαθέτουμε την κατάλληλη οργάνωση για να έχουμε δυνατή και πάνω από όλα σταθερή φωνή. Το ίδιο ερώτημα εγείρεται και για την εξωτερική πολιτική όπου είναι προφανής η σημασία του να μιλούμε με μία μόνον φωνή. Ένα άλλο ζήτημα που τίθεται: μας επιτρέπουν οι συνθήκες να κάνουμε τις καλύτερες δυνατές επιλογές στον τομέα της οικονομικής πολιτικής, της φορολογίας, σε θέματα υπεράσπισης του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου ή της αστυνομικής και δικαστικής συνεργασίας; Για την καλύτερη προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης μερικοί και μεταξύ αυτών και η Επιτροπή είναι υπέρμαχοι της δημιουργίας θεσμού ευρωπαϊκού εισαγγελέα.

Με τα λίγα αυτά παραδείγματα η Επιτροπή θέλει να καταδείξει πόσο σημαντικό είναι να εξετάσουμε τα μέσα, τις επιλογές πολιτικής και τον τρόπο οργάνωσής μας έτσι ώστε να αξιολογήσουμε κατά πόσο αυτά επαρκούν για την εκπλήρωση των στόχων που ορίστηκαν από τα κράτη μέλη μέσα στις συνθήκες.

Αυτός ο προβληματισμός για το ευρωπαϊκό όραμα θα μας χρησιμεύσει ιδιώς για να κρίνουμε με ποιο πνεύμα και στόχους η συνέλεση οφείλει, σύμφωνα με τις επιταγές της συνθήκης της Νίκαιας, να πραγματοποιήσει και εν συνεχεί να διατηρήσει την ακριβέστερη οριοθέτηση των αρμοδιοτήτων σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας. Το συλλογικό συμφέρον απαιτεί να μην αμφισβητησούμε τα επιτεύγματα και τη συνολική συνοχή πενήντα ετών ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Ωστόσο Απαιτεί τώρα που το ευρωπαϊκό εγχείρημα φτάνει σε στάδιο ωριμότητας να εξετάσουμε προσεκτικά τις σημερινές αρμοδιοτήτες της Ένωσης για να προβούμε, αν χρειάζεται, σε ορισμένες επανεστιάσεις. Πρέπει πάντως να επιτύχουμε έναν όσο το δυνατόν ακριβέστερο εξορθολογισμό και διασαφήνιση των αρμοδιοτήτων μεταξύ της Ένωσης και των κρατών μελών. Μέριμνά μας πρέπει να είναι η άσκηση των αρμοδιοτήτων αυτών να συνάδει με το σεβασμό των αρχών της επικουρικότητας και της αναλογικότητας.

Η Ένωση ασκεί τις αρμοδιότητές της μόνον όταν οι συνθήκες, που έχει επικυρώσει κάθε κράτος μέλος σύμφωνα με τις αντίστοιχες θεσμικές διαδικασίες του, της αναθέτουν κάποια αποστολή και της προμηθεύουν τα μέσα για να τη φέρει εις πέρας. Όταν η Ένωση δεν διαθέτει αποκλειστική αρμοδιότητα, οφείλει να τηρεί τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας, δηλαδή να ενεργεί εφόσον και στο βαθμό που αυτό απαιτείται, για να επιτύχει τους στόχους της. Η μέθοδος αυτή δεν αμφισβητείται.

Ωστόσο ούτε η ερμηνεία των αρχών αυτών στις διάφορες διατάξεις των συνθηκών ούτε η εφαρμογή τους διακρίνονται από ομοιόμορφη λογική. Για να εξυπηρετήσει το γενικότερο συμφέρον η Ένωση προσαρμόζει τις ενέργειές της στις διάφορες ανάγκες που προκύπτουν με συνέπεια να μην είναι καθόλου εύκολο να περιγραφεί θεωρητικά η έκταση των κοινοτικών αρμοδιοτήτων στους τομείς όπου τα κράτη μέλη εξακολουθούν να διατηρούν και αυτά αρμοδιότητες. Εξάλλου με το να καταρτίζουμε καταλόγους αρμοδιοτήτων το μόνο που θα καταφέρνουμε είναι να δυσχεραίνουμε τη μετέπειτα εξέλιξη της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Η Επιτροπή προτείνει συνεπώς να επιδείξουμε ιδιαίτερη αφοσίωση στις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας, που μας επιτρέπουν να ενεργούμε στο κατάλληλο επίπεδο, αλλά και στον έλεγχο εφαρμογής τους.

Εξάλλου η συνέλευση αναμένεται να εξετάσει τον τρόπο καταμερισμού των αρμοδιοτήτων από τις συνθήκες και τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων όπως επίσης και τα έννομα μέσα που προβλέπονται για την άσκηση των αρμοδιοτήτων αυτών. Με τον τρόπο αυτό θα γίνει δυνατόν να φανεί να ξεχωρίσει ποια είναι τα διάφορα μοντέλα εκχώρησης αρμοδιοτήτων και να επιτευχθεί ο εξορθολογισμός τους. Η Ένωση θα έχει έτσι στη διάθεσή της κάποια μοντέλα για να προσαρμόσει τον παρόντα καταμερισμό των αρμοδιοτήτων μεταξύ των κρατών μελών και της Ένωσης κατά την εξέλιξη του ευρωπαϊκού οράματος.

Η απλοποίηση των συνθηκών, σε άμεση σύνδεση με τη σύλληψη του ευρωπαϊκού σχεδίου, θα μας επιτρέψει να συγκεντρώσουμε σε ένα βασικό κείμενο τις κύριες διατάξεις των συνθηκών. Σε ένα δεύτερο κείμενο θα συγκεντρωθούν οι υπόλοιπες διατάξεις. Η Επιτροπή είχε λάβει θέση υπέρ της λύσης αυτής με την ανακοίνωσή της 12ης Ιουλίου 2000 [1], σχετικά με τη μελέτη του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου της Φλωρεντίας. Μια βασική συνθήκη που θα έχει συνταχθεί έτσι, θα είναι πιο ευανάγνωστη και αυτός ο διαχωρισμός θα επιτρέψει να προβλέψουμε ελαφρές διαδικασίες αναθεώρησης, απαραίτητες για την Ευρωπαϊκή Ένωση που σύντομα θα αποτελείται από τριάντα μέλη.

[1] Μια θεμελιώδης συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση - ανακοίνωση της Επιτροπής της 12ης Ιουλίου 2000 (COM (2000) 434).

Η ίδια η απλοποίηση όμως δεν είναι δυνατόν να θέσει σε αμφισβήτηση τις πολιτικές επιλογές που ενέπνευσαν τους συντάκτες των συνθηκών. Οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι ορισμένες από τις επιλογές αυτές περιπλέκουν ιδιαίτερα τις συνθήκες μας. Για να δώσουμε μερικά μόνον παραδείγματα μπορούμε απλά να αναφερθούμε στο μηχανισμό λήψης αποφάσεων της Ένωσης που διακρίνεται από έναν υπέρογκο αριθμό θεσμικών διαδικασιών και μέσων. Είναι επίσης αλήθεια ότι υφίστανται μία σειρά από εξαιρέσεις και παρεκκλίσεις και ότι στην Ένωση συγκατοικούν κοινοτικές και διακυβερνητικές διαδικασίες. Η Επιτροπή πιστεύει ότι μέσα από τις εργασίες της συνέλευσης είναι δυνατόν να επανεξετάσουμε ορισμένες από τις επιλογές αυτές. Απαιτείται λοιπόν να αποσαφηνίσουμε τις πολιτικές αυτές παραμέτρους προτού ξεκινήσουν οι εργασίες απλοποίησης.

Ο χάρτης των θεμελιωδών δικαιωμάτων αναμένεται να βρει θέση μέσα στις συνθήκες μας μετά την αναμόρφωσή τους. Το κείμενο αυτό στο οποίο επιβεβαιώνονται επισήμως τα δικαιώματα και οι ελευθερίες που απορρέουν από τις διεθνείς και ευρωπαϊκές υποχρεώσεις αλλά και τις συνταγματικές παραδόσεις των κρατών μελών δεν θα μπορούσε να έχει άλλο καθεστώς. Ακόμα και αν κάποια τεχνικά θέματα αξίζει να εμβαθυνθούν, μια τέτοια ενέργεια θα δώσει στις συνθήκες ισχυρή πολιτική συνοχή αλλά και απλή και κατανοητή δομή.

Με τη διασαφήνιση των αρμοδιοτήτων, την απλοποίηση των συνθηκών και την εγγραφή του χάρτη των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην κοινοτική έννομη τάξη θα ενεργοποιείται μία διαδικασία συνταγματικής φύσης. Η Επιτροπή κρίνει σκόπιμο ύστερα από πενήντα χρόνια ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης να εξετάσει τη δυνατότητα να προικοδοτήσει την Ένωση με ένα θεμελιώδες κείμενο και να προβληματιστεί σχετικά με τις διαδικασίες έγκρισης και αναθεώρησής του.

Ενίσχυση της δημοκρατικής νομιμότητας και της αποτελεσματικότητας του ευρωπαϊκού θεσμικού συστήματος

Ποιους θεσμούς πρέπει να διαθέτουμε για να απογειώσουμε το ευρωπαϊκό όραμα; Το κοινοτικό σύστημα αυτή τη στιγμή ανταποκρίνεται ικανοποιητικά στις ανάγκες της Ένωσης αλλά πρέπει να το εξετάσουμε κάτω από το διπλό πρίσμα της δημοκρατικής νομιμότητας και της αποτελεσματικότητας. Η Επιτροπή θεωρεί ότι όσον αφορά το θέμα αυτό η συνέλευση δεν είναι δυνατόν να εξετάσει το ρόλο των εθνικών κοινοβουλίων χωρίς να αναρωτηθεί για τη δημοκρατική νομιμότητα των κοινών μας θεσμικών οργάνων και τη μεταξύ τους ισορροπία.

Ο νομοθετικός ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου αναμένεται να εδραιωθεί και ο τρόπος εκλογής των ευρωβουλευτών να προσαρμοστεί, όπως ήδη το προβλέπει η συνθήκη, με σκοπό να πλησιάσουν το εκλογικό σώμα οι βουλευτές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και να ενισχυθεί ο ρόλος των ευρωπαϊκών πολιτικών κομμάτων. Επίσης αναμένεται να τακτοποιηθεί καλύτερα η νομοθετική λειτουργία του Συμβουλίου. Ένα πρώτο και εύκολο βήμα προς την κατεύθυνση αυτή είναι να γίνει σαφής και διαφανής διαχωρισμός των νομοθετικών και των εκτελεστικών λειτουργιών του Συμβουλίου. Οι συνεδριάσεις του Συμβουλίου, όταν αυτό ασκεί τα νομοθετικά του καθήκοντα, θα πρέπει να είναι ανοιχτές στο κοινό. Η Επιτροπή από τη μεριά της πρέπει να εστιάσει την προσοχή της στις στρατηγικές αποστολές επιβεβαιώνοντας το δικαίωμα ανάληψης πρωτοβουλίας που διαθέτει. Όσον αφορά τον τρόπο διορισμού του προέδρου της Επιτροπής, είναι ανάγκη να συγκρίνουμε τα υπέρ και τα κατά οποιασδήποτε τυχόν αλλαγής λαμβάνοντας υπόψη τον πολύ ιδιαίτερο ρόλο που έχει αναθέσει στην Επιτροπή το παρόν σύστημα προς το γενικότερο ευρωπαϊκό συμφέρον.

Το θέμα του ρόλου των εθνικών κοινοβουλίων πρέπει να αποτελέσει αναπόσπαστο κομμάτι του από κοινού προβληματισμού. Σήμερα τα εθνικά κοινοβούλια επιτρέπουν την επικύρωση των συνθηκών. Η συμμετοχή τους στις εργασίες της συνέλευσης θα τους επιτρέψει να συμμετέχουν από την αρχή στη διαδικασία αναθεώρησης των συνθηκών. Ασκούν επίσης κοινοβουλευτικό έλεγχο σε μικρό ή μεγάλο βαθμό ανάλογα με την κοινοβουλευτική παράδοση κάθε χώρας απέναντι στους εκπροσώπους των κυβερνήσεων που απαρτίζουν το Συμβούλιο. Το πρωτόκολλο που επισυνάφθηκε στη συνθήκη του Άμστερνταμ ενίσχυσε την πληροφόρηση των εθνικών κοινοβουλίων για τις κοινοτικές νομοθετικές προτάσεις.

Είναι σκόπιμο να συνεχίσουμε τις προσπάθειές μας για να βελτιώσουμε τους μηχανισμούς αυτούς και να υιοθετήσουμε τις πιο αποτελεσματικές λύσεις έτσι ώστε τα εθνικά κοινοβούλια να μην παραμείνουν έξω από τις ευρωπαϊκές αποφάσεις. Παράλληλα όμως μέλημα μας πρέπει να είναι να διατηρήσουμε τη συνολική αποτελεσματικότητα του κοινοτικού συστήματος, κάτι που δεν θα ήταν δυνατό αν δημιουργηθεί ένα νέο νομοθετικό σώμα.

Για να επιτύχουμε μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα πρέπει να διευρύνουμε το πεδίο λήψης των αποφάσεων με ειδική πλειοψηφία, κάτι που δεν έγινε δυνατόν με τη συνθήκη της Νίκαιας.

Πρέπει να εργαστούμε με το πνεύμα αυτό αποτελεσματικότητας για να διασαφηνίσουμε τα καθήκοντα που αναλογούν σε καθένα από τους θεσμούς μας. Στην κατεύθυνση αυτή οφείλουμε να εγκαθιδρύσουμε μέσα στο θεσμικό σύστημα μία αληθινή λειτουργία της εκτελεστικής εξουσίας αλλά και να βελτιώσουμε τη συνεργασία των κρατών μελών για την προετοιμασία και κατόπιν την εφαρμογή των κοινών πολιτικών. Είναι επίσης αναγκαίο να ξεκαθαρίσουμε το τι ανήκει στο νομοθετικό τομέα και τι όχι έτσι ώστε ο ευρωπαίος νομοθέτης να ορίζει τους γενικούς κανόνες χωρίς να κωδικοποιεί αναλυτικά τις λεπτομέρειες του τρόπου εφαρμογής τους.

Όσον αφορά τώρα τη λειτουργία των θεσμικών οργάνων η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ξεκίνησε μία σημαντική μεταρρύθμιση της διοικητικής της οργάνωσης που θα φτάσει έως το επίπεδο των επιτρόπων, όταν αρχίσει να ισχύει η συνθήκη της Νίκαιας και αυξηθεί ο αριθμός τους. Η βελτίωση της λειτουργίας του Συμβουλίου είναι επίσης αναγκαία. Η συνέλευση θα εξετάσει εξάλλου το ρόλο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου το οποίο αναμένεται να επανεστιάσει τις εργασίες του γύρω από τα καθήκοντά του για την καθιέρωση γενικών κατευθύνσεων και να τις προετοιμάζει με πιο διαφανή και συλλογικό τρόπο, μέσα στο θεσμικό πλαίσιο. Οι αλλαγές στις μεθόδους εργασίας εργασίας των θεσμικών οργάνων δεν επιβάλλουν την τροποποίηση των συνθηκών. Εξάλλου το λευκό βιβλίο για την ευρωπαϊκή διακυβέρνηση έχει υπογραμμίσει πόσο σημαντικό είναι να βελτιώσουμε από τώρα τη λειτουργία της Ένωσης.

συμπερασμα

Η σκοπιμότητα του ευρωπαϊκού οράματος που ανέτειλς μέσα από τους παγκόσμιους πολέμους του 20ου αιώνα, επιβεβαιώνεται καθημερινά. Οι πολίτες εκφράζουν σκεπτικισμό και ανησυχία απέναντι στην Ευρώπη αλλά, όπως το αποδεικνύει η δημόσια συζήτηση, συνειδητοποιούν την ανάγκη για κοινές πολιτικές. Απαιτούν η Ευρώπη να δίνει τις απαντήσεις, να διαθέτει καλύτερη οργάνωση για να ανταποκριθεί στις προκλήσεις της παγκοσμιοποίησης και για να αντιμετωπίζει τις διεθνείς κρίσεις. Απαιτούν μία Ευρώπη που να ελέγχει τις μεταναστευτικές ροές, μία Ευρώπη με μεγαλύτερη συνοχή σε θέματα οικονομικής πολιτικής και απασχόλησης.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει την ικανότητα να ικανοποιήσει τις προσδοκίες αυτές. Μέσω της πολιτικής βούλησης των ηγετών της, όπως αυτή εκφράζεται στο πιο ψηλό επίπεδο μέσα στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Μέσα από το πολύ ειδικό θεσμικό της σύστημα που διέπεται από κανόνες δικαίου και διαδικασίες όπου τα ευρωπαϊκά διακυβεύματα συζητιούνται ανοιχτά από όλους και οι αποφάσεις επιβάλλονται σε όλους.

Για να οικοδομήσει τη σημερινή Ευρώπη, η κοινοτική μέθοδος μπόρεσε να υπερκεράσει τις διακυβερνητικές λύσεις χωρίς όμως να επιβάλει στους ευρωπαϊκούς θεσμούς κάποιο εθνικό μοντέλο που θα αδυνατούσε να ανταποκριθεί στην ποικιλομορφία των συνταγματικών παραδόσεων των κρατών μελών. Η Ευρώπη απέδειξε την αποτελεσματικότητά της και αυτή ακριβώς την αποτελεσματικότητα πρέπει να τη διατηρήσει. Πρέπει να κερδίσει και στο μέτωπο της δημοκρατικής νομιμότητας. Άρα οι μελλοντικές μεταρρυθμίσεις των συνθηκών θα πρέπει να ανανεώσουν με συνέπεια την κοινοτική μέθοδο. Η Επιτροπή θα συμβάλει στις εργασίες της συνέλευσης μεριμνώντας για το γενικότερο συμφέρον σύμφωνα με το ρόλο που της αναθέτουν οι Συνθήκες.