Γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής σχετικά με την "Πρόταση κανονισμού (ΕΚ) του Συμβουλίου για την τροποποίηση του κανονισμού (EΟΚ) αριθ. 1911/91 για την εφαρμογή των διατάξεων του κοινοτικού δικαίου στις Καναρίους Νήσους"

(1999/C 329/09)

Στις 8 Σεπτεμβρίου 1999, και σύμφωνα με το άρθρο 262 της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, το Συμβούλιο αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την ανωτέρω πρόταση.

Το τμήμα "Οικονομική και νομισματική ένωση, οικονομική και κοινωνική συνοχή", στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών της ΟΚΕ, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του την 1η Σεπτεμβρίου 1999, με βάση εισηγητική έκθεση του κ. John Simpson.

Κατά την 366η σύνοδο ολομέλειας της 22ας και 23ης Σεπτεμβρίου 1999 (συνεδρίαση της 22ας Σεπτεμβρίου 1999), η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 114 ψήφους υπέρ και 1 αποχή την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Εισαγωγή

1.1. Η Επιτροπή υπέβαλε πρόταση για την υιοθέτηση ενός νέου κανονισμού του Συμβουλίου για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΟΚ) αριθ. 1911/91 σχετικά με την εφαρμογή των διατάξεων του κοινοτικού δικαίου στις Καναρίους Νήσους.

1.2. Με την εν λόγω τροποποίηση αναστέλλεται μέχρι τις 30 Ιουνίου 2000 η ισχύς της απαίτησης για την περαιτέρω μείωση του βαθμού προστασίας της τοπικής παραγωγής ενός περιορισμένου αριθμού προϊόντων, μέσω της επιβολής ενός τοπικού φόρου επί της παραγωγής και των εισαγωγών (περισσότερες λεπτομέρειες στη συνέχεια). Βάσει του ισχύοντος κανονισμού έχει αρχίσει από την 31η Δεκεμβρίου 1996 η σταδιακή μείωση, κατά 20 % ετησίως, του εν λόγω φόρου με στόχο την πλήρη κατάργησή του μέχρι την 31η Δεκεμβρίου 2000. Από την ημερομηνία αυτή θα αρχίσει η πλήρης εφαρμογή του Κοινού Δασμολογίου της Ευρωπαϊκής Κοινότητας στις Καναρίους Νήσους.

1.3. Πράγματι, με την τροποποίηση αναβάλλεται για έξι μήνες η μείωση που θα είχε διαφορετικά πραγματοποιηθεί στις 31 Δεκεμβρίου 1999. Κατά τη διάρκεια της αναβολής η Επιτροπή θα προβεί στην εξέταση των συνεπειών της κατάργησης του εν λόγω φόρου για τους τομείς προϊόντων τους οποίους αφορά. Επίσης, θα εξετασθεί το κατά πόσον είναι απαραίτητη η λήψη περαιτέρω μέτρων για την προστασία των ευαίσθητων αυτών τομέων και στην περίπτωση που αυτό κριθεί αναγκαίο θα υποβληθεί νέα πρόταση προς το Συμβούλιο.

1.4. Για την υιοθέτηση της παρούσας τροποποίησης απαιτείται ομόφωνη απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.

1.5. Στην περίπτωση που υπάρξουν νέες διευθετήσεις, για τις οποίες θα πρέπει να ληφθεί σχετική απόφαση το 2000, οι σχετικές αποφάσεις θα ληφθούν από το Συμβούλιο με ειδική πλειοψηφία βάσει του άρθρου 299(2), όπως αυτό τροποποιήθηκε από τη Συνθήκη του Άμστερνταμ.

2. Ειδικές διατάξεις που ισχύουν για τις Καναρίους Νήσους

2.1. Οι Κανάριοι Νήσοι αποτελούν τμήμα της ΕΕ μετά την προσχώρηση σε αυτή της Ισπανίας το 1986.

2.2. Στην Πράξη Προσχώρησης της Ισπανίας και της Πορτογαλίας αναγνωρίζεται η δύσκολη οικονομική και κοινωνική κατάσταση στην οποία βρίσκονται τα νησιά του Αρχιπελάγους(1). Στο πλαίσιο της αναγνώρισης των εν λόγω δυσκολιών οι Κανάριοι Νήσοι εξαιρέθηκαν, αρχικά, από το τελωνειακό καθεστώς της Κοινότητας και το πεδίο εφαρμογής της Κοινής Εμπορικής Πολιτικής, καθώς και της κοινής γεωργικής και αλιευτικής πολιτικής.

2.3. Κατά τα τελευταία έτη ελήφθησαν μία σειρά μέτρων που είχαν ως αποτέλεσμα τον σταδιακό περιορισμό τόσο της έκτασης όσο και των συνεπειών των εν λόγω εξαιρέσεων.

2.4. Η εφαρμογή του συστήματος φορολόγησης ΑΡΙΜ (φόρος "Arbitrio στην παραγωγή και στις εισαγωγές") (Βλ. κατωτέρω) άρχισε το 1973 και συνεχίσθηκε και μετά την προσχώρηση στην Κοινότητα. Στόχος του εν λόγω φόρου ήταν η φορολογική προστασία ορισμένων ευαίσθητων τομέων της μεταποιητικής βιομηχανίας των νήσων.

2.5. Τα ειδικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι Κανάριοι Νήσοι, ως μία από τις πλέον απομακρυσμένες περιοχές της Κοινότητας, έχει αναγνωρισθεί κατά διαφόρους τρόπους. Μεταξύ αυτών θα πρέπει να αναφερθούν:

1. Ο κανονισμός (ΕΟΚ) αριθ. 1911/91 του Συμβουλίου που καθορίζει τον τρόπο εφαρμογής των διατάξεων του κοινοτικού δικαίου στις Καναρίους Νήσους(2)·

2. Η απόφαση του Συμβουλίου σχετικά με τη θέσπιση ενός προγράμματος ειδικών μέτρων για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που οφείλονται στον απομακρυσμένο και νησιωτικό χαρακτήρα των Καναρίων Νήσων (Poseican) (91/314/EEC)(3)·

3. Η απόφαση της Επιτροπής σχετικά με τον φόρο επί των προϊόντων και της παραγωγής ("Arbitrio στην παραγωγή και στις εισαγωγές", APIM) βάσει των ειδικών διατάξεων του κανονισμού 1911/91(4)·

4. Η οδηγία του Συμβουλίου 1601/92 με την οποία θεσπίστηκε ένα ειδικό σύστημα εφοδιασμού και αντίστοιχα ειδικά μέτρα που αφορούν το εμπόριο μιας σειράς γεωργικών προϊόντων για τα οποία πρέπει να προβλεφθεί προσωρινή παρέκκλιση από την κοινή γεωργική πολιτική.

5. Η απόφαση της Επιτροπής, στο πλαίσιο της κοινοτικής πρωτοβουλίας Regis II, για την εφαρμογή ειδικού προγράμματος, κατά την περίοδο 1994-1999, με σκοπό την επιτάχυνση της διαδικασίας οικονομικής ενσωμάτωσης στην Κοινότητα, που προέβλεπε τη διάθεση από την Κοινότητα 216,9 εκ. Εcu, εκ των οποίων το 94 % από το ΕΤΠΑ και 6 % από το ΕΓΤΠΕ, στο πλαίσιο ενός συνολικού προϋπολογισμού ύψους 385,5 εκ. Εcu·

6. Η παροχή υποστήριξης εκ μέρους των Διαρθρωτικών Ταμείων, κατά την περίοδο 1994-1999, με τη διάθεση 660 εκ. Εcu στο πλαίσιο ενός προγράμματος το οποίο προέβλεπε την παροχή, τόσο κρατικής όσο και ιδιωτικής, χρηματοδότησης συνολικού ύψους 1,052 εκ. Εcu.(5), σε τιμές του 1994. Στα προαναφερθέντα ποσά δεν περιλαμβάνονται τα ποσά που διατέθηκαν στο πλαίσιο των ισπανικών πολυπεριφερειακών προγραμμάτων.

3. Το σύστημα APIM (arbitrio στην παραγωγή και στις εισαγωγές)

3.1. Η πρόταση προβλέπει τη συνέχιση της εφαρμογής του συστήματος APIM για επτά ομάδες προϊόντων, με τον ίδιο συντελεστή, μέχρι την 30ή Ιουνίου 2000.

3.2. Τα προαναφερθέντα ισχύουν για συγκεκριμένες ομάδες προϊόντων, σύμφωνα με την ονοματολογία του κοινού δασμολογίου. Η αναλυτική ταξινόμηση των εν λόγω προϊόντων παρουσιάζεται σε παράρτημα της παρούσας πρότασης. Οι ομάδες προϊόντων είναι οι ακόλουθες:

- τα διάφορα είδη διατροφής

- τα προϊόντα καπνού

- τα χημικά προϊόντα

- το χαρτί

- τα υφάσματα

- οι μεταλλουργικές βιομηχανίες

- λοιπά κατεργασμένα προϊόντα (όπως αναφέρονται)

3.3. Η Επιτροπή έχει καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η κατάργηση του ΑΡΙΜ θα επηρεάσει αρνητικά την απασχόληση στους τομείς που αναφέρονται στο σημείο 3.2. Έχουν πραγματοποιηθεί αναλυτικές εκτιμήσεις για τις αρνητικές συνέπειες που θα υπάρξουν σχετικά με την απασχόληση σε κάθε τομέα.

3.4. Η Επιτροπή απέρριψε αίτημα των ισπανικών αρχών για την περίληψη των μή αλκοολούχων ποτών και των κατασκευαστικών υλικών στον κατάλογο των προϊόντων για τα οποία θα ανασταλεί η εφαρμογή της απαίτησης για τη μείωση του φόρου APIM.

3.5. Στην περίπτωση που η τροποποίηση εγκριθεί ο φόρος APIM θα συνεχίσει να ισχύει μόνον για το 10 % της αξίας του συνόλου των εισαγόμενων στις Καναρίους Νήσους προϊόντων, ενώ οι υψηλότεροι συντελεστές θα είναι αυτοί που θα ισχύσουν για τα προϊόντα καπνού, 6,9 %, και ορισμένα κατεργασμένα προϊόντα, 2,3 %.

3.6. Η Επιτροπή αναγνωρίζει ότι το προτεινόμενο μέτρο, το οποίο αποτελεί προσωρινή παρέκκλιση από τις αρχές που αναφέρονται στον κανονισμό (ΕΟΚ) αριθ. 1911/91, θα πρέπει να αποτελέσει μέρος της συνολικότερης διαδικασίας ενσωμάτωσης των Καναρίων Νήσων στην Κοινότητα και θα πρέπει να λειτουργήσει αποκλειστικά ως αντίβαρο στις επιπτώσεις των οικονομικών προσαρμογών που θα πρέπει να πραγματοποιηθούν.(6)

4. Η οικονομική και κοινωνική κατάσταση των Καναρίων Νήσων

4.1. Ο πληθυσμός των Καναρίων Νήσων ανέρχεται σε 1,6 εκ. άτομα. Αποτελούν αυτόνομη ισπανική περιφέρεια ενώ τους έχουν ανατεθεί σημαντικές αρμοδιότητες στον τομέα της ανάπτυξης των οικονομικών πολιτικών που τις αφορούν άμεσα.

4.2. Η Κοινότητα έχει αναγνωρίσει τόσο τον ασυνήθιστο χαρακτήρα όσο και την ιδιαιτερότητα των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι Κανάριοι Νήσοι, καθώς και τη σημασία που έχει η αντιμετώπισή τους για τη διασφάλιση της ενσωμάτωσης των Νήσων στην Κοινότητα.

4.3. Κύριο χαρακτηριστικό της οικονομικής ζωής των Νήσων είναι ο υψηλός βαθμός εξάρτησής τους από τα εισοδήματα που προέρχονται από τον τουρισμό. Κάθε έτος επισκέπτονται την περιοχή 10 εκ. τουρίστες. Όμως ο τουρισμός εκτός από βασική πηγή εισοδήματος καθιστά αναγκαίο και τον προσεκτικό προγραμματισμό άσκησης της τουριστικής δραστηριότητας για τη διασφάλιση της περιβαλλοντικής αειφορίας, ιδιαίτερα όσον αφορά τη χρήση των φυσικών πόρων και κυρίως τον εφοδιασμό σε γλυκό νερό.

4.4. Το κλίμα της περιοχής παρέχει συγκριτικά πλεονεκτήματα για την καλλιέργεια και την εξαγωγή μπανάνας και τομάτας καθώς και την παραγωγή οίνου.

4.5. Οι κυριότεροι παράγοντες που επηρεάζουν αρνητικά την οικονομία των Νήσων είναι η μεγάλη απόσταση από τις κύριες αγορές της Ευρώπης και ο σχετικά περιορισμένος χαρακτήρας της οικονομικής δραστηριότητας, κύριο χαρακτηριστικό της οποίας είναι η διασπορά της στις διάφορες νήσους. Προκειμένου να αντιμετωπισθεί το πρόβλημα του υψηλού κόστους που απαιτείται για τη θαλάσσια μεταφορά εμπορευμάτων, από και προς τα νησιά, χορηγείται ενίσχυση προς τους εξαγωγείς, το ύψος της οποίας υπολογίζεται βάσει του επιπλέον μεταφορικού κόστους που απαιτείται για την πραγματοποίηση των εισαγωγών και των εξαγωγών μεταξύ των νήσων και της υπόλοιπης επικράτειας της ΕΕ.

4.6. Το ποσοστό ανεργίας είναι υψηλό. Πρόσφατα η περιοχή (βάσει των ορισμών του NUTS II) κατείχε την τέταρτη θέση στην ΕΕ από πλευράς ανεργίας.(7)

4.7. Κατά την περίοδο 1987-1997, δηλαδή σε διάστημα δέκα ετών, το ποσοστό της ανεργίας μειώθηκε από το 25 στο 21 %. Παρά το γεγονός αυτό παραμένει διπλάσιο από το μέσο όρο της ΕΕ.

4.8. Το ΑΕΠ, υπολογισμένο από την Στατιστική Υπηρεσία των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων σε μονάδες αγοραστικής δύναμης, από 69 % του μέσου όρου της ΕΕ το 1986 ανήλθε στο 74,3 % το 1996.(8) Παρά το γεγονός ότι η αύξηση του ποσοστού αποτελεί μία σημαντική βελτίωση, το επίπεδό του παραμένει ακόμη χαμηλό για την υπαγωγή της περιοχής στο καθεστώς που ισχύει για τις περιοχές του στόχου 1, όπως έχει αποφασισθεί για την περίοδο μέχρι το 2006.

5. Μελλοντικές εξελίξεις

5.1. Το άρθρο 299(2) της Συνθήκης του Άμστερνταμ (πρώην άρθρο 227(2)) περιλαμβάνει ειδική διάταξη σχετικά με την εφαρμογή της Συνθήκης στα υπερπόντια γαλλικά διαμερίσματα, τις Αζόρες, τη Μαδέρα και τις Καναρίους Νήσους, η οποία προβλέπει ότι το Συμβούλιο, μετά από διαβούλευση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο(9), προβαίνει στη θέσπιση ειδικών μέτρων αποσκοπούντα, ιδίως, στον καθορισμό των προϋποθέσεων εφαρμογής της Συνθήκης στις προαναφερθείσες περιοχές, λαμβάνοντας υπόψη την κοινωνική διάρθρωση και την οικονομική τους κατάσταση που οφείλεται στον άκρως απομακρυσμένο και νησιωτικό χαρακτήρα τους, τη μικρή έκτασή τους, τη μορφολογία του εδάφους και το κλίμα, καθώς και την εξάρτησή τους από ένα μικρό αριθμό προϊόντων. Προφανώς, στα εν λόγω προϊόντα περιλαμβάνεται και ο τομέας των υπηρεσιών.

5.2. Κατά τη λήψη των ειδικών μέτρων θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τομείς όπως η τελωνειακή και εμπορική πολιτική, η φορολογική πολιτική, οι ελεύθερες ζώνες, η γεωργική και αλιευτική πολιτική, οι όροι προμήθειας πρώτων υλών και βασικών καταναλωτικών αγαθών, οι κρατικές ενισχύσεις και οι προϋποθέσεις πρόσβασης στα Διαρθρωτικά Ταμεία και στα οριζόντια κοινοτικά προγράμματα.

5.3. Τα εν λόγω ειδικά μέτρα θα πρέπει να λαμβάνονται "χωρίς να υπονομεύεται η ακεραιότητα και η συνοχή της κοινοτικής έννομης τάξης, συμπεριλαμβανομένης της εσωτερικής αγοράς και των κοινών πολιτικών".

5.4. Η Επιτροπή έχει ήδη αποφασίσει ότι για την περίοδο 2000-2006 οι Κανάριοι Νήσοι πληρούν τα κριτήρια για την υπαγωγή τους στις περιοχές του στόχου 1 της Κοινότητας, κάτι που αποτελεί συνέχεια των όσων είχαν αποφασισθεί για τα έτη μέχρι το 1999. Επιπλέον, οι Κανάριοι νήσοι εξακολουθούν να πληρούν τα κριτήρια του Ταμείου Συνοχής, γεγονός που αυξάνει την ανώτατη αναλογία των επιλέξιμων δαπανών που μπορούν να καλύψουν τα Διαρθρωτικά Ταμεία.

6. Συμπεράσματα και συστάσεις

6.1. Η ΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι της δίδεται η δυνατότητα να διατυπώσει τις απόψεις της σχετικά με την προτεινόμενη τροποποίηση του κανονισμού (ΕΟΚ) αριθ. 1911/91 για την εφαρμογή των διατάξεων του κοινοτικού δικαίου στις Καναρίους Νήσους.

6.2. Η ΟΚΕ αναγνωρίζει ότι θα πρέπει να επιδειχθεί ιδιαίτερη προσοχή ως προς την εφαρμογή των κοινοτικών πολιτικών στις άκρως απομακρυσμένες περιφέρειες της ΕΕ, πάντα στο πλαίσιο του σεβασμού, στο μέτρο του δυνατού, των αρχών και των κανόνων των εν λόγω πολιτικών. Η ΟΚΕ υποστηρίζει πλήρως την απαίτηση της Συνθήκης (άρθρο 299(2)) σχετικά με την αποφυγή της υπονόμευσης της ακεραιότητας και της συνοχής της κοινοτικής έννομης τάξης.

6.3. Σύμφωνα με τα στοιχεία των τελυταίων ετών έχει σημειωθεί σημαντική βελτίωση της οικονομικής κατάστασης των Καναρίων Νήσων τόσο σε απόλυτους όσο και σε σχετικούς αριθμούς. Παρά το γεγονός αυτό, είναι απαραίτητο να καταβληθούν και άλλες προσπάθειες με στόχο την πραγματοποίηση περισσότερων προόδων.

6.4. Κατά συνέπεια, η ΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τη δέσμευση που ανέλαβαν τόσο η Επιτροπή όσο και οι ισπανικές αρχές σχετικά με την εξέταση των συνεπειών της αναστολής της κατάργησης του φόρου ΑΡΙΜ και, εάν κριθεί σκόπιμο, την υποβολή πρότασης για την, ενδεχόμενη, ανάληψη δράσης. Στόχος θα πρέπει να είναι η κατάργηση του φόρου χωρίς να υπάρξουν αρνητικές συνέπειες για ορισμένες τοπικές παραγωγικές δραστηριότητες σε ιδιαίτερα ευαίσθητους τομείς.

6.5. Παρά το γεγονός ότι η ΟΚΕ υποστηρίζει γενικά την πρόταση της Επιτροπής, θεωρεί ότι θα πρέπει να αξιοποιηθεί η ευκαιρία που παρουσιάζεται προκειμένου να εξετασθούν όχι μόνον οι συνέπειες του συστήματος φορολόγησης APIM αλλά και η φύση και οι συνέπειες όλων των αναπτυξιακών πολιτικών της Κοινότητας για τις Καναρίους Νήσους, να υποβληθούν προτάσεις για τη μεγαλύτερη ενσωμάτωση των Νήσων στην Κοινότητα και αναληφθούν καινοτόμες δράσεις για τη μεγαλύτερη ανάπτυξή τους.

6.6. Κατά συνέπεια, η ΟΚΕ αποδέχεται τα επιχειρήματα που έχουν διατυπωθεί σχετικά με την ανάγκη τροποποίησης του κανονισμού (ΕΟΚ) αριθ. 1911/91 με σκοπό την αναστολή της κατάργησης του φόρου ΑΡΙΜ, κρίνοντας ότι κατά τον τρόπο αυτό θα καταστεί δυνατή η ουσιαστική επανεξέταση των μεθόδων ανάπτυξης των Καναρίων Νήσων.

6.7. Η ΟΚΕ ενδιαφέρεται άμεσα για τις προτάσεις που θα καταρτισθούν μετά τη θέση σε εφαρμογή της διαδικασίας επανεξέτασης των εν λόγω μεθόδων και ευελπισθεί ότι η Επιτροπή θα της δώσει τη δυνατότητα να εκφράσει τις απόψεις της σχετικά με την εφαρμογή τους.

Βρυξέλλες, 22 Σεπτεμβρίου 1999.

Η Πρόεδρος

της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Beatrice RANGONI MACHIAVELLI

(1) Πράξη Προσχώρησης, Πρωτόκολλο αριθ. 2. Προβλεπόταν, ειδικότερα, η εξαίρεση των Καναρίων Νήσων από το κοινοτικό τελωνειακό έδαφος και το πεδίο εφαρμογής της ΚΓΠ.

(2) ΕΕ L 171 της 29.6.1991, σ. 1.

(3) ΕΕ L 171 της 29.6.1991, σ. 5.

(4) ΕΕ L 10 της 13.1.1996, σ. 38.

(5) Οι επιπτώσεις των Διαρθρωτικών Πολιτικών στην οικονομική και κοινωνική συνοχή της Ένωσης, 1989-99 (Μία πρώτη αξιολόγηση ανά χώρα, Οκτώβριος1996), Eυρωπαϊκή Επιτροπή, σ. 166.

(6) COM(1999) 226 τελικό· παράγραφος 7.

(7) Έκτη περιοδική έκθεση σχετικά με την οικονομική κατάσταση και την ανάπτυξη των περιφερειών της ΕΕ, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Πίνακας 43.

(8) op.cit, Πίνακας 43.

(9) Δεν υπάρχει καμία ειδική αναφορά στο τροποποιημένο άρθρο 299(2) σχετικά με την πραγματοποίηση διαβουλεύσεων με την ΟΚΕ και την ΕΤΠ.