Γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής σχετικά με το «Πράσινο Βιβλίο για τους κάθετους περιορισμούς στην πολιτική ανταγωνισμού της ΕΕ»

(97/C 296/05)

Στις 28 Ιανουαρίου 1997, και σύμφωνα με το άρθρο 198 της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, η Επιτροπή αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής σχετικά με το παραπάνω Πράσινο Βιβλίο.

Το τμήμα βιομηχανίας, εμπορίου, βιοτεχνίας και υπηρεσιών, στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 4 Ιουνίου 1997 με βάση την εισηγητική έκθεση του κ. Regaldo.

Κατά την 347η σύνοδο ολομέλειάς της (συνεδρίαση της 9ης Ιουλίου 1997), η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε, με 120 ψήφους υπέρ, 1 ψήφο κατά και 2 αποχές, την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Εισαγωγή

1.1. Το Πράσινο Βιβλίο για τους κάθετους περιορισμούς στην κοινοτική πολιτική ανταγωνισμού πρέπει να τύχει ευνοϊκής υποδοχής, δεδομένου ότι εκθέτει - βάσει προσεκτικής ανάλυσης του οικονομικού και νομικού πλαισίου στο οποίο εντάσσονται οι περιορισμοί αυτοί και σύμφωνα με τις επικρίσεις που έχουν διατυπωθεί σχετικά με την εφαρμογή τους - μια σειρά προβληματισμών (επιλογών) επί των οποίων ζητείται η υποβολή παρατηρήσεων, με στόχο να μπορέσει η Επιτροπή να συγκεντρώσει όλα τα στοιχεία που απαιτούνται προκειμένου να καθορίσει τον προσανατολισμό και τη μορφή της μελλοντικής κοινοτικής πολιτικής στον εν λόγω τομέα.

1.2. Η σημασία της προαναφερθείσας πολιτικής επιτείνεται από το γεγονός ότι οι συμφωνίες μεταξύ παραγωγών και διανομέων (δηλαδή οι κάθετοι περιορισμοί) - οι οποίες αποσκοπούν στο να βελτιώσουν την αποτελεσματικότητα της διανομής μεταξύ των επιχειρήσεων και στο να διευκολύνουν τη διείσδυση σε νέες αγορές - συμβάλλουν σημαντικά στην υλοποίηση δύο θεμελιωδών στόχων της πολιτικής ανταγωνισμού: στην προαγωγή της ολοκλήρωσης των οικονομιών των κρατών μελών σε μια ενιαία εσωτερική αγορά και στη διατήρηση πραγματικού ανταγωνισμού σε όλη την κοινοτική επικράτεια. Οι στόχοι αυτοί αποτελούν προϋποθέσεις καθοριστικής σημασίας για την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας, για την οικονομική και κοινωνική συνοχή, καθώς και για την προαγωγή της ευημερίας των καταναλωτών.

1.3. Οι κάθετοι περιορισμοί συνιστούν μεν δράσεις που αποβλέπουν στην προαγωγή της αποδοτικότητας και της ολοκλήρωσης των αγορών, αλλά μπορούν να χρησιμοποιηθούν και κατά αντίθετο τρόπο 7 ως εκ τούτου, λόγω της σημαντικής - θετικής ή αρνητικής - επίδρασής τους απετέλεσαν, στη διάρκεια μιας τριακονταετίας και πλέον, αντικείμενο ιδιαίτερης προσοχής στο πλαίσιο της κοινοτικής πολιτικής ανταγωνισμού: ο απολογισμός που προκύπτει είναι κατ'ουσίαν θετικός.

1.4. Παρά το γεγονός ότι η κοινοτική πολιτική στον τομέα των κάθετων περιορισμών εξελίχθηκε κατά τρόπο ώστε να προσαρμοσθεί στις οικονομικές και κοινωνικές μεταβολές, η Επιτροπή κρίνει σκόπιμο να προτείνει την αναθεώρηση της εν λόγω πολιτικής για τους εξής λόγους:

- η νομοθεσία της ενιαίας αγοράς για την ελεύθερη κυκλοφορία των προϊόντων έχει πλέον θεσπισθεί σε μεγάλο βαθμό 7

- η ισχύς των κανονισμών που διέπουν τους κάθετους περιορισμούς παύει εντός ολίγου 7

- υπήρξαν σημαντικές μεταβολές στις μεθόδους διανομής που μπορεί να έχουν επιπτώσεις στην πολιτική ανταγωνισμού 7

- η υφιστάμενη οικονομική θεωρία τονίζει τη σημασία της διάρθρωσης της αγοράς για τον καθορισμό των επιπτώσεων των κάθετων περιορισμών.

1.5. Το Πράσινο Βιβλίο - παρότι εξετάζει το σύνολο των κάθετων περιορισμών στην αλυσίδα παραγωγής - λαμβάνει ιδιαίτερα υπόψη τέσσερις κατηγορίες συμφωνιών, για κάθε μια εκ των οποίων η Επιτροπή ανέπτυξε με την πάροδο του χρόνου μια ειδική πολιτική που εκφράζεται είτε με Κανονισμούς, είτε με μεμονωμένες αποφάσεις, είτε στο πλαίσιο αυτών καθεαυτών των πρακτικών της Επιτροπής:

Συμφωνίες αποκλειστικής πώλησης:

Κανονισμός απαλλαγής κατά κατηγορίες 1983/83 με ημερομηνία λήξεως στις 31. 12. 1997.

Συμφωνίες αποκλειστικής προμήθειας (συμπεριλαμβανομένων των ειδικών καθεστώτων για το ζύθο και τη διανομή βενζίνης):

Κανονισμός απαλλαγής κατά κατηγορίες 1984/83 με ημερομηνία λήξεως στις 31. 12. 1997.

Συμφωνίες δικαιόχρησης (franchising):

Κανονισμός απαλλαγής κατά κατηγορίες 4087/88 με ημερομηνία λήξεως στις 31. 12. 1999.

Συμφωνίες επιλεκτικής διανομής:

Μεμονωμένες αποφάσεις.

Σε αυτό το πλαίσιο, η ΟΚΕ τονίζει ότι είναι απολύτως αναγκαίο να παραταθούν έως τις 31 Δεκεμβρίου 1999 οι κανονισμοί αποκλειστικής πώλησης (κανονισμός 1983/83) και αποκλειστικής προμήθειας (κανονισμός 1984/83), οι οποίοι εκπνέουν στο τέλος του 1997, προκειμένου να καταστεί δυνατό να αναθεωρηθούν ταυτόχρονα με τις συμφωνίες δικαιόχρησης (franchising), η λήξη των οποίων προβλέπεται για την 31η Δεκεμβρίου 1999.

1.6. Η Επιτροπή με το Πράσινο Βιβλίο καλεί, συνεπώς, την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή να καταρτίσει γνωμοδότηση σχετικά με το μέλλον της πολιτικής ανταγωνισμού σε θέματα κάθετων περιορισμών, βάσει μη εξαντλητικού καταλόγου ο οποίος προβλέπει τις εξής τέσσερις επιλογές:

- Επιλογή Ι: Διατήρηση του ισχύοντος συστήματος

- Επιλογή ΙΙ: Ευρύτερες απαλλαγές κατά κατηγορίες

- Επιλογή ΙΙΙ: Πιο περιορισμένες απαλλαγές κατά κατηγορίες

- Επιλογή ΙV: Περιορισμός του πεδίου εφαρμογής του άρθρου 85, παράγραφος 1.

2. Γενικές παρατηρήσεις

2.1. Το Πράσινο Βιβλίο της Επιτροπής για τους κάθετους περιορισμούς εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο της πολιτικής ανταγωνισμού, επί της οποίας η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή είχε πρόσφατα τη δυνατότητα να εκφέρει άποψη με τη γνωμοδότησή της σχετικά με την ΧΧV Έκθεση για την πολιτική ανταγωνισμού ().

2.2. Στην προαναφερθείσα γνωμοδότηση, η ΟΚΕ επεσήμαινε μια σειρά σημείων τα οποία αξίζει να υπενθυμισθούν στην παρούσα γνωμοδότηση, λόγω τόσο της εγκυρότητάς τους όσο και των επιπτώσεών τους στους κάθετους περιορισμούς: τον ολοένα και πιο πολυσύνθετο χαρακτήρα των οικονομικών φαινομένων 7 τη νομική ασφάλεια ως θετικού παράγοντα για μια ορθή πολιτική ανταγωνισμού 7 την ανάγκη εξέτασης των συνεταιρισμών με την απαιτούμενη ευελιξία και υπό το φως του άρθρου 85/3 7 τον ρόλο των τεχνολογιών της ενημέρωσης και την επίδρασή τους στις συμφωνίες. Η ΟΚΕ, αναφερόμενη συγκεκριμένα στην κάθετη συνεργασία, ζητούσε από την Επιτροπή να επανεξετάσει με την αναγκαία ευελιξία τις κάθετες συνεργασίες, οι οποίες δεν πρέπει να εμπίπτουν απαραιτήτως στην απαγόρευση που θέτει το άρθρο 85 της Συνθήκης της Ρώμης.

2.3. Η ΟΚΕ επικροτεί το Πράσινο Βιβλίο δεδομένου ότι, εκτός από το να ανταποκρίνεται στις εν λόγω απαιτήσεις, αρχίζει μια διαδικασία αναθεώρησης σε έναν ευαίσθητο τομέα για την πολιτική ανταγωνισμού, για την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και για την ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς.

2.4. Το ζήτημα της διανομής είναι πράγματι εξαιρετικής σημασίας και αφορά άμεσα τους παραγωγικούς οικονομικούς κύκλους, τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές.

2.5. Η ανάλυση στην οποία προβαίνει η Επιτροπή στο Πράσινο Βιβλίο όσον αφορά τη διάρθρωση της διανομής είναι σαφώς ισορροπημένη και λαμβάνει καταλλήλως υπόψη τις τρέχουσες μεταβολές, παρότι διαπιστώνει δυσκολίες κατά τον εντοπισμό αμιγών τάσεων εξαιτίας του γεγονότος ότι, αφενός, η αγορά δεν είναι ομοιογενής και, αφετέρου, παρατηρούνται γλωσσικές, πολιτισμικές και οικονομικές διαφορές στα μεμονωμένα κράτη μέλη οι οποίες συμβάλλουν στη διαμόρφωση διαφορετικών διαρθρώσεων διανομής.

2.6. Υπό το πρίσμα του ανταγωνισμού, έχει εξαιρετική σημασία να γίνει αντιληπτή η διαρθρωτική μεταβολή που συντελείται στον τομέα της διανομής - η οποία καθορίζεται από μια αγορά ολοένα και πιο ανταγωνιστική, διαρκώς και πιο ανοικτή, με μια ζήτηση σε συνεχή εξέλιξη - προκειμένου να επέλθουν οι αναγκαίες τροποποιήσεις στην υφιστάμενη πολιτική όσον αφορά τους κάθετους περιορισμούς.

2.7. Εξάλλου, το νέο σενάριο στον τομέα του ανταγωνισμού προς το οποίο κατευθύνονται οι επιχειρήσεις ενόψει του 21ου αιώνα είναι εντελώς διαφορετικό από εκείνο στο πλαίσιο του οποίου υιοθετήθηκαν, κατά τη δεκαετία του '60, οι κανονισμοί βάσεως για την εφαρμογή του άρθρου 85 της Συνθήκης της Ρώμης και απαιτεί τη μερική υπέρβαση των οικονομικών και νομικών θεωριών που βασίζονταν στην προηγούμενη ερμηνεία του άρθρου 85, ιδιαίτερα στην περίπτωση των κανονισμών απαλλαγής κατά κατηγορίες.

2.8. Το Πράσινο Βιβλίο προβάλλει την εμφάνιση νέων απαιτήσεων, όσον αφορά τόσο την προσφορά όσο και τη ζήτηση, οι οποίες - χάρη στην αυξανόμενη χρήση των τεχνολογιών της πληροφορικής - εμπεριέχουν νέες μορφές σχέσεων, πιο σταθερών και ολοκληρωμένων από ό,τι κατά το παρελθόν, μεταξύ προμηθευτών, παραγωγών και διανομέων και παρέχουν τη δυνατότητα σε αυτούς τους τελευταίους να συγκεντρώνουν τις πληροφορίες της αγοράς και να προσανατολίζουν τους προμηθευτές στη ζήτηση εκ μέρους των καταναλωτών.

2.9. Άλλες σημαντικές διαρθρωτικές αλλαγές αφορούν τη συγκέντρωση και την ανάπτυξη του ελεύθερου εμπορίου που διαμορφώνεται και συγκροτείται από ΜΜΕ με τη μορφή εμπορικής συνεργασίας (συνεταιρισμοί εμπόρων - ομάδες καταστημάτων με ενιαία επωνυμία). Επιπλέον, στο Πράσινο Βιβλίο, δίδεται ιδιαίτερη προσοχή στις συχνές αλλαγές των σχέσεων ισχύος μεταξύ προμηθευτών, παραγωγών και διανομέων, λόγω των συνεπειών που δύνανται να προκαλέσουν στην αγορά οι νέες μορφές συνεργασίας μεταξύ των προαναφερθέντων.

2.10. Η ΟΚΕ συμμερίζεται τη θέση που λαμβάνει η Επιτροπή στο Πράσινο Βιβλίο σχετικά με την ανάγκη προαγωγής και διατήρησης ολοκληρωμένων και ανταγωνιστικών αγορών και την υλοποίηση μιας αποτελεσματικής πολιτικής ανταγωνισμού, με στόχο την προάσπιση των συμφερόντων των καταναλωτών και την τόνωση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων, κυρίως δε των ΜΜΕ.

2.11. Σε αυτό το πλαίσιο, η Επιτροπή θα πρέπει ωστόσο να μεριμνήσει, κατά την αναθεώρηση της κάθετης πολιτικής ανταγωνισμού, προκειμένου η εμπορική συνεργασία (συνεταιρισμοί εμπόρων - αλυσίδες καταστημάτων) μεταξύ ανεξάρτητων ΜΜΕ να μην προκαλέσει - τόσο σε οριζόντιο όσο και σε κάθετο επίπεδο - φαινόμενα ανταγωνισμού και στρεβλώσεις στην αγορά διάφορα εκείνων που απαντώνται σε ένα σύνηθες σύστημα δικαιόχρησης.

2.12. Εν κατακλείδι, η ΟΚΕ εκτιμά ότι απαιτείται να εξετάζονται κατά τον ίδιο τρόπο παρεμφερή οικονομικά φαινόμενα τα οποία προκαλούν συγκρίσιμα, κάθετα ή οριζόντια, αποτελέσματα στην αγορά, ακόμη και σε περίπτωση που οι νομικές διαρθρώσεις τους διαφέρουν ως προς ορισμένες παραμέτρους.

2.13. Συνεπώς, η ΟΚΕ επιθυμεί γενικότερα για τις ΜΜΕ την εξεύρεση λύσεων οι οποίες να καθιστούν ευχερώς δυνατή την εκ νέου συμπερίληψή τους στο πεδίο εφαρμογής των κανονισμών απαλλαγής κατά κατηγορίες, κατά τρόπο ώστε να ενθαρρυνθούν για την ενδεδειγμένη αντιμετώπιση της διεθνοποίησης των αγορών.

2.14. Η ΟΚΕ συμμερίζεται την άποψη της Επιτροπής σχετικά με την ουσιαστική ισχύ της πολιτικής που ακολουθήθηκε μέχρι σήμερα στον τομέα των κάθετων περιορισμών.

2.15. Εξάλλου, η εμπειρία φαίνεται να καταδεικνύει ότι ο ανταγωνισμός στην εσωτερική αγορά επέδρασε τόσο στη διαμόρφωση των τιμών και στην εξέλιξη των παράλληλων συναλλαγών και της διαιτησίας όσο και στην πρόσβαση νέων παραγωγών και διανομέων στην αγορά.

2.16. Το Πράσινο Βιβλίο αφήνει να διαφανεί σαφώς η ανάγκη και η σκοπιμότητα μιας σημαντικής τροποποίησης, εντός των προσεχών ετών, της κοινοτικής πολιτικής ανταγωνισμού στον τομέα των κάθετων περιορισμών.

2.17. Η ΟΚΕ διαπιστώνει εντούτοις ότι η προαναφερθείσα ανάγκη, η οποία πρέπει να καθορισθεί υπό το φως των προβλεπόμενων επιλογών, οφείλει να αντιμετωπισθεί σε ένα πλαίσιο χρονικής αναπροσαρμογής και εκσυγχρονισμού του υφιστάμενου κανονιστικού και ρυθμιστικού συστήματος χωρίς να απαιτείται η κατάργησή του.

2.18. Οι ισχύοντες κανονισμοί απαλλαγής κατά κατηγορίες - οι οποίοι είναι σαφώς υπερβολικά αυστηροί και παρουσιάζουν συχνά δυσκολίες ως προς την ερμηνεία τους - θα πρέπει να αναθεωρηθούν και να προσαρμοσθούν κατά τρόπο ευέλικτο, με στόχο να καταστούν συμβατοί προς τις απαιτήσεις μιας νέας αγωγής για τη συνεργασία μεταξύ επιχειρήσεων, να είναι σε θέση να προσφέρουν επαρκή περιθώρια για την ανάπτυξη νέων μορφών διανομής και να παρέχουν την αναγκαία νομική ασφάλεια στις συμφωνίες που θα συναφθούν.

2.19. Όσον αφορά την οικονομική ανάλυση των κάθετων περιορισμών, τα συμπεράσματα που εκτίθενται στο Πράσινο Βιβλίο επιβεβαιώνουν τους προσανατολισμούς που είχε διατυπώσει προγενέστερα η ΟΚΕ. Ειδικότερα, πρέπει να παγιωθεί η σημασία της διάρθρωσης της αγοράς για την αξιολόγηση των συνεπειών των κάθετων περιορισμών και να επισημανθεί η ανάγκη επικέντρωσης της προσοχής περισσότερο στις επιπτώσεις για την αγορά παρά στο τυπικό περιεχόμενο των συμφωνιών. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η σκοπιμότητα ευνοϊκότερης αντιμετώπισης των κάθετων περιορισμών που συνοδεύονται από σημαντικές υλικές και άυλες επενδύσεις.

2.20. Ο κατάλογος των κριτηρίων που αναφέρονται στα συμπεράσματα της οικονομικής ανάλυσης της παραγράφου 85 του Πράσινου Βιβλίου αποτελεί, κατά την άποψη της ΟΚΕ, χρήσιμη βάση η οποία πρέπει να ληφθεί υπόψη για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της διανομής και για τον καθορισμό των πολιτικών προσανατολισμών και των γενικών κανόνων της πολιτικής ανταγωνισμού επί του θέματος, με σεβασμό προς την ασφάλεια δικαίου που χρειάζονται οι επιχειρήσεις.

2.21. Η ΟΚΕ επισημαίνει την ανάγκη αποσαφήνισης και συντονισμού τόσο των ανακοινώσεων της Επιτροπής σχετικά με τις συμφωνίες ήσσονος σημασίας [«de minimis», COM(96) 722 τελικό] όσο και των επιλογών που εκτίθενται στο Πράσινο Βιβλίο, ιδίως της επιλογής ΙV, η οποία προβλέπει ένα αμφισβητήσιμο τεκμήριο συμβατότητας με το άρθρο 85 (1) μέχρι κατωφλίου που αντιστοιχεί σε μερίδιο αγοράς ανερχόμενο σε 20 %. Κατά την άποψη της ΟΚΕ η σχέση αυτή πρέπει να ερμηνευθεί ως εξής:

α) Η ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με τις συμφωνίες «de minimis» θα πρέπει να τεθεί σε εφαρμογή αμέσως μόλις εγκριθεί, ενώ το τεκμήριο συμβατότητας της επιλογής ΙV προβλέπεται να ισχύσει για τους κανονισμούς που αφορούν τις απαλλαγές κατά κατηγορίες ή για όσες ανακοινώσεις προκύψουν εν καιρώ από τη διάβουλευση σχετικά με το Πράσινο Βιβλίο.

β) Το αμφισβητήσιμο τεκμήριο συμβατότητας με το άρθρο 85 (1) της επιλογής ΙV πρόκειται να εφαρμοσθεί σε όλους τους κάθετους περιορισμούς και όχι μόνον σε εκείνους που αφορούν τις απαλλαγές κατά κατηγορίες. Τούτο συνιστά μια μορφή αρνητικής πιστοποίησης η οποία είναι παρεμφερής με εκείνη που προβλέπεται από την ανακοίνωση σχετικά με τις συμφωνίες «de minimis» [μη εφαρμογή του άρθρου 85 (1) σε μερίδιο ανερχόμενο έως το 10 % της αγοράς], με τη διαφορά ότι για μερίδιο αγοράς κυμαινόμενο μεταξύ 10-20 % ενδέχεται ακόμη να υπάρξει συμφωνία η οποία να εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 85 (1), σε περίπτωση που - βάσει ποιοτικής ανάλυσης - θεωρηθεί ότι περιορίζει τον ανταγωνισμό.

3. Ειδικές παρατηρήσεις σχετικά με τις επιλογές

3.1. Επιλογή Ι - Διατήρηση του ισχύοντος συστήματος

Στο Κεφάλαιο V, η Επιτροπή επεσήμανε τα πλεονεκτήματα του ισχύοντος συστήματος. Ωστόσο, το ισχύον σύστημα παρουσιάζει και αναμφισβήτητα μειονεκτήματα. Ενδεικτικά παρατίθενται τα ακόλουθα παραδείγματα:

3.1.1. Το σύστημα των απαλλαγών κατά κατηγορίες που βασίζεται στις μορφές διανομής, είναι υπερβολικά άκαμπτο και δεν κατορθώνει να καθορίσει μορφές διανομής προσαρμοσμένες κατά δυναμικό τρόπο στις μεταβαλλόμενες συνθήκες της αγοράς.

3.1.2. Στην περίπτωση κάθετων συμφωνιών διανομής μεταξύ εταιρειών που αναπτύσσουν δραστηριότητα σε εξαιρετικά ανταγωνιστικές αγορές προϊόντων δεν θα πρέπει να απαιτούνται κοινοποιήσεις σχετικά με τις μεμονωμένες απαλλαγές, εφόσον δεν υφίστανται σοβαρές ανησυχίες για την ύπαρξη συνθηκών πραγματικού ανταγωνισμού.

3.1.3. Απαιτείται να αναγνωρισθεί ευρύτερα το γεγονός ότι οι οριζόντιες μορφές συνεργασίας μεταξύ ΜΜΕ δεν συνιστούν απαραίτητα περιορισμούς του ανταγωνισμού δυνάμει του άρθρου 85 (1) (πρβλ. Gottrup Klim) και θα πρέπει να διευθετούνται βάσει είτε ανασκευάσιμου τεκμηρίου πιστοποίησης είτε απαλλαγής κατά κατηγορίες - οπότε εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 85 (1).

3.1.4. Λαμβανομένων υπόψη των ανωτέρω, η ΟΚΕ δεν υποστηρίζει τη διατήρηση της υπάρχουσας κατάστασης.

3.2. Επιλογή ΙΙ - Ευρύτερες απαλλαγές κατά κατηγορίες

Κατ'αρχήν, η ΟΚΕ δεν αντιτίθεται στην επέκταση των απαλλαγών κατά κατηγορία.

3.2.1. Η ΟΚΕ εγκρίνει τα ακόλουθα μέτρα γενικού χαρακτήρα που αποσκοπούν σε αύξηση της ευελιξίας:

- οι απαλλαγές κατά κατηγορίες θα καλύπτουν όχι μόνο τις ρήτρες που αναφέρονται λεπτομερώς στον κατάλογο, αλλά και άλλες παρόμοιες ή λιγότερο περιοριστικές ρήτρες 7

- η συμπερίληψη απαγορευμένων ρητρών δεν αίρει το ευεργέτημα της απαλλαγής κατά κατηγορίες για το υπόλοιπο της συμφωνίας. To ισχύον σύστημα, το οποίο ενισχύεται από την απόφαση του Δικαστηρίου στην υπόθεση Delimitis επιβάλλει υπερβολική ποινή σε περίπτωση κακής διατύπωσης ή εσφαλμένου υπολογισμού των αντιανταγωνιστικών επιπτώσεων των συμφωνιών 7

- η απαλλαγή κατά κατηγορίες θα ισχύει για συμφωνίες στις οποίες συμμετέχουν πάνω από δύο μέρη 7

- η ΟΚΕ δεν είναι βέβαιη όσον αφορά τα πλεονεκτήματα της απαλλαγής κατά κατηγορίες για την επιλεκτική διανομή. Υφίσταται ήδη σημαντική καθοδήγηση με τη μορφή αποφάσεων του Δικαστηρίου ή της Επιτροπής. Οι αποφάσεις αυτές θα μπορούσαν να συγκεντρωθούν σε μια ανακοίνωση, αλλά επί του παρόντος η απαλλαγή κατά κατηγορίες δεν φαίνεται σκόπιμη.

Η ΟΚΕ θα επικροτούσε, επίσης, την προσθήκη μιας διαδικασίας μη ανακοπής όσον αφορά τους κανονισμούς περί διανομής, πέραν του κανονισμού για τη δικαιόχρηση (franchising). Οι διαδικασίες αυτές θα μπορούσαν να αποδειχθούν χρήσιμες για τις επιχειρήσεις σε δύσκολες και ασυνήθιστες υποθέσεις και θα πρέπει να καθιερωθούν, υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα έχουν ως αποτέλεσμα την πρόκληση αδικαιολόγητης έντασης στα μέσα που διαθέτει η Επιτροπή.

3.2.2. H OKE προτίθεται, επίσης, να υποστηρίξει τα ακόλουθα συγκεκριμένα μέτρα που αποσκοπούν στην αύξηση της ευελιξίας και εκτίθενται στην παράγραφο 284 του Πράσινου Βιβλίου:

- οι απαλλαγές κατά κατηγορίες για αποκλειστική διανομή και αποκλειστικές προμήθειες θα μπορούσαν να επεκταθούν στον τομέα των υπηρεσιών ή να επιτρέπουν στον διανομέα να μεταποιεί ή να επεξεργάζεται τα υπό σύμβαση αγαθά. Θα μπορούσε να δοθεί η δυνατότητα στους διανομείς να προσθέτουν σημαντική αξία αλλάζοντας την οικονομική ταυτότητα των αγαθών, χωρίς να χάνουν το ευεργέτημα της απαλλαγής κατά κατηγορίες. Τούτο θα παρείχε τη δυνατότητα σε συμφωνίες που αφορούν το σύστημα ενοποιημένης βιομηχανικής παρουσίας (industrial franchise) ή τη χορήγηση αδείας επί εμπορικού σήματος, οι οποίες συνιστούν σημαντικές μορφές διανομής, να επωφελούνται της απαλλαγής κατά κατηγορίες 7

- η απαλλαγή κατά κατηγορίες για συμφωνίες αποκλειστικής προμήθειας θα μπορούσε να επεκταθεί ώστε να καλύπτει τόσο τη μερική όσο και την αποκλειστική προμήθεια 7

- η απαλλαγή κατά κατηγορίες για συμφωνίες δικαιόχρησης θα μπορούσε να επεκταθεί ώστε να καλύπτει τις προκαθορισμένες ανώτατες τιμές μεταπώλησης, ως εξαίρεση στο γενικό κανόνα της μη απαλλαγής των προκαθορισμένων τιμών μεταπώλησης. Τούτο θα έδιδε τη δυνατότητα στους οργανισμούς δικαιόχρησης να συνδυάζουν τις διευκολύνσεις που παρέχονται στους καταναλωτές από μεγάλους επιχειρησιακούς ομίλους με ολοκληρωμένες ενέργειες 7

- θα μπορούσε να επιτραπεί στις ενώσεις ανεξάρτητων λιανοπωλητών να επωφελούνται των κανονισμών απαλλαγής κατά κατηγορίες, εάν αυτοί οι ανεξάρτητοι λιανοπωλητές είναι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις και εάν το μερίδιο αγοράς της ένωσης παραμένει χαμηλότερο ενός συγκεκριμένου ορίου 7

- η ΟΚΕ δεν είναι βέβαιη ότι είναι σκόπιμο να θεσπισθεί μια διαδικασία διαιτησίας για διανομείς στους οποίους δεν επιτρέπεται η είσοδος σε δίκτυο επιλεκτικής διανομής, δυνάμει των κανόνων ανταγωνισμού. Το ζήτημα αυτό φαίνεται να εμπίπτει περισσότερο στο αστικό δίκαιο παρά στη νομοθεσία περί ανταγωνισμού. Επιπλέον, όπως κατέστη σαφές από την απόφαση που ελήφθη στην υπόθεση Galec/Centres Leclerc (), εναπόκειται στους εθνικούς δικαστές να αποφασίσουν εάν και κατά πόσον τα κριτήρια επιλογής που εγκρίθηκαν από την Επιτροπή εφαρμόσθηκαν σε μια δεδομένη περίπτωση άρνησης της εισόδου κατά τρόπο ο οποίος συνιστά διακριτική ή δυσανάλογη μεταχείριση και να επιβάλουν, εν προκειμένω, την ενδεδειγμένη αντιμετώπιση στα πλαίσια της εθνικής έννομης τάξης ().

Επιπλέον, η ΟΚΕ επιθυμεί να ενθαρρύνει την Επιτροπή να επεκτείνει την εφαρμογή των απαλλαγών κατά κατηγορίες και στην περίπτωση των προηγούμενων συνδετικών κρίκων της αλυσίδας εφοδιασμού μεταξύ εκείνων που παράγουν και εκείνων που εφοδιάζουν με τις απαραίτητες εισροές. Όσο ευρύτερη θα είναι η κάλυψη που θα παρέχουν οι απαλλαγές κατά κατηγορίες τόσο λιγότερο θα απαιτούνται μεμονωμένες γνωστοποιήσεις κάθετων περιορισμών οι οποίοι δεν παρουσιάζουν κίνδυνο αντιανταγωνιστικών επιπτώσεων.

3.3. Επιλογή ΙΙΙ - Πιο περιορισμένες απαλλαγές κατά κατηγορίες

3.3.1. Κατά την εξέταση της Επιλογής ΙΙΙ θα πρέπει να επισημανθεί η αντίθεση που είχε εκφράσει η ΟΚΕ στη γνωμοδότησή της σχετικά με τις Κατηγορίες Συμφωνιών Μεταφοράς Τεχνολογίας (), όσον αφορά τον συνυπολογισμό των μεριδίων αγοράς ως προαπαιτούμενου για τις απαλλαγές κατά κατηγορίες, στο πλαίσιο κάθετων συμφωνιών όπως η μεταφορά τεχνολογίας. Το να προστεθεί ο υπολογισμός των μεριδίων αγοράς στην υποχρέωση περί συμμόρφωσης της συμφωνίας στις λεπτομερείς απαιτήσεις της απαλλαγής κατά κατηγορίες, θα συντελούσε σε αύξηση του κόστους της εν λόγω διαδικασίας και σε μείωση της αποτελεσματικότητάς της ως συστήματος ρυθμίσεως. Επίσης, η ΟΚΕ διαπιστώνει ότι το πρόβλημα της δεσπόζουσας θέσης στις αγορές μπορεί να ρυθμισθεί δυνάμει του άρθρου 86. Επιπλέον, η Επιτροπή δύναται να διατηρήσει τη δυνατότητα να αίρει το ευεργέτημα της απαλλαγής κατά κατηγορία σε περιπτώσεις αντιανταγωνιστικών συμφωνιών που συνάπτονται από συμβαλλόμενα μέρη τα οποία διαθέτουν μερίδιο αγοράς υψηλότερο του 40 %. Αυτό το σύστημα συμφωνήθηκε όσον αφορά την απαλλαγή κατά κατηγορίες στον τομέα της μεταφοράς τεχνολογίας.

3.3.2. Είναι γεγονός ότι στην περίπτωση της διανομής δεν απαντάται το πρόβλημα της ύπαρξης μεριδίων ανερχόμενων σχεδόν στο 100 %, το οποίο εμφανίζεται σε ορισμένες καινοτόμους αγορές. Εντούτοις, η επιλογή ΙΙΙ θα επέτεινε τις κανονιστικές επιβαρύνσεις της διανομής. Δεν είναι σαφές για την ΟΚΕ εάν και κατά πόσον η καθιέρωση των ευέλικτων μέτρων που αναφέρονται στην παράγραφο 284, δηλαδή οι προτάσεις που διατυπώθηκαν στην Επιλογή ΙΙ, θα αποτελέσει ενδεδειγμένη αντιστάθμιση. Φαίνεται ότι υφίστανται εγγενείς περιορισμοί όσον αφορά τον βαθμό στον οποίο δύναται να εφαρμοσθεί η ευελιξία στην περίπτωση των απαλλαγών κατά κατηγορίες.

3.4. Επιλογή IV - Απαλλαγές κατά κατηγορίες με προσδιορισμό των οικονομικών συνθηκών υπό τις οποίες ισχύει το άρθρο 85, παράγραφος 1

3.4.1. Η ΟΚΕ αναγνωρίζει τη στρατηγική ευκαιρία που εκτίθεται στην Επιλογή IV. Θεωρεί, δε, ότι απαιτείται μεγαλύτερη ευελιξία σε περιπτώσεις συμφωνιών που συνάπτονται μεταξύ συμβαλλομένων μερών τα οποία δεν διαθέτουν σημαντικό μερίδιο αγοράς. Το σύστημα της νομοθεσίας περί ανταγωνισμού επιβάλλει επί του παρόντος ανώφελες δαπάνες σε αυτά τα συμβαλλόμενα μέρη. Η ΟΚΕ επικροτεί τις προτάσεις της Επιτροπής σχετικά με νέα ανακοίνωση για τις συμφωνίες ήσσονος σημασίας.

3.4.2. Η ΟΚΕ κρίνει επιθυμητή την εφαρμογή του αμφισβητήσιμου τεκμηρίου συμβατότητας σε ορισμένες μορφές τόσο οριζόντιας όσο και κάθετης συνεργασίας. Για το σκοπό αυτό, η ΟΚΕ θεωρεί ότι ο καλύτερος δυνατός τρόπος συνίσταται στην επιλογή αμφισβητήσιμου τεκμηρίου συμβατότητας με το άρθρο 85 (1) - τεκμήριο αρνητικής πιστοποίησης - σε περιπτώσεις κατά τις οποίες τα συμβαλλόμενα μέρη διαθέτουν μερίδιο αγοράς χαμηλότερο ενός δεδομένου ορίου στην επικράτεια εφαρμογής της σύμβασης.

3.5. Επιλογή IV - Παραλλαγή Ι

3.5.1. Η ΟΚΕ διαπιστώνει ότι η νέα ανακοίνωση για τις συμφωνίες ήσσονος σημασίας θα προσδώσει ούτως ή άλλως αρνητική πιστοποίηση σε κάθετες συμφωνίες μεταξύ συμβαλλομένων μερών που διαθέτουν μερίδιο αγοράς χαμηλότερο του 10 %.

3.5.1.1. Η ΟΚΕ συνιστά ενθέρμως την Επιλογή IV, Παραλλαγή Ι, η οποία θα προσφέρει αμφισβητήσιμο τεκμήριο συμβατότητας με το άρθρο 85 (1) σε κάθετες συμφωνίες διανομής μεταξύ συμβαλλομένων μερών με μερίδιο αγοράς μικρότερο του 20 %.

3.5.2. Κατ'αυτόν τον τρόπο, η Επιτροπή παρέχει «ασφαλές λιμάνι» για τους κάθετους περιορισμούς, πέραν των ελάχιστων τιμών μεταπώλησης, των φραγμών του παράλληλου εμπορίου, των παθητικών πωλήσεων ή των πωλήσεων που περιλαμβάνονται στις συμφωνίες διανομής μεταξύ ανταγωνιστών.

3.5.3. Η ΟΚΕ επισημαίνει ότι το «λιμάνι» είναι «ασφαλές» μόνον από την πλευρά της Επιτροπής, διότι δεν είναι βέβαιο κατά ποιον τρόπο θα εφαρμόσουν τα δικαστήρια το άρθρο 85 (1) σε περίπτωση τέτοιας συμφωνίας.

3.5.4. Η ΟΚΕ εκτιμά, επίσης, ότι απαιτείται η εκπόνηση οικονομικής ανάλυσης. Το τεκμήριο αρνητικής πιστοποίησης θα μπορούσε να αμφισβητηθεί λόγω συνθηκών που επικρατούν στην αγορά (πρβλ. Σημείο 296 του εγγράφου της Επιτροπής).

3.5.5. Η ΟΚΕ πιστεύει, εντούτοις, ότι η επιλογή αυτή συνιστά μια προσπάθεια η οποία αξίζει τον κόπο να αναληφθεί, δεδομένου ότι θα συντελέσει σε περιορισμό της κανονιστικής επιβάρυνσης των συμβαλλομένων μερών, κυρίως δε των ΜΜΕ, στο πλαίσιο των κάθετων συμφωνιών διανομής. Επιπλέον, η ΟΚΕ επισημαίνει ότι η Επιτροπή θα προτείνει προσεχώς κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τον ορισμό των αγορών, οι οποίες θα βοηθήσουν τα συμβαλλόμενα μέρη όσον αφορά τον υπολογισμό των μεριδίων της αγοράς.

3.6. Επιλογή IV - Παραλλαγή ΙΙ

Για λόγους οι οποίοι εκτέθηκαν προηγουμένως στο σημείο 3.3, η ΟΚΕ διατυπώνει επιφυλάξεις σχετικά με την Παραλλαγή ΙΙ. Εντούτοις, εάν η Επιτροπή ήταν σε θέση να εισαγάγει την Επιλογή IV, Παραλλαγή Ι, σε συνδυασμό με εξαιρετικά ευρείες απαλλαγές κατά κατηγορία - όπως βάσει της Παραλλαγής ΙΙ - τότε η ΟΚΕ θα μπορούσε ενδεχομένως να στηρίξει έναν μηχανισμό διαδικασιών για την παρακολούθηση των κάθετων συμφωνιών διανομής με υψηλό μερίδιο αγοράς. Ως εναλλακτική δυνατότητα θα μπορούσε να απαιτηθεί η χρήση της διαδικασίας μη ανακοπής από επιχειρήσεις με μερίδιο αγοράς υψηλότερο του 40 %.

Βρυξέλλες, 9 Ιουλίου 1997.

Ο Πρόεδρος της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Tom JENKINS

() ΕΕ C 75 της 10. 3. 1997.

() Απόφαση του Πρωτοδικείου της 12. 12. 1996, υπόθεση αριθ. Τ 19/22.

() Πρέπει να σημειωθεί ότι το Οικονομικό και Κοινωνικό Συμβούλιο (ECOSOC) έλαβε ευνοϊκή θέση όσον αφορά την καθιέρωση διαδικασίας διαιτησίας στον τομέα των οχημάτων (Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1475/95 - Γνωμοδότηση ΟΚΕ, ΕΕ C 133 της 31. 5. 1995). Ωστόσο, οι διαδικασίες διαιτησίας δεν άπτονται του δικαιώματος εισόδου στο δίκτυο.

() ΕΕ C 102 της 24. 4. 1995.