Γνωμοδότηση για την ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για τη συνέχεια που πρέπει να δοθεί στη διαδικασία διαβούλευσης σχετικά με το Πράσινο Βιβλίο « Πολυφωνία και συγκέντρωση στα μέσα μαζικής ενημέρωσης στην εσωτερική αγορά - στάθμιση της αναγκαιότητας για μια κοινοτική ενέργεια »

(95/C 110/13)

Στις 6 Οκτωβρίου 1994, και σύμφωνα με το άρθρο 198 της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, η Επιτροπή αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την ανωτέρω ανακοίνωση.

Το τμήμα βιομηχανίας, εμπορίου, βιοτεχνίας και υπηρεσιών, στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών της ΟΚΕ, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 4 Ιανουαρίου 1995 με βάση την εισηγητική έκθεση του κ. Decaillon.

Κατά τη 323η σύνοδο ολομέλειας της 22ας και 23ης Φεβρουαρίου 1995 (συνεδρίαση της 23ης Φεβρουαρίου), η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε κατά πλειοψηφία (3 αποχές) την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Εισαγωγή

1.1. Στις 23 Δεκεμβρίου 1992, η Επιτροπή υπέβαλε ένα Πράσινο Βιβλίο για την « Πολυφωνία και συγκέντρωση στα μέσα μαζικής ενημέρωσης στην εσωτερική αγορά - Στάθμιση της αναγκαιότητας για μια κοινοτική ενέργεια () ». Το εν λόγω Πράσινο Βιβλίο περιέχει ανάλυση της κατάστασης των μέσων μαζικής ενημέρωσης στην Κοινότητα και εκθέτει τις διαφορές των αντίστοιχων νομοθεσιών των κρατών μελών. Στα πλαίσια των επανειλημμένων αιτημάτων του Ευρωπαϊκού Κουνοβουλίου να κατοχυρωθεί η διατήρηση της πολυφωνίας στην ενημέρωση και την επικοινωνία εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Πράσινο Βιβλίο θα έπρεπε σε ένα πρώτο στάδιο να δημιουργηθεί η βάση μιας ευρύτατης διαδικασίας διαβουλεύσεων. Συνεπώς, έλαβε τη μορφή ερωτηματολογίου, χωρίς να λαμβάνει θέση, με αποτέλεσμα η αξιολόγηση της αναγκαιότητας για μια κοινοτική ενέργεια να αφεθεί κατά μέρος.

1.2. Με τη νέα « Ανακοίνωσή » της η Επιτροπή παρουσιάζει τώρα τις αντιδράσεις στη διαδικασία διαβουλεύσεων για το Πράσινο Βιβλίο, τη δική της αξιολόγηση και τις δυνατότητες δράσης που προβλέπει. Διαπιστώνει ότι εδώ και ένα χρόνο η κατάσταση των ενδιαφερόμενων κύκλων έχει μεταβληθεί : οι περισσότερες επιχειρήσεις τάσσονται υπέρ της τροποποίησης των ισχυουσών διατάξεων για την ιδιοκτησία των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Για το λόγο αυτό - και σύμφωνα με τη γνωμοδότηση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, καθώς και τη γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής () που αποδίδουν μεγάλη σημασία στη διατήρηση της πολυφωνίας - η Επιτροπή κρίνει ότι μια κοινοτική πρωτοβουλία σχετικά με την ιδιοκτησία των μέσων μαζικής ενημέρωσης θα μπορούσε να καταστεί απαραίτητη. Συνεπώς, προβλέπει μια δέσμη μέτρων ασφάλειας χάρις στα οποία θα αποφευχθούν οι περιπτώσεις συγκέντρωσης που απειλούν την πολυφωνία.

2. Γενικές παρατηρήσεις

2.1. Με τον τρόπο αυτό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δείχνει για πρώτη φορά ότι ενδιαφέρεται για τους ενδοιασμούς που έχουν εκφράσει εδώ και πολύ καιρό το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, καθώς και πολλές επαγγελματικές ενώσεις και οργανώσεις. Μέχρι σήμερα, οι μεγάλες συμπράξεις των μέσων μαζικής ενημέρωσης προβάλλουν σε ορισμένες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις το επιχείρημα ότι η επικείμενη ψηφιοποίηση και η εκτόξευση νέων δορυφόρων ενδέχεται να έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία μεγάλου αριθμού νέων τηλεοπτικών σταθμών, που θα μπορούσαν να λειτουργούν από το εξωτερικό. Για την προσέλκυση επενδύσεων - και ενδεχομένως ιδιαίτερα ευνοϊκών προγραμμάτων - οι κυβερνήσεις αυτές θα ήταν διατεθειμένες να άρουν κανονιστικούς περιορισμούς που περιέχουν στοιχεία τα οποία εγγυώνται την πολυφωνία σε κάθε κράτος.

2.2. Η Επιτροπή απαντά στα επιχειρήματα αυτά ότι η αύξηση του αριθμού των τηλεοπτικών σταθμών δεν επηρεάζει καθόλου τη δυνατότητα ελέγχου όλων των εν λόγω σταθμών από μια μόνο επιχείρηση. Στις περιπτώσεις κατά τις οποίες ήταν μέχρι σήμερα δυνατό να παρακαμφθούν οι εθνικοί περιορισμοί με εκπομπές από το εξωτερικό, μια κοινοτική ρύθμιση « θα έχει ως συνέπεια να ενισχύσει τα κράτη μέλη στη διασφάλιση ενός αντίστοιχου επιπέδου προστασίας » [σημείο 3α) iii].

2.3. Aπό τη μια πλευρά, οι εκτιμήσεις αυτές οδηγούν στην απόφαση της Επιτροπής να προωθήσει μια δεύτερη διαδικασία διαβουλεύσεων με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη. Από την άλλη πλευρά, μια πρωτοβουλία που πρέπει να αναληφθεί από την Επιτροπή πρέπει να έχει ως αντικείμενο « τον καθορισμό της έννοιας του "φορέα ελέγχου" ενός μέσου μαζικής ενημέρωσης που πρέπει να επιτρέψει τον εντοπισμό του "ιδιοκτήτη μιας επιχείρησης ΜΜΕ" 7 τον περιορισμό ορισμένων σωρεύσεων σε ελέγχους πολλών μέσων μαζικής ενημέρωσης που ασκούνται συγχρόνως από το ίδιο πρόσωπο/επιχείρηση 7 τη χρήση, για το σκοπό αυτό, των κριτηρίων της καλυπτόμενης περιοχής μετάδοσης καθώς και την πραγματική ακροαματικότητα των μέσων μαζικής ενημέρωσης που κατέχονται από τον ίδιο φορέα ελέγχου 7 το ζήτημα των προσώπων τα οποία δεν μπορούν να αποκτήσουν έλεγχο στα μέσα μαζικής ενημέρωσης 7 τη διαφάνεια και την ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με τον έλεγχο των μέσων μαζικής ενημέρωσης 7 τις περιπτώσεις αλλαγής των φορέων ελέγχου των μέσων μαζικής ενημέρωσης » [σημείο Β, 2α)].

3. Ειδικές παρατηρήσεις

3.1. Η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή επιδοκιμάζει την πρωτοβουλία της Επιτροπής να λάβει μέτρα με στόχο τον περιορισμό σε ευρωπαϊκό επίπεδο της εμπορικής ισχύος στον τομέα των μέσων μαζικής ενημέρωσης και, κατά συνέπεια, την κατοχύρωση ενός επιπέδου προστασίας της πολυφωνίας στα κράτη μέλη ισοδύναμου και απαραίτητου για την εύρυθμη λειτουργία του χώρου χωρίς σύνορα. Έχει ταχθεί προ πολλού υπέρ του δημοκρατικού ελέγχου της αυξανόμενης συγκέντρωσης των μέσων μαζικής ενημέρωσης, και τονίζει για μια ακόμη φορά τα σημαντικότερα αιτήματά της που διατυπώνονται στη γνωμοδότηση της 22. 9. 1993 :

- να διατηρηθούν και να αναπτυχθούν τα ραδιοτηλεοπτικά προγράμματα που εκπέμπονται από κρατικούς σταθμούς, τα οποία πρέπει να διασφαλίζουν μια ανεξάρτητη ενημέρωση, αλλά και να περιλαμβάνουν πολιτιστικές, εκπαιδευτικές και ψυχαγωγικές εκπομπές στις οποίες πρέπει να έχουν πρόσβαση όλοι οι πολίτες 7

- να επιβληθεί στους εμπορικούς ραδιοτηλεοπτικούς σταθμούς, με συγκεκριμένα κριτήρια όσον αφορά τα προγράμματα, ο σεβασμός της ποικιλομορφίας των απόψεων και της πολυφωνίας και η μετάδοση πολιτιστικών και εκπαιδευτικών προγραμμάτων, ορισμένα από τα οποία πρέπει να προορίζονται για μειονότητες, ώστε η ακροαματικότητα να μην είναι το μόνο κριτήριο, και να αποτραπεί ο πολλαπλασιασμός των σκηνών βίας και εγκληματικότητας στη μικρή οθόνη 7

- να ληφθούν μέτρα ώστε καμία επιχείρηση να μην κατέχει δεσπόζουσα θέση σε περισσότερους του ενός τομείς (τηλεόραση, ραδιόφωνο, ημερήσιος τύπος) σε μία ή περισσότερες εθνικές αγορές ή στον ίδιο γλωσσικό χώρο 7

- να μην μπορούν οι επιχειρήσεις που κατέχουν δεσπόζουσα θέση σε έναν εθνικό τομέα να καταλάβουν δεσπόζουσα θέση σε ένα άλλο κράτος μέρος της ΕΕ 7

- να θεσπισθεί και να κατοχυρωθεί από μια οδηγία-πλαίσιο η ανεξαρτησία της πληροφόρησης και των δημοσιογράφων στις υπηρεσίες σύνταξης όλων των μέσων μαζικής ενημέρωσης, όπως έχει ζητήσει και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 7

- να αποτραπεί, με κατάλληλες νομοθετικές διατάξεις, η μονοπώληση δικαιωμάτων 7

- να απαιτηθεί, ως απαραίτητη προϋπόθεση για τη χορήγηση αδείας σε επιχείρηση του κλάδου των ΜΜΕ η οποία ασκεί ήδη τις δραστηριότητές της σε ένα τομέα της αγοράς, για ένα ακόμη κλάδο των ΜΜΕ ή για ένα άλλο κράτος μέλος της ΕΚ, η ανεπιφύλακτη διαφάνεια όλων των μεριδίων και μετοχών σε επιχειρήσεις του κλάδου αυτής της επιχείρησης 7

- να δημιουργηθεί ένα ευρωπαϊκό συμβούλιο ή ένα διοικητικό όργανο για τα μέσα μαζικής ενημέρωσης που να απαρτίζεται από ανεξάρτητους εμπειρογνώμονες και εκπροσώπους κοινωνικών και πολιτιστικών ομάδων. Το έργο των ανωτέρω ομάδων θα συνίσταται στην ανάλυση των εξελίξεων που αφορούν τη συγκέντρωση και στην παροχή συμβουλών στο Κοινοβούλιο και στην Επιτροπή για θέματα που αφορούν όλα τα ευρωπαϊκά ΜΜΕ 7

- να καταρτισθεί ένας ευρωπαϊκό κώδικας για τα ΜΜΕ ο οποίος να περιλαμβάνει, εκτός από τους κανόνες ελέγχου της εξουσίας στα ΜΜΕ από συμπράξεις επιχειρήσεων, και την ανάλυση των αναγκών των καταναλωτών-χρηστών των ΜΜΕ, λαμβανόμενης υπόψη της προστασίας και διασφάλισης της ελευθερίας πληροφόρησης και γνώμης και της προστασίας των ανηλίκων από κινηματογραφικές ταινίες βίας και ανήθικα προγράμματα. Ο περιορισμός όλων αυτών χρειάζεται να γίνει με βάση τα κριτήρια της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και κυρίως της αξιοπρέπειας της γυναίκας, καθώς και την απαγόρευση της εξύμνησης του πολέμου και της εγκληματικότητας.

4. Συμπεράσματα

4.1. Για να ανταποκρίνονται οι κανονιστικές αρμοδιότητες και οι δυνατότητες παρέμβασης της Επιτροπής στο επίπεδο των αναγκών, στα πλαίσια των ταχύτατων εξελίξεων στον τομέα των ηλεκτρονικών μαζικών επικοινωνιών, η ΟΚΕ συνιστά να συντομευθεί η νέα διαβούλευση : η ανάγκη ευρωπαϊκής νομοθεσίας στον τομέα των μέσων μαζικής ενημέρωσης δεν μπορεί πλέον να αμφισβητηθεί. Καλεί την Επιτροπή να θεσπίσει συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα για να προταθεί σύντομα μια ευρωπαϊκή νομοθεσία στον τομέα των ΜΜΕ.

Βρυξέλλες, 23 Φεβρουαρίου 1995.

Ο Πρόεδρος της

Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Carlos FERRER

() Έγγρ. COM(92) 480 τελικό.

() ΕΕ αριθ. 304 της 10. 11. 1993, σ. 17.