Γνωμοδότηση της Επιτροπής των Περιφερειών για το «Ρόλο των τοπικών και περιφερειακών αρχών στις δημόσιες υπηρεσίες»

(97/C 116/07)

Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ,

έχοντας υπόψη την απόφαση της Επιτροπής των Περιφερειών, της 15ης Νοεμβρίου 1995, σύμφωνα με το άρθρο 195 Γ, παράγραφος 2, της Συνθήκης, να αναθέσει την κατάρτιση της γνωμοδότησης αυτής στην υποεπιτροπή 1 7

έχοντας υπόψη τη γνωμοδότηση της υποεπιτροπής 1, που υιοθετήθηκε στις 11 Δεκεμβρίου 1996 με εισηγητή τον κ. Ken Bodfish (CdR 148/96 αναθ. 3) 7

έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με τις «Υπηρεσίες Κοινής Ωφέλειας στην Ευρώπη» (COM(96) 443 τελικό) 7

έχοντας υπόψη τη Συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και, ιδίως, το άρθρο 94 7

έχοντας υπόψη την έκθεση του Ευρωπαϊκού Κέντρου Δημοσίων Eπιχειρήσεων (ΕΚΔΕ) με τίτλο «Ευρώπη, Ανταγωνισμός και Δημόσιες Υπηρεσίες» 7

υιοθέτησε ομόφωνα, κατά την 16η σύνοδο ολομέλειας της 15ης και 16ης Ιανουαρίου 1997 (συνεδρίαση της 16ης Ιανουαρίου) την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Γενικές παρατηρήσεις

1.1. Η Επιτροπή των Περιφερειών (ΕΤΠ) εκφράζει την ικανοποίησή της για την ευκαιρία που της δίδεται να εξετάσει τα θέματα τα οποία θίγονται στο έγγραφο του ΕΚΔΕ σχετικά με το ζήτημα της κατάλληλης ισορροπίας μεταξύ της λειτουργίας της αγοράς και του ρόλου του δημόσιου τομέα στην Ένωση. Το έγγραφο προβαίνει σε χρήσιμη επισκόπηση της εξέλιξης της Ευρωπαϊκής Κοινότητας από μια τελωνειακή ένωση, που ήταν αρχικά, στο σημερινό πολυσύνθετο οργανισμό με σημαντικές αρμοδιότητες ρύθμισης των δημόσιων υπηρεσιών, ορισμένες από τις οποίες παρέχονται κατά παράδοση από το δημόσιο τομέα. Περιγράφει επίσης τις όλο και μεγαλύτερες προσπάθειες για την προώθηση του ανταγωνισμού κατά την παροχή δημόσιων υπηρεσιών σε ολόκληρη την Ευρώπη, την ανάπτυξη της έννοιας του διαχωρισμού της ρύθμισης των εν λόγω «υπηρεσιών προς το κοινό οικονομικό συμφέρον» από την παροχή τους, και την προστασία των δικαιωμάτων των καταναλωτών με ένα σύστημα Χαρτών.

1.2. Σχολιάζοντας το έγγραφο του ΕΚΔΕ, η υποεπιτροπή 1 εκφράζει στη γνωμοδότησή της τις απόψεις για το ρόλο των τοπικών και περιφερειακών αρχών κατά την παροχή δημόσιων υπηρεσιών, την αυξημένη σημασία των δικαιωμάτων των πολιτών και της προστασίας των καταναλωτών, και το ρόλο των τοπικών και περιφερειακών αρχών στη ρύθμιση των δημόσιων υπηρεσιών.

1.3. Στη γνωμοδότηση θίγονται ορισμένα προβλήματα όσον αφορά τις προτάσεις του ΕΚΔΕ, τα οποία εξετάζονται σε ορισμένο βαθμό στην ανακοίνωση της Επιτροπής για τις «Υπηρεσίες κοινής ωφέλειας στην Ευρώπη». Συνεπώς, στη γνωμοδότηση σχολιάζονται τόσο οι προτάσεις του ΕΚΔΕ όσο και η Ανακοίνωση.

2. Ο ρόλος των τοπικών και περιφερειακών αρχών στις δημόσιες υπηρεσίες

2.1. Η έκθεση του ΕΚΔΕ αποτελεί χρήσιμη συμβολή στην τρέχουσα συζήτηση για τον τρόπο συμβιβασμού των επιπτώσεων που έχει η ελευθέρωση των πολιτικών ανταγωνισμού της ΕΕ με τη διατήρηση των απαιτήσεων περί γενικού οικονομικού συμφέροντος που συνδέονται με την παροχή δημόσιων υπηρεσιών. Επίκεντρο της συζήτησης αυτής είναι το θέμα του δικαιώματος των υπηκόων των κρατών μελών, τόσο ως πολιτών όσο και ως καταναλωτών, να τους παρέχονται υπηρεσίες ποιότητας. είτε ο φορέας παροχής είναι δημόσιος είτε ιδιωτικός οργανισμός. Βασικά θέματα της συζήτησης είναι επίσης η διαδραστικότητα του ανταγωνισμού, η παροχή δημόσιων υπηρεσιών και τα συμφέροντα των καταναλωτών, όπως άλλωστε αναγνωρίζεται στην Ανακοίνωση της Επιτροπής.

2.2. Η Επιτροπή των Περιφερειών είναι πεπεισμένη ότι οι τοπικές και περιφερειακές αρχές και τα εκλεγμένα μέλη τους έχουν σημαντικό και κεντρικό ρόλο να διαδραματίσουν στον τομέα αυτό. Ο ρόλος αυτός έχει δύο βασικές συνιστώσες: την ευθύνη τους για την παροχή δημόσιων υπηρεσιών και το μέλημά τους για την προστασία των δικαιωμάτων των εκλεγμένων οργάνων.

2.3. Καταρχάς, οι τοπικές και περιφερειακές αρχές σε όλα τα κράτη μέλη είναι υπεύθυνες για την παροχή ενός ευρέος φάσματος υπηρεσιών στο κοινό, όπως πολιτιστικών και εκπαιδευτικών υπηρεσιών, στέγασης, μεταφορών, κοινωνικής αρωγής και ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Το συγκεκριμένο «μίγμα» υπηρεσιών για το οποίο είναι υπεύθυνες οι τοπικές και περιφερειακές αρχές διαφέρει από τη μία χώρα στην άλλη, αλλά, ως σύνολο, έχει σημαντική επίδραση στην ποιότητα ζωής των πολιτών της Ένωσης.

2.4. Η ευθύνη των τοπικών και περιφερειακών αρχών να παρέχουν υπηρεσίες δεν σημαίνει ότι αυτές πρέπει να παρέχονται απευθείας από τις εν λόγω αρχές. Συχνά, παρέχονται από ιδιωτικούς φορείς βάσει σύμβασης που τους έχουν αναθέσει οι αρμόδιες αρχές. Ωστόσο, και στις δύο περιπτώσεις, οι αρχές εξακολουθούν να έχουν την ευθύνη για την παροχή των υπηρεσιών και, επομένως, το θέμα της ποιότητας των παρεχόμενων στους πολίτες υπηρεσιών είναι θέμα που τις αφορά άμεσα. Σε παρόμοιες περιπτώσεις, οι αρχές διαδραματίζουν σπουδαιότατο ρόλο σε ό,τι αφορά τον προσδιορισμό των προσφερόμενων για λογαριασμό τους υπηρεσιών και τη διασφάλιση της αποτελεσματικής παροχής των τελευταίων.

2.5. Το δεύτερο στοιχείο του ρόλου των τοπικών και περιφερειακών αρχών στη συζήτηση αυτή αφορά την ικανότητά τους ως δημοκρατικά εκλεγμένων οργάνων. Με την ιδιότητά τους αυτή, είναι εξ ορισμού υπεύθυνες για την προστασία των δικαιωμάτων των πολιτών τους. Όταν οι δημόσιες υπηρεσίες παρέχονται από άλλα όργανα, είτε αυτά είναι κυβερνητικές υπηρεσίες, είτε ιδιωτικές εταιρείες, οι τοπικές και περιφερειακές αρχές μπορούν να αναλάβουν το ρόλο του «υπέρμαχου» των πολιτών. Αυτός ο ρόλος μπορεί να έχει επίσημο χαρακτήρα 7 στην περίπτωση αυτή, οι αρχές ενεργούν ως εκ του νόμου φορείς ρύθμισης των υπηρεσιών που παρέχονται στους πολίτες. Βάσει του ρόλου αυτού, οι αρχές μεριμνούν ώστε ο φορέας ο οποίος παρέχει την υπηρεσία να τηρεί τις σχετικές υποχρεώσεις που προβλέπει ο προτεινόμενος Ευρωπαϊκός Χάρτης, δηλαδή τη συνέχεια των υπηρεσιών, την ισότιμη πρόσβαση, την ποιότητα και την αποτελεσματικότητα και καθορισμένα πρότυπα απόδοσης.

2.6. Ωστόσο, από πιο τυπική άποψη, μια τοπική ή περιφερειακή αρχή δεν μπορεί να διαδραματίζει το ρόλο του εκ του νόμου φορέα ρύθμισης του τομέα των υπηρεσιών. Ωστόσο, η σχετική αρχή μπορεί να θεωρήσει ως διεύρυνση του δημοκρατικού της ρόλου το γεγονός ότι ενεργεί ως «εκπρόσωπος» των πολιτών της κατά την παρακολούθηση της επίδοσης άλλων φορέων παροχής υπηρεσιών στην περιοχή της. Ακόμη και χωρίς να διαδραματίζουν τον τυπικό ρόλο του φορέα ρύθμισης των υπηρεσιών, οι αρχές θα μπορούσαν να μεριμνούν ώστε ο φορέας παροχής υπηρεσιών να γνωρίζει τις υποχρεώσεις του, να εκφράζουν τις απόψεις των πολιτών κατά τις συζητήσεις σχετικά με πρότυπα υπηρεσιών και να υποστηρίζουν καταγγελίες μεμονωμένων πολιτών. Ο ρόλος του «υπέρμαχου» των πολιτών θεωρείται όλο και περισσότερο ως σημαντικό στοιχείο του δημοκρατικού ρόλου των τοπικών και περιφερειακών αρχών.

3. Δικαιώματα των πολιτών και προστασία των καταναλωτών

3.1. Είναι σαφές ότι τα δικαιώματα των πολιτών ως χρηστών δημόσιων υπηρεσιών αποκτούν όλο και μεγαλύτερη σημασία στα κράτη μέλη. Το έγγραφο του ΕΚΔΕ, προτείνοντας έναν Ευρωπαϊκό Χάρτη Δημόσιων Υπηρεσιών, ορίζει τις βασικές αρχές των δημόσιων υπηρεσιών: τη δυνατότητα πρόσβασης, την καθολικότητα, την ισότητα, τη διάρκεια, την ποιότητα, τη διαφάνεια και τη συμμετοχή του καταναλωτή. Οι αρχές αυτές επικροτούνται πλήρως στο έγγραφο COM(96) 443 τελικό.

3.2. Οι αρχές αυτές προσιδιάζουν στις δημόσιες υπηρεσίες, άσχετα από το φορέα της παροχής τους. Είναι σημαντικές για τις τοπικές και περιφερειακές αρχές στο ρόλο τους ως φορέων παροχής υπηρεσιών. Πρέπει να αναγνωρισθεί το γεγονός ότι οι δημόσιοι οργανισμοί τηρούσαν πάντα στο παρελθόν τις αρχές αυτές κατά την παροχή υπηρεσιών. Οι λόγοι είναι περίπλοκοι, αλλά το αποτέλεσμα ήταν συχνά μονοπωλιακές πρακτικές, κακής ποιότητας υπηρεσίες, ακαμψία και μη ανταπόκριση στις καταγγελίες.

3.3. Οι εν λόγω αρχές μπορούν να αποτελέσουν χρήσιμο οδηγό για τις τοπικές και περιφερειακές αρχές στο ρόλο τους ως φορέων παροχής υπηρεσιών και «υπερμάχων» των πολιτών. Ισχύουν άσχετα από την υπηρεσία που παρέχεται ή το φορέα παροχής, αλλά πρέπει να λαμβάνουν υπόψη το ευρύ φάσμα ρυθμίσεων για την παροχή υπηρεσιών, τις παραδοσιακές πρακτικές και τις οικονομικές συνθήκες.

4. Προτάσεις του ΕΚΔΕ

4.1. Ο σημαντικός ρόλος των τοπικών και περιφερειακών αρχών στην παροχή υπηρεσιών αποτελεί τη βάση στην οποία στηρίζεται η εξέταση της έκθεσης του ΕΚΔΕ από την ΕΤΠ και, ειδικότερα, το συμπέρασμα της έκθεσης ότι το σημερινό νομικό πλαίσιο της ΕΕ δεν εξασφαλίζει την επαρκή αναγνώριση του ρόλου του δημόσιου τομέα. Στη γνωμοδότηση διατυπώνονται οι απόψεις της ΕΤΠ για τις τρεις συγκεκριμένες προτάσεις που περιέχονται στην έκθεση:

- μια τροποποίηση της Συνθήκης, με τη μορφή ενός νέου Άρθρου 94 Α 7

- την υιοθέτηση ενός Ευρωπαϊκού Χάρτη για το δημόσιο τομέα, που να θεσπίζει τις αρχές που θα εφαρμόζουν τόσο η Κοινότητα κατά την άσκηση των αρμοδιοτήτων της, όσο και τα κράτη μέλη στο πλαίσιο της αρχής της επικουρικότητας 7 και

- τη σύσταση μιας επιτροπής αξιολόγησης η οποία, σε συνεργασία με όλους τους ενεχόμενους εταίρους, θα διασφαλίζει τη συνέχεια που πρέπει να δοθεί στις εθνικές και κοινοτικές πολιτικές.

4.2. Η έκθεση του ΕΚΔΕ παρουσιάζει με σαφήνεια τις πολύ διαφορετικές παραδόσεις όσον αφορά την παροχή των δημόσιων υπηρεσιών στα κράτη μέλη με τις αντιθέσεις που παρατηρούνται μεταξύ της προσέγγισης στα πλαίσια της ελεύθερης αγοράς και της προσέγγισης κρατικής παρέμβασης σε διάφορες χώρες, που ανάγονται συχνά στο 19ο αιώνα. Στην έκθεση τονίζονται επίσης οι σημαντικές διαφορές όσον αφορά τη συνταγματική και νομική θέση του δημόσιου τομέα των κρατών μελών. Οι πολύ διαφορετικές αυτές προσεγγίσεις αποτελούν τον κύριο λόγο ορισμένων ανησυχιών της ΕΤΠ όσον αφορά τον πρακτικό χαρακτήρα των προτάσεων του ΕΚΔΕ.

4.3. Μολονότι, η έκθεση παρέχει ένα χρήσιμο υπόβαθρο όσον αφορά τις διαφορετικές προσεγγίσεις, υπάρχουν ορισμένες ανησυχίες ότι δεν παρουσιάζει ολόκληρο το φάσμα των προσεγγίσεων, επειδή δεν φαίνεται να έχει λάβει επαρκώς υπόψη την εξέλιξη των ρυθμίσεων σε ορισμένα από τα κράτη μέλη της Σκανδιναβίας.

4.4. Η έκθεση φαίνεται επίσης να βασίζει το συμπέρασμά της, που ενδέχεται να έχει ευρείες συνέπειες για τις δημόσιες υπηρεσίες, σε ένα σχετικά περιορισμένο φάσμα υπηρεσιών, π.χ. στους τομείς των μεταφορών και των τηλεπικοινωνιών, που αντικατοπτρίζουν μάλλον τους τομείς αρμοδιότητας των ενεργών μελών του ΕΚΔΕ και, ειδικότερα, το υπόβαθρο της ομάδας εργασίας που κατήρτισε το έγγραφο.

4.5. Υπάρχουν ανησυχίες ότι η έκθεση δεν έχει λάβει υπόψη τη μεγάλη ποικιλομορφία υπηρεσιών στο κοινό που παρέχονται συνήθως από τις τοπικές και περιφερειακές αρχές των κρατών μελών. Η εν λόγω περιορισμένη εμβέλεια εξέτασης του θέματος σημαίνει ότι δεν λήφθηκαν ουσιαστικά υπόψη οι επιπτώσεις των προτάσεων του ΕΚΔΕ για τις εν λόγω υπηρεσίες που παρέχουν οι τοπικές και περιφερειακές αρχές στο κοινό.

5. Η Ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με τις «Υπηρεσίες κοινής ωφέλειας στην Ευρώπη»

5.1. Η Ανακοίνωση αποτελεί πολύτιμη συμβολή στη συζήτηση για το ρόλο των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας στην Ένωση, την παροχή τους και τη σχέση τους με τις απαιτήσεις περί ανταγωνισμού στην ενιαία αγορά.

5.2. Η Ανακοίνωση είναι ιδιαίτερα σημαντική στο πλαίσιο της παρούσας γνωμοδότησης, επειδή αναγνωρίζει:

- τη συνεκτική λειτουργία που επιτελούν οι υπηρεσίες κοινής ωφέλειας, προσφέροντας σημεία αναφοράς στο σύνολο των πολιτών 7

- την ποικιλία των τρόπων οργάνωσης των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας 7

- την ποικιλία των φορέων παροχής υπηρεσιών (δημόσιο, ιδιώτες ή εταιρικές σχέσεις) 7

- τον ελεγκτικό ρόλο των τοπικών και περιφερειακών αρχών 7

- την οικονομική σημασία των υπηρεσιών αυτών, που επιβάλλει την ανάγκη αντιμετώπισης «των αλλαγών από τις οποίες πρέπει να επωφεληθούμε» 7 και

- το ρόλο των καταναλωτών.

5.3. Στην Ανακοίνωση τονίζεται ότι οι υπηρεσίες κοινής ωφέλειας πρέπει να παρέχονται στην κοινωνία ως σύνολο και ότι «απορρέουν ορισμένες ουσιώδεις αρχές λειτουργίας: συνέχεια, ίσες δυνατότητες πρόσβασης, καθολικότητα, διαφάνεια». Αναγνωρίζεται η ανάγκη να επιτευχθεί ισορροπία μεταξύ του καθήκοντος της παροχής υπηρεσιών κοινής ωφέλειας και της προώθησης της αποτελεσματικότητας της αγοράς, κάνοντας αποδεκτό ότι υπάρχουν όρια στο μηχανισμό της αγοράς του τομέα αυτού.

5.4. Στην Ανακοίνωση ορίζονται δύο βασικές αρχές που διέπουν την προσέγγιση της Επιτροπής όσον αφορά τις δημόσιες υπηρεσίες:

- η ουδετερότητα σε σχέση με το καθεστώς του φορέα παροχής υπηρεσιών 7 και

- η ελευθερία των κρατών μελών να ορίζουν τις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας.

5.5. Έχοντας υπόψη τις ανησυχίες που εξέφρασε η υποεπιτροπή, εξίσου σημαντική είναι η δήλωση ότι «οι προϋποθέσεις του άρθρου 90 της Συνθήκης δεν εφαρμόζονται στις μη οικονομικές δραστηριότητες ...». Υπάρχουν τομείς που αποτελούν συχνά ευθύνη των τοπικών και περιφερειακών αρχών. Πράγματι, οι υπηρεσίες που αναφέρονται λεπτομερώς έχουν κυρίως σχέση με τις διεθνείς υπηρεσίες - τηλεπικοινωνίες, ταχυδρομικές υπηρεσίες, μεταφορές, ηλεκτρική ενέργεια και ραδιοτηλεοπτικές εκπομπές.

5.6. Στην Ανακοίνωση προτείνεται η τροποποίηση του άρθρου 3 της Συνθήκης με την προσθήκη μιας νέας παραγράφου υ) με την εξής διατύπωση:

«υ) συμβολή στην προαγωγή των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας».

5.7. Ο στόχος της προσθήκης αυτής επιβεβαιώνει την άποψη της ΕΤΠ ότι οι υπηρεσίες κοινής ωφέλειας εμπίπτουν ήδη στο πεδίο αρμοδιοτήτων της Κοινότητας, καθιστώντας δυνατό στην τελευταία να λαμβάνει υπόψη τις υπηρεσίες αυτές κατά τη χάραξη των πολιτικών της. Η πρόταση αυτή συνοδεύεται από δήλωση, σύμφωνα με την οποία οι εν λόγω υπηρεσίες αποτελούν ένα «κατ' εξοχήν τομέα δράσης των κρατών μελών». Η Επιτροπή δεν προτίθεται να τροποποιήσει το άρθρο 90 της Συνθήκης.

6. Η πρόταση του ΕΚΔΕ για τροποποίηση του Άρθρου 94 της Συνθήκης

6.1. Στην έκθεση του ΕΚΔΕ προτείνεται ο επαναπροσδιορισμός του ρόλου του δημόσιου τομέα στην οικονομία της αγοράς της Ευρωπαϊκής Ένωσης και προτείνονται τροπολογίες που θα δώσουν στην Ένωση τη δυνατότητα να ορίσει «μια γενική έννοια των αρχών οργάνωσης και κανόνων λειτουργίας όσον αφορά τις υπηρεσίες για το κοινό οικονομικό συμφέρον» και να προσδιορίσει «τη ρύθμιση της λειτουργίας των υπηρεσιών αυτών».

6.2. Η ΕΤΠ αντιλαμβάνεται πλήρως τις ανησυχίες ορισμένων κύκλων όσον αφορά την αλληλοσυσχέτιση μεταξύ της ανταγωνιστικής πολιτικής της Ένωσης και της παροχής δημόσιων υπηρεσιών. Συνεπάγεται ότι οι προτάσεις του ΕΚΔΕ έχουν υποβληθεί εν μέρει για να μην υπονομεύσει η εφαρμογή της πολιτικής ανταγωνισμού της Ένωσης την παροχή καθολικών δημόσιων υπηρεσιών στους πολίτες ενός κράτους μέλους. Πράγματι, η ΕΤΠ τάσσεται υπέρ της εξέτασης των θεμάτων που έχουν σχέση με την παροχή υπηρεσιών κοινού οικονομικού συμφέροντος και τα οποία εντάσσονται στα πλαίσια ενός σχεδίου Χάρτη. Συγκεκριμένα, υποστηρίζονται οι προαναφερόμενες βασικές αρχές των δημόσιων υπηρεσιών.

6.3. Ωστόσο, εξακολουθούν να επικρατούν πολλές αβεβαιότητες όσον αφορά την εμβέλεια των σημερινών αρμοδιοτήτων για τον ανταγωνισμό σε όλο το φάσμα των δημόσιων υπηρεσιών που παρέχονται στα κράτη μέλη. Η συμβολή των υπαλλήλων της Επιτροπής στις συζητήσεις της υποεπιτροπής 1 συνίστατο στο ότι οι υφιστάμενες αρμοδιότητες βάσει του άρθρου 90, παράγραφος 2, επιτρέπουν ορισμένες εξαιρέσεις για τις υπηρεσίες κοινού οικονομικού συμφέροντος και επιβάλλουν ορισμένους περιορισμούς στον ανταγωνισμό, π.χ. τη διασφάλιση της παροχής μιας καθολικής υπηρεσίας. Ωστόσο, το πλέον σημαντικό για τις τοπικές και περιφερειακές αρχές ήταν η άποψη της Επιτροπής ότι, όσον αφορά τις υπηρεσίες που παρέχουν οι αρχές αυτές, τα άρθρα της Συνθήκης για τον ανταγωνισμό έχουν σχετικά περιορισμένη επίδραση, με εξαίρεση ορισμένους τομείς όπου παρέχονται υπηρεσίες οι οποίες έχουν ή μπορούν να έχουν διεθνή χαρακτήρα: π.χ. στους τομείς των μεταφορών, των τηλεπικοινωνιών, των ταχυδρομικών υπηρεσιών και της ενέργειας. Πρόκειται για τομείς όπου η έκθεση του ΕΚΔΕ φαίνεται να επικεντρώνει το ενδιαφέρον της και στους οποίους έχουν βασισθεί οι προτάσεις για τροποποίηση της Συνθήκης.

6.4. Ωστόσο, όπως προαναφέρθηκε, η μεγάλη πλειοψηφία των δημόσιων υπηρεσιών που παρέχονται από τις τοπικές και περιφερειακές αρχές έχουν διεθνή χαρακτήρα και η ΕΤΠ υποστηρίζει ότι δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της πολιτικής ανταγωνισμού της Ένωσης, μολονότι είναι ασφαλώς κατανοητή η ευθύνη των τοπικών και περιφερειακών αρχών να αναγνωρίσουν τις υποχρεώσεις τους στα πλαίσια της ισχύουσας νομοθεσίας για τον ανταγωνισμό.

6.5. Ενόψει των ανησυχιών αυτών, η ΕΤΠ επικροτεί τη δήλωση που περιέχεται στην Ανακοίνωση ότι η Επιτροπή δεν προτίθεται να τροποποιήσει το άρθρο 90.

7. Χάρτες για τις υπηρεσίες κοινού οικονομικού συμφέροντος

7.1. Στην έκθεση του ΕΚΔΕ προτείνεται ένας Ευρωπαϊκός Χάρτης ο οποίος να παρουσιάζει τις υπηρεσίες κοινού οικονομικού συμφέροντος που θα μπορούσαν να συμπεριληφθούν σε αυτόν, τις υποχρεώσεις των φορέων παροχής υπηρεσιών, τις αρχές οργάνωσης και διαχείρισης των υπηρεσιών και το ρόλο της Κοινότητας τόσο όσον αφορά την εναρμόνιση των υπηρεσιών αυτών που παρέχουν τα κράτη μέλη όσο και, σε ορισμένες περιπτώσεις, την παροχή υπηρεσιών κοινού οικονομικού συμφέροντος σε κοινοτική κλίμακα.

7.2. Η ΕΤΠ υποστηρίζει, σε γενικές γραμμές, την αρχή ότι στις περιπτώσεις που παρέχονται δημόσιες υπηρεσίες σε πολίτες ενδέχεται να είναι ωφέλιμη η θέσπιση σαφών προτύπων για τις υπηρεσίες που οι πολίτες μπορούν να αναμένουν. Για το λόγο αυτό, η ΕΤΠ θα υποστηρίξει τα θέματα που έχουν σχέση με τις υποχρεώσεις των φορέων παροχής υπηρεσιών και τα οποία αναφέρονται στα πλαίσια του Κεφαλαίου ΙΙΙ του προτεινόμενου Χάρτη, συμπεριλαμβανόμενης της συνέχειας των υπηρεσιών, της ισότιμης πρόσβασης, της προσαρμοστικότητας, της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας, καθώς επίσης και των διαβουλεύσεων με τους πολίτες και της θέσπισης κατάλληλων διαδικασιών υποβολής καταγγελιών. Η ΕΤΠ θεωρεί τις εν λόγω υποχρεώσεις ή αρχές ως ένα πολύτιμο οδηγό για όλους τους φορείς παροχής υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων των τοπικών και περιφερειακών αρχών.

7.3. Ωστόσο, η υφιστάμενη πρακτική πείρα από τη χρήση των Χαρτών ως μέσου διατήρησης και βελτίωσης της ποιότητας των δημόσιων υπηρεσιών δείχνει ότι οι υπηρεσίες αυτές είναι πιο αποτελεσματικές όταν οι διατάξεις του Χάρτη θεσπίζονται αφού ληφθεί υπόψη η κατάλληλη ισορροπία μεταξύ της ικανότητας του φορέα παροχής υπηρεσιών να επιτύχει συγκεκριμένους στόχους και των νόμιμων προσδοκιών των πολιτών που είναι αποδέκτες των υπηρεσιών. Πρόκειται για λεπτή ισορροπία την οποία επιτυγχάνουν καλύτερα οι οργανώσεις που έχουν μεγαλύτερη σχέση με την παροχή υπηρεσιών και οι εκπρόσωποι των συμφερόντων των πολιτών. Η Επιτροπή των Περιφερειών κρίνει ότι στο μέτρο που θα εξεταστεί κατά τη Διακυβερνητική Διάσκεψη το θέμα της συμβατότητας μεταξύ των διατάξεων της Συνθήκης περί ανταγωνισμού και της καθολικής πρόσβασης των πολιτών σε υπηρεσίες, πρέπει να διασφαλιστεί ότι ο καθορισμός κριτηρίων για την παροχή δημόσιων υπηρεσιών αποτελεί εθνική, περιφερειακή και τοπική υπόθεση, που πρέπει να υπερτερεί των διατάξεων της Συνθήκης περί ανταγωνισμού.

7.4. Στο πλαίσιο της τοπικής και περιφερειακής αυτοδιοίκησης, τα πρότυπα του φάσματος υπηρεσιών που παρέχονται στο κοινό προωθούνται στην ουσία καλύτερα από τις οργανώσεις οι οποίες σύμφωνα με το νόμο, είναι αρμόδιες για την παροχή υπηρεσιών και από τους πολίτες των κρατών μελών.

7.5. Όπως προαναφέρθηκε, ένας Χάρτης πιθανόν να είναι χρήσιμος ως οδηγός ή πλαίσιο αναφοράς των φορέων παροχής υπηρεσιών και των καταναλωτών στον τομέα της παροχής υπηρεσιών. Ωστόσο, λόγω της μεγάλης ποικιλομορφίας των ιστορικών, συνταγματικών και νομικών υποβάθρων, του φάσματος των παρεχόμενων υπηρεσιών, των σχετικών οικονομικών δυνάμεων των κρατών μελών και των διαφορετικών προσδοκιών που έχουν οι καταναλωτές σήμερα, ο Χάρτης δεν πρέπει να θεωρείται ως δύσκαμπτο πρότυπο ούτε ως περίπλοκο όργανο, αλλά ως μέσο στήριξης.

7.6. Η πρόταση του ΕΚΔΕ προβλέπει ότι κάθε κράτος μέλος πρέπει να αποφασίζει ποιές υπηρεσίες πρέπει να υπόκεινται στο Χάρτη. Με τον τρόπο αυτό θα χαραχθεί μια εξαιρετικά ποικιλόμορφη προσέγγιση, έχοντας υπόψη το μεγάλο αριθμό ρυθμίσεων για την παροχή υπηρεσιών στα κράτη μέλη. Όταν συνδυαστεί με την ποικιλία προτύπων για συγκεκριμένες υπηρεσίες τόσο μεταξύ όσο και εντός των κρατών μελών, θα προκύψει ένα μεγάλο φάσμα προτύπων. Δεν επιδέχεται αμφιβολία το γεγονός ότι η αρχή της επικουρικότητας θα ενθαρρύνει την ποικιλομορφία της προσέγγισης. Στο Κεφάλαιο Ι, προβλέπεται επίσης να αναλάβει η Κοινότητα προσπάθειες εναρμόνισης των υπηρεσιών αυτών. Η ΕΤΠ αμφιβάλει σοβαρά κατά πόσο ενδείκνυται να επιχειρήσει η Επιτροπή να επεκτείνει τις αρμοδιότητές της στην εναρμόνιση του φάσματος δημόσιων υπηρεσιών που παρέχονται σήμερα από τις τοπικές και περιφερειακές αρχές, ή κατά πόσο αυτό είναι εφικτό.

7.7. Η ΕΤΠ παρατηρεί στην Ανακοίνωση, ενώ γίνεται λόγος περί «βασικών αρχών λειτουργίας», δεν γίνεται αναφορά στην κατάρτιση ενός Χάρτη. Πράγματι, στην Ανακοίνωση τονίζεται η αρχή της επικουρικότητας στην προσέγγιση για τις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας.

7.8. Η ΕΤΠ ενώ τονίζει τη σημασία των σαφών προτύπων παροχής υπηρεσιών, δεν είναι πεπεισμένη για τη σημασία ενός Ευρωπαϊκού Χάρτη, πλην ίσως σε σχέση με ολιγάριθμες διεθνείς υπηρεσίες στις οποίες η Ανακοίνωση εφιστά την προσοχή.

8. Ο ρόλος των φορέων ρύθμισης

8.1. Στόχος του κεφαλαίου IV του Χάρτη είναι να επιτευχθεί η υποστήριξη της Ένωσης στο διαχωρισμό των φορέων ρύθμισης και των φορέων παροχής υπηρεσιών. Το πρότυπο αυτό προσήλκυσε το ζωηρό ενδιαφέρον κατά τα τελευταία χρόνια και υιοθετήθηκε όλο και περισσότερο από ορισμένα κράτη μέλη, ιδίως σε σχέση με τη ρύθμιση μονοπωλιακών επιχειρήσεων δημόσιας ωφελείας. Στο πλαίσιο της τοπικής αυτοδιοίκησης θα μπορούσε να προβλεφθεί ένας ρόλος φορέα ρύθμισης για τις τοπικές και περιφερειακές αρχές. Ο ρόλος αυτός θα μπορούσε να είναι ιδιαίτερα σημαντικός όσον αφορά υπηρεσίες για την παροχή των οποίων οι αρχές αυτές είναι μεν αρμόδιες, τις έχουν όμως αναθέσει σε ιδιώτες μέσω συμβάσεως. Στις περιπτώσεις αυτές οι αρχές θα μπορούσαν, πράγμα που πράττουν συχνά, να ορίζουν προδιαγραφές για τις προς παροχή υπηρεσίες και να διασφαλίζουν την αποτελεσματική παροχή τους. Παρόμοιες ρυθμίσεις θα μπορούσαν να προβλεφθούν όταν η ευθύνη για την παροχή μιας υπηρεσίας εναπόκειται σε ένα άλλο δημόσιο οργανισμό ή ιδιωτική εταιρεία, αλλά η υπηρεσία αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία για τον τοπικό πληθυσμό, π.χ. η παροχή ύδατος ή τα συστήματα μεταφορών. Στην περίπτωση αυτή, οι τοπικές και περιφερειακές αρχές θα μπορούσαν να ορισθούν ως φορείς ρύθμισης για την εν λόγω υπηρεσία, ενεργώντας για λογαριασμό των πολιτών ως καταναλωτές. Η ΕΤΠ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι στο έγγραφο COM(96) 443 αναγνωρίζεται η ικανότητα των τοπικών και περιφερειακών αρχών να δρουν ως φορείς ρύθμισης.

8.2. Το βασικό στοιχείο είναι η ευθύνη. Ο φορέας ρύθμισης πρέπει να είναι σαφώς υπεύθυνος έναντι των πολιτών στους οποίους παρέχονται οι υπηρεσίες. Αυτό μπορεί να ποικίλει ανάλογα με την υπηρεσία, αλλά η ευθύνη έναντι ενός δημοκρατικού οργάνου είναι απαραίτητη. Η εμπειρία στον τομέα αυτό είναι ακόμη σχετικά περιορισμένη, αλλά έχουν διατυπωθεί επικρίσεις σε περιπτώσεις που η ευθύνη του φορέα ρύθμισης είναι ακαθόριστη ή ασαφής. Η ΕΤΠ θα επιθυμούσε να υιοθετήσει η Επιτροπή μία κατευθυντήρια προσέγγιση για τη ρύθμιση του θέματος, η οποία θα ήταν σε πολλές περιπτώσεις προτιμότερο να συμφωνείται σε επίπεδο κρατών μελών.

9. Πρόταση του ΕΚΔΕ σχετικά με ένα παρατηρητήριο για τις υπηρεσίες κοινού οικονομικού συμφέροντος

9.1. Οι ανησυχίες μας για τις βασικές προτάσεις που περιέχονται στην έκθεση του ΕΚΔΕ οφείλονται στο ότι έχουν υποβληθεί χωρίς να λάβουν επαρκώς υπόψη το φάσμα υπηρεσιών που παρέχουν οι τοπικές και περιφερειακές αρχές. Η ΕΤΠ ζητεί να εξετασθεί περαιτέρω η πρόταση δημιουργίας ενός παρατηρητηρίου για τις υπηρεσίες κοινού οικονομικού συμφέροντος. Έχοντας υπόψη, μεταξύ άλλων, την αρχή της επικουρικότητας, δεν κρίνουμε ότι η ΕΕ πρέπει να ρυθμίζει τον τρόπο με τον οποίο οι φορείς παροχής υπηρεσιών πρέπει να οργανώσουν τις δραστηριότητες τους, ιδίως δε τις υπηρεσίες που παρέχουν στις τοπικές και περιφερειακές αρχές. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ήδη την ευθύνη της γενικής εποπτείας των νομικών πτυχών σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ρόλος που αναγνωρίζεται από την ίδια. Ωστόσο, ο ρόλος αυτός θα μπορούσε να ενισχυθεί με τη συμμετοχή των τοπικών και περιφερειακών αρχών. Η εποπτεία πρέπει να υποστηρίζεται απο επιτροπές και/ή ομάδες αναφοράς στις οποίες να εκπροσωπούνται τόσο οι εθνικές όσο και οι τοπικές αρχές, όταν πρόκειται για θέματα δημοσίων υπηρεσιών.

10. Συμπέρασμα

10.1. Πρόταση του ΕΚΔΕ για την τροποποίηση της Συνθήκης

10.1.1. Η ΕΤΠ υποστηρίζει τη δήλωση που περιέχεται στην Ανακοίνωση ότι δεν είναι αναγκαία η τροποποίηση του άρθρου 90.

10.2. Πρόταση του ΕΚΔΕ για ένα Ευρωπαϊκό Χάρτη

10.2.1. Η Επιτροπή των Περιφερειών έλαβε υπόψη το γεγονός ότι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έχει καταλήξει προσωρινά στο συμπέρασμα ότι η Διακυβερνητική Διάσκεψη πρέπει να εξετάσει το θέμα της συμβατότητας μεταξύ των διατάξεων της Συνθήκης για τον ανταγωνισμό και των αρχών που διέπουν την καθολική πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες προς όφελος των πολιτών. Η Επιτροπή των Περιφερειών έλαβε επίσης υπόψη το γεγονός ότι στο πλαίσιο αυτό συζητήθηκε η αρχή της δημιουργίας και βελτίωσης των δημόσιων υπηρεσιών μέσω χαρτών που να ορίζουν τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματα των φορέων παροχής υπηρεσιών και των πολιτών. Η ΕΤΠ υποστηρίζει την αρχή ότι η παροχή δημόσιων υπηρεσιών μπορεί να διατηρηθεί και να βελτιωθεί με Χάρτες που να ορίζουν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των φορέων παροχής υπηρεσιών και των πολιτών. Ωστόσο, είναι της γνώμης ότι οι Χάρτες αυτοί καταρτίζονται καλύτερα σε όσο το δυνατό πιο άμεση σχέση με τους πολίτες, ιδίως στις περιπτώσεις κατά τις οποίες οι σχετικές υπηρεσίες δεν έχουν διεθνή επίδραση και θα πρέπει να είναι πλήρως συμβατοί με τις συνταγματικές και νομικές διατάξεις του σχετικού κράτους μέλους. Ενώ η κατάρτιση ενός Ευρωπαϊκού Χάρτη θα μπορούσε κατ' αρχήν να αποτελέσει χρήσιμη βάση και κίνητρο για την ανάπτυξη δημόσιων υπηρεσιών ποιότητας, ως πλαίσιο αναφοράς παρά ως μέσο εναρμόνισης, η ΕΤΠ είναι πεπεισμένη για τη λειτουργικότητά του, ιδίως εάν ληφθεί υπόψη ότι η Ανακοίνωση δίδει έμφαση στον περιορισμένο χαρακτήρα της προβλεπόμενης εναρμόνισης και στον κυρίαρχο ρόλο του κράτους μέλους στον τομέα αυτό. Κατά την άποψη της ΕΤΠ, οι τοπικές και περιφερειακές αρχές θα διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο ως φορείς παροχής υπηρεσιών 7 ο ρόλος αυτός μπορεί να διευρυνθεί για να συμπεριλάβει την παρακολούθηση και τη ρύθμιση των υπηρεσιών που παρέχονται από άλλους δημόσιους οργανισμούς ή από τον ιδιωτικό τομέα.

10.3. Η Ανακοίνωση της Επιτροπής

10.3.1. Η ΕΤΠ επικροτεί την Ανακοίνωση ως χρήσιμη συμβολή στη συζήτηση για την παροχή δημόσιων υπηρεσιών κοινής ωφέλειας.

10.3.2. Η ΕΤΠ υποστηρίζει την άποψη ότι οι υπηρεσίες αυτές είναι σημαντικές τόσο για την οικονομική όσο και για την κοινωνική ευρωσθία της Κοινότητας.

10.3.3. Η ΕΤΠ επικροτεί:

- την αναγνώριση της ποικιλομορφίας των παρεχόμενων υπηρεσιών και των σχετικών ρυθμίσεων 7

- την αναγνώριση του ελεγκτικού ρόλου των τοπικών και περιφερειακών αρχών 7

- τη δήλωση ότι η πολιτική της Κοινότητας δεν έχει χέση με το καθεστώς του οργάνου που παρέχει υπηρεσίες 7 και

- την επιβεβαίωση του γεγονότος ότι ο καθορισμός των υπηρεσιών αυτών αποτελεί κυρίως υπόθεση των κρατών μελών.

10.3.4. Η ΕΤΠ υποστηρίζει:

- την πρόταση για ανάπτυξη της έννοιας της καθολικής υπηρεσίας ή των υποχρεώσεων δημόσιας υπηρεσίας, ιδίως από άποψης ποιότητας των υπηρεσιών και δικαιωμάτων των χρηστών 7 και

- τη δήλωση ότι η παροχή υπηρεσιών κοινής ωφέλειας, όπως στους τομείς της υγείας, της ευημερίας, της εκπαίδευσης, της παροχής ύδατος και της στέγασης, αποτελεί ευθύνη των εθνικών ή περιφερειακών αρχών (αν και είναι δυνατή η χορήγηση κοινοτικής ενίσχυσης).

10.3.5. Όσον αφορά την πρόταση για τροποποίηση του άρθρου της Συνθήκης, η ΕΤΠ:

- επικροτεί την έμφαση που δίδεται σε όλη την Ανακοίνωση στην αρχή της επικουρικότητας όσον αφορά τις υπηρεσίες που παρέχονται κυρίως από τοπικές και περιφερειακές αρχές 7

- επικροτεί με την επιβεβαίωση ότι οι υπηρεσίες κοινής ωφέλειας συνεχίζουν να αποτελούν έναν κατ' εξοχή τομέα δράσης των κρατών μελών 7 και

- υπό την προϋπόθεση ότι η τροποποίηση αυτή θα χρησιμεύει μόνο για την επιβεβαίωση του ότι οι υπηρεσίες αυτές εμπίπτουν ήδη στις αρμοδιότητες της Κοινότητας, δεν θα αντιταχθεί στην εν λόγω τροπολογία.

Βρυξέλλες, 16 Ιανουαρίου 1997.

Ο Πρόεδρος της Επιτροπής των Περιφερειών

Pasqual MARAGALL i MIRA