Ψήφισμα της Επιτροπής των Περιφερειών "Για ένα ευρωπαϊκό συνταγματικό πλαίσιο"

(2001/C 22/02)

H ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ,

έχοντας υπόψη τα συμπεράσματα της προεδρίας των Ευρωπαϊκών Συμβουλίων της Κολωνίας και του Ελσίνκι, όπου επιβεβαιώνεται η βούληση να συγκληθεί Διακυβερνητική Διάσκεψη για την επίλυση των θεσμικών θεμάτων που δεν διευθετήθηκαν στο Άμστερνταμ και τα οποία πρέπει να ρυθμισθούν πριν από τη διεύρυνση·

έχοντας υπόψη την απόφαση των Ευρωπαϊκών Συμβουλίων της Κολωνίας και του Τάμπερε περί καταρτίσεως Χάρτη των θεμελιωδών δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης·

έχοντας υπόψη την έκθεση της ομάδας εμπειρογνωμόνων, υπό την προεδρία του κ. Dehaene·

έχοντας υπόψη τη συμβολή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην προετοιμασία της Διακυβερνητικής Διάσκεψης της 10ης Νοεμβρίου 1999, καθώς και τη γνώμη της 26.1.2000 με τίτλο "Προσαρμογή των οργάνων για την επιτυχία της διεύρυνσης" (COM(2000) 34 τελικό)·

έχοντας υπόψη την Ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής της 12.7.2000 με τίτλο "Μια θεμελιώδης συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση" (COM(2000) 434 τελικό)·

έχοντας υπόψη τη γνωμοδότηση της ΕΤΠ της 16ης Φεβρουαρίου 2000 με θέμα "Τη διαδικασία κατάρτισης ενός Ευρωπαϊκού Χάρτη θεμελιωδών δικαιωμάτων" (CdR 327/99 fin)(1)·

έχοντας υπόψη τη γνωμοδότηση της ΕΤΠ της 17ης Φεβρουαρίου 2000 με θέμα "Διακυβερνητική Διάσκεψη 2000" (CdR 53/99 fin)(2)·

έχοντας υπόψη το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με τις προτάσεις για τη Διακυβερνητική Διάσκεψη, το οποίο υιοθετήθηκε στις 13 Απριλίου 2000 (Α5-0086/2000)·

έχοντας υπόψη το σχέδιο έκθεσης της επιτροπής θεσμικών θεμάτων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με τη συνταγματοποίηση των Συνθηκών (PE 286.949)·

έχοντας υπόψη την απόφαση του Προεδρείου της 10ης Μαρτίου 1999, σύμφωνα με το άρθρο 265 παρ. 5 της Συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας να καταρτισθεί ψήφισμα για το ευρωπαϊκό Σύνταγμα και να ανατεθεί στην επιτροπή θεσμικών θεμάτων η διεξαγωγή των σχετικών εργασιών·

έχοντας υπόψη το σχέδιο ψηφίσματος που υιοθετήθηκε την Παρασκευή 9 Ιουνίου 2000 από την ομάδα εργασίας "ευρωπαϊκό σύνταγμα" που συστάθηκε στα πλαίσια της επιτροπής θεσμικών θεμάτων·

έχοντας υπόψη το σχέδιο ψηφίσματος με τίτλο "Για ένα ευρωπαϊκό συνταγματικό πλαίσιο" (CdR 144/2000 rev. 1, εισηγήτρια: η κα Bressο (Ι, ΕΣΚ)), που υιοθέτησε η επιτροπή θεσμικών θεμάτων κατά τη συνεδρίασή της 5ης Ιουλίου 2000·

έχοντας υπόψη ότι η νομιμότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης βασίζεται τόσο στα κράτη όσο και στους λαούς της·

έχοντας υπόψη ότι το υφιστάμενο δημοκρατικό έλλειμμα αναμφίβολα θα αυξηθεί μετά τη διεύρυνση εάν δεν επιλυθούν τα θεσμικά προβλήματα·

λαμβάνοντας υπόψη τις μεγάλες αλλαγές που συντελέστηκαν κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών και την τρέχουσα θεσμική μεταρρύθμιση στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης·

υιοθέτησε, κατά τη διάρκεια της 35ης συνόδου ολομέλειας της 20ής και 21ης Σεπτεμβρίου 2000 (συνεδρίαση της 20ής Σεπτεμβρίου), το ακόλουθο ψήφισμα.

Η Επιτροπή των Περιφερειών

1. θεωρεί ότι οι τρέχουσες θεσμικές μεταρρυθμίσεις θα επηρεάσουν σε μεγάλο βαθμό το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

2. πιστεύει ότι πρέπει να προβεί σε πιο εμπεριστατωμένη ανάλυση των διαδικασιών και των επιπτώσεων που αυτές, αναμφίβολα, θα έχουν για τις τοπικές και περιφερειακές αρχές και, ιδιαίτερα, πρέπει να εξετάσει το ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν τόσο σε κοινοτικό επίπεδο όσο και σε σχέση με τους πολίτες στις νέες συνθήκες που θα δημιουργηθούν από τις τρέχουσες εξελίξεις·

3. πιστεύει, εξάλλου, ότι μπορεί να εξετασθεί η εν λόγω ανάλυση στις καλύτερες δυνατές συνθήκες με τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα και, ιδιαίτερα, με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, σεβόμενη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του καθενός. Γι' αυτό θεωρεί απαραίτητη τη διεξαγωγή μόνιμου διαλόγου σχετικά με τα θεσμικά θέματα, ανάμεσα στην επιτροπή θεσμικών θεμάτων της ΕΤΠ και την Επιτροπή Συνταγματικών Θεμάτων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου·

4. διαπιστώνει ότι οι υπό εξέλιξη εργασίες της Διακυβερνητικής Διάσκεψης καθώς και οι εργασίες για τη σύνταξη του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετίζονται μεταξύ τους·

5. λυπάται για το γεγονός ότι τα δύο αρμόδια θεσμικά όργανα συμμετέχουν σε μικρό βαθμό στις διαδικασίες κατάρτισης και στις διαβουλεύσεις που προβλέπονται γι' αυτά, και υπογραμμίζει την έλλειψη συνοχής όσων τονίζουν, αφενός, την ανάγκη να υπάρξει προοδευτικά μεγαλύτερη δέσμευση εκ μέρους των Ευρωπαίων πολιτών και, αφετέρου, δεν λαμβάνουν υπόψη το γνωμοδοτικό ρόλο των εκπροσώπων των πιο κοντινών στους πολίτες οργάνων. Εάν η Ευρώπη πρέπει να οικοδομηθεί από και για τους πολίτες, ο ρόλος των τοπικών και των περιφερειακών αρχών, σε όλη την Ευρώπη, καθίσταται ουσιώδης·

6. θεωρεί ότι οι τρέχουσες θεσμικές μεταρρυθμίσεις παρέχουν την ευκαιρία να διασαφηνισθεί ποια πρέπει να είναι η εφαρμογή της αρχής της επικουρικότητας σε κοινοτικό επίπεδο καθώς και τα μέσα που θα διασφαλίζουν και θα εγγυούνται την τήρησή της μέσω μιας σαφούς διάρθρωσης των αρμοδιοτήτων στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι οποίες βασίζονται σε σχέσεις συνεργασίας και ισότητας μεταξύ των πεδίων διακυβέρνησης·

7. θεωρεί απαραίτητο τον προβληματισμό σχετικά με τη φύση της διαδικασίας αλλαγής καθώς και σχετικά με τις ενδεχόμενες μελλοντικές εξελίξεις·

8. επιβεβαιώνει τη διπλή ανάγκη για εκδημοκρατισμό και διαφάνεια στην Ευρωπαϊκή Ένωση, την οποία έχει υπογραμμίσει στη γνωμοδότησή της σχετικά με τη Διακυβερνητική Διάσκεψη·

9. υπογραμμίζει ότι ο εκδημοκρατισμός των θεσμών περνά μέσα από τον εκδημοκρατισμό των διαδικασιών λήψης αποφάσεων, και ότι τούτο μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο με τη συμμετοχή των πολιτών και των αιρετών αντιπροσώπων τους, ιδιαίτερα σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο·

10. υπενθυμίζει ότι χρειάζεται να ληφθούν επειγόντως αποφάσεις σχετικά με τις θεσμικές μεταρρυθμίσεις εν όψει της διεύρυνσης της ΕΕ. Οι μεταρρυθμίσεις πρέπει να είναι ουσιαστικές, συγκεκριμένες και να συντελεστούν γρήγορα. Χρειάζονται σαφείς κανόνες, οι οποίοι θα δώσουν στην Ένωση τη δυνατότητα να αναλάβει τις προκλήσεις που της παρουσιάζονται, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα την ειρήνη, την ασφάλεια και την ευημερία που η ολοκλήρωση μπόρεσε να εξασφαλίσει στην Ευρώπη κατά τη διάρκεια των τελευταίων 50 ετών. Ωστόσο, η διεύρυνση δεν επιδέχεται πλέον καμία αναβολή και ακόμη, οι χώρες μέλη πρέπει να συμμετάσχουν στις συζητήσεις για τις μεταρρυθμίσεις·

Προς τούτο:

11. υπογραμμίζει ότι καθώς υλοποιείται η διεύρυνση της ΕΕ, αυξάνεται και η ανάγκη για διαφάνεια, η οποία σήμερα απουσιάζει από τις Συνθήκες, και αποτελεί στο εξής αίτημα πολλών πλευρών·

12. πιστεύει ότι η Ευρώπη διαθέτει παρακαταθήκη κοινών αξιών οι οποίες πρέπει να διατηρηθούν και να προστατευθούν με τη βοήθεια ενός μέσου που θα εγγυάται τον απαραβίαστο χαρακτήρα τους·

13. θεωρεί ότι τα μεγάλα κοινά επιτεύγματα όπως είναι το ευρωπαϊκό νόμισμα σημαίνουν ήδη παραχώρηση εθνικής κυριαρχίας·

14. επιβεβαιώνει ότι οι τρέχουσες ιστορικές αλλαγές απαιτούν μεγαλύτερη διαφάνεια όχι μόνο στα θεσμικά όργανα αλλά και στη μέθοδο αναθεώρησης των Συνθηκών·

15. διαπιστώνει ότι σε πολλές χώρες διεξάγεται σήμερα δημόσιος διάλογος σχετικά με την ευκαιρία που παρουσιάζεται τόσο να αποκτήσει η Ευρώπη ένα ευρωπαϊκό συνταγματικό πλαίσιο που θα αποβλέπει στη διασφάλιση των κοινών αξιών, την αναφορά των θεμελιωδών αρχών και τη συγκέντρωση των βασικών κανόνων για τη δημοκρατική λειτουργία της ευρωπαϊκής κοινωνίας όσο και να προσδιορισθεί η διάρθρωση αρμοδιοτήτων στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης· ένα τέτοιο έγγραφο θα εκλαμβανόταν από πολλούς ως ένα μέσο για να επιτευχθεί η σταθερότητα και η μακροβιότητα του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, το οποίο βρίσκεται σήμερα υπό κατασκευή·

16. υπογραμμίζει ότι στην Ευρώπη οι παραδόσεις διαφέρουν σχετικά με το θέμα· ορισμένα κράτη έχουν γραπτό σύνταγμα ενώ άλλα όχι, σε ορισμένα κράτη η διάκριση των εξουσιών βασίζεται σε μόνιμο διάλογο και διαπραγματεύσεις, σε μερικά κράτη οι περιφέρειες διαθέτουν ευρείες εξουσίες, ενώ σε άλλα κράτη δε συμβαίνει κάτι τέτοιο·

17. θεωρεί απαραίτητο να προωθηθεί σε όλα τα κράτη μέλη καθώς και στις τοπικές και περιφερειακές αρχές ο δημόσιος διάλογος σχετικά με το μέλλον της Ένωσης, μέσω του οποίου θα διευκρινισθεί τι θα έπρεπε να σημαίνει "ένα ευρωπαϊκό συνταγματικό πλαίσιο" και ποια μπορεί να είναι τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά του·

18. επαναλαμβάνει, σχετικά με αυτό, ότι ένα τέτοιο ευρωπαϊκό συνταγματικό πλαίσιο θα είχε συμπληρωματικό χαρακτήρα έναντι των εθνικών συνταγμάτων των κρατών μελών, όπου ήδη υφίστανται, και ότι θα πρέπει να στηρίζεται στη σύναψη σύμβασης μεταξύ των κρατών μελών·

19. θεωρεί ότι η έκφραση "ευρωπαϊκό συνταγματικό πλαίσιο" θα αποτελούσε σημαντικό σημείο αναφοράς, το οποίο θα μπορούσαν να κατανοήσουν οι πολίτες εάν, με τρόπο σαφή και περιεκτικό, η συνταγματική πράξη επέτρεπε την αξιολόγηση:

- των αρχών και των αξιών στις οποίες βασίζεται η Ευρωπαϊκή Ένωση, συμπεριλαμβανομένου του σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών των πολιτών, της πολιτιστικής και γλωσσικής πολυμορφίας, καθώς και της αρχής της επικουρικότητας·

- της διάρθρωσης των θεσμικών οργάνων καθώς και της διαδικασίας λήψης αποφάσεων·

- των αρμοδιοτήτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι οποίες βασίζονται στην εφαρμογή της αρχής της επικουρικότητας και σε μια σαφή αναφορά των αρμοδιοτήτων που της αντιστοιχούν για κάθε τομέα·

- των κανόνων χρηματοδότησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης·

- της διαδικασίας αναθεώρησης του ίδιου του συνταγματικού πλαισίου που πρέπει να εγγυάται ότι η τελική απόφαση θα λαμβάνεται από τα κράτη μέλη και τα εθνικά κοινοβούλια·

20. κρίνει σκόπιμο να υπογραμμίσει τον ενεργό ρόλο των τοπικών και περιφερειακών αρχών στην διαδικασία της εξέλιξης προς ένα σύνταγμα και ο οποίος ασκείται με τη μεσολάβηση της Επιτροπής των Περιφερειών·

21. επιβεβαιώνει ότι στα πλαίσια της διαδικασίας συνταγματικού χαρακτήρα για τον προσδιορισμό των μορφών διακυβέρνησης, η σημασία των τοπικών και περιφερειακών αρχών στο δημόσιο διάλογο είναι διπλή, διότι αναπτύσσουν στενές σχέσεις τόσο με τους πολίτες όσο και με τις κυβερνήσεις των κρατών μελών, που κατέχουν σήμερα την εξουσία να επιφέρουν μεταρρυθμίσεις στην Ένωση.

22. επιβεβαιώνει, εξάλλου, ότι η ΕΤΠ θεωρεί σημαντικό να συμβάλει στη συζήτηση θεμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε επίπεδο τοπικών οργανισμών, περιφερειών και κρατών μελών, προσεγγίζοντας και άλλα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, και καλεί το σύνολο των τοπικών και περιφερειακών αρχών να συμμετάσχουν ενεργά στην εν λόγω διαδικασία·

23. σημειώνει ότι η αποτελεσματικότερη εφαρμογή της αρχής της επικουρικότητας σε σχέση με τη σημερινή πρακτική, αποτελεί σήμερα τον πυρήνα του θεσμικού προβλήματος στην Ευρώπη, και ότι θα συνεχίσει να αγωνίζεται για την αποτελεσματική διαφύλαξη της αρχής της επικουρικότητας μέσω της σαφούς οριοθέτησης των αρμοδιοτήτων στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης με βάση την αρχή της επικουρικότητας, καθώς και για τη νομική προστασία της εν λόγω αρχής·

24. επαναλαμβάνει τη βούλησή της να συμμετάσχει ενεργώς στη συζήτηση με θέμα τη διαχείριση της εξουσίας που άρχισε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενόψει της κατάρτισης του Λευκού Βιβλίου, επιβεβαιώνοντας την σημασία των τοπικών και περιφερειακών φορέων σε αυτό το νέο μελλοντικό υπόδειγμα διακυβέρνησης·

25. λυπάται για το γεγονός ότι, σε ό,τι αφορά τη μεταρρύθμιση της Επιτροπής των Περιφερειών, τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα περιορίζονται σε προβληματισμούς που αφορούν τον αριθμό των εδρών, παρά την παράλληλη αξιοποίηση των δυνατοτήτων της·

26. ζητεί επίμονα να της αναγνωρισθεί το καθεστώς του θεσμικού οργάνου με δικαίωμα πρόσβασης στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο και δεσμεύεται ότι θα συνεχίσει να αγωνίζεται μέχρι να πραγματοποιηθεί αυτό·

27. έχει γνώση της απουσίας ομοφωνίας των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των τοπικών και περιφερειακών αρχών τους όσον αφορά τη σκοπιμότητα εκπόνησης ευρωπαϊκού συντάγματος. Κατά συνέπεια, είναι απαραίτητο να εξετασθεί το ζήτημα εις βάθος μέσω ευρείας συζήτησης, πριν αρχίσει η διαδικασία που θα καταλήξει στην εκπόνηση ενός ευρωπαϊκού συνταγματικού πλαισίου.

Με βάση τα παραπάνω, η Επιτροπή των Περιφερειών:

28. κρίνει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει τώρα να αξιολογήσει τις συνέπειες μιας εξέλιξης που θα οδηγεί σε ένα σύνταγμα. Θεωρεί ότι τα κύρια σημεία αναφοράς είναι οι κοινές αξίες της Ένωσης, οι λόγοι συνεργασίας, η διαφάνεια της λειτουργίας της Ένωσης καθώς και η προώθηση δημοκρατικότερων μέσων αναθεώρησης των Συνθηκών·

29. καλεί όλες τις τοπικές και περιφερειακές ευρωπαϊκές αρχές να διαδραματίσουν ενεργό ρόλο προκειμένου να μπορέσει να επεκταθεί ο διάλογος σε όλες τις χώρες και σε όλα τα επίπεδα, και να μπορέσουν έτσι να συμμετάσχουν όλοι οι πολίτες διατυπώνοντας τις απόψεις τους. Το ζήτημα της ενδεχόμενης συνταγματικής εξέλιξης αφορά όλους τους πολίτες και έχει μεγάλη σημασία σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο στην Ευρώπη. Το ζήτημα αυτό δεν μπορεί να περιορισθεί μόνο σε εθνικό επίπεδο

30. πιστεύει ότι μια εξέλιξη που θα είχε ως αποτέλεσμα να αποκτήσουν οι συνθήκες συνταγματικό χαρακτήρα πρέπει να λάβει υπόψη τις συνέπειες για τις τοπικές και περιφερειακές αρχές. Τούτο ισχύει για όλες τις πιθανές μεταβολές της υφιστάμενης ισορροπίας μεταξύ της Ένωσης και των κρατών μελών, οι οποίες ενδέχεται να έχουν επιπτώσεις στην εμβέλεια των αρμοδιοτήτων των τοπικών και περιφερειακών αρχών. Η αυστηρή τήρηση της αρχής της επικουρικότητας έχει θεμελιώδη σημασία. Επιπλέον, μια συνταγματική εξέλιξη πρέπει να λάβει υπόψη και να σεβαστεί την τοπική και την περιφερειακή αυτονομία, σύμφωνα με την παράδοση των διαφόρων κρατών μελών.

31. ζητεί από τον Πρόεδρό της να διαβιβάσει το παρόν ψήφισμα στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τις κυβερνήσεις και τα κοινοβούλια των κρατών μελών.

Βρυξέλλες, 20 Σεπτεμβρίου 2000.

Ο Πρόεδρος

της Επιτροπής των Περιφερειών

Jos Chabert

(1) ΕΕ C 156 της 6.6.2000, σ. 1.

(2) ΕΕ C 156 της 6.6.2000, σ. 6.