Γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την «Πράσινη Βίβλο της Επιτροπής για τους θαλάσσιους λιμένες και τις ναυτιλιακές υποδομές»

(98/C 407/16)

Στις 15 Δεκεμβρίου 1997, και σύμφωνα με το άρθρο 198 της Συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η Επιτροπή αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την ανωτέρω πράσινη Βίβλο.

Το τμήμα μεταφορών και επικοινωνιών στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών της ΟΚΕ υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 15 Ιουλίου 1998 με βάση την εισηγητική έκθεση του κ. Kritz ().

Κατά την 357η σύνοδο ολομέλειας της 9ης και 10ης Σεπτεμβρίου 1998 (συνεδρίαση της 9ης Σεπτεμβρίου), Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 95 ψήφους υπέρ και μία αποχή την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Εισαγωγή

1.1. Η κύρια αποστολή των λιμένων είναι η παροχή διευκολύνσεων για τη μεταφορά εμπορευμάτων και επιβατών μεταξύ πλοίων όλων των ειδών και για τις εσωτερικές πλωτές μεταφορές. Οι λιμένες φόρτωσης αποτελούν, επίσης, ενδιάμεσο σταθμό μεταξύ διαφόρων μορφών θαλάσσιων μεταφορών. Η ποικιλία των προϊόντων που διεκπεραιώνονται στους λιμένες είναι τόσο μεγάλη όσο και το διεθνές εμπόριο.

1.2. Ορισμένες επιχειρήσεις μεταποίησης, όπως διυλιστήρια, χυτήρια μεταλλευμάτων, σταθμοί παραγωγής ενέργειας και χαλυβουργεία, είναι συχνά εγκατεστημένες εντός ή πλησίον των λιμένων. Οι εγκαταστάσεις αυτές αποτελούν συχνά την αιτία ύπαρξης των λιμένων και δεν υπάγονται στις δραστηριότητες του λιμένα.

1.3. Από λειτουργική άποψη ο λιμένας δεν αποτελεί μία μονάδα, αλλά αποτελείται από αριθμό φορέων που παρέχουν λιμενικές υπηρεσίες. Οι κυριότερες δραστηριότητες που αναπτύσσονται σε ένα λιμένα είναι οι εξής:

α) Υπηρεσίες για τα πλοία

- ναυτιλιακά βοηθήματα 7

- πλοήγηση 7

- ρυμούλκηση 7

- ελλιμενισμός 7

- προσόρμιση 7

- ναυτιλιακά πρακτορεία 7

- ναυλομεσίτες 7

- παραλαβή αποβλήτων 7

- καθαρισμός πλοίων 7

- επισκευές πλοίων.

β) Υπηρεσίες για τα εμπορεύματα

- φορτοεκφόρτωση και στοίβασμα 7

- ομαδοποίηση εμπορευμάτων (εμπορευματοκιβώτια και παλέτες) 7

- αποθήκευση φορτίων 7

- πράκτορες διαμετακόμισης.

γ) Έλεγχος και επιθεώρηση

- εκτελωνισμός 7

- επιθεώρηση για την ασφάλεια των πλοίων 7

- επικίνδυνα εμπορεύματα 7

- πραγματογνώμονες.

1.4. Ορισμένες λιμενικές υπηρεσίες παρέχονται σε μονοπωλιακή βάση, ενώ άλλες παρέχονται από εταιρείες που ανταγωνίζονται για την παροχή μιας συγκεκριμένης υπηρεσίας.

1.5. Μεταξύ των λιμένων υπάρχει μεγάλη ποικιλία όσον αφορά το καθεστώς ιδιοκτησίας, την εσωτερική οργάνωση και την κρατική συμμετοχή στη διαχείρισή τους. Η κατάσταση αυτή έχει σχέση με ιστορικές παραδόσεις και διάφορες αντιλήψεις όσον αφορά το ρόλο των λιμένων και το βαθμό της κρατικής υποστήριξης, παρέμβασης και ελέγχου όταν πρόκειται για χρηματοδότηση και χρέωση υπηρεσιών. Στην περίπτωση αυτή κυβέρνηση σημαίνει κεντρική, περιφερειακή ή τοπική διοίκηση.

1.6. Σε ορισμένα κράτη μέλη ο ρόλος της κεντρικής κυβέρνησης είναι ευρείας εμβέλειας και πιθανόν να περιλαμβάνει την ιδιοκτησία, τη χρηματοδότηση των επενδύσεων και τον καθορισμό των ναύλων. Στη Γερμανία οι θαλάσσιες και χερσαίες εκτάσεις των λιμένων είναι συνήθως ιδιοκτησία των κρατιδίων και/ή των ΟΤΑ. Στην Ολλανδία, οι περισσότεροι λιμένες τελούν υπό δημοτική διοίκηση, αλλά οι λιμένες του Άμστερνταμ και του Ρότερνταμ είναι οργανωμένοι ως χωριστές δημοτικές επιχειρήσεις («havenbedrijf») με τη σημαντική συμμετοχή της κεντρικής κυβέρνησης. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, το μεγαλύτερο μέρος των φορτίων διεκπεραιώνεται σε λιμένες του ιδιωτικού τομέα. Οι λιμένες της Σουηδίας λειτουργούν στις περισσότερες περιπτώσεις ως εταιρείες περιορισμένης ευθύνης, με την τοπική αυτοδιοίκηση ως κύριο ή μοναδικό μέτοχο.

1.7. Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, οι περισσότεροι λιμένες είναι ιδιοκτησία μιας λιμενικής αρχής από την οποία και διοικούνται. Πάντως, ο όρος αυτός δεν είναι αντιφατικός. Σε ορισμένες περιπτώσεις η λιμενική αρχή ελέγχει μόνο μικρό μέρος των δραστηριοτήτων που αναπτύσσονται στην περιοχή της, ενώ σε άλλες περιπτώσεις αποτελεί τον πραγματικό φορέα διαχείρισης, ο οποίος είναι άμεσα αρμόδιος για μεγάλο αριθμό δραστηριοτήτων.

1.8. Τα πλοία που χρησιμοποιούν σύγχρονη και προηγμένη τεχνολογία είναι ακριβά και οι ναυτιλιακές εταιρείες καταβάλλουν έντονες προσπάθειες ώστε τα πλοία αυτά να εκτελούν κάθε χρόνο όσο το δυνατόν περισσότερα δρομολόγια. Η δυναμικότητα των λιμένων επηρεάζει το χρόνο καθυστέρησης των πλοίων στους λιμένες, ο οποίος έχει ιδιαίτερη σημασία για τα μικρά δρομολόγια στα οποία χρησιμοποιούνται αποτελεσματικά συστήματα πορθμείων ro-ro. Οι πιέσεις για τη μείωση του χρόνου ελλιμενισμού θα συνεχιστούν τόσο για τα φορτηγά πλοία όσο και για τα οχηματαγωγά. Τούτο δεν προκύπτει μόνο από την αυξανόμενη σημασία των θαλάσσιων μεταφορών μικρών αποστάσεων. Ακόμη, σημαντική σημασία για τους λιμένες κατέχουν οι συνδέσεις με την ενδοχώρα και η αξιοπιστία, οι οποίες επιτυγχάνονται κυρίως από τις σχέσεις μεταξύ κοινωνικών εταίρων.

2. Το έγγραφο της Επιτροπής

2.1. Μέχρι σήμερα, οι λιμένες δεν έχουν αποτελέσει το επίκεντρο της συζήτησης για την ευρωπαϊκή πολιτική μεταφορών και η Επιτροπή έχει λάβει ορισμένα περιορισμένης εμβέλειας μέτρα. Ο σκοπός της Πράσινης Βίβλου είναι να διεξαχθεί συζήτηση για τον τομέα των ευρωπαϊκών λιμένων, κατά την οποία να προσδιοριστούν τα θέματα εκείνα τα οποία χρειάζεται να εξεταστούν σε κοινοτικό επίπεδο. Εάν είναι ανάγκη, θα πρέπει να αναπτυχθούν συνεκτικές πολιτικές για να βελτιωθούν οι επιδόσεις του τομέα και για να ενισχυθούν οι οικονομικές και κοινωνικές απαιτήσεις της Κοινότητας.

2.2. Οι κυριότεροι στόχοι της κοινοτικής πολιτικής στον τομέα των λιμένων πρέπει να είναι: πρώτον, η προώθηση της αποτελεσματικότητας των λιμένων και η βελτίωση των ναυτιλιακών υποδομών, ενσωματώνοντας τους λιμένες στο ευρωπαϊκό δίκτυο πολλαπλών μεταφορικών μέσων, και δεύτερον, η ανάληψη των ευθυνών της Κοινότητας βάσει της Συνθήκης, δηλαδή η διασφάλιση του ελεύθερου και θεμιτού ανταγωνισμού στον τομέα των λιμένων.

2.3. Η Επιτροπή προτείνει ορισμένα μέτρα που είναι δυνατόν να ληφθούν, και να εφαρμοσθούν στο πλαίσιο των υπαρχουσών πολιτικών. Προσδιορίζει επίσης τομείς της πολιτικής, ιδιαίτερα τους τομείς της χρέωσης των υπηρεσιών των λιμένων και της πρόσβασης στην αγορά για τους οποίους θα πρέπει να διερευνηθούν νέες πρωτοβουλίες.

2.4. Η Πράσινη Βίβλος αποτελείται από τρία κύρια κεφάλαια. Το πρώτο έχει τίτλο «Οι λιμένες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η κοινή πολιτική μεταφορών» και συνοψίζει την ανάπτυξη των περιοχών όπου τα προβλήματα των λιμένων έχουν ήδη περιληφθεί στις κοινοτικές πολιτικές. Τα κυριότερα σημεία είναι τα εξής:

- Ο ρόλος των λιμένων στο διευρωπαϊκό δίκτυο μεταφορών

- Η διασύνδεση με γείτονες τρίτες χώρες

- Οι λιμένες ως σημεία μετεπιβίβασης/μεταφόρτωσης στην αλυσίδα των συνδυασμένων μεταφορών

- Οι λιμένες και η ανάπτυξη των μεταφορών μικρών αποστάσεων στην Ευρώπη

- Η ασφάλεια στη θάλασσα και το περιβάλλον

- Η έρευνα και η ανάπτυξη.

2.5. Στο δεύτερο από τα κύρια κεφάλαια της Πράσινης Βίβλου εξετάζεται «Η χρηματοδότηση και η χρέωση των λιμένων και των ναυτιλιακών υποδομών».

2.5.1. Υπάρχει μεγάλη ποικιλία μεθόδων για τη χρηματοδότηση των λιμενικών διευκολύνσεων και για τη χρέωση των υπηρεσιών που παρέχονται από αυτούς. Από αυτό συνάγεται ότι δεν υπάρχουν μόνο διαφορές όσον αφορά το καθεστώς ιδιοκτησίας των λιμένων και το σύστημα οργάνωσής τους, αλλά ότι υπάρχουν και διάφορες απόψεις όσον αφορά το ρόλο και τη λειτουργία των λιμένων. Υπάρχει μια σαφής τάση βάσει της οποίας οι λιμένες θεωρούνται καθαρά εμπορικές επιχειρήσεις με περιορισμένες υποχρεώσεις εκ μέρους των δημοσίων υπηρεσιών.

2.5.2. Ο ανταγωνισμός μεταξύ των λιμένων έχει αυξηθεί. Οι παραδοσιακές «ενδοχώρες» επικαλύπτονται όλο και περισσότερο λόγω της ανάπτυξης των διευρωπαϊκών δικτύων μεταφορών, των μεταβολών που έχουν επέλθει στον τομέα των μεταφορών χάρη στη τεχνολογία και στην ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς. Η διαδικασία συγκέντρωσης όσον αφορά τακτικές γραμμές έχει επίσης οδηγήσει στην αύξηση του ανταγωνισμού των λιμένων. Η Επιτροπή τονίζει ότι οι διάφορες ρυθμίσεις όσον αφορά τη χρηματοδότηση και τη χρέωση των λιμενικών υπηρεσιών δημιουργούν κινδύνους στρέβλωσης του ανταγωνισμού και αναποτελεσματικής χρήσης των οικονομικών πόρων.

2.5.3. Προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα αυτά, η Επιτροπή προτίθεται να εξετάσει τη δυνατότητα ανάπτυξης ενός κοινοτικού πλαισίου για τη χρέωση των υπηρεσιών που παρέχονται από τους λιμένες. Το πλαίσιο αυτό θα βασίζεται στην αρχή του «όποιος χρησιμοποιεί πληρώνει». Απαιτεί τη συσχέτιση των τελών με το κόστος και θα περιέχει κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με το κατά πόσο πρέπει να καλύπτουν τα λιμενικά τέλη το κόστος των έργων υποδομής. Κατ' αρχήν, το πλαίσιο για την επιβολή των τελών θα εφαρμόζεται στους λιμένες με διεθνή κίνηση.

2.5.4. Ώς πρώτο βήμα η Επιτροπή προτίθεται να συντάξει έναν κατάλογο με τα δημόσια κονδύλια που χορηγούνται στους κύριους λιμένες με διεθνή κίνηση καθώς και τις πρακτικές που εφαρμόζονται όσον αφορά τη χρέωση των παρεχομένων υπηρεσιών στους εν λόγω λιμένες.

2.5.5. Εάν η Ένωση πρόκειται να αναπτύξει μία πιο ενιαία προσέγγιση όσον αφορά τα λιμενικά τέλη, τότε, σύμφωνα με την Επιτροπή, το πλαίσιο θα πρέπει να συμπεριληφθεί στην πρόταση για την έκδοση οδηγίας του Συμβουλίου.

2.5.6. Κατά τη γνώμη της Επιτροπής, η καθιέρωση μιας κοινοτικής προσέγγισης όσον αφορά τη χρηματοδότηση και τη χρέωση των λιμενικών υπηρεσιών πρέπει να είναι σταδιακή και προσαρμοσμένη στη γενική προσέγγιση σχετικά με τη χρέωση και χρηματοδότηση των έργων υποδομής για όλα τα είδη μεταφοράς. Η Επιτροπή προτίθεται να παρουσιάσει μια ανακοίνωση σχετικά με μια συνεκτική προσέγγιση της χρέωσης τελών το 1998.

2.5.7. Όσον αφορά τις κρατικές ενισχύσεις, η Επιτροπή θα συνεχίσει την εξέταση της οικονομικής βοήθειας του δημοσίου προς τις επιχειρήσεις που ασκούν εμπορικές δραστηριότητες στους λιμένες. Στο πλαίσιο για τη χρέωση σχετικά με τις παρεχόμενες υπηρεσίες από λιμένες, πιθανόν να συμπεριληφθούν κανόνες για την κρατική βοήθεια προς τον τομέα των λιμένων.

2.5.8. Η Επιτροπή τονίζει ότι ιδιαίτερη προσοχή απαιτούν οι ναυτιλιακές υποδομές που βρίσκονται εκτός των περιοχών των λιμένων. Για την ενίσχυση της ναυσιπλοΐας στις περιοχές των λιμένων καθώς και για τη βυθοκόρηση διωρύγων για την προσέλκυση στους λιμένες, πρέπει να εξεταστεί επιμελώς η αρχή του «όποιος χρησιμοποιεί πληρώνει» προκειμένου να ληφθεί υπόψη η διαφορετική γεωγραφική θέση κάθε λιμένα.

2.6. Το τρίτο κύριο κεφάλαιο της Πράσινης Βίβλου αφορά τις «Λιμενικές υπηρεσίες: οργάνωση και πρόσβαση στην αγορά».

2.6.1. Στους λιμένες παρέχονται πολλές υπηρεσίες και διευκολύνσεις, ορισμένες από τις οποίες αφορούν τα φορτία και άλλες τα πλοία. Η παροχή υπηρεσιών στους λιμένες προστατεύεται, κατά παράδοση, με αποκλειστικά δικαιώματα και/ή νόμιμα ή de facto μονοπώλια δημόσιου ή ιδιωτικού χαρακτήρα. Κατά την τελευταία δεκαετία, οι υπηρεσίες διεκπεραίωσης των φορτίων ήταν περισσότερο εμπορικά προσανατολισμένες λόγω των νέων τεχνολογιών και της αύξησης του ανταγωνισμού μεταξύ των λιμένων, ενώ παραμένουν ακόμη οι περιορισμοί σχετικά με τις υπηρεσίες που αφορούν τα πλοία.

2.6.2. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο και η Επιτροπή έχουν λάβει ορισμένες αποφάσεις σχετικά με τους λιμένες, ιδιαίτερα στον τομέα του ανταγωνισμού (π.χ. κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης, τιμολογήσεις που εισάγουν διακρίσεις).

2.6.3. Ως συμπλήρωμα στην παρούσα προσέγγιση, θέμα προς θέμα, η Επιτροπή πρότεινε ένα ρυθμιστικό πλαίσιο που έχει ως στόχο τη συστηματικότερη ελευθέρωση των λιμενικών υπηρεσιών στους κύριους λιμένες με διεθνή κίνηση προκειμένου να καθιερωθεί, εντός λογικού χρονικού διαστήματος, ένα πεδίο ανταγωνισμού μεταξύ και εντός των λιμένων της Κοινότητας.

2.6.4. Ο στόχος των μέτρων ελευθέρωσης συνίσταται στο να εξασφαλιστεί η ελεύθερη πρόσβαση στην αγορά των λιμενικών υπηρεσιών βάσει της διαφάνειας, της μη εισαγωγής διακρίσεων και ορισμένων αρχών για τη χρέωση της παροχής υπηρεσιών. Το κατάλληλο πλαίσιο για τη θέσπιση των υποχρεώσεων των υπηρεσιών που παρέχει το δημόσιο πρέπει να καθορισθεί οποτεδήποτε κριθεί απαραίτητο.

2.6.5. Η Επιτροπή τονίζει ότι ο ετερογενής χαρακτήρας των λιμενικών υπηρεσιών και η διαφορετική φύση των λιμένων απαιτούν τη διαφορετική προσέγγιση του θέματος της ελευθέρωσης των διαφόρων ειδών λιμενικών υπηρεσιών. Τα βήματα προς την ελευθέρωση πρέπει να γίνουν σταδιακά, για να δοθεί στον τομέα ο απαραίτητος χρόνος προσαρμογής.

3. Γενικές παρατηρήσεις

3.1. Η ΟΚΕ συμφωνεί με την Επιτροπή ότι η Πράσινη Βίβλος θα τονίσει πόσο σημαντική είναι για την Ένωση η αποτελεσματικότητα των λιμένων. Μέσω αυτών διεκπεραιώνεται περισσότερο από το 90 % του εμπορίου της Ένωσης με τρίτες χώρες και το 30 % σχεδόν της ενδοκοινοτικής κίνησης 7 ακόμη, περισσότεροι από 200 εκατ. επιβάτες διακινούνται μέσω των λιμένων κάθε χρόνο.

3.2. Η Πράσινη Βίβλος αποβλέπει στη διεξαγωγή συζήτησης για τον προσδιορισμό των προβλημάτων των λιμένων. Για την επίλυση των προβλημάτων αυτών πρέπει να αξιολογηθούν ορισμένα μέτρα και, εάν κριθεί απαραίτητο, να ακολουθήσει η υποβολή συγκεκριμένων νομοθετικών προτάσεων από την Κοινότητα. Η ΟΚΕ συμφωνεί με την προσέγγιση, θέμα προς θέμα, αφού μέχρι σήμερα η Κοινότητα έχει λάβει μέτρα, σε περιορισμένη έκταση, για την πολιτική που πρέπει να εφαρμοσθεί στον τομέα των λιμένων.

3.3. Η ΟΚΕ επικροτεί τους βασικούς στόχους της Πράσινης Βίβλου όσον αφορά μία κοινοτική πολιτική για το λιμενικό τομέα, δηλαδή τη συμβολή στην αύξηση της αποτελεσματικότητας των λιμένων, τη βελτίωση των λιμένων και των ναυτιλιακών υποδομών με την ενσωμάτωση των λιμένων στα διευρωπαϊκά δίκτυα και την εξασφάλιση του ελεύθερου και θεμιτού ανταγωνισμού στον λιμενικό τομέα. Ο απώτερος στόχος πρέπει να είναι η προώθηση της βιομηχανικής ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης και η αύξηση της ευημερίας των πολιτών στα κράτη μέλη.

3.4. Η Πράσινη Βίβλος προβαίνει σε μία ισορροπημένη περιγραφική ανάλυση των προβλημάτων στον λιμενικό τομέα, όπως αυτά νοούνται από τους πελάτες και από τους ίδιους του λιμενικούς φορείς. Ωστόσο, η ΟΚΕ θα επιθυμούσε να είχε ακολουθηθεί μία πιο συστηματική προσέγγιση όσον αφορά την περιγραφή των διάφορων δραστηριοτήτων που λαμβάνουν χώρα εντός και γύρω από τους λιμένες, καθώς επίσης και όσον αφορά την ανάλυση της ανάγκης για ανάληψη δράσεων σχετικά με κάθε μία από τις δραστηριότητες αυτές. Επίσης, μία παράλειψη της Πράσινης Βίβλου είναι η ανυπαρξία βασικών στοιχείων, π.χ. για τη διάρθρωση του ευρωπαϊκού λιμενικού συστήματος, για τα έσοδα και τα έξοδα, καθώς επίσης και για το επίπεδο του κόστους ανάλογων υπηρεσιών σε διάφορους τομείς.

3.5. Υπάρχει μία σαφής τάση να θεωρούνται και να αντιμετωπίζονται οι λιμένες ως εμπορικές επιχειρήσεις, οι οποίες θα πρέπει να ανακτούν το κόστος τους από τους χρήστες των λιμένων που κάνουν άμεση χρήση αυτών 7 η τάση αυτή είναι ανεξάρτητη από το θέμα της ιδιοκτησίας. Η ΟΚΕ όχι μόνο επιδοκιμάζει την εξέλιξη αυτή, αλλά θεωρεί επίσης απαραίτητο να βασίζεται η λιμενική πολιτική της Κοινότητας στην άποψη ότι οι λιμένες είναι εμπορικές επιχειρήσεις που λειτουργούν σε μία οικονομία της αγοράς και εφαρμόζουν την αρχή «ο χρήστης πληρώνει». Η προσέγγιση αυτή θα διευκολύνει τη χάραξη πολιτικής, δεδομένου ότι οι λιμενικές δραστηριότητες θα πρέπει κατ'αρχήν να υπόκεινται στους ίδιους κανόνες με εκείνους που ισχύουν για τις περισσότερες άλλες οικονομικές δραστηριότητες.

3.6. Η Πράσινη Βίβλος επισημαίνει ότι η αρχή «ο χρήστης πληρώνει» θα πρέπει να συνεχίζει να εξετάζεται με προσοχή όσον αφορά ορισμένες συγκεκριμένες ναυτιλιακές υποδομές και λιμενικές υπηρεσίες, όπως οι φάροι και άλλα ναυτιλιακά βοηθήματα, οι κυματοθραύστες, τα θαλάσσια υδατοφράγματα, η βυθοκόρηση και θραύση πάγων. Σε ορισμένα κράτη μέλη, οι επενδύσεις στις εγκαταστάσεις αυτές και στη λειτουργία τους χρηματοδοτούνται από τους φορολογούμενους, ενώ σε άλλα από τους χρήστες των λιμένων. Κατά την άποψη της ΟΚΕ, η κατάσταση αυτή δεν είναι ικανοποιητική. Η αρχή της επικουρικότητας δεν τηρείται πάντοτε και ενδέχεται να προκύψουν στρεβλώσεις του ανταγωνισμού μεταξύ των λιμένων. Συνεπώς, είναι απολύτως απαραίτητο να χαράξει η Επιτροπή κατευθυντήριες γραμμές όσον αφορά το ποιος θα πρέπει να πληρώνει για την παροχή των προαναφερομένων διευκολύνσεων.

3.7. Στον τομέα των μεταφορών υπάρχουν οικονομικές δραστηριότητες που ομοιάζουν κατ'αρχήν με τις δραστηριότητες στον τομέα των λιμένων: αεροδρόμια, σιδηροδρομικοί σταθμοί και σταθμοί συνδυασμένων οδικών - σιδηροδρομικών μεταφορών. Όπως και οι λιμένες, δεν αποτελούν τρόπο μεταφοράς, αλλά σημεία διασύνδεσης μεταξύ διάφορων τρόπων μεταφοράς. Η ΟΚΕ θα επιθυμούσε να περιλαμβάνει η Πράσινη Βίβλος αναφορές και συγκρίσεις, ιδίως με τους αερολιμένες που έχουν παρόμοια χαρακτηριστικά με τους λιμένες έστω και εάν ο ανταγωνισμός μεταξύ των αερολιμένων είναι εντονότερος από ό,τι μεταξύ των θαλάσσιων λιμένων. Το 1996 εγκρίθηκε μία οδηγία του Συμβουλίου για την πρόσβαση στην αγορά υπηρεσιών εδάφους στα αεροδρόμια, και το 1997 η Επιτροπή πρότεινε μία οδηγία του Συμβουλίου για τα τέλη των αερολιμένων. Στην Πράσινη Βίβλο για τους θαλάσσιους λιμένες, πρόσβαση στην αγορά λιμενικών υπηρεσιών και ένα πλαίσιο για τα τέλη αποτελούν δύο βασικά θέματα.

3.8. Στην Πράσινη Βίβλο αναφέρεται ότι «Οι λιμενικές υπηρεσίες πρέπει να θεωρούν αναπόσπαστο τμήμα του συστήματος των θαλάσσιων μεταφορών δεδομένου ότι είναι απαραίτητες για την ορθή λειτουργία αυτού του τύπου μεταφορών» (σημείο 19 της εκτενούς περίληψης). Κατά τη γνώμη της Επιτροπής, πρόκειται για μία ατυχή πρόταση, δεδομένου ότι τα εσωτερικά συστήματα μεταφορών (σιδηροδρομικές, οδικές, εσωτερικές πλωτές μεταφορές) βρίσκονται βασικά στην ίδια κατάσταση με τους λιμένες ως σύστημα θαλάσσιων μεταφορών. Κατά την άποψη της ΟΚΕ, οι λιμένες πρέπει να ανταποκρίνονται στις ανάγκες τόσο των χερσαίων όσο και των θαλάσσιων συστημάτων μεταφορών.

3.9. Στην Πράσινη Βίβλο υπογραμμίζεται ότι ο ανταγωνισμός μεταξύ λιμένων έχει εντατικοποιηθεί, ιδίως όσον αφορά τη μεταφορά εμπορευματοκιβωτίων. Αυτό σημαίνει ότι οι αποφάσεις όσον αφορά την τιμολόγηση, τις επενδύσεις και τη χρηματοδότηση ενός συγκεκριμένου τομέα έχουν σημαντικές επιδράσεις στις γειτονικές χώρες, στο ίδιο το κράτος μέλος και σε άλλες χώρες. Ο αυξημένος ανταγωνισμός μεταξύ των λιμένων οδηγεί σε αποτελεσματικότερα συστήματα μεταφορών, αλλά η ΟΚΕ θεωρεί αναγκαίο να διεξάγεται ο ανταγωνισμός αυτός σε ισότιμη και θεμιτή βάση και να μην στρεβλώνεται από κρατικές ενισχύσεις ή αθέμιτες πρακτικές. Συνεπώς, η ΟΚΕ επιδοκιμάζει το γεγονός ότι η Επιτροπή προτείνει να συγκεντρώσει πληροφορίες για τις χρηματοδοτικές ροές από το δημόσιο τομέα σε διάφορα είδη λιμένων στα κράτη μέλη, καθώς επίσης και για το γεγονός ότι σχεδιάζει να προβεί σε απογραφή των κρατικών ενισχύσεων που χορηγούνται στους μεγαλύτερους λιμένες διεθνούς κυκλοφορίας, καθώς και των μεθόδων χρέωσης στους λιμένες αυτούς. Η ΟΚΕ συνιστά το αίτημα για την παροχή πληροφοριών σχετικά με τις πηγές χρηματοδότησης να απευθύνεται στα κράτη μέλη και όχι στους λιμένες.

3.10. Η ΟΚΕ θα ήθελε να επιστήσει την προσοχή στο γεγονός ότι ο ανταγωνισμός μεταξύ των λιμένων δεν επιτυγχάνεται μόνο με τα όσα γίνονται εκ μέρους των ίδιων των λιμένων, αλλά και με την ανάπτυξη των οδικών, σιδηροδρομικών και εσωτερικών πλωτών συνδέσεων με την ενδοχώρα. Οι βελτιώσεις των οδικών και σιδηροδρομικών υποδομών μπορούν να ευνοήσουν ορισμένους λιμένες εις βάρος άλλων. Υπάρχουν παραδείγματα ναύλων φορτίων που καθορίζονται με σκοπό την ενθάρρυνση ροών κυκλοφορίας από και προς ορισμένους θαλάσσιους λιμένες. Κατά την ΟΚΕ, τόσο η Επιτροπή όσο και τα κράτη μέλη οφείλουν να δώσουν προσοχή στην πιθανή στρέβλωση του ανταγωνισμού μεταξύ των λιμένων.

3.11. Για να αναπτυχθεί μία ουσιαστική κοινοτική πολιτική για τον λιμενικό τομέα, πρέπει να ληφθούν υπόψη όλες οι πτυχές και οι απόψεις. Πρέπει, επίσης, να ληφθούν υπόψη και οι κοινωνικές συνέπειες των συζητούμενων μέτρων. Επ' αυτού, η ΟΚΕ επιθυμεί να τονίσει τα ακόλουθα. Επί του παρόντος, είναι σημαντικό να συνεχισθεί ο διάλογος που έχει αρχίσει μεταξύ όλων των μερών και να λάβει σημαντικά υπόψη την κοινωνική διάσταση. Η ΟΚΕ έχει συμβάλει στο σημείο αυτό με την ακρόαση των κοινωνικών εταίρων σε τομεακό επίπεδο, την οποία διοργάνωσε στις 11 Μαΐου 1998. Για κάθε μέσο μεταφοράς υπάρχει μία κοινή επιτροπή κοινωνικού διαλόγου σε τομεακό επίπεδο. Υπάρχει μία ομάδα εργασίας «συνδυασμένων μεταφορών» για την προώθηση των επαφών μεταξύ των εν λόγω επιτροπών και το συντονισμό των δραστηριοτήτων τους. Οι θαλάσσιοι λιμένες δεν καλύπτονται, ενώ, για παράδειγμα, η κοινή επιτροπή πολιτικής αεροπορίας καλύπτει σαφώς τους αερολιμένες. Δεν έχει ικανοποιηθεί ακόμη το αίτημα των εργαζόμενων για σύσταση μιας κοινής επιτροπής θαλάσσιων λιμένων. Συνεπώς, η ΟΚΕ θα επιδοκίμαζε την έναρξη ενός οργανωμένου διαλόγου μεταξύ των κοινωνικών εταίρων στον τομέα των λιμένων.

4. Ειδικές παρατηρήσεις

4.1. Ένα πλαίσιο για τα λιμενικά τέλη

4.1.1. Η Πράσινη Βίβλος εξετάζει τη δυνατότητα ανάπτυξης ενός κοινοτικού πλαισίου για τα λιμενικά τέλη, ώστε να επιλυθούν τα προβλήματα του αθέμιτου ανταγωνισμού, της κατάχρησης μιας δεσπόζουσας θέσης και των διακρίσεων μεταξύ των χρηστών. Για τις λιμενικές υπηρεσίες, η Επιτροπή προτείνει να ορίζονται στο πλαίσιο αυτό ορισμένες γενικές αρχές, ώστε τα επιβαλλόμενα τέλη να αντανακλούν το κόστος των παρεχόμενων υπηρεσιών. Όσον αφορά τις υποδομές, η Επιτροπή κρίνει ότι τα τέλη θα μπορούσαν να ορίζονται σύμφωνα με το οριακό κόστος, και να εξασφαλίζουν την αντιστάθμιση του κόστους νέων επενδύσεων. Το προτεινόμενο πλαίσιο θέτει ορισμένα βασικά και πρακτικά προβλήματα για τα οποία η ΟΚΕ θα ήθελε να επιστήσει την προσοχή στα ακόλουθα.

4.1.2. Όπως επισημάνθηκε παραπάνω, οι λιμένες αποτελούν σπάνια, αν όχι ποτέ, ιδιοκτησία και αντικείμενο εκμετάλλευσης ενός οργανισμού, αλλά συνίστανται από πολυσύνθετους και διαφορετικούς οργανισμούς που αποτελούνται από πολυάριθμους φορείς, καθένας των οποίων ειδικεύεται σε συγκεκριμένες δραστηριότητες και υπηρεσίες (βλ. σημείο 1.3 και 3.4 ανωτέρω). Συνεπώς, πιθανόν να είναι δύσκολη η ανάπτυξη ενός γενικού πλαισίου επιβολής λιμενικών τελών που να ισχύει τόσο για τις υποδομές όσο και για τις υπηρεσίες.

4.1.3. Σε μία υποσημείωση της παραγράφου 54 της Πράσινης Βίβλου αναφέρεται ότι το συνολικό κόστος διαμετακόμισης μεταξύ λιμένων ανέρχεται στο 5-10 % του συνολικού κόστους μεταφοράς από πόρτα σε πόρτα στην περίπτωση των μεταφορών ανοιχτής θαλάσσης, και σε 40-60 % στην περίπτωση των ακτοπλοϊκών μεταφορών. Θα ήταν επιθυμητό να καθοριστεί επακριβώς το κόστος αυτό ανά είδος υπηρεσίας, ώστε να διαμορφωθεί μία άποψη για τα πλέον σημαντικά στοιχεία κόστους κατά την εφαρμογή της αρχής της χρέωσης βάσει του σχετικού κόστους.

4.1.4. Στην Πράσινη Βίβλο αναφέρονται διαφορετικές αρχές χρέωσης για τη χρήση των υποδομών. Ωστόσο, δεν υπάρχουν ακριβείς ορισμοί σχετικά με το τι θα πρέπει να καλύπτει ο όρος «υποδομές». (Οι αποβάθρες και οι συνδεδεμένες χερσαίες ζώνες θα καλύπτονται προφανώς από τον όρο «υποδομές», καθώς επίσης και οι φάροι και τα άλλα ναυτιλιακά βοηθήματα, αλλά πού πρέπει να υπάγονται τα ανυψωτικά μηχανήματα και οι αποθήκες;)

4.1.5. Οι λιμένες είναι σε μεγάλο βαθμό εμπορικές επιχειρήσεις που εφαρμόζουν την αρχή «ο χρήστης πληρώνει». Συνεπώς, πρέπει να υπάγονται στους ίδιους κανόνες με τις περισσότερες άλλες οικονομικές δραστηριότητες που διεξάγονται σε μία οικονομία της αγοράς. Και η αρχή του «ο χρήστης πληρώνει» πρέπει να εφαρμόζεται με λίγες μόνο εξαιρέσεις. Με την προοπτική αυτή, ένα ειδικό πλαίσιο για τη χρέωση των λιμενικών υποδομών δεν είναι σημαντικό.

4.1.6. Η ΟΚΕ συμφωνεί με την Επιτροπή ότι υπάρχουν προβλήματα αθέμιτου ανταγωνισμού, κατάχρησης μιας δεσπόζουσας θέσης και διάκρισης μεταξύ των χρηστών, έστω και εάν οι διαστάσεις των προβλημάτων αυτών δεν είναι γνωστές. Ωστόσο, μπορεί κανείς να διερωτηθεί κατά πόσο μία οδηγία του Συμβουλίου για ένα πλαίσιο χρέωσης των λιμενικών υποδομών αποτελεί αποτελεσματικό μέσο χρήσης των εν λόγω προβλημάτων. Κατά την άποψη της ΟΚΕ, κατάλληλα μέσα για την αντιμετώπιση των προβλημάτων αυτών θα πρέπει να είναι η θέσπιση σαφών κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις, η πιστή εφαρμογή των εν λόγω κανόνων και η αυστηρή εφαρμογή των κανόνων περί ανταγωνισμού των άρθρων 85 και 86 της Συνθήκης.

4.1.7. Όσον αφορά τις κρατικές ενισχύσεις, η Επιτροπή κρίνει ότι οι δημόσιες επενδύσεις στις λιμενικές υποδομές, στις οποίες όλοι οι χρήστες έχουν πρόσβαση κατά τρόπο που δεν εισάγει διακρίσεις, δεν πρέπει να θεωρούνται ως κρατικές ενισχύσεις με την έννοια του άρθρου 92 της Συνθήκης. Όμως, εάν ορισμένες επενδύσεις ευνοούν ορισμένους χρήστες περισσότερο σε σύγκριση με άλλους, τότε πρέπει να θεωρούνται ως ενισχύσεις. Εντούτοις, μπορούν να ωφεληθούν από τις εξαιρέσεις οι οποίες προβλέπονται από τη Συνθήκη, για παράδειγμα, στην περίπτωση έργων περιφερειακής ανάπτυξης (Άρθρο 92, παράγραφος 3, εδάφιο γ)). Γενικά, οι δημόσιες ενισχύσεις σε συγκεκριμένες επιχειρήσεις φαίνεται ότι υπάγονται στο πεδίο του άρθρου 92 (με τις εξαιρέσεις των παραγράφων 2 και 3). Τα θέματα των δημόσιων ενισχύσεων είναι ιδιαιτέρως πολύπλοκα και η ερμηνεία του ή θεωρείται ως κρατική ενίσχυση στον τομέα των λιμένων διαφέρει μεταξύ των κρατών μελών, πράγμα το οποίο μπορεί να προκαλέσει τον αθέμιτο ανταγωνισμό μεταξύ λιμένων ή επιχειρήσεων. Συνεπώς, η ΟΚΕ είναι της γνώμης ότι η Επιτροπή πρέπει να υιοθετήσει κατευθυντήριες γραμμές όσον αφορά τους λιμένες ώστε να διασφαλισθεί ένα περιβάλλον το οποίο δεν εισάγει διακρίσεις. Οι κατευθυντήριες γραμμές αυτές απαιτούνται προκειμένου να ορισθούν οι έννοιες της «ενίσχυσης» και των «υποδομών» και να διευκρινισθεί το νόημα της «ανοικτής πρόσβασης».

4.2. Πρόσβαση στην αγορά λιμενικών υπηρεσιών

4.2.1. Οι λιμενικές υπηρεσίες παρέχονται κατά παράδοση από αποκλειστικά και/ή νόμιμα ή de facto μονοπώλια. Μολονότι κατά την τελευταία δεκαετία έχουν καταργηθεί σε ορισμένο βαθμό οι περιορισμοί επί της προσβάσεως στην αγορά, ιδίως στον τομέα της διακίνησης φορτίων, οι εφαρμοζόμενες πρακτικές είχαν ως αποτέλεσμα την υποβολή καταγγελιών εκ μέρους χρηστών και δυνητικών προμηθευτών, το δε Ευρωπαϊκό Δικαστήριο και η Επιτροπή έχουν υιοθετήσει ορισμένες αποφάσεις. (Ορισμένες πρόσφατες υποθέσεις παρουσιάζονται σε άρθρο με θέμα «Θαλάσσιοι λιμένες και ανταγωνισμός» που δημοσιεύτηκε στο δελτίο περί της πολιτικής ανταγωνισμού (ΓΔ IV), 1998, αριθ. 1, Φεβρουάριος).

4.2.2. Ως συμπλήρωμα της κατά περίπτωση προσέγγισης, η Πράσινη Βίβλος προτείνει την ανάπτυξη ενός κανονιστικού πλαισίου σε κοινοτικό επίπεδο με στόχο την ελευθέρωση των αγορών λιμενικών υπηρεσιών, ώστε να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα και να δημιουργηθεί ένα πεδίο δράσης επί ίσοις όροις μεταξύ και εντός των κοινοτικών λιμένων.

4.2.3. Η ΟΚΕ υποστηρίζει έντονα την πρόταση της Επιτροπής. Όσον αφορά τις υπηρεσίες διακίνησης φορτίων, είναι σημαντικό να έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης στην αγορά όχι μόνο οι «παραδοσιακοί» φορείς εκμετάλλευσης, αλλά και οι πλοιοκτήτες, οι ναυλωτές/κάτοχοι φορτίων και οι πράκτορες διαμετακόμισης (αυτο-διακίνηση).

4.2.4. Η ΟΚΕ θεωρεί ότι η αρχή της ελεύθερης πρόσβασης στην αγορά δεν μπορεί να εφαρμοστεί παντού, λόγω της ανομοιογενούς φύσης των εν λόγω υπηρεσιών και της διαφορετικής φύσης των λιμένων από απόψεως μεγέθους, λειτουργίας και γεωγραφικών χαρακτηριστικών. Η Πράσινη Βίβλος αναφέρει ότι το κανονιστικό πλαίσιο θα ισχύει για τους «μεγαλύτερους λιμένες διεθνούς κυκλοφορίας». Πρέπει να σημειωθεί ότι για τους περισσότερους ευρωπαϊκούς λιμένες - ανεξάρτητα από το μέγεθός τους - το διεθνές εμπόριο είναι πολύ μεγαλύτερο από το εγχώριο εμπόριο. Κατά την ΟΚΕ, το ρυθμιστικό πλαίσιο πρέπει να συμμορφώνεται με τα πρότυπα ασφάλειας των λιμένων και τα πρότυπα ασφάλειας στον τομέα των θαλάσσιων μεταφορών.

4.3. Ακτοπλοϊκές μεταφορές

4.3.1. Η προώθηση των μεταφορών μικρών αποστάσεων αποτελεί μία από τις προτεραιότητες της κοινοτικής πολιτικής μεταφορών, αποτελεί δε στοιχείο βελτίωσης της αποτελεσματικότητας των λιμένων. Εκτός από τα όσα αναφέρθηκαν στο παραπάνω σημείο 4.2, η ΟΚΕ είναι της γνώμης ότι πρόκειται για τομέα όπου χρειάζονται ιδιαίτερες κοινοτικές δραστηριότητες, κυρίως όσον αφορά τις τελωνειακές/διαμετακομιστικές διαδικασίες (ο τομέας αυτός δεν υπάγεται, ως επί το πλείστον, στον άμεσο έλεγχο των λιμένων). Οι περίπλοκες διαδικασίες όσον αφορά τα σχετικά έγγραφα και οι διαδικαστικές απαιτήσεις στους λιμένες επιβάλλουν σημαντικό κόστος στους κατόχους φορτίων στις επιχειρήσεις μεταφορών.

4.3.2. Συνεπώς, η ΟΚΕ επικροτεί την πρωτοβουλία της Επιτροπής να διενεργηθεί μελέτη για την καταγραφή των απαιτήσεων στους λιμένες που επηρεάζουν τις θαλάσσιες μεταφορές στην Ευρώπη, και να συγκριθούν με εκείνες που ισχύουν στις χερσαίες μεταφορές 7 εξετάζονται ειδικότερα οι τελωνειακές απαιτήσεις και διαδικασίες.

4.3.3. Όπως επισημάνθηκε στη γνωμοδότηση της ΟΚΕ () για την ανακοίνωση της Επιτροπής, με θέμα «Η ανάπτυξη των μεταφορών μικρών αποστάσεων στην Ευρώπη: προοπτικές και προκλήσεις» (), οι μεταφορές μικρών αποστάσεων καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων και υπηρεσιών που δεν είναι με κανένα τρόπο ομοιογενείς. Τα βασικά είδη υπηρεσιών καλύπτουν τις μεταφορές φορτίων χύδην, τις υπηρεσίες μεταφόρτωσης και τις υπηρεσίες τακτικών γραμμών. Η ΟΚΕ τόνισε επίσης ότι δίδεται ελάχιστη προσοχή στο γεγονός ότι σε πολλές εμπορικές γραμμές στην Ευρώπη, οι ακτοπλοϊκές μεταφορές ανταγωνίζονται τις σιδηροδρομικές εμπορικές μεταφορές και όχι τις οδικές μεταφορές. Αυτό πρέπει να αναγνωριστεί κατά την ανάπτυξη των κοινοτικών πολιτικών για τους θαλάσσιους λιμένες και τις ακτοπλοϊκές μεταφορές.

4.4. Ο ρόλος των λιμένων στα διευρωπαϊκά δίκτυα μεταφορών

4.4.1. Η Επιτροπή κρίνει ότι η πλήρης ενσωμάτωση των λιμένων στα διευρωπαϊκά δίκτυα μεταφορών είναι επιθυμητή για τη δημιουργία ενός δικτύου συνδυασμένων μεταφορών, λαμβάνοντας κυρίως υπόψη την ανάγκη δημιουργίας συνδέσεων με τις περιφερειακές περιοχές και ενθάρρυνσης των ακτοπλοϊκών μεταφορών. Παράλληλα με την Πράσινη Βίβλο για τους θαλάσσιους λιμένες, υποβλήθηκε μία πρόταση () για την προσαρμογή των υφιστάμενων κατευθυντήριων γραμμών όσον αφορά την ανάπτυξη των διευρωπαϊκών δικτύων [απόφαση 1692/96/ΕΚ ()].

4.4.2. Η ΟΚΕ υιοθέτησε πρόσφατα γνωμοδότηση () για την πρόταση αυτή και, ως εκ τούτου, δεν χρειάζονται εν προκειμένω περαιτέρω σχόλια. Ωστόσο, για ένα συγκεκριμένο θέμα που αφορά την ανάπτυξη των συνδυασμένων μεταφορών, η ΟΚΕ θα ήθελε για μία ακόμη φορά να τονίσει τα όσα ανέφερε στη γνωμοδότηση αυτή: «Η ΟΚΕ είναι απογοητευμένη από την, κατά τα φαινόμενα, σχεδόν απόλυτη εξάλειψη των οδικών μεταφορών από την ανάπτυξη των θαλάσσιων λιμένων και των συνδυασμένων μεταφορών στο πλαίσιο των ΔΕΔ. Αν και υποστηρίζει πλήρως την ανάπτυξη των συνδυασμένων μεταφορών ως ουσιαστικό παράγοντα για τη διατήρηση της βιώσιμης κινητικότητας, επισημαίνει ότι δεν είναι δυνατόν η Επιτροπή να αγνοεί το γεγονός ότι ένα πολύ μεγάλο μέρος των εμπορευμάτων που διέρχεται από τους κοινοτικούς λιμένες μεταφέρεται επί του παρόντος οδικώς και ότι τα σχέδια για τις οδικές μεταφορές πρέπει να διαδραματίζουν ένα ρόλο στην ενσωμάτωση των λιμένων και των τερματικών σταθμών στα ΔΕΔ.»

4.5. Η κοινωνική διάσταση των κοινοτικών πολιτικών για τους θαλάσσιους λιμένες

4.5.1. Οι τεχνικές, εμπορικές, και οργανωτικές αλλαγές που λαμβάνουν χώρα στους θαλάσσιους λιμένες έχουν σημαντικές συνέπειες για την απασχόληση και τις συνθήκες εργασίας των λιμενεργατών. Το γεγονός αυτό σημειώνεται στην Πράσινη Βίβλο, ωστόσο θα έπρεπε να είχε εξετασθεί με περισσότερο συστηματικό τρόπο.

4.5.2. Τις τελευταίες δεκαετίες, η ανάπτυξη σύγχρονων τεχνικών για τη διακίνηση εμπορευμάτων οδήγησε σε σημαντική μείωση της απασχόλησης στους θαλάσσιους λιμένες. Ταυτόχρονα, σημειώθηκε μια τεράστια αύξηση των προσόντων που πρέπει να έχουν τα άτομα που απασχολούνται σε θαλάσσιους λιμένες, τα οποία επιπλέον υποχρεώθηκαν να αποδεχθούν ένα περισσότερο ελαστικό και μη κανονικό ωράριο εργασίας. Η ΟΚΕ θεωρεί ότι είναι πάρα πολύ σημαντικό η ευρωπαϊκή πολιτική για τους θαλάσσιους λιμένες να συνεκτιμά τη διάσταση της απασχόλησης, προκειμένου να διασφαλιστούν οι ειδικευμένες θέσεις απασχόλησης και να δημιουργηθούν νέες. Από την άποψη αυτή, είναι, επίσης, σημαντικό να προαχθεί η κατάρτιση των εργαζομένων και να αναπτυχθούν νέες τεχνολογίες και μέθοδοι εργασίας.

4.5.3. Η ΟΚΕ είναι της γνώμης ότι, στους μεγαλύτερους λιμένες, οι κοινοπραξίες εργαζομένων θα μπορέσουν να εξακολουθήσουν να προσφέρουν ένα χρήσιμο μηχανισμό προσαρμογής για την κάλυψη των μεταβαλλόμενων αναγκών σε προσωπικό των φορέων τερματικών σταθμών καθώς και μεμονωμένων επιχειρήσεων. Η πρόσληψη λιμενεργατών από κοινοπραξίες εργαζομένων υπάγεται σε ορισμένους καταστατικούς κανόνες απασχόλησης, ενώ η κοινωνική τους ασφάλιση είναι υποχρεωτική. Οι δαπάνες των κοινοπραξιών που έχουν σχέση με την εργοδοσία πρέπει να καλύπτονται από τις επιχειρήσεις που απασχολούν εργαζόμενους της κοινοπραξίας.

4.5.4. Η Πράσινη Βίβλος αναφέρει μόνο στο περιθώριο τα σχετικά μέσα της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ΔΟΕ). Η ΟΚΕ τονίζει ότι τα μέσα αυτά θα πρέπει να λαμβάνονται πολύ περισσότερο υπόψη όταν αναπτύσσονται ιδέες που αφορούν τις μελλοντικές ευρωπαϊκές πολιτικές για τους θαλάσσιους λιμένες.

4.5.5. Η ΔΟΕ υιοθέτησε δύο συμβάσεις για τους λιμενεργάτες:

- τη σύμβαση σχετικά με τις κοινωνικές συνέπειες των νέων μεθόδων για τη διακίνηση εμπορευμάτων στις αποβάθρες (Αριθ. 137), και

- τη σύμβαση σχετικά με την ασφάλεια και την υγεία των λιμενεργατών (Αριθ. 152).

Μέχρι στιγμής, οι δύο συμβάσεις έχουν κυρωθεί από επτά κράτη μέλη.

4.5.6. Η κύρωση των συμβάσεων της ΔΟΕ δεν εμπίπτει στην αρμοδιότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά των μεμονωμένων κρατών μελών. Ωστόσο, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο συνέστησε σε μια γνωμάτευση που εξέδωσε το 1991, σχετικά με την αρμοδιότητα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των κρατών μελών σε περιπτώσεις που αφορούν θέματα της ΔΟΕ (ιδιαιτέρως στον τομέα της ασφάλειας και της υγείας στον τόπο εργασίας), ότι οι δύο πλευρές θα πρέπει να συνεργαστούν στενότερα όσον αφορά τη διαπραγμάτευση, την κύρωση και την εφαρμογή συμβάσεων της ΔΟΕ. Ενόψει όλων αυτών, η ΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή να αναλάβει στο εγγύς μέλλον την πρωτοβουλία για την έναρξη μιας παρομοίου είδους συνεργασίας. Παράλληλα, ελπίζει ότι η πράξη αυτή θα οδηγήσει στην κύρωση των δύο συμβάσεων και από τα υπόλοιπα κράτη μέλη.

5. Περίληψη και συμπεράσματα

5.1. Μεταξύ των διαφόρων λιμένων παρατηρούνται σημαντικές διαφορές όσον αφορά το ιδιοκτησιακό καθεστώς, την εσωτερική οργάνωση, και την κυβερνητική συμμετοχή στη διαχείρισή τους. Η κατάσταση αυτή αντικατοπτρίζει ιστορικές παραδόσεις και διαφορετικές φιλοσοφίες όσον αφορά το ρόλο των λιμένων και το βαθμό στον οποίο μια κυβέρνηση υποστηρίζει, παρεμβαίνει, και ελέγχει θέματα που αφορούν τη χρηματοδότηση και την επιβολή τελών.

5.2. Ο στόχος της Πράσινης Βίβλου είναι να προωθηθεί η έναρξη μιας συζήτησης προκειμένου να εντοπισθούν τα προβλήματα που υφίστανται στους λιμένες. Στη συνέχεια, θα αξιολογηθούν διάφορα μέτρα για την επίλυση των προβλημάτων αυτών και, εάν είναι απαραίτητο, θα υποβληθούν συγκεκριμένες προτάσεις για τη θέσπιση κοινοτικής νομοθεσίας. Η Επιτροπή υποστηρίζει αυτή τη σταδιακή προσέγγιση της χάραξης πολιτικής, δεδομένου ότι, μέχρι στιγμής, οι λιμένες αποτέλεσαν σε περιορισμένο βαθμό μόνο αντικείμενο πολιτικών μέτρων της Κοινότητας.

5.3. Η ΟΚΕ συμφωνεί με τους κύριους στόχους της Πράσινης Βίβλου όσον αφορά μια κοινοτική πολιτική για τους θαλάσσιους λιμένες που είναι συγκεκριμένα η προώθηση της ασφάλειας των λιμένων, η βελτίωση των λιμενικών και ναυτιλιακών υποδομών με την ένταξη των λιμένων στα διευρωπαϊκά δίκτυα, και η διασφάλιση του ελεύθερου και θεμιτού ανταγωνισμού στον τομέα αυτό.

5.4. Ο ανταγωνισμός μεταξύ λιμένων έχει αυξηθεί. Ωστόσο, η ΟΚΕ θεωρεί ότι είναι απολύτως απαραίτητο να ισχύουν ίσες και δίκαιες συνθήκες και να μην επέρχονται στρεβλώσεις με τη χορήγηση δημοσίων ενισχύσεων ή με αθέμιτες πρακτικές. Για το λόγο αυτό, η ΟΚΕ επιδοκιμάζει την πρόθεση της Επιτροπής να συγκεντρώσει πληροφορίες σχετικά με τις χρηματοδοτικές ροές από το δημόσιο τομέα στους διάφορους λιμένες στα κράτη μέλη και τα σχέδιά της για την καταγραφή των δημοσίων ενισχύσεων που χορηγούνται σε κύριους λιμένες που χρησιμοποιούνται για διεθνείς διασυνδέσεις καθώς και για τα τέλη που επιβάλλονται σ'αυτούς.

5.5. Ο ανταγωνισμός μεταξύ των λιμένων δεν εξασφαλίζεται μόνο με τις ενέργειες στις οποίες προβαίνουν οι αντίστοιχες αρχές, αλλά και με την ανάπτυξη των οδικών, σιδηροδρομικών και πλωτών διασυνδέσεων με την ενδοχώρα. Κατά τη γνώμη της ΟΚΕ, οι πτυχές αυτές έχουν παραγνωριστεί.

5.6. Παρατηρείται μια σαφής τάση να θεωρούνται και να αντιμετωπίζονται οι λιμένες ως εμπορικές επιχειρήσεις, οι οποίες πρέπει να καλύψουν τις δαπάνες τους με έσοδα τα οποία προέρχονται από τους χρήστες των λιμένων. Η τάση αυτή είναι ανεξάρτητη από το ιδιοκτησιακό καθεστώς. Η ΟΚΕ, όχι μόνο επικροτεί την εξέλιξη αυτή, αλλά κρίνει ότι είναι απολύτως σημαντικό η κοινοτική πολιτική για τους θαλάσσιους λιμένες να στηρίζεται στην άποψη ότι οι λιμένες αποτελούν εμπορικές επιχειρήσεις, οι οποίες λειτουργούν στα πλαίσια μιας οικονομίας της αγοράς και εφαρμόζουν την αρχή «ο χρήστης πληρώνει».

5.7. Ορισμένες ειδικές ναυτιλιακές δομές και λιμενικές υπηρεσίες, όπως η ύπαρξη φάρων και άλλων βοηθημάτων για την ναυσιπλοΐα, κυματοθραύστες, θαλάσσιες κλεισιές, βυθοκόρηση και παγόθραυση, χρηματοδοτούνται σε ορισμένα κράτη μέλη από τους φορολογούμενους και σε άλλα από τους χρήστες των λιμένων. Η κατάσταση αυτή δεν είναι ικανοποιητική δεδομένου ότι επιφέρει στρεβλώσεις στον ανταγωνισμό μεταξύ λιμένων. Κατά συνέπεια, η ΟΚΕ θα επιθυμούσε να καταρτιστούν οδηγίες σχετικά με το ποιος θα πρέπει να πληρώνει για την παροχή αυτών των διευκολύνσεων.

5.8. Όταν χαράσσεται μια κοινοτική πολιτική για τους λιμένες, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη όλες οι πτυχές του θέματος. Αυτό ισχύει οπωσδήποτε για τις κοινωνικές συνέπειες των μέτρων που εξετάζονται. Για το λόγο αυτό, η ΟΚΕ θα επικροτούσε τη σύσταση μιας κοινής επιτροπής για τους θαλάσσιους λιμένες που θα λειτουργούσε ως βήμα για τη διεξαγωγή ενός οργανωμένου διαλόγου με τη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων.

5.9. Η Πράσινη Βίβλος εξετάζει τη δυνατότητα της διαμόρφωσης ενός κοινοτικού πλαισίου για την επιβολή λιμενικών τελών, προκειμένου να επιλυθεί το πρόβλημα του αθέμιτου ανταγωνισμού, της κατάχρησης δεσποζουσών θέσεων, και των διακρίσεων μεταξύ χρηστών. Η ΟΚΕ εφιστά την προσοχή σε ορισμένα πρακτικά θέματα και ορισμένα θέματα αρχής που σχετίζονται με το πλαίσιο που προτείνεται και αμφιβάλει κατά πόσον μια οδηγία του Συμβουλίου για τη θέσπιση πλαισίου για την επιβολή λιμενικών τελών προσφέρει ένα αποτελεσματικό μέσο για την επίλυση των προβλημάτων. Κατά τη γνώμη της ΟΚΕ, η θέσπιση σαφών κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις και η αυστηρή εφαρμογή των κανόνων του ανταγωνισμού όπως περιγράφονται στα άρθρα 85 και 86 της Συνθήκης επαρκούν για την αντιμετώπιση των προβλημάτων.

5.10. Στην Πράσινη Βίβλο προτείνεται να θεσπιστεί ένα ρυθμιστικό πλαίσιο για την πρόσβαση στην αγορά λιμενικών υπηρεσιών σε κοινοτική κλίμακα. Ο στόχος είναι να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα και να εξισωθούν οι συνθήκες που ισχύουν μεταξύ, καθώς και εντός, των λιμένων της Κοινότητας. Η ΟΚΕ υποστηρίζει με θέρμη την πρόταση της Επιτροπής, αναγνωρίζει ωστόσο ότι η αρχή της ελεύθερης πρόσβασης στην αγορά δεν μπορεί να εφαρμοστεί παντού λόγω της ανομοιογενούς φύσης των εν λόγω υπηρεσιών και της διαφορετικής φύσης των λιμένων, ιδιαιτέρως όσον αφορά το μέγεθος και τη λειτουργία τους.

5.11. Συνεπώς, η ΟΚΕ επικροτεί την πρωτοβουλία της Επιτροπής να διενεργηθεί μελέτη για την καταγραφή των τελωνειακών απαιτήσεων και διαδικασιών στους λιμένες, οι οποίες επηρεάζουν τις θαλάσσιες μεταφορές στην Ευρώπη και να τη συγκρίνει τους με εκείνες που ισχύουν στις χερσαίες μεταφορές. Οι περίπλοκες γραφειοκρατικές και διαδικαστικές απαιτήσεις σε λιμένες επιβαρύνουν με σημαντικές δαπάνες τους ιδιοκτήτες φορτίων και τους μεταφορείς.

5.12. Οι τεχνικές, εμπορικές και οργανωτικές αλλαγές που λαμβάνουν χώρα στους θαλάσσιους λιμένες έχουν σημαντικές συνέπειες για την απασχόληση και τις συνθήκες εργασίας των λιμενεργατών. Το σημείο αυτό επισημαίνεται στην Πράσινη Βίβλο. Ωστόσο, θα έπρεπε να είχε εξετασθεί πιο συστηματικά. Η ΟΚΕ θεωρεί ότι είναι απαραίτητο η κοινοτική πολιτική για τους θαλάσσιους λιμένες να συνεκτιμά, επίσης, τη διάσταση της απασχόλησης, προκειμένου να διασφαλίσει τις ειδικευμένες θέσεις απασχόλησης και να δημιουργήσει νέες.

5.13. Η ΟΚΕ υπογραμμίζει ότι οι σχετικές συμβάσεις της ΔΟΕ θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στις μελλοντικές πολιτικές για τους θαλάσσιους λιμένες. Συνιστά δε στην Επιτροπή να αναλάβει πρωτοβουλίες για την προώθηση της συνεργασίας με τα κράτη μέλη, προκειμένου να διευκολυνθεί, η κύρωση και η εφαρμογή των συμβάσεων της ΔΟΕ.

Βρυξέλλες, 9 Σεπτεμβρίου 1998.

Ο Πρόεδρος της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Tom JENKINS

() COM(95) 317 τελικό.

() Το τμήμα προσεκάλεσε εκπροσωπευτικές οργανώσεις των λιμένων, των εργατικών ενώσεων, των πρακτόρων διαμετακόμισης, και των πλοιοκτητών, σε ακρόαση της ομάδας μελέτης της 11ης Μαΐου 1998. Υποβλήθηκαν, επίσης, γραπτές μαρτυρίες. Στην ακρόαση συμμετείχαν οι ακόλουθες οργανώσεις: η Ομοσπονδία Ιδιωτικών Φορέων Εκμετάλλευσης Λιμένων (FEPORT), ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Θαλάσσιων Λιμένων (ESPO), η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Εργατικών Ενώσεων τον τομέα των Μεταφορών της ΕΕ, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Πρακτόρων Διαμετακόμισης (ESC), και η Ένωση Πλοιοκτητών της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (ECSA).

() ΕΕ C 97 της 1.4.1996, σ. 15.

() COM(97) 681 τελικό - ΕΕ C 120 της 18.4.1998, σ. 14.

() ΕΕ C 228 της 9.9.1996, σ. 1. Γνωμοδότηση της ΟΚΕ, ΕΕ C 397, της 31.12.1994, σ. 23.

() ΕΕ C 214 της 10.7.1998, σ. 40.