Γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπήςγια την "Ανακοίνωση της Επιτροπής με θέμα 'Συνοχή και Μεταφορές'"

(1999/C 258/09)

Στις 14[nbsp ]Iανουαρίου 1999 και σύμφωνα με το άρθρο[nbsp ]198 της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, η Επιτροπή αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την ανακοίνωση της Επιτροπής με θέμα "Συνοχή και Μεταφορές".

Το τμήμα "Οικονομική και νομισματική ένωση, οικονομική και κοινωνική συνοχή", στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών της ΟΚΕ, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 2[nbsp ]Ιουνίου 1999, με βάση εισηγητική έκθεση του κ.[nbsp ]Tosh.

Κατά την 365η[nbsp ]σύνοδο ολομέλειας της 7ης και 8ης[nbsp ]Ιουλίου 1999 (συνεδρίαση της 7ης[nbsp ]Ιουλίου 1999), η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 104[nbsp ]ψήφους υπέρ και 2 κατά την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Εισαγωγή

1.1. Η παρούσα γνωμοδότηση αποτελείται από πέντε τμήματα. Την εισαγωγή ακολουθεί το δεύτερο τμήμα το οποίο παρουσιάζει συνοπτικά το περιεχόμενο της ανακοίνωσης της Επιτροπής.

1.2. Στο τρίτο και τέταρτο τμήμα της γνωμοδότησης της ΟΚΕ επισκοπούνται σε βάθος το έγγραφο και οι πίνακες. Διατυπώνονται γενικά σχόλια και συστάσεις. Τέλος, στο πέμπτο τμήμα διατυπώνονται γενικά συμπεράσματα.

1.3. Λόγω του αόριστου χαρακτήρα των μηνυμάτων της ανακοίνωσης και της σημαντικής αύξησης του προϋπολογισμού της ΕΕ στον τομέα των μεταφορών κατά τα πέντε επόμενα έτη, η ΟΚΕ επεδίωξε τη διεξοδική εξέταση και έλεγχο ορισμένων σημείων και διατάξεων που θεωρεί ότι είναι καθοριστικά για την ουσιαστική εξέλιξη της συνοχής και των μεταφορών.

1.4. Η διασύνδεση των διαφόρων χρηματοδοτικών μηχανισμών - Διαρθρωτικά Ταμεία, Ταμείο Συνοχής και Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) - εξετάστηκε στο πλαίσιο της καταρτιζόμενης κοινής πολιτικής μεταφορών (ΚΠΜ) και της πολιτικής χωροταξικής ανάπτυξης, τομείς για τους οποίους η διεύρυνση, όπως θα πρέπει να καταστεί σαφώς κατανοητό, έχει σοβαρές συνέπειες. Η παρούσα γνωμοδότηση διατυπώνει συστάσεις αναφορικά με τον τρόπο με τον οποίο η Επιτροπή είναι σε θέση να ολοκληρώσει αποτελεσματικά τα διάφορα χρηματοδοτικά μέσα που διατίθενται για τη στήριξη των γενικών στόχων της ΕΕ. Οι δαπάνες των Διαρθρωτικών Ταμείων είναι δεκαπλάσιες των δαπανών του Ταμείου Συνοχής.

2. Συνοπτική παρουσίαση της ανακοίνωσης της Επιτροπής

2.1. Η ανακοίνωση εκθέτει την πρόθεση της ΕΕ: α) να ενισχύσει τις προσπάθειες οικονομικής σύγκλισης β) να προωθήσει την κοινωνική ολοκλήρωση και να καταστήσει σαφή τη σημασία των μεταφορικών υποδομών για την επίτευξη αειφόρου ανάπτυξης. Το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στην αντιμετώπιση των προβλημάτων: α) των άκρως απομακρυσμένων περιφερειών· β) των μειονεκτικών περιφερειών· και γ) των ομάδων ατόμων με ειδικές ανάγκες.

2.2. Στην ανακοίνωση τονίζεται η σημασία των συγκλινόντων στόχων: α) των προγραμμάτων και πρωτοβουλιών των Διαρθρωτικών Ταμείων (ΕΤΠΑ, INTERREG)· β) των προγραμμάτων του Ταμείου Συνοχής· και γ) της στήριξης που παρέχει η ΕΤΕπ.

2.3. Στόχος της ΚΠΜ είναι η στήριξη των προσπαθειών τόσο των ατόμων όσο και της οικονομίας για την προώθηση των προοπτικών και της ανταγωνιστικότητας.

2.4. Στην ανακοίνωση αναφέρεται ότι η εφαρμογή κατάλληλων και ορθά συντονισμένων περιφερειακών πολιτικών θεωρείται το καλύτερο μέσο για:

- την οικονομική ανάπτυξη (μεγέθυνση, ανταγωνιστικότητα, απασχόληση)·

- την ισόρροπη ανάπτυξη ολόκληρης της ΕΕ·

- τη δημιουργία των κατάλληλων για τη μελλοντική διεύρυνση συνθηκών·

- τη βελτίωση της κινητικότητας όλων των μειονεκτούντων ατόμων, είτε των οικονομικά μειονεκτούντων είτε των ατόμων με ειδικές ανάγκες·

χωρίς να τίθενται σε κίνδυνο οι περιβαλλοντικοί στόχοι.

2.5. Παρουσιάζονται οι υπάρχουσες ανισότητες και επισημαίνεται ότι οι μεταφορές μπορούν να επιφέρουν βελτιώσεις ως προς:

- τη μείωση της μετακίνησης του πληθυσμού προς τα αστικά κέντρα που έχει ως αποτέλεσμα την πρόκληση κυκλοφοριακών συμφορήσεων και αρνητικές συνέπειες για το περιβάλλον·

- τη βελτίωση της πρόσβασης στις περιφέρειες και τη διευκόλυνση της παροχής υπηρεσιών που θα συμβάλουν στην επίτευξη μεγαλύτερης ευημερίας μέσω της ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας·

- το μεταφορικό κόστος ως μεταβλητή των επενδύσεων.

2.6. Η ανακοίνωση ισχυρίζεται ότι οι βελτιώσεις στον μεταφορικό τομέα μπορούν:

- να παράσχουν τη δυνατότητα αύξησης των εισροών και βελτίωσης της πρόσβασης στις αγορές για τα διάφορα προϊόντα και, εφόσον είναι κατάλληλα προσαρμοσμένες·

- να συμβάλουν στη δημιουργία σταθερής και αειφόρου οικονομικής ανάπτυξης καθώς και στην αύξηση της απασχόλησης·

αλλά θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι:

- υφίστανται και άλλοι εναλλακτικοί ανταγωνιστικοί παράγοντες ανάπτυξης όπως, π.χ., οι τηλεπικοινωνίες·

- η δημιουργία θέσεων απασχόλησης είναι το ίδιο σημαντική με τη βελτίωση της πρόσβασης στις άκρως απομακρυσμένες μειονεκτούσες περιφέρειες.

2.7. Οι επενδύσεις που θα πραγματοποιηθούν θα αφορούν περισσότερο άτομα με συγκεκριμένες κοινωνικές ανάγκες ενώ αναγνωρίζεται ότι στις πλέον πλούσιες χώρες υπάρχουν θύλακες στους οποίους οι μεταφορές θα επενεργήσουν αρνητικά στην αποδοτικότητα ή θα επιτείνουν τις διαφορές. Δίδει σαφή έμφαση στο μελλοντικό ρόλο των μεταφορών όσον αφορά την υλοποίηση των στόχων αυτών.

2.8. Η αντιμετώπιση των ελλείψεων που παρατηρούνται θα γίνει μέσω προγραμμάτων χρηματοδοτούμενων από την ΕΕ, κύριος στόχος των οποίων είναι η οικονομική ανάπτυξη· η χρηματοδότηση της συνοχής αποτελεί σημαντικό συμπληρωματικό στοιχείο.

2.9. Οι χρηματοδοτούμενες από την ΕΕ δαπάνες επικεντρώνονται στον τομέα των οδικών μεταφορών:

- τα 2/3 των επενδύσεων του ΕΤΠΑ αφορούσαν, κατά την περίοδο 1994-1999, τον τομέα των μεταφορών·

- τα 2/3 των επενδύσεων του Ταμείου Συνοχής, κατά την περίοδο 1993-1999, αφορούσαν τον τομέα των μεταφορών·

- τα δάνεια της ΕΤΕπ αφορούσαν κυρίως την επίτευξη περιφερειακών στόχων (στους οποίους συμπεριλαμβάνεται και ο τομέας των μεταφορών).

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι το 1/4 των δανείων που χορήγησε η ΕΤΕπ για την υλοποίηση σχεδίων περιφερειακής ανάπτυξης, αφορούσε και τη συγχρηματοδότηση δράσεων με τα Διαρθρωτικά Ταμεία.

2.10. Η ανακοίνωση αναγνωρίζει ότι τα εθνικά σχέδια ανάπτυξης είχαν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ανισορροπιών και την εμφάνιση εμποδίων που οδήγησαν στην μη ισόρροπη χρήση της ευρωπαϊκής επικράτειας και κατέστησαν επιτακτική την ανάγκη συνολικής διαχείρισης του ζητήματος μέσω του Σχεδίου Ανάπτυξης του Κοινοτικού Χώρου (ΣΑΚΧ). Η χρηματοδοτική συνεργασία του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα και η σύναψη κοινωνικών συμπράξεων μπορεί να διασφαλίσει μία κοινή και συνεκτική θεώρηση της χωροταξικής ανάπτυξης της επικράτειας της ΕΕ.

2.11. Πιστεύεται ότι η απελευθέρωση θα έχει ως αποτέλεσμα την προώθηση της περιφερειακής συνοχής μέσω:

- της παροχής προσιτών και αειφόρων μεταφορικών υπηρεσιών σε ολόκληρη την ΕΕ·

- της παροχής ενός ρυθμιστικού πλαισίου για τον έλεγχο των αποτελεσμάτων και τη διασφάλιση βιώσιμων επιλογών ως προς τα μεταφορικά μέσα·

- της αποτροπής της υιοθέτησης μεταφορικών πολιτικών που βασίζονται αποκλειστικά στους νόμους της αγοράς και της προτίμησης των πολιτικών εκείνων που εξυπηρετούν το γενικότερο οικονομικό και κοινωνικό συμφέρον·

- της δημιουργίας διαδικασιών ανάθεσης συμβάσεων προκειμένου να διασφαλισθεί η ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών και της χρήσης των ενδομεταφορών επιλεκτικά για τις πλέον απομακρυσμένες περιφέρειες.

2.12. Η τιμολόγηση της χρήσης των υποδομών θα πρέπει απλώς να καλύπτει/αντικατοπτρίζει το οριακό κόστος, μέσω της καταβολής τελών. Κατά τον τρόπο αυτό πιστεύεται ότι:

- θα αυξηθεί η αποτελεσματικότητα μέσω της βέλτιστης επιλογής με το μικρότερο μεταφορικό κόστος·

- οι περιφερειακές δαπάνες είναι πιθανόν να μειωθούν·

- θα μεταβληθεί η διάρθρωση της περιφερειακής παραγωγής με την εγκατάλειψη παραγωγών χαμηλής προστιθέμενης αξίας.

2.13. Η ολοκλήρωση όλων των τρόπων μεταφοράς, συμπεριλαμβανομένων όλων των λιμένων και των τερματικών σταθμών, θεωρείται σημαντική για την ουσιαστική διαφοροποίηση των συνδέσεων του δικτύου.

3. Γενικές παρατηρήσεις

3.1. Μολονότι η ΟΚΕ συμφωνεί με τις αρχές της συνοχής, εντούτοις δεν θεωρεί ότι υπάρχουν επαρκή τεκμήρια τα οποία αποδεικνύουν τη συμβολή του Ταμείου Συνοχής στην επίτευξη των στόχων που αναφέρονται στο σημείο[nbsp ]2.1.

3.1.1. Η ΟΚΕ πιστεύει ότι οι πίνακες που παρουσιάζονται στο παράρτημα δεν συμβάλλουν πολύ στην καλύτερη κατανόηση των αρχών που διέπουν τις δαπάνες του Ταμείου Συνοχής στον τομέα των μεταφορών και δεν αποδεικνύουν τους ισχυρισμούς όσον αφορά την επίδραση της κοινοτικής παρέμβασης. Τα στοιχεία που αναφέρονται είναι παρωχημένα και δεν σχετίζονται με την ανακοίνωση προκειμένου να αιτιολογηθούν οι απόψεις που διατυπώνονται σε αυτή. Επίσης, δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία που να καταδεικνύουν τον τρόπο με τον οποίο οι δαπάνες του Ταμείου Συνοχής, από κοινού με τη χρηματοδότηση που παρέχεται από τα Διαρθρωτικά Ταμεία και την ΕΤΕπ συμβάλλουν στην επίτευξη των επιδιωκόμενων στόχων.

3.2. Παρά τις εμφανείς δυσκολίες για τον προσδιορισμό αιτίου και αποτελέσματος, η απουσία της μελέτης συγκεκριμένων περιπτώσεων και της παρουσίασης στοιχείων που προέκυψαν από λειτουργικούς ελέγχους καθιστά δύσκολη την εξαγωγή συμπερασμάτων σχετικά με την εξεταζόμενη πολιτική και τις δαπάνες. Επίσης, εκφράζεται η ανησυχία ότι ο καταμερισμός των αρμοδιοτήτων διαχείρισης των ταμείων στο πλαίσιο της εφαρμογής της αρχής της επικουρικότητας μπορεί να οδηγήσει στη μη βέλτιστη επιλογή προτεραιοτήτων, με πιθανό αποτέλεσμα τη συγκέντρωση του πληθυσμού και της οικονομικής ανάπτυξης στα αστικά κέντρα, σε περίπτωση που συνεχισθεί η επιδίωξη της επίτευξης στόχων στον τομέα των μεταφορών βάσει μόνο οικονομικών κριτηρίων της αγοράς. Εξάλλου, η έμφαση με στόχους οι οποίοι βασίζονται στις δυνάμεις της αγοράς θέτουν προβλήματα όσον αφορά τη διασφάλιση δημόσιων συγκοινωνιών ικανοποιητικής ποιότητας σε τοπικό επίπεδο ή να προωθηθεί η βιώσιμη κινητικότητα και να περιορισθεί η εξάρτηση από τα αυτοκίνητα.

3.3. Επίσης, αναφορικά με το συντονισμό των δαπανών συνοχής στον τομέα των μεταφορών δεν εξετάζονται ορισμένες σημαντικές διαπεριφερειακές πτυχές του ζητήματος. Το ίδιο συμβαίνει και με το ζήτημα των εξωτερικών συνδέσεων με τα τρίτα κράτη. Αγνοούνται, επίσης, από την ανακοίνωση, παρά την εμφανή στρατηγική τους σημασία, οι οδοί διαμετακόμισης, δια μέσου χωρών τις οποίες δεν αφορούν τα μέτρα συνοχής.

3.4. Το ύφος δοκιμίου που αποτελεί το κύριο χαρακτηριστικό της ανακοίνωσης, με τις συνεχείς αναφορές στην προστιθέμενη αξία στην οποία συμβάλλει το Ταμείο Συνοχής, είναι ενοχλητικό, τονίζει την έλλειψη αποδείξεων, και βλάπτει την αξιοπιστία της ανακοίνωσης.

3.5. Επίσης, θα πρέπει να επανεξετασθεί το θέμα του υπερβολικά υψηλού ποσοστού των δαπανών συνοχής στον τομέα των οδικών υποδομών. Η υψηλή αναλογία δαπανών συνοχής για οδικές υποδομές είναι ανησυχητική υπό των φως των πολιτικών στο χώρο της κοινωνικής συνοχής και της βιωσιμότητας. Όσον αφορά τα άτομα, στόχος είναι οι κοινωνικά αιτιολογημένες επενδύσεις συνοχής με σκοπό τη δημιουργία βιώσιμης ανάπτυξης και κινητικότητας με ταυτόχρονη εξισορρόπηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Κατά τη χρηματοδότηση υποδομών δημόσιων συγκοινωνιών στο μέλλον πρέπει να επιδειχθεί ιδιαίτερη προσοχή δεδομένης της έλλειψης της οικονομικής βιωσιμότητας πολλών πρωτοβουλιών στο χώρο αυτό.

3.6. Η ΟΚΕ πιστεύει ότι μελλοντικά η ΕΕ οφείλει να εντείνει τις προσπάθειές της στον τομέα των δημόσιων συγκοινωνιών επειδή:

- οι δημόσιες συγκοινωνίες συμβάλλουν συμπληρωματικά στην ανακούφιση του κοινωνικού αποκλεισμού, και

- οι δημόσιες συγκοινωνίες υψηλής ποιότητας μειώνουν τις επιβλαβείς συνέπειες επί του περιβάλλοντος.

4. Γενικές συστάσεις

4.1. Παρά το γεγονός ότι το κάθε κράτος μέλος καθορίζει τις δικές του επενδυτικές προτεραιότητες, η ΟΚΕ θεωρεί ότι οι αρχές που διέπουν τη λειτουργία των Διαρθρωτικών Ταμείων και του Ταμείου Συνοχής θα πρέπει να υπερισχύσουν της αρχής της επικουρικότητας και, κατά συνέπεια, την ευθύνη για τα προγράμματα που αποσκοπούν στην επίτευξη στόχων συνοχής θα πρέπει να έχει η ΕΕ. Πρέπει να καταρτισθούν ειδικά προγράμματα και να δημιουργηθούν καινοτόμα χρηματοδοτικά μέσα προκειμένου να προσελκυστούν ιδιωτική χρηματοδότηση και συμπράξεις της Κοινότητας, των κρατών μελών, και οικονομικών φορέων. Πρέπει να εξακριβωθεί η δυνατότητα χρηματοδότησης των μεταφορών διαμέσου της τιμολόγησης με βάση το οριακό κοινωνικό κόστος και να υιοθετηθεί, ως αρχή, μία παρόμοια πολιτική(1). Ωστόσο, οι απομακρυσμένες περιφέρειες και άλλες μειονεκτικές περιοχές της Ευρώπης πιθανόν να απαιτήσουν παρέκκλιση από παρόμοιες διατάξεις σε περίπτωση που οι επιλογές βιώσιμων μεταφορών είτε δεν υπάρχουν, είτε δεν είναι οικονομικά εφικτές. Στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει να ενθαρρυνθεί και η ανάπτυξη ευρύτερων διαπεριφερειακών προγραμμάτων συνοχής.

4.2. Οι επενδύσεις στον τομέα των μεταφορών θα πρέπει να πραγματοποιούνται στρατηγικά. Επίσης, θα πρέπει να θεσπισθούν κοινοί περιορισμοί ως προς την εφαρμογή της αρχής της επικουρικότητας. Η αξιολόγηση της ποιότητας των σχεδίων βάσει της επίτευξης συγκεκριμένων στόχων θα συμβάλει στον καλύτερο καθορισμό των προτεραιοτήτων. Η διατύπωση ειδικών συστάσεων σχετικά με τη διατροπικότητα, τόσο σε διευρωπαϊκό όσο και σε τοπικό επίπεδο, θα συμβάλει σε μία δίκαιη ανάπτυξη προς όφελος όλων.

4.3. Οι επενδύσεις στο σιδηροδρομικό τομέα, κατά προτίμηση αλλά και ταυτόχρονα με τις επενδύσεις στον τομέα των οδικών μεταφορών, στην περίπτωση που προβλέπονται διατροπικές συνδέσεις, θα μπορούσαν να αυξηθούν.

4.4. Η ΟΚΕ θεωρεί ότι θα πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη βαρύτητα στις διατροπικές συνδέσεις και να παρασχεθεί σταδιακά μεγαλύτερη υποστήριξη προς αυτές στο πλαίσιο των προγραμμάτων συνοχής.

4.5. Η ΟΚΕ θεωρεί ότι η αποτελεσματικότητα των δαπανών συνοχής στον μεταφορικό τομέα μπορεί να αυξηθεί μόνον εάν διασφαλισθεί η συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων των άκρως απομακρυσμένων περιφερειών στη διαδικασία λήψης των αποφάσεων.

4.6. Επίσης, θα πρέπει να εξετασθεί διεξοδικά το ζήτημα των μεταφορικών δαπανών που αποσκοπούν στην ενίσχυση της συνοχής μετά την ολοκλήρωση της διεύρυνσης. Μετά τη διεύρυνση θα καταστεί ακόμη επιτακτικότερη η ανάγκη αποτελεσματικής κατανομής των πόρων και ελέγχου των δαπανών στο πλαίσιο των περιφερειακών οικονομιών, ιδιαίτερα εάν υπάρξουν σαφείς ενδείξεις εμφάνισης του φαινομένου της παγκοσμιοποίησης.

4.7. Θα πρέπει να υπάρξει σαφής αξιολόγηση του αντίκτυπου της τιμολόγησης των υποδομών στις περιφέρειες με σκοπό να προσδιορισθούν οι συνέπειες για την παραγωγή, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις όπου οι απώλειες είναι εμφανείς και δημιουργούνται προβλήματα σε σχέση με τα μέτρα που λαμβάνονται για την ενίσχυση της συνοχής.

4.8. Επίσης, η ΟΚΕ θεωρεί ότι ορισμένες άκρως απομακρυσμένες περιφέρειες είναι ιδιαίτερα απομονωμένες, λόγω του νησιωτικού χαρακτήρα τους, όπως στην περίπτωση ορισμένων τμημάτων της Ελλάδας και της Ιρλανδίας, λόγω των μεγάλων αποστάσεων, όπως στην περίπτωση της Ιβηρικής Χερσονήσου, και λόγω του χαμηλού επιπέδου των μεταφορικών συνδέσεων με τα γειτονικά μη κράτη μέλη. Θα πρέπει να συνεχισθεί η υποστήριξη των εν λόγω περιφερειών δεδομένου ότι θα συνεχίσουν να βρίσκονται σε μειονεκτική θέση λόγω του υψηλού μεταφορικού κόστους. Το ύψος του ΑΕγχΠ δεν θα πρέπει να αποτελεί το μοναδικό κριτήριο. Επιπλέον δείκτες θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν, π.χ. τα μέτρα για την προώθηση της προσπελασιμότητας.

4.9. Η ΟΚΕ θεωρεί ότι οι διαβουλεύσεις με τους κοινωνικούς εταίρους στις περιφέρειες συνοχής θα επηρεάσουν θετικά τα προγράμματα και θα ενισχύσουν τις διαλειτουργικές πτυχές των δαπανών, με αποτέλεσμα να διευκολυνθεί η εφαρμογή των αρχών που περιγράφονται στο σημείο[nbsp ]2.1.

4.10. Η Επιτροπή οφείλει να εξετάσει ορισμένα ζητήματα, όπως η μακροπρόθεσμη χρηματοδότηση των μεταφορών, με απώτερο σκοπό την ενίσχυση της συνοχής, και η συσχέτισή της με την επίτευξη ισόρροπης οικονομικής ανάπτυξης, η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των μειονεκτούντων ατόμων διαμέσου της παροχής υπηρεσιών και η διευκόλυνση της διεύρυνσης. Παρά το γεγονός ότι η Επιτροπή έχει εντοπίσει τις εγγενείς αυτές δυσκολίες, η εξάλειψή τους, μετά τη διεύρυνση της ΕΕ, δεν φαίνεται ιδιαίτερα πιθανή και συνιστά να υιοθετηθεί ως βοήθημα ο συγκριτικός έλεγχος της ποιότητας. Εξ ορισμού τούτο απαιτεί στις δημόσιες συγκοινωνίες να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην πολιτική και στην κατανομή των πόρων.

4.11. Η ΟΚΕ συμφωνεί με τους κοινούς στόχους που καθορίζονται τόσο με την παρούσα γνωμοδότηση όσο και με τη γνωμοδότηση για το ΣΑΚΧ(2), που υιοθέτησε το Σεπτέμβριο του 1998, διότι θεωρεί ότι κατά τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται ο "επαναπροσανατολισμός των πολιτικών με χωροταξικές επιπτώσεις". Στην εν λόγω γνωμοδότηση, η ΟΚΕ τόνιζε ότι η βελτίωση του βιοτικού επιπέδου θα πρέπει να αποτελεί τον απώτερο σκοπό κάθε χωροταξικής πολιτικής. Επίσης, η ΟΚΕ επισημαίνει ότι οι ορεινές περιοχές παρουσιάζουν κοινά χαρακτηριστικά με τις άκρως απομακρυσμένες περιφέρειες. Κατά συνέπεια, θα πρέπει να υπάρξει συντονισμός τόσο των διακρατικών όσο και των διασυνοριακών προσεγγίσεων που υιοθετούνται και να υπάρξει διασύνδεση όλων των πολιτικών που αποσκοπούν στην κοινωνικοοικονομική αναζωογόνηση των περιφερειών αυτών. Η ΟΚΕ τονίζει τους κινδύνους που συνδέονται με την υπερβολική συγκέντρωση δραστηριοτήτων στο κέντρο σε βάρος της περιφέρειας και κρίνει ότι οι ενδοπεριφερειακές διασυνδέσεις μπορούν να αντισταθμίσουν σε μεγάλο βαθμό τις φυγοκεντρικές δυνάμεις.

4.12. Η ΟΚΕ επαναλαμβάνει τις απόψεις που εξέθεσε στη γνωμοδότηση του Σεπτεμβρίου του 1998 σχετικά με την πρόταση της Επιτροπής για την παροχή χρηματοδοτικής βοήθειας στα διευρωπαϊκά δίκτυα(3), η οποία θα δώσει τη δυνατότητα στην Επιτροπή να χρηματοδοτήσει κατά 100[nbsp ]% την εκπόνηση μελετών συνολικού και στρατηγικού χαρακτήρα. Οι εν λόγω μελέτες θα συμβάλουν στην υποστήριξη και βελτίωση των προσπαθειών αξιολόγησης των δαπανών στον τομέα της συνοχής. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι ο προϋπολογισμός για τα ΔΕΔ στον τομέα των μεταφορών για την περίοδο 2000-2006 προτείνεται να ανέλθει σε 4992[nbsp ]εκατ. Ecu δηλαδή προτείνεται αύξηση του προϋπολογισμού κατά 277[nbsp ]% σε σύγκριση με την περίοδο 1995-1999. Λαμβανομένου υπόψη του ρυθμού και του ύψους αύξησης του προϋπολογισμού, είναι αμφίβολο το κατά πόσο θα καταστεί δυνατός ο προσδιορισμός των επιπτώσεων της ανάπτυξης των μεταφορών στην επιδιωκόμενη συνοχή.

4.13. Η ΟΚΕ θεωρεί ότι η Επιτροπή θα πρέπει να αναγνωρίσει το δίκαιο των αιτημάτων για τη δημιουργία αεροπορικών και σιδηροδρομικών συνδέσεων με τις άκρως απομακρυσμένες περιφέρειες, παρά το υψηλό αρχικό κόστος των εν λόγω επενδύσεων, ιδιαίτερα όσον αφορά τις συνδέσεις με τις χώρες που θα προσχωρήσουν στην ΕΕ με τη διεύρυνση.

4.14. Ενόψει της αναμενόμενης διεύρυνσης, η ΟΚΕ θεωρεί ότι θα πρέπει να αντιμετωπισθούν οι ελλείψεις που παρουσίασαν ορισμένα από τα έργα μεταφορών και συνοχής στο παρελθόν και να αποφευχθεί η επανεμφάνισή τους. Επίσης, θα πρέπει να υπάρξει στρατηγικός σχεδιασμός με σκοπό τη σύνδεση των στόχων, π.χ., του χωροταξικού σχεδιασμού, της προστασίας του περιβάλλοντος, της δημιουργίας νέων θέσεων απασχόλησης και της συντονισμένης ανάπτυξης της υπαίθρου, ενώ, εάν κριθεί αναγκαίο, στην περίπτωση διασυνοριακών σχεδίων, θα πρέπει να υπάρξει κεντρικός σχεδιασμός και στη συνέχεια ανάθεση της υλοποίησής τους, αφού παρασχεθούν οι κατάλληλες διευκρινήσεις, στις αρχές των περιφερειών. Σημειώνεται η σημασία του προγράμματος ISPA.

4.15. Η ΟΚΕ θεωρεί ότι η μελλοντική ανακοίνωση σχετικά με το εξεταζόμενο θέμα θα πρέπει να διαρθρωθεί κατά τρόπο ώστε να περιληφθούν τα ακόλουθα:

- ο ορισμός της έννοιας της συνοχής, βάσει της χωροταξικής ανάπτυξης και του προσδιορισμού σαφών στόχων στον τομέα της συνοχής·

- ο καθορισμός συγκεκριμένων ειδικών στόχων και δεικτών επίδοσης·

- η αναθεώρηση των υφιστάμενων στρατηγικών των ΔΕΔ, του Ταμείου Συνοχής και των πτυχών του ΕΤΠΑ που αφορούν τον τομέα των μεταφορών·

- η προτυποποίηση των περιφερειακών επιδράσεων των ΔΕΔ, του Ταμείου Συνοχής, των Διαρθρωτικών Ταμείων, της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και του Ευρωπαϊκού Ταμείου Επενδύσεων·

- ή, βάσει των προαναφερθεισών επιδράσεων, η υιοθέτηση προτεραιοτήτων σχετικά με την προσπελασιμότητα, την ανταγωνιστικότητα, το υφιστάμενο και το δυνητικό ΑΕγχΠ και τις ελλείψεις στον τομέα των υποδομών.

5. Συμπεράσματα

5.1. Η ΟΚΕ θεωρεί ότι θα πρέπει να διασαφηνισθούν οι λόγοι δημοσίευσης της ανακοίνωσης και να προσδιορισθούν με σαφήνεια οι στόχοι που επιδιώκονται. Επίσης, πιστεύει ότι το βασικό μήνυμα που περιέχει η ανακοίνωση είναι η συμβατότητα των ακόλουθων στόχων της ΕΕ:

- βελτίωση των προοπτικών οικονομικής ανάπτυξης, της ανταγωνιστικότητας και της κατάστασης της απασχόλησης στις άκρως απομακρυσμένες περιφέρειες·

- συμβολή στην ισόρροπη ανάπτυξη των 15 κρατών μελών και δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών για την ενσωμάτωση των νέων κρατών μελών·

- προώθηση της αειφόρου κινητικότητας με σημαντική έμφαση και προτεραιότητα στη βελτίωση των δημόσιων συγκοινωνιών·

- διασφάλιση της παροχής μεταφορικών υπηρεσιών σε προσιτές τιμές τόσο για τα άτομα που χρησιμοποιούν τα δημόσια μέσα μεταφορών όσο και για τα μειονεκτούντα άτομα·

- υιοθέτηση ορθών πρακτικών για τη διαχείριση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των υποδομών και υπηρεσιών μεταφορών που αναπτύσσονται και προωθούνται στο πλαίσιο προγραμμάτων τα οποία χρηματοδοτούνται με πόρους συνοχής. Αναγνωρίζεται ευρύτατα ότι οι οδικές μεταφορές αποτελούν έναν από τους κυριότερους παράγοντες της ρύπανσης.

5.2. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να βασισθούν τόσο οι μέθοδοι σχεδιασμού, αξιολόγησης, εκτίμησης και παρακολούθησης όσο και η υιοθέτηση δεικτών και τεχνικών μέτρησης, στα προγράμματα Ε& ΤΑ, καθώς και σε άλλα ερευνητικά προγράμματα.

5.3. Αποτελεί επίσης επιτακτική ανάγκη να προβλεφθεί η εφαρμογή ειδικών αρχών για τις άκρως απομακρυσμένες περιφέρειες ώστε να διασφαλισθεί η ισχύς δίκαιων και αποτελεσματικών τιμών και να αποφευχθεί η διακριτική μεταχείρισή τους λόγω της έλλειψης εναλλακτικών λύσεων ή επαρκούς ζήτησης προκειμένου να αναπτυχθούν βιώσιμες υπηρεσίες.

5.4. Η ολοκλήρωση της διεύρυνσης θα προκαλέσει πρόσθετα προβλήματα τόσο στα νέα όσο και στα ήδη υφιστάμενα κράτη μέλη, καθώς και στις παραμεθόριες περιφέρειες της ΕΕ, και θα μεταθέσει το κέντρο βάρους της ΕΕ προς ανατολάς, γεγονός που θα έχει ως αποτέλεσμα να ενταθούν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι απομακρυσμένες περιφέρειες και θα επηρεάσει σημαντικά τις νέες άκρως απομακρυσμένες περιοχές. Η ύπαρξη του εν λόγω προβλήματος θα πρέπει να αναγνωρισθεί πλήρως.

Βρυξέλλες, 7 Ιουλίου 1999.

Η Πρόεδρος

της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Beatrice RANGONI MACHIAVELLI

(1) ΕΕ C 56 της 24.12.1997, σ. 31 - ΕΕ C 138 της 18.5.1999, σ. 7.

(2) EE C 407 της 28.12.1998, σ.[nbsp ]85.

(3) EE C 407 της 28.12.1998, σ. 120.