Γνωμοδότηση για την πρόταση κανονισμού (ΕΟΚ) του Συμβουλίου περί καθορισμού των γενικών κανόνων για τη χορήγηση κοινοτικής χρηματοδοτικής ενίσχυσης στον τομέα των διευρωπαϊκών δικτύων (1) (94/C 195/22)

Στις 28 Μαρτίου 1994 και σύμφωνα με το άρθρο 129 Δ παράγραφος 3 της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας, το Συμβούλιο αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής σχετικά με την παραπάνω πρόταση.

Η ΟΚΕ αποφάσισε να αναθέσει στον κ. Cal, Γενικό Εισηγητή, να προετοιμάσει τις σχετικές εργασίες (άρθρα. 18 και 46 του Εσωτερικού Κανονισμού).

Κατά την 315η σύνοδο ολομέλειας (συνεδρίαση της 28ης Απριλίου 1994), η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε ομόφωνα την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Εισαγωγή

1.1. Ο τίτλος ΧΙΙ της Συνθήκης προσδιορίζει την αποστολή και τα μέσα της Κοινότητας στον τομέα της δημιουργίας και ανάπτυξης διευρωπαϊκών δικτύων όσον αφορά τα έργα υποδομής στους τομείς των μεταφορών, των τηλεπικοινωνιών και της ενέργειας.

Το άρθρο 129 Γ της Συνθήκης προβλέπει συγκεκριμένα ότι η Κοινότητα «καθορίζει ένα σύνολο προσανατολισμών (κατευθυντήρια σχήματα) και προσδιορίζει σχέδια κοινού ενδιαφέροντος 7 εξασφαλίζει τη διαλειτουργικότητα των δικτύων 7 ενισχύει τις χρηματοδοτικές προσπάθειες των κρατών μελών, ιδίως με τη βοήθεια μελετών σκοπιμότητας, εγγυήσεων δανείων και επιδοτήσεων επιτοκίων».

1.2. Ο κανονισμός του Συμβουλίου που προτείνει η Επιτροπή, συμπληρώνει τις μορφές παρέμβασης που έχουν ήδη αποφασιστεί και των οποίων οι δημοσιονομικές επιπτώσεις για τη δημιουργία των δικτύων μπορεί να είναι πολύ σημαντικότερες: πρόκειται για παρεμβάσεις μέσω του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και του Ταμείου Συνοχής.

Ωστόσο, η σημασία της πρότασης της Επιτροπής έγκειται στην αποφασιστικής σημασίας συμβολή της στην υλοποίηση των σχεδίων και στη δημιουργία των συνθηκών για τη χρηματοδότησή τους.

1.3. Οι δημοσιονομικοί πόροι για τις ενέργειες αυτές περιλαμβάνονται στα αντίστοιχα κονδύλια των δημοσιονομικών προοπτικών 1994-1999 και ανέρχονται σε 400 εκατομμύρια Ecu ετησίως (2 395 εκατομμύρια Ecu με τιμές 1993 για την περίοδο 1994-1999).

2. Γενικές παρατηρήσεις

2.1. Η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε, τον Οκτώβριο 1991 (2), γνωμοδότηση που υποστήριζε την συνολική προσέγγιση του προβληματισμού σχετικά με τα διευρωπαϊκά δίκτυα. Με την ευκαιρία αυτή, η ΟΚΕ θεώρησε (βλ. σημείο 2.5.2 της γνωμοδότησης) ότι «βάσει της επανεξέτασης των χρηματοδοτικών προοπτικών για την περίοδο μετά το 1992, η Κοινότητα πρέπει να διαθέτει τα αναγκαία οικονομικά μέσα για να ενθαρρύνει σημαντικά τη δημιουργία και ανάπτυξη των διευρωπαϊκών δικτύων. Είναι απαραίτητο να προβλεφθούν τα κατάλληλα χρηματοδοτικά μέσα σε κοινοτικό επίπεδο και να δημιουργηθεί μια στενή σχέση με την ΕΤΕ και τους ιδιωτικούς χρηματοδοτικούς κύκλους. Η δημιουργία ενός ειδικού ταμείου υπέρ των διευρωπαϊκών δικτύων είναι αποφασιστικής σημασίας για την υλοποίηση προγραμμάτων που δικαιολογούν μια κοινοτική βοήθεια».

Στην ίδια γνωμοδότηση (σημείο 2.5), η ΟΚΕ αναγνώριζε ότι «τα ποσά που απαιτούνται για τη γενική χρηματοδότηση των ευρωπαϊκών δικτύων είναι τόσο υψηλά ώστε η κοινοτική συμβολή θα αποτελεί πάντοτε επικουρικό τμήμα, αλλά θα διαδραματίζει σημαντικό καταλυτικό ρόλο και με βάρος σχετικά σημαντικότερο στα κράτη μέλη με μικρότερους κοινοτικούς πόρους».

2.2. Από τότε, η σημασία των διευρωπαϊκών δικτύων αυξάνεται συνεχώς: ένας νέος τίτλος προστέθηκε στη Συνθήκη 7 οι δημοσιονομικές προοπτικές συμπεριέλαβαν ειδικό κονδύλι για την κοινοτική δράση στον τομέα αυτό 7 πολλά ευρωπαϊκά συμβούλια έλαβαν θέση προκειμένου να επιταχυνθεί η υλοποιήση των διευρωπαϊκών δικτύων 7 το Λευκό Βιβλίο για την ανάπτυξη, την ανταγωνιστικότητα και την απασχόληση έδωσε νέα ώθηση στην εφαρμογή των ΔΔ 7 η Επιτροπή υπέβαλε ήδη όλες τις προτάσεις κατευθυντήριων σχημάτων στους τομείς των μεταφορών και της ενέργειας και προετοιμάζει τις υπόλοιπες προτάσεις για τον τομέα των τηλεπικοινωνιών 7 το Συμβούλιο έχει ήδη εγκρίνει ένα μέρος των κατευθυντήριων αυτών σχημάτων και διάφορα σχέδια βρίσκονται σε φάση εκτέλεσης.

Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Κέρκυρας που θα πραγματοποιηθεί τον Ιούνιο 1994, αναμένεται να ληφθούν όλες οι πολιτικές αποφάσεις σχετικά με τις κοινοτικές προτεραιότητες, συμπεριλαμβανομένου του τομέα των αυτοκινητοδρόμων της πληροφορίας, πράγμα που θα διανοίξει την οδό για την πραγματοποίηση του συνόλου των δικτύων.

2.3. Η πρόταση της Επιτροπής είναι μια οριζόντια πρόταση που καλύπτει τους τρεις εξεταζόμενους τομείς, έστω και αν υφίσταται διαφοροποίηση σε ό,τι αφορά τα κριτήρια επιλογής των σχεδίων στους διάφορους τομείς. Τούτο θα δώσει τη δυνατότητα να υπάρχει ενιαίο νομικό μέσο και θα επιταχύνει τα προπαρασκευαστικά έργα για την εφαρμογή των δικτύων, ωστόσο όμως ενέχει τον κίνδυνο δημιουργίας προβλημάτων στο επίπεδο της τελικής κατανομής των κοινοτικών χρηματοδοτικών ενισχύσεων.

Το δημοσιονομικό δελτίο που επισυνάπτεται στην πρόταση, περιλαμβάνει πράγματι ενδεικτικά ποσά για καθένα από τους τομείς και για την περίοδο 1994-1999 7 τα ποσά θα επανεξετασθούν με βάση τις νέες δημοσιονομικές προοπτικές. Εν πάση περιπτώσει, η χρηματοδοτική ενίσχυση που χορηγείται στο πλαίσιο της παρούσας πρότασης πρέπει να είναι συμπληρωματική προς τις παρεμβάσεις στο πλαίσιο των διαρθρωτικών ταμείων και δεν πρέπει να εκλαμβάνεται ως εναλλακτικός τρόπος χρηματοδότησης.

2.4. Οι προβλεπόμενες μορφές παρέμβασης (μελέτες σκοπιμότητας, συμπεριλαμβανομένων των προπαρασκευαστικών μελετών και άλλων μέτρων τεχνικής υποστήριξης, συμβολής στις πριμοδοτήσεις εγγυήσεων δανείων, επιδοτήσεις επιτοκίων και, σε εξαιρετικές περιπτώσεις, συγχρηματοδότηση των επενδυτικών σχεδίων) απαντούν σε διάφορα στάδια προόδου των σχεδίων και απαιτούν χρηματοδοτικές ενισχύσεις διαφορετικού ύψους, οι οποίες, όμως, εν πάση περιπτώσει, παραμένουν περιορισμένες σε σχέση με τις συνολικές ανάγκες (400 δισεκατομμύρια Ecu).

Θα ήταν ευκταίο η επιλογή των αντίστοιχων μορφών και ποσών παρέμβασης να λάβει επίσης υπόψη την ειδική συμβολή που μπορούν να έχουν στο δημοσιονομικό σχεδιασμό που είναι απαραίτητος για την υλοποίηση του σχεδίου.

3. Ειδικές παρατηρήσεις

3.1. Η ΟΚΕ θεωρεί απαραίτητο να εγκριθεί το συντομότερο δυνατόν το σύνολο των προσανατολισμών για τα διευρωπαϊκά δίκτυα τηλεματικής των δημοσίων διοικήσεων (IDA) (1), τα οποία αποτελούν αντικείμενο χωριστής πρότασης.

3.2. Η ΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την επέκταση της έννοιας του δημόσιου οργανισμού κατά τρόπο που να περιλαμβάνει τις επιχειρήσεις των οποίων η δραστηριότητα ανταποκρίνεται σε μια ανάγκη δημόσιας εξυπηρέτησης.

3.3. Αντίθετα, σε περιπτώσεις όπου τα κατευθυντήρια σχήματα δεν έχουν ακόμη εγκριθεί από το Συμβούλιο, μπορεί να χρηματοδοτηθούν σχέδια που ανταποκρίνονται στους στόχους της Συνθήκης, ακόμη και εάν δεν εντάσσονται στο πλαίσιο της πρότασης της Επιτροπής.

Εν πάση περιπτώσει, θα πρέπει να προβλεφθούν διαδικασίες που θα επιτρέψουν τον επαναπροσδιορισμό των προτεραιοτήτων σε συνάρτηση με την εξέλιξη της κατάστασης και των νέων αναγκών. Η ΟΚΕ εκτιμά ότι οι μελέτες που πραγματοποιήθηκαν πριν από τον επαναπροσδιορισμό των προτεραιοτήτων, θα πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο χρηματοδότησης στο πλαίσιο της παρούσας πρότασης.

3.4. Η έννοια του «έργου» όπως ορίζεται στο άρθρο 2 εδάφιο 4 πρέπει να διασαφηνιστεί. Ως «έργα» μπορούν να θεωρηθούν: 1) το ομογενές σύνολο που προορίζεται να εκπληρώσει μια οικονομική και τεχνική λειτουργία 7 2) ένα τμήμα αυτού του συνόλου, το οποίο είναι τεχνικά και οικονομικά ανεξάρτητο.

Θα μπορούσαμε επίσης να θεωρήσουμε ότι η έννοια του «έργου» εφαρμόζεται επίσης στη φάση της υλοποίησης των προς χρηματοδότηση δράσεων αλλά τούτο δεν φαίνεται ότι εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής της εξεταζόμενης πρότασης.

3.5. Κατ'αρχήν, είναι αρμοδιότητα του κράτους μέλους να πραγματοποιήσει τις προκαταρκτικές μελέτες και τις μελέτες σκοπιμότητας. Εάν η Επιτροπή το θεωρεί απαραίτητο, μπορεί ωστόσο να αποφασίσει να αναλάβει πρωτοβουλία και να προβεί στη χρηματοδότησή τους μέχρι ποσοστό 100 %. Στην περίπτωση αυτή, θα ήταν ευκταίο να υπάρξει συντονισμός της πρωτοβουλίας αυτής με τις μελέτες που πραγματοποιούν τα κράτη μέλη.

Οι προπαρασκευαστικές μελέτες έχουν βασική σημασία για τον καθορισμό της σκοπιμότητας μιας δράσης και ενδέχεται να είναι δυσκολότερη η χρηματοδότησή τους και, συνεπώς, θα πρέπει να δίδεται σ'αυτές ιδιαίτερη προσοχή εκ μέρους της Επιτροπής.

3.6. Όσον αφορά τα κοινά κριτήρια επιλογής των έργων, θα ήταν ευκταίο να είναι καλύτερα γνωστή η σχετική βαρύτητα των κοινών κριτηρίων και των ειδικών κριτηρίων καθώς και, όσον αφορά τα κοινά κριτήρια, η σχετική βαρύτητα εκείνων που συνδέονται με τη δημιουργία και την ανάπτυξη των δικτύων, εκείνων που συνδέονται με την υλοποίηση των κοινοτικών πολιτικών και εκείνων που συνδέονται με τις οικονομικές και δημοσιονομικές πτυχές του έργου.

Όπως η ΟΚΕ είχε ήδη υπογραμμίσει το 1991 (2), η σχετική βαρύτητα των κριτηρίων θα έπρεπε να προσδιοριστεί «αφού ληφθεί υπόψη η συμβολή του σχεδίου στη συνεκτικότητα και στην πληρότητα του δικτύου στο σύνολό του, στο σεβασμό για το περιβάλλον και στην ασφάλεια των χρηστών καθώς και οι μακροπρόθεσμες προοπτικές και η συμβολή στην πραγματοποίηση της εσωτερικής αγοράς με συνεκτίμηση των διαρθρωτικών επιπτώσεων των δικτύων στους ενδιαφερομένους τομείς καθώς και στην αρμονική ανάπτυξη των πλέον μειονεκτικών περιοχών της Κοινότητας».

3.7. Όσον αφορά τα ειδικά κριτήρια, θα ήταν χρήσιμο να διασαφηνιστεί ότι τα έργα πρέπει να συμβαδίζουν με τους προσανατολισμούς που έχουν αποφασιστεί στο πλαίσιο των αντίστοιχων κατευθυντήριων σχημάτων και να μην αποκλείουν την παροχή υποστήριξης στα έργα εσωτερικής σύνδεσης που είναι απαραίτητα και πρωταρχικής σημασίας στο πλαίσιο κάθε δικτύου.

3.8. Η ΟΚΕ έχει ταχθεί επανειλημμένα υπέρ της συμμετοχής των οικονομικών και κοινωνικών εταίρων στη διαδικασία διαβούλευσης μεταξύ της Επιτροπής, του ενδιαφερόμενου κράτους μέλους και των αρμοδίων αρχών ή οργανισμών (1). Για το λόγο αυτό, θα ήταν δικαιολογημένο, οι δημόσιοι και ιδιωτικοί συντελεστές και παράγοντες που ενδιαφέρονται για την υλοποίηση των υποβαλλόμενων σχεδίων να συμβάλλουν στην αξιολόγηση και τον καθορισμό των αιτήσεων (άρθρο 12). Αντίθετα, είναι δύσκολο να προσδιορισθεί ο ρόλος τους στην εφαρμογή των σχεδίων.

3.9. Όσον αφορά τη χορήγηση χρηματοδοτικής βοήθειας, θα πρέπει να οριστεί προθεσμία για τη λήψη απόφασης από την Επιτροπή, όπως συμβαίνει και στο πλαίσιο των κανονισμών για τα διαρθρωτικά ταμεία και το ταμείο συνοχής.

3.10. Σχετικά με τις πληρωμές, η ΟΚΕ συμφωνεί με την πρόταση της Επιτροπής όσον αφορά την πρώτη προκαταβολή και την τελική καταβολή. Όσον αφορά τις διαδοχικές καταβολές, θα πρέπει να πραγματοποιούνται εν ευθέτω χρόνω - μπορεί να προβλεφθεί δίμηνη προθεσμία όπως προβλέπεται και στο πλαίσιο των διαρθρωτικών ταμείων - αφού ληφθεί υπόψη η πρόοδος που σημειώθηκε στην υλοποίηση του έργου, αλλά θα πρέπει επίσης να λαμβάνεται υπόψη το σχέδιο χρηματοδότησης της δράσης, είτε το αρχικό, είτε το αναθεωρημένο.

3.11. Η ΟΚΕ υπογραμμίζει εκ νέου την εξαιρετική σημασία που αποδίδει στην υλοποίηση των διευρωπαϊκών δικτύων και δεν θα παραλείψει να συμβάλει σ'αυτή κατά την εξέταση της έκθεσης σχετικά με τις δραστηριότητες, η οποία θα της διαβιβαστεί σύμφωνα με το άρθρο 18 της παρούσας πρότασης.

Βρυξέλλες, 28 Απριλίου 1994.

Ο Πρόεδρος της

Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Susanne TIEMANN

(1) ΕΕ αριθ. C 89 της 26. 3. 1994, σ. 8.

(2) ΕΕ αριθ. C 14 της 20. 1. 1992.

(3) ΕΕ αριθ. C 249 της 13. 9. 1993.

(4) ΕΕ αριθ. C 14 της 20. 1. 1992.

(5) ΕΕ αριθ. C 201 της 26. 7. 1993 και ΕΕ αριθ. C 133 της 16. 5. 1994, σ. 42.