Γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για το «Καταστατικό της ευρωπαϊκής εταιρείας»

(98/C 129/01)

Στις 8 Ιουλίου 1997, η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, αποφάσισε, σύμφωνα με το άρθρο 23, παράγραφος 2, του Εσωτερικού Κανονισμού της, να εκπονήσει γνωμοδότηση σχετικά με το «Καταστατικό της ευρωπαϊκής εταιρείας».

Το τμήμα βιομηχανίας, εμπορίου, βιοτεχνίας και υπηρεσιών, το οποίο επιφορτίσθηκε με την προετοιμασία των σχετικών εργασιών, εκπόνησε τη γνωμοδότησή του στις 5 Νοεμβρίου 1997 (εισηγητής: ο κ. Boussat, συνεισηγητής: ο κ. Schmitz).

Κατά την 350ή σύνοδο ολομέλειας στις 10 και 11 Δεκεμβρίου (συνεδρίαση της 11ης Δεκεμβρίου), η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με πλειοψηφία, με 116 ψήφους υπέρ, 3 ψήφους κατά και 11 αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Υπενθύμιση

1.1. Το σχέδιο καταστατικού της ευρωπαϊκής εταιρείας αποτελεί αντικείμενο διαδοχικών προτάσεων εδώ και πάνω από δύο δεκαετίες. Το καταστατικό επιχειρεί να διευκολύνει τη συνεργασία μεταξύ των επιχειρήσεων των κρατών μελών στην προοπτική της ανάπτυξης της αγοράς της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πρέπει επομένως να αποκτήσει ελκυστικό χαρακτήρα για τον κόσμο της οικονομίας λαμβάνοντας ταυτόχρονα υπόψη σημαντικές διαφορές που ενδέχεται να υπάρχουν μεταξύ των κρατών μελών.

2. Διάρθρωση των μέσων

2.1. Το σχέδιο καταστατικού της ευρωπαϊκής ανώνυμης εταιρείας διαρθρώνεται γύρω από ένα κανονισμό και μία οδηγία.

2.2. Αναφέρονται λοιπόν τρεις διαστάσεις: το καταστατικό αναφορικά με το δίκαιο των εταιρειών, με τις φορολογικές διατάξεις και με τη συμμετοχή των μισθωτών.

2.3. Αυτό αποτελεί μία ενιαία ενότητα. Ο ουσιαστικός σύνδεσμος μεταξύ των δύο μέσων είναι σαφέστατος.

2.3.1. Ενδεικτικά, πρέπει να εξεταστούν πιο προσεκτικά ορισμένες διατάξεις του κανονισμού σχετικά με το πεδίο αρμοδιότητας των οργάνων λήψης αποφάσεων της ευρωπαϊκής εταιρείας.

2.3.2. Υπάρχουν λοιπόν ορισμένες ενέργειες οι οποίες απαιτούν την εξουσιοδότηση εκ μέρους του εποπτικού οργάνου ή απόφαση του διοικητικού οργάνου [άρθρο 72 της πρότασης της 16ης Μαΐου 1991 ()]. Ο κατάλογος των ενεργειών αυτών θα έχει επίδραση στο επίπεδο συμμετοχής των μισθωτών στην ευρωπαϊκή εταιρεία.

2.4. Στον τομέα της φορολογίας, πρέπει να διευκρινισθούν οι διατάξεις κυρίως όσον αφορά τη διπλή φορολόγηση καθώς και τη φορολογική σταθερότητα. Η ΟΚΕ θα κληθεί οπωσδήποτε να καταρτίσει, συμπληρωματική γνωμοδότηση επί του συνόλου του καταστατικού της ευρωπαϊκής εταιρείας (κανονισμός και οδηγία). Θα εξετάσει, μεταξύ άλλων τα προβλήματα του ανταγωνισμού.

2.5. Εν περιλήψει:

2.5.1. Οι διατάξεις που προβλέπονται επί του παρόντος ή που πρέπει να διασαφηνιστούν στον κανονισμό προσδίδουν ασαφή χαρακτήρα σε ορισμένες διατάξεις οι οποίες προτείνονται στο άλλο μέσο, δηλαδή την οδηγία. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το κείμενο της συμβιβαστικής πρότασης της λουξεμβουργιανής προεδρίας σχετικά με την πρόταση οδηγίας το οποίο υπαγορεύθηκε από την έκθεση Davignon δεν είναι δυνατόν να εξεταστεί παρά μόνο υπό ορισμένες επιφυλάξεις οι οποίες συνδέονται με τις ασάφειες που παραμένουν στο σχέδιο κανονισμού.

2.6. Κατά γενικότερο τρόπο, η κοινωνική διάσταση του Καταστατικού της ευρωπαϊκής ανώνυμης εταιρείας δεν είναι δυνατόν να διαχωριστεί από την οικονομική και νομική διάσταση η οποία αναφέρεται στον κανονισμό. Αυτό αντίκειται στο πνεύμα της Συνθήκης σχετικά με την οικονομική και κοινωνική συνοχή.

2.7. Η εξέταση της λουξεμβουργιανής συμβιβαστικής πρότασης πραγματοποιείται λαμβάνοντας υπόψη αυτές τις επιφυλάξεις.

3. Γενικές παρατηρήσεις

3.1. Η συμβιβαστική πρόταση της λουξεμβουργιανής προεδρίας έχει το πλεονέκτημα ότι αποτελεί μία βάση για να εξέλθει από το αδιέξοδο η συζήτηση σχετικά με τη συμμετοχή των μισθωτών στο καταστατικό της ευρωπαϊκής εταιρείας.

3.2. Υπάρχει λοιπόν ένα θετικό σημείο στη θέση που υιοθετεί η ομάδα Davignon καθώς και η λουξεμβουργιανή προεδρία σύμφωνα με την οποία η σύσταση μίας ευρωπαϊκής εταιρείας θα πρέπει να επιτρέπεται μόνο για λόγους διασυνοριακούς. Η δημιουργία μίας ευρωπαϊκής εταιρείας με τη διαδικασία της μετατροπής πρέπει να αποκλείεται. Μία ευρωπαϊκή εταιρεία η οποία προέρχεται από συγχώνευση επιχειρήσεων κινδυνεύει ωστόσο να διαφύγει από τις υποχρεώσεις οι οποίες συνδέονται με τη συμμετοχή.

3.3. Ο στόχος δεν είναι να μεταφερθεί στα άλλα κράτη μέλη της Ένωσης ένα συγκεκριμένο πρότυπο το οποίο ισχύει μόνο σε ένα ή ορισμένα κράτη μέλη. Πρέπει επίσης να αποφεύγεται η καταστρατήγηση της συμμετοχής των εργαζομένων σε περίπτωση συγχώνευσης με τη μεσολάβηση ενός ευρωπαϊκού νομικού οργάνου. Οι εργαζόμενοι ενός κράτους μέλους στο οποίο υπάρχει ένα καθεστώς συμμετοχής δεν θα πρέπει να στερούνται των δικαιωμάτων τους σε εθνικό επίπεδο μόνο και μόνο επειδή η Ευρώπη δεν είναι σε θέση να παραχωρήσει στους εργαζομένους δικαιώματα συμμετοχής τα οποία θα ξεπερνούν την απλή ενημέρωση και διαβούλευση ().

3.4. Η αρχή μίας συναινετικής ενέργειας η οποία θα ευνοεί τη διαπραγμάτευση είναι θετική με την επιφύλαξη ότι σέβεται την αυτονομία των κοινωνικών εταίρων.

3.5. Είναι πράγματι σημαντικό να καθιερωθούν συμφωνίες ελεύθερης προσχώρησης σχετικά με λύσεις που θα προσαρμόζονται στις ανάγκες της επιχείρησης και των εργαζομένων της στο πλαίσιο των κοινωνικο-οικονομικών πολιτισμικών χαρακτηριστικών της. Πράγματι μία σημαντική διαδικασία εναρμόνισης είναι ασυμβίβαστη με τις πολυποίκιλες εθνικές πρακτικές λόγω του συστήματος λήψης αποφάσεων.

3.6. Η ΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίηση της επομένως για την πρόταση της ομάδας Davignon να αφήσει στη διαπραγμάτευση τη μέριμνα για τον καθορισμό της διαδικασίας συμμετοχής των μισθωτών. Η ΟΚΕ θεωρεί επίσης ότι πρέπει να θεσπιστεί μία «διάταξη αναφοράς» σε περίπτωση αποτυχίας της υπό διαπραγμάτευση διαδικασίας. Παραμένει, ωστόσο ένα πρόβλημα εκ του γεγονότος ότι είναι πολύ δύσκολο να ληφθούν υπόψη οι διάφορες πρακτικές που υπάρχουν στην πλειοψηφία των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

3.7. Πράγματι, διατάξεις αναφοράς που αποβαίνουν πολύ περιοριστικές για τις επιχειρήσεις οι οποίες σε πολλές χώρες δεν εφαρμόζουν ένα σύστημα συμμετοχής, κινδυνεύουν να αποτρέψουν τις επιχειρήσεις να υιοθετήσουν το καταστατικό της ευρωπαϊκής εταιρείας. Κατά συνέπεια, δεν θα επωφελούνται από τις αντίστοιχες νομικές και φορολογικές διατάξεις και ταυτόχρονα θα καταργηθεί η ενδεχόμενη δυνατότητα των μισθωτών να επιτύχουν, μέσω διαπραγματεύσεων, μία εξέλιξη των κοινωνικών σχέσεων, όσον αφορά τη συμμετοχή τους στις στρατηγικές επιλογές των επιχειρήσεων. Οι επιχειρήσεις θα τυγχάνουν άνισης μεταχείρισης έναντι των επιχειρήσεων που εξαρτώνται από χώρες όπου τα συστήματα συμμετοχής αποτελούν έκφραση τοπικών πολιτισμικών χαρακτηριστικών.

3.8. Η αναφορά του σχεδίου της προεδρίας στην οδηγία 94/45 τυγχάνει στην ουσία ευνοϊκής αποδοχής.

3.8.1. Η ΟΚΕ παρατηρεί ωστόσο ότι η οδηγία αυτή εξετάζει τα ζητήματα ενημέρωσης και διαβούλευσης των μισθωτών ενώ η συμφωνία για την ευρωπαϊκή εταιρεία εξετάζει την ενημέρωση, τη διαβούλευση και τη συμμετοχή. Επιπλέον, η οδηγία για την επιτροπή ευρωπαϊκής επιχείρησης αφορά τις μεγάλες επιχειρήσεις βάσει ενός αριθμητικού ορίου 1 000 μισθωτών ενώ η συμφωνία για την ευρωπαϊκή εταιρεία αφορά όλες τις επιχειρήσεις ανεξαρτήτως μεγέθους.

3.8.2. Το γεγονός ότι στην συμβιβαστική πρόταση της προεδρίας πρέπει να ρυθμιστούν τόσο τα ζητήματα συμμετοχής όσο και τα ζητήματα ενημέρωσης και διαβούλευσης φαίνεται προβληματικό. Η ΟΚΕ τίθεται υπέρ ενός σαφούς διαχωρισμού μεταξύ των δύο αυτών τομέων. Για λόγο αυτό πρέπει να τεθεί χωριστά στις «διατάξεις αναφοράς» το θέμα της ρύθμισης, του προβλήματος της ενημέρωσης και της διαβούλευσης της επιτροπής επιχειρήσεων της ευρωπαϊκής ανώνυμης εταιρείας.

3.9. Συνεπώς πρέπει να εξεταστεί σε βάθος το πρόβλημα των ΜΜΕ. Λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες και τις διαστάσεις των ΜΜΕ οι διαδικασίες θα πρέπει να απλοποιηθούν ιδιαίτερα. Επίσης πρέπει να εξεταστεί το ζήτημα της εφαρμογής του καταστατικού σε άλλες μορφές ευρωπαϊκών επιχειρήσεων (ενώσεις, συνεταιρισμοί, ταμεία αλληλοβοήθειας). Η γνωμοδότηση της ΟΚΕ 698/96 () ανέφερε μία ξεχωριστή απόφαση για τις επιχειρήσεις αυτές. Η ΟΚΕ επισύρει την προσοχή του Συμβουλίου στην ανάγκη να καταρτισθεί ταχέως ιδιαίτερο καταστατικό για τις επιχειρήσεις αυτές, το οποίο θα πρέπει να εξεταστεί παράλληλα με το καταστατικό της ευρωπαϊκής εταιρείας.

4. Η διαπραγμάτευση

4.1. Λαμβανομένων υπόψη των προαναφερθέντων, πρέπει να εξεταστεί το ζήτημα των τρόπων της διαπραγμάτευσης. Είναι απαραίτητο να ενισχυθεί η αρχή της διαπραγμάτευσης.

4.2. Οι προτάσεις της λουξεμβουργιανής προεδρίας σχετικά με τους τρόπους διαπραγμάτευσης είναι ανεπαρκείς. Η ΟΚΕ εκφράζει ορισμένες αμφιβολίες, κατά πόσον δηλαδή οι ρυθμίσεις που πρότεινε η λουξεμβουργιανή προεδρία για τη διαδικασία διαπραγμάτευσης είναι επαρκείς για να διεξαχθούν πραγματικές διαπραγματεύσεις. Υπάρχει τελικά ο κίνδυνος ένα από τα μέρη να μην αναζητά λύση και να προβλέπει εξ' αρχής την προσφυγή στη «διάταξη αναφοράς».

4.2.1. Η αναφορά στην οδηγία για την επιτροπή επιχειρήσεων που, όσον αφορά το χρονοδιάγραμμα αλλά και τη διαδικασία διαπραγμάτευσης μπορεί να διακυβεύσει την εξέλιξη των διαπραγματεύσεων, είναι υπερβολική.

4.3. Μέσα σε ένα κοινωνικό πλαίσιο, ιδιαιτέρως σύνθετο για ορισμένες χώρες, πρέπει να προβλεφθούν άλλες προσεγγίσεις οι οποίες θα λαμβάνουν καλύτερα υπόψη τα εθνικά κοινωνικά πολιτισμικά χαρακτηριστικά. Αυτό ισχύει τόσο για τις επιχειρήσεις με πολύ ισχυρή συμμετοχική παράδοση όσο και για τις χώρες που δεν έχουν παράδοση στο θέμα αυτό. Σχετικά η ΟΚΕ υπογραμμίζει, ότι οι τρόποι συμμετοχής δεν θα πρέπει, να περιορίζονται σε εκπροσώπηση στα πλαίσια του εποπτικού συμβουλίου ή του διοικητικού συμβουλίου.

4.4. Για να ενισχυθεί λοιπόν η διαδικασία διαπραγμάτευσης η ΟΚΕ προτείνει:

4.4.1. σύμφωνα με τις πρακτικές που εφαρμόζονται σε εθνικό επίπεδο, εκτός από τους εκπροσώπους των εργαζομένων της επιχείρησης, τα αντιπροσωπευτικά συνδικάτα των ενδιαφερόμενων επιχειρήσεων καθώς και οι αρμόδιες ευρωπαϊκές συνδικαλιστικές συνομοσπονδίες να έχουν το δικαίωμα διαπραγμάτευσης για τους εργαζόμενους. Στο πλαίσιο της μεταφοράς της οδηγίας, οι εθνικές διατάξεις να καθορίζουν για την επικράτεια της δικαιοδοσίας τους και μέσα στο πνεύμα της αυτονομίας των κοινωνικών εταίρων, τη διαδικασία διορισμού των μελών αυτού του ειδικού θεσμού διαπραγμάτευσης.

4.4.2. σε περίπτωση επικείμενης αποτυχίας των διαπραγματεύσεων, να μπορεί να εφαρμόζεται μία διαδικασία διαμεσολάβησης. Ο στόχος αυτής της διαμεσολάβησης θα είναι η υπόδειξη λύσης η οποία θα υπαγορεύεται όσον το δυνατό περισσότερο από την πρακτική των ρυθμίσεων εφαρμογής στις ενδιαφερόμενες επιχειρήσεις. Το πλεονέκτημα μίας τέτοιας διατύπωσης προέρχεται από την ελαστικότητά της καθώς και από το γεγονός ότι, στις ιδιαίτερες περιπτώσεις, θα διευκολύνει την ανεύρεση μίας πιο κατάλληλης λύσης από ότι θα επέτρεπε η αυτόματη εφαρμογή της διάταξης αναφοράς. Η διαδικασία διαμεσολάβησης δεν προδικάζει ουδόλως την αυτονομία των μερών που συμμετέχουν στη διαπραγμάτευση. Η επιλογή του διαμεσολαβητή θα πραγματοποιείται από τους εταίρους των ενδιαφερόμενων εταιρειών.

5. Διατάξεις αναφοράς

5.1. Το σχέδιο συμβιβασμού της λουξεμβουργιανής προεδρίας προτείνει, σε περίπτωση αποτυχίας των διαπραγματεύσεων, την εφαρμογή διατάξεων αναφοράς που προβλέπουν την θέσπιση στην επιχείρηση καθεστώτος συμμετοχής.

5.2. Επί του περιεχομένου των διατάξεων αναφοράς η ΟΚΕ διαπιστώνει ότι έχουν δημιουργηθεί στους κόλπους της ερωτήματα και δύο ρεύματα τα οποία μπορούν να συνοψισθούν ως εξής:

- Το ρεύμα εκείνων οι οποίοι επειδή προέρχονται από χώρες στις οποίες είναι κανόνας η συμμετοχή ή παρεμφερή συστήματα (δυαδικό υπόδειγμα λήψεως αποφάσεων στις ενδιαφερόμενες επιχειρήσεις, υπόδειγμα του σκανδιναβικού συμβουλίου με νομική εκπροσώπηση των εργαζομένων) θεωρούν ότι το προαιρετικό σχέδιο της SAE (Ανώνυμη Ευρωπαϊκή Επιχείρηση) δεν παρέχει στην επιχείρηση την ευκαιρία να μην συμμορφωθεί προς τον κανόνα. Οι σύμβουλοι αυτοί είναι συνεπώς υπέρ των διατάξεων αναφοράς που προτείνονται από την πρόταση συμβιβασμού. Ορισμένες μάλιστα εξ αυτών επικροτούν και ένα καθεστώς ενισχυμένης συμμετοχής εν σχέσει προς το προτεινόμενο.

- Το ρεύμα εκείνων οι οποίοι, επειδή προέρχονται από χώρες στις οποίες η ανάμειξη των μισθωτών εξαρτάται από διαφορετικούς βαθμούς ενημέρωσης και διαβούλευσης των εργαζομένων (μονιστικό υπόδειγμα λήψεως αποφάσεων στις ενδιαφερόμενες επιχειρήσεις), θεωρούν ότι το σχέδιο της SAE πρέπει στο μέτρο του δυνατού να σέβεται την πολλαπλότητα των εθνικών κοινωνικών πρακτικών.

5.3. Η ΟΚΕ κρίνει ότι και οι δύο απόψεις μπορούν να συνεκτιμηθούν κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο εφόσον με την καθιέρωση των προαναφερθεισών (στο σημείο 4.4) πρόσθετων εγγυήσεων προληφθεί κατά το δυνατό το ενδεχόμενο της υπερβολικά ταχείας προσφυγής στις διατάξεις αναφοράς.

6. Συμπεράσματα

6.1. Η συμμετοχή αποτελεί λεπτό θέμα. Για το λόγο αυτό πρέπει να αποφευχθεί το ενδεχόμενο να επιβληθούν λύσεις παρά τη θέληση των ενδιαφερομένων πλευρών. Η ΟΚΕ είναι της γνώμης ότι, με τη βοήθεια των προτάσεων που περιλαμβάνονται στην παρούσα γνωμοδότηση μπορεί να τονιστεί ακόμη περισσότερο στη συμβιβαστική πρόταση της Λουξεμβουργιανής Προεδρίας η ανάγκη της ανεύρεσης λύσεων μέσω διαπραγματεύσεων.

6.2. Η ενέργεια ενημέρωσης-διαβούλευσης εξαρτάται από ένα σύστημα επικοινωνίας. Η ενέργεια συμμετοχής αφορά ένα πιο λεπτό ζήτημα. Εξαρτάται από την προσχώρηση όλων των εταίρων. Δεν είναι δυνατόν να θεσπιστεί με διάταγμα. Αυτό επιβάλλει την ιδιαίτερη εξέταση του τρόπου καταρτίσεως των διατάξεων διαπραγμάτευσης και αναφοράς του παραρτήματος.

6.3. Ωστόσο η ΟΚΕ θεωρεί δεδομένη την αρχή ότι το δυαδικό και το μονιστικό σύστημα δεν είναι εξ' ορισμού αμετάβλητα. Φρονεί ότι η καθιέρωση του «Καταστατικού της ευρωπαϊκής εταιρείας» μπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για την ανεύρεση νέων συμπράξεων, μέσω διαπραγματεύσεων.

Βρυξέλλες, 11 Δεκεμβρίου 1997.

Ο Πρόεδρος της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Tom JENKINS

() ΕΕ C 176 της 8.7.1991, σ. 40.

() ΕΕ C 212 της 22.7.1996, σ. 36.

() ΕΕ C 212 της 22.7.1996, σ. 40.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ στη γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Η ακόλουθη τροπολογία η οποία συγκέντρωσε τουλάχιστον ένα τέταρτο των ψήφων απορρίφθηκε κατά τη διάρκεια των συζητήσεων.

Σημείο 5.2

Να αντικατασταθεί η πρώτη πρόταση από τα εξής:

«Η ΟΚΕ προσέγγισε τις διατάξεις αναφοράς από διαφορετικά σημεία:

- Ορισμένα μέλη, επειδή προέρχονται από χώρες στις οποίες είναι κανόνας η συμμετοχή μέσω της παραχώρησης εδρών στο συμβούλιο διαχείρισης και εποπτείας, θεωρούν ότι το προαιρετικό σχέδιο της SAE (Ανώνυμη Ευρωπαϊκή Εταιρία) δεν παρέχει στην επιχείρηση την ευκαιρία να μην συμμορφώνεται προς τον κανόνα. Οι σύμβουλοι αυτοί είναι συνεπώς υπέρ των διατάξεων αναφοράς που προτείνονται από την πρόταση συμβιβασμού. Ορισμένες μάλιστα εξ αυτών επικροτούν και ένα καθεστώς ενισχυμένης συμμετοχής εν σχέσει προς το προτεινόμενο.

- Ορισμένα μέλη, επειδή προέρχονται από χώρες στις οποίες η ανάμειξη των μισθωτών εξαρτάται από διαφορετικούς βαθμούς ενημέρωσης και διαβούλευσης των εργαζομένων, θεωρούν ότι το σχέδιο της SAE πρέπει στο μέτρο του δυνατού να σέβεται την πολλαπλότητα των εθνικών κοινωνικών πρακτικών.»

Αιτιολογία

Το παρόν κείμενο προβάλλει έντονα ορισμένες «γενικές» θέσεις των μελών με βάση την εθνική τους προέλευση. Θα ήταν φρονιμότερο να ομιλεί κανείς για «ορισμένα» μέλη. Το κείμενο σε παρένθεση οδηγεί σε παρανοήσεις: οι διαφορές δεν οφείλονται τόσο στο μονιστικό ή στο δυαδικό σύστημα που ισχύουν σε διάφορα κράτη μέλη αλλά στο εάν το σύστημα συμμετοχής προβλέπει την παροχή ή όχι στους εργαζομένους εδρών στο συμβούλιο διαχείρισης και εποπτείας. Τούτο γίνεται σαφέστερο με τις τροποποιήσεις και τη διαγραφή του κειμένου σε παρένθεση.

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας

Ψήφοι υπέρ: 34, ψήφοι κατά: 67, αποχές: 16.