(1)

Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου πρέπει να μειωθούν επειγόντως, ιδίως προκειμένου να μειωθεί η άνοδος της στάθμης της θάλασσας και να περιοριστεί η πιθανότητα εμφάνισης ακραίων καιρικών φαινομένων που ήδη πλήττουν όλες τις περιοχές του πλανήτη (1), καθώς και προκειμένου να μειωθεί το οικονομικό και κοινωνικό κόστος που σχετίζεται με τις επιπτώσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη (2). Η Ένωση και τα κράτη μέλη της είναι συμβαλλόμενα μέρη της συμφωνίας του Παρισιού που εγκρίθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2015 στο πλαίσιο της σύμβασης-πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή (UNFCCC) («συμφωνία του Παρισιού») (3), η οποία δεσμεύει τα συμβαλλόμενα μέρη της να συγκρατήσουν την αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη αρκετά κάτω από τους 2 °C σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα και να συνεχίσουν τις προσπάθειες για τον περιορισμό της αύξησης της θερμοκρασίας σε 1,5 °C σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα.

(2)

Η κλιματική αλλαγή και η υποβάθμιση του περιβάλλοντος συνιστούν σοβαρές απειλές που απαιτούν την ανάληψη επείγουσας δράσης, όπως επιβεβαιώθηκε πρόσφατα στην έκτη έκθεση αξιολόγησης της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) σχετικά με τα δεδομένα των φυσικών επιστημών. Ο ανθρώπινος πόνος και οι οικονομικές απώλειες που οφείλονται στη συχνότερη εμφάνιση ακραίων φαινομένων που σχετίζονται με το κλίμα, όπως πλημμύρες, κύματα καύσωνα, ξηρασίες και δασικές πυρκαγιές, αποτελούν ολοένα και συνηθέστερο φαινόμενο. Στην Ένωση, οι εν λόγω απώλειες ήδη υπερβαίνουν κατά μέσο όρο τα 12 δισ. EUR ετησίως (4).

Οι εν λόγω απώλειες θα μπορούσαν να ανέλθουν σε επιπλέον 175 δισ. EUR, το οποίο αποτελεί το 1,38 % του ΑΕΠ της Ένωσης, ετησίως, εάν η υπερθέρμανση του πλανήτη φτάσει τους 3 °C πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα, έναντι 65 δισ. EUR για τους 2 °C και 36 δισ. EUR ετησίως για τον 1,5 °C. Αυτό θα έβλαπτε δυσανάλογα ορισμένες ομάδες, κυρίως άτομα που βρίσκονται ήδη σε ευάλωτη κατάσταση και περιφέρειες που αντιμετωπίζουν ήδη προκλήσεις.

(3)

Η ανακοίνωση της Επιτροπής της 11ης Δεκεμβρίου 2019 με τίτλο «Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία» (η «Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία») καθορίζει τη στρατηγική που θα επιτρέψει στην Ένωση να καταστεί η πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρος και να μετατραπεί σε μια βιώσιμη, δικαιότερη και πιο ευημερούσα κοινωνία, που σέβεται τα όρια του πλανήτη. Η ανάγκη για δίκαιη μετάβαση αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, στην οποία υπογραμμίστηκε ότι κανένας άνθρωπος και κανένας τόπος δεν θα πρέπει να μείνει στο περιθώριο. Το ευρωπαϊκό νομοθέτημα για το κλίμα (5) θέτει έναν δεσμευτικό στόχο σε επίπεδο Ένωσης για κλιματική ουδετερότητα έως το 2050, καθώς και έναν δεσμευτικό ενδιάμεσο στόχο για καθαρή εγχώρια μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55 % σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990 έως το 2030. Το 8ο πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον έως το 2030 (6) αποσκοπεί στην επιτάχυνση της πράσινης μετάβασης προς μια κλιματικά ουδέτερη, βιώσιμη, μη τοξική, αποδοτική ως προς τη χρήση των πόρων, ανθεκτική και ανταγωνιστική κυκλική οικονομία που βασίζεται σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας με δίκαιο, ισότιμο και χωρίς αποκλεισμούς τρόπο, καθώς και στην προστασία, την αποκατάσταση και τη βελτίωση της κατάστασης του περιβάλλοντος.

(4)

Λόγω του επιθετικού πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, η ανακοίνωση της Επιτροπής της 18ης Μαΐου 2022 με τίτλο «Το σχέδιο REPowerEU» («σχέδιο REPowerEU»), σύμφωνα με τη διακήρυξη των Βερσαλλιών της 10ης και 11ης Μαρτίου 2022, καθορίζει μέτρα για τη σταδιακή απεξάρτηση της Ένωσης από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα μέσω της διαφοροποίησης του εφοδιασμού με φυσικό αέριο και της επιτάχυνσης της μείωσης της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα, μεταξύ άλλων μέσω της ανάπτυξης της ηλιακής και της αιολικής ενέργειας και αντλιών θερμότητας, της απαλλαγής της βιομηχανίας από τις ανθρακούχες εκπομπές και της ταχύτερης αδειοδότησης έργων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

(5)

Ο μετασχηματισμός σε μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία και κοινωνία απαιτεί ολοκληρωμένη πολιτική δράση και σημαντικές επενδύσεις σε πολλούς τομείς, όπως η δράση για το κλίμα, η ενέργεια, οι μεταφορές, το περιβάλλον, η βιομηχανία, η έρευνα και η καινοτομία (7). Για την επίτευξη του δεσμευτικού στόχου σε επίπεδο Ένωσης για το 2030, η Επιτροπή εξέδωσε, στις 14 Ιουλίου 2021, ανακοίνωση με τίτλο «“Προσαρμογή στον στόχο του 55 %”: υλοποίηση του στόχου της ΕΕ για το κλίμα με ορίζοντα το 2030 στην πορεία προς την κλιματική ουδετερότητα» («δέσμη μέτρων “Fit for 55”»). Η δέσμη μέτρων «Fit for 55» περιλαμβάνει προτάσεις για την επικαιροποίηση της σχετικής νομοθεσίας, συμπεριλαμβανομένων του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών της ΕΕ (ΣΕΔΕ της ΕΕ) (8), των οδηγιών για τη φορολογία της ενέργειας, την ενεργειακή απόδοση και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, του κανονισμού σχετικά με τα πρότυπα επιδόσεων για τις εκπομπές CO2 για τα αυτοκίνητα και τα μικρά φορτηγά, του κανονισμού σχετικά με τη συμπερίληψη των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου και των απορροφήσεων από δραστηριότητες χρήσης γης, αλλαγής χρήσης γης και δασοπονίας, της οδηγίας για την ανάπτυξη υποδομών εναλλακτικών καυσίμων και του κανονισμού για τον επιμερισμό των προσπαθειών (ESR) όσον αφορά τομείς εκτός του ισχύοντος ΣΕΔΕ της ΕΕ, και συγκεκριμένα τους τομείς των μεταφορών και των κτιρίων.

Περιλαμβάνει επίσης νέες προτάσεις για νέα νομοθεσία, κυρίως για τη στήριξη της χρήσης καθαρότερων καυσίμων στους τομείς των αεροπορικών και των θαλάσσιων μεταφορών, καθώς και για τη θέσπιση μηχανισμού συνοριακής προσαρμογής άνθρακα και τη σύσταση Κοινωνικού Ταμείου για το Κλίμα, το οποίο συνδέεται άμεσα με την προτεινόμενη θέσπιση συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών για τα καύσιμα που χρησιμοποιούνται στα κτίρια και τις οδικές μεταφορές. Η δέσμη μέτρων «Fit for 55», σε συνδυασμό με τα μέτρα που λαμβάνονται σε επίπεδο ’Ενωσης για τη στήριξη και την παροχή κινήτρων για τις αναγκαίες δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις, επιδιώκει να συμβάλει στη στήριξη και την επιτάχυνση της ανάπτυξης νέων αγορών, για παράδειγμα για τα καθαρά καύσιμα και τα οχήματα χαμηλών εκπομπών, μειώνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο το κόστος της βιώσιμης μετάβασης τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για τους πολίτες.

(6)

Στη σύνοδό του, της 20ης Ιουνίου 2019,το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δεσμεύτηκε στο οικείο «Νέο στρατηγικό θεματολόγιο 2019-2024» να εξασφαλίσει δίκαιη μετάβαση προς την κλιματική ουδετερότητα χωρίς αποκλεισμούς και χωρίς να μένει κανείς στο περιθώριο. Σε διεθνές επίπεδο, τα κράτη μέλη ενέκριναν τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών και επικύρωσαν τη συμφωνία του Παρισιού, όπου γίνεται αναφορά στις επιταγές μιας δίκαιης μετάβασης του εργατικού δυναμικού στη νέα κατάσταση και της δημιουργίας θέσεων αξιοπρεπούς εργασίας και υψηλής ποιότητας θέσεων απασχόλησης, καθώς και στην ανάγκη η προσαρμογή και η ανάπτυξη ικανοτήτων να συνεκτιμούν τη διάσταση του φύλου. Οι κατευθυντήριες γραμμές της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας παρέχουν ένα διεθνώς καθιερωμένο πλαίσιο πολιτικής για τη δίκαιη μετάβαση προς περιβαλλοντικά βιώσιμες οικονομίες και κοινωνίες για όλους (9). Επιπλέον, 54 υπογράφοντες (χώρες και κοινωνικοί εταίροι) ενέκριναν τη «Δήλωση της Σιλεσίας σχετικά με την αλληλεγγύη και τη δίκαιη μετάβαση» (10), η οποία εκδόθηκε κατά την 24η διάσκεψη των μερών (COP) της UNFCCC στο Κατοβίτσε, συμπεριλαμβανομένων της Επιτροπής εξ ονόματος της Ένωσης και 21 επιμέρους κρατών μελών. Η Ένωση και 10 κράτη μέλη υπέγραψαν τη δήλωση με τίτλο «Supporting the Conditions for a Just Transition Internationally» (Yποστήριξη των συνθηκών για μια δίκαιη μετάβαση σε διεθνές επίπεδο), η οποία εγκρίθηκε κατά την 26η COP της UNFCCC στη Γλασκόβη, και δεσμεύτηκαν να συμπεριλάβουν πληροφορίες σχετικά με τη δίκαιη μετάβαση στις διετείς εκθέσεις διαφάνειας στο πλαίσιο της υποβολής εκθέσεων σχετικά με τις πολιτικές και τα μέτρα τους για την επίτευξη των εθνικά καθορισμένων συνεισφορών τους.

(7)

Η δικαιοσύνη και η αλληλεγγύη αποτελούν καθοριστικές αρχές των πολιτικών της Ένωσης στην πορεία προς την πράσινη μετάβαση και αποτελούν προϋπόθεση για την ευρεία και διαρκή δημόσια στήριξή της. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία τονίζει ότι η μετάβαση πρέπει να είναι δίκαιη και χωρίς αποκλεισμούς, δίνοντας προτεραιότητα στον άνθρωπο και μεριμνώντας ιδιαίτερα για τη στήριξη των περιφερειών, των κλάδων, των εργαζομένων, των νοικοκυριών και των καταναλωτών που θα έρθουν αντιμέτωποι με τις μεγαλύτερες προκλήσεις. Επιπλέον, η ανακοίνωση της Επιτροπής της 14ης Ιανουαρίου 2020 με τίτλο «Μια ισχυρή κοινωνική Ευρώπη για δίκαιες μεταβάσεις» υπογραμμίζει ότι η εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας θα προσπορίσει στην Ευρώπη τα εργαλεία που θα εξασφαλίσουν περισσότερη προς τα άνω σύγκλιση, κοινωνική δικαιοσύνη και κοινή ευημερία. Η ανακοίνωση της Επιτροπής της 23ης Φεβρουαρίου 2022 για την αξιοπρεπή εργασία παγκοσμίως για την παγκόσμια δίκαιη μετάβαση και τη βιώσιμη ανάκαμψη θέτει την προώθηση της αξιοπρεπούς εργασίας σε ολόκληρο τον κόσμο στο επίκεντρο της δίκαιης μετάβασης και της χωρίς αποκλεισμούς βιώσιμης και ανθεκτικής ανάκαμψης από την πανδημία.

(8)

Η ανακοίνωση της Επιτροπής της 4ης Μαρτίου 2021 με τίτλο «Το σχέδιο δράσης για τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων» (11) επισημαίνει ότι χρειάζεται πνεύμα ενότητας, συντονισμού και αλληλεγγύης ώστε να προχωρήσουμε προς μια πιο πράσινη και πιο ψηφιακή δεκαετία, κατά την οποία οι Ευρωπαίοι θα μπορέσουν να ευημερήσουν. Στο πλαίσιο του σχεδίου δράσης, προτείνονται τρεις πρωταρχικοί στόχοι της ΕΕ για το 2030, και συγκεκριμένα: ότι τουλάχιστον το 78 % του πληθυσμού ηλικίας 20 έως 64 ετών θα πρέπει να εργάζεται έως το 2030 (12)· ότι τουλάχιστον το 60 % όλων των ενηλίκων θα πρέπει να συμμετέχουν σε κατάρτιση κάθε χρόνο (13)· και ότι o αριθμός των ατόμων που αντιμετωπίζουν κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού θα πρέπει να μειωθεί κατά τουλάχιστον 15 εκατομμύρια έως το 2030 (14). Οι εν λόγω πρωταρχικοί στόχοι για το 2030 επικροτήθηκαν από τους ηγέτες της Ένωσης στη διακήρυξη του Πόρτο της 8ης Μαΐου του 2021, κατά την άτυπη σύνοδο των αρχηγών κρατών ή κυβερνήσεων στο Πόρτο στις 7 και 8 Μαΐου 2021, καθώς και από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στα συμπεράσματά του της 24ης και 25ης Ιουνίου του 2021.

(9)

Με την εφαρμογή των κατάλληλων συνοδευτικών πολιτικών (15), η πράσινη μετάβαση θα μπορούσε συνολικά να δημιουργήσει περίπου 1 εκατομμύριο πρόσθετες ποιοτικές θέσεις εργασίας (16) στην Ένωση έως το 2030 και 2 εκατομμύρια έως το 2050 (17), σε τομείς όπως οι κατασκευές, οι τεχνολογίες της πληροφορίας και των επικοινωνιών (ΤΠΕ) ή οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, μετριάζοντας παράλληλα την παρατεταμένη μείωση των θέσεων εργασίας μεσαίας ειδίκευσης ως αποτέλεσμα της αυτοματοποίησης και της ψηφιοποίησης. Ωστόσο, σύμφωνα με ένα απαισιόδοξο σενάριο, οι επιπτώσεις της πράσινης μετάβασης προς την κλιματική ουδετερότητα, χωρίς στήριξη από επαρκές μείγμα πολιτικής, θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε απώλειες ΑΕΠ έως και 0,39 % στην Ένωση και σε απώλειες θέσεων εργασίας έως και 0,26 % (18).

(10)

Οι επιπτώσεις της πράσινης μετάβασης στις επιχειρήσεις και την απασχόληση θα ποικίλλουν ανά τομέα, επάγγελμα, περιφέρεια και χώρα, επιφέροντας αλλαγές στις θέσεις εργασίας εντός των τομέων και των βιομηχανικών οικοσυστημάτων, καθώς και μεγάλες ανακατανομές εργατικού δυναμικού μεταξύ τους (19). Η αναδιάρθρωση και η προσαρμογή των σχετικών επιχειρήσεων, τομέων και οικοσυστημάτων προϋποθέτουν την ανάπτυξη νέων επιχειρηματικών μοντέλων και μεγάλων ανακατανομών εργατικού δυναμικού μεταξύ τομέων και περιφερειών. Για παράδειγμα, αναμένονται απώλειες θέσεων εργασίας σε ορισμένες εξορυκτικές δραστηριότητες ή στην παραγωγή ενέργειας από ορυκτά καύσιμα, καθώς και σε τμήματα του τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας. Αντιθέτως, αναμένεται να δημιουργηθούν νέες ευκαιρίες απασχόλησης σε δραστηριότητες συγκράτησης της κυκλικής αξίας, καθώς και στις βιώσιμες μεταφορές και την παραγωγή ενέργειας. Κατά συνέπεια, τα κράτη μέλη θα πρέπει να ακολουθούν αναλυτικές προσεγγίσεις, εστιάζοντας στις σχετικές επιμέρους περιφέρειες και οικοσυστήματα, σε συνεργασία με τους κοινωνικούς εταίρους και/ή τις τοπικές και περιφερειακές αρχές και τα ενδιαφερόμενα μέρη.

(11)

Μέσω της δημιουργίας ευκαιριών ποιοτικής απασχόλησης για όλους και, παράλληλα, της λήψης μέτρων για την άμβλυνση και την πρόληψη της ενεργειακής φτώχειας και της φτώχειας στον τομέα των μεταφορών, η πράσινη μετάβαση μπορεί να συμβάλει στην αύξηση των εισοδημάτων και στη μείωση των ανισοτήτων και της φτώχειας συνολικά (20). Συνεπώς, μπορεί να συμβάλει στην αντιμετώπιση των προϋπαρχουσών κοινωνικοοικονομικών ανισοτήτων και του κοινωνικού αποκλεισμού, βελτιώνοντας την υγεία και την ευημερία και προάγοντας την ισότητα, συμπεριλαμβανομένης της ισότητας των φύλων. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί σε ορισμένες πληθυσμιακές ομάδες, κυρίως σε εκείνες που βρίσκονται ήδη σε ευάλωτη κατάσταση. Οι εν λόγω ομάδες περιλαμβάνουν κυρίως τα νοικοκυριά χαμηλού και χαμηλότερου-μεσαίου εισοδήματος, τα οποία δαπανούν μεγάλο ποσοστό του εισοδήματός τους σε βασικές υπηρεσίες όπως η ενέργεια, οι μεταφορές και η στέγαση, καθώς και τις πολύ μικρές, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Τα αποτελέσματα της μοντελοποίησης δείχνουν ότι το αν οι περιβαλλοντικοί φόροι είναι προοδευτικοί ή αντιστρόφως προοδευτικοί θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τον σχεδιασμό των μέσων, συμπεριλαμβανομένου, για παράδειγμα, του βαθμού στον οποίο οι μειώσεις του φόρου εισοδήματος ή άλλες επιλογές ανακύκλωσης εσόδων στοχεύουν τα χαμηλότερα εισοδήματα (21).

(12)

Οι δραστηριότητες συγκράτησης της κυκλικής αξίας (συμπεριλαμβανομένων επιχειρηματικών μοντέλων επισκευής, επαναχρησιμοποίησης, ανακατασκευής και υπηρεσιοποίησης) μπορούν να προωθήσουν την οικονομικά προσιτή και βιώσιμη πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες. Δημιουργούν επίσης θέσεις εργασίας και ευκαιρίες σε διάφορα επίπεδα δεξιοτήτων, μεταξύ άλλων για τις γυναίκες, τα άτομα με αναπηρία και τις ομάδες που βρίσκονται σε ευάλωτη κατάσταση, μέσω φορέων της κοινωνικής οικονομίας που δραστηριοποιούνται στους εν λόγω τομείς. Μέσω της προώθησης της κυκλικότητας των προϊόντων, μειώνουν σε μεγάλο βαθμό τις ανθρακούχες εκπομπές, ενώ οι θέσεις εργασίας που δημιουργούνται βρίσκονται κοντά στα προϊόντα που πρέπει να διατηρηθούν, να ανακατασκευαστούν ή να διαμοιραστούν.

(13)

Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία της ΕΕ για το εισόδημα και τις συνθήκες διαβίωσης για την περίοδο 2019/2020, η ενεργειακή φτώχεια έπληξε περίπου το 8 % του πληθυσμού της ΕΕ, ήτοι περισσότερα από 35 εκατομμύρια άτομα, τα οποία δεν ήταν σε θέση να διατηρήσουν τα σπίτια τους επαρκώς ζεστά, με σημαντικές διαφορές μεταξύ των κρατών μελών και μεταξύ των εισοδηματικών ομάδων (22). Συνολικά, το Παρατηρητήριο Ενεργειακής Φτώχειας, στηριζόμενο σε συνδυασμό δεικτών, εκτιμά ότι περισσότερα από 50 εκατομμύρια νοικοκυριά στην Ένωση αντιμετωπίζουν ενεργειακή φτώχεια (23). Η ενεργειακή φτώχεια, η οποία οφείλεται σε συνδυασμό χαμηλού εισοδήματος, δαπάνης μεγάλου μεριδίου του διαθέσιμου εισοδήματος στην ενέργεια και ανεπαρκούς ενεργειακής απόδοσης, αποτελεί σημαντική πρόκληση για την Ένωση εδώ και αρκετό καιρό. Επιπλέον, ο κίνδυνος ενεργειακής φτώχειας αυξάνεται παράλληλα με τις υψηλές και ασταθείς τιμές της ενέργειας, οι οποίες οφείλονται σε διάφορους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που σχετίζονται με τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας και την επακόλουθη πολιτική απάντηση της ΕΕ. Αυτή η μορφή φτώχειας πλήττει όχι μόνο τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος, αλλά και τα νοικοκυριά χαμηλότερου-μεσαίου εισοδήματος σε πολλά κράτη μέλη.

Τα νοικοκυριά με ενεργειακές ανάγκες άνω του μέσου όρου, στα οποία περιλαμβάνονται οικογένειες με παιδιά, συμπεριλαμβανομένων των μονογονεϊκών οικογενειών, άτομα με αναπηρία και ηλικιωμένοι, είναι επίσης πιο ευάλωτα στην ενεργειακή φτώχεια (24) και τις επιπτώσεις της. Οι γυναίκες, και ειδικότερα οι μόνες μητέρες και οι ηλικιωμένες γυναίκες (25), πλήττονται επίσης ιδιαίτερα από την ενεργειακή φτώχεια. Εκτός από την ενεργειακή φτώχεια, η έννοια της φτώχειας στον τομέα των μεταφορών αναγνωρίζεται ολοένα και περισσότερο όταν ορισμένες κατηγορίες του πληθυσμού δεν είναι σε θέση να επιτύχουν το απαιτούμενο από κοινωνική και υλική άποψη επίπεδο υπηρεσιών μεταφορών. Χωρίς τα κατάλληλα συνοδευτικά μέτρα για τον μετριασμό και την πρόληψη της ενεργειακής φτώχειας και της φτώχειας στον τομέα των μεταφορών, υπάρχει ο κίνδυνος περαιτέρω επιδείνωσης αυτών των μορφών φτώχειας, ιδίως λόγω της εσωτερίκευσης του κόστους των εκπομπών κατά τη διαμόρφωση των τιμών ή του κόστους προσαρμογής σε εναλλακτικές λύσεις υψηλότερης απόδοσης και χαμηλότερων εκπομπών.

(14)

Οι αρχές της κοινωνικής δικαιοσύνης, της συνοχής και της αλληλεγγύης είναι καλά ενσωματωμένες στον σχεδιασμό των σχετικών πλαισίων για το κλίμα, την ενέργεια και το περιβάλλον σε επίπεδο Ένωσης, μεταξύ άλλων μέσω της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει» και του επιμερισμού των προσπαθειών μεταξύ των κρατών μελών, καθώς και σε μέρος της αναδιανομής των δικαιωμάτων ΣΕΔΕ της ΕΕ για τους σκοπούς της αλληλεγγύης, της ανάπτυξης και των διασυνδέσεων εντός της Ένωσης και στη χρήση τους για το Ταμείο Εκσυγχρονισμού το οποίο συμβάλλει στην κάλυψη των σημαντικών επενδυτικών αναγκών των κρατών μελών χαμηλότερου εισοδήματος για τον εκσυγχρονισμό των ενεργειακών τους συστημάτων. Επιπλέον, το πλαίσιο της νομοθεσίας της Ένωσης για την ενέργεια παρέχει στα κράτη μέλη εργαλεία που διασφαλίζουν την προστασία των ενεργειακά φτωχών και ευάλωτων οικιακών πελατών, αποφεύγοντας παράλληλα τη δημιουργία στρεβλώσεων στην αγορά. Παρότι τα εν λόγω εργαλεία συμβάλλουν στη διευκόλυνση της πράσινης μετάβασης, έχουν ως σκοπό την παροχή των μέσων για την εξασφάλιση της αναγκαίας προστασίας γενικότερα, όπως καταδεικνύεται, για παράδειγμα, από την ανακοίνωση της Επιτροπής της 13ης Οκτωβρίου 2021 με τίτλο «Αντιμετώπιση της αύξησης των τιμών της ενέργειας: μια εργαλειοθήκη για δράση και στήριξη» και από το σχέδιο REPowerEU.

(15)

Τα κράτη μέλη έχουν στη διάθεσή τους μια σειρά εργαλείων για να περιγράψουν και να συντονίσουν τις δράσεις τους για μια δίκαιη μετάβαση. Τα εθνικά σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα (ΕΣΕΚ) που καταρτίστηκαν σύμφωνα με τον Κανονισμό (ΕΕ) 2018/1999 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (26) θα πρέπει να εκτιμούν τον αριθμό των νοικοκυριών που αντιμετωπίζουν ενεργειακή φτώχεια και να περιγράφουν τα μέτρα που απαιτούνται για την αντιμετώπιση των κοινωνικών και εδαφικών επιπτώσεων της ενεργειακής μετάβασης. Τα εδαφικά σχέδια δίκαιης μετάβασης (TJTPs) που καταρτίστηκαν σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2021/1056 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (27) θα πρέπει να προσδιορίζουν τα εδάφη που είναι επιλέξιμα για στήριξη στο πλαίσιο του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης έως το 2027. Χρηματοδοτούμενα από το NextGenerationEU, τα εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΣΑΑ) που καταρτίστηκαν σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2021/241 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (28) καθορίζουν μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις για την προώθηση της πράσινης μετάβασης, της χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης, της κοινωνικής και εδαφικής συνοχής, της ανθεκτικότητας και των προοπτικών για την επόμενη γενιά, με ορίζοντα υλοποίησης έως το 2026. Ορισμένες δράσεις για τη δίκαιη μετάβαση υλοποιούνται επίσης στο πλαίσιο άλλων προγραμμάτων και πρωτοβουλιών, κυρίως των ταμείων για την πολιτική συνοχής.

(16)

Με βάση τις αρχές και τις πολιτικές της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων ειδικότερα, υπάρχει περιθώριο για βελτίωση του σχεδιασμού των πολιτικών με ολοκληρωμένο και οριζόντιο τρόπο, καθώς και για διασφάλιση της συνοχής των προσπαθειών στον τομέα των δαπανών, σε ενωσιακό και εθνικό επίπεδο. Στην ανακοίνωση της Επιτροπής της 17ης Σεπτεμβρίου 2020 με τίτλο «Μια αξιολόγηση σε επίπεδο ΕΕ των εθνικών σχεδίων για την ενέργεια και το κλίμα – Τόνωση της πράσινης μετάβασης και προώθηση της οικονομικής ανάκαμψης μέσω ενοποιημένου σχεδιασμού για την ενέργεια και το κλίμα», η Επιτροπή, παρότι αναγνωρίζει ότι τα τελικά ΕΣΕΚ παρέχουν ορισμένους δείκτες και πολιτικές σχετικά με την ενεργειακή φτώχεια, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν παρέχουν πάντοτε σαφή ιεράρχηση των χρηματοδοτικών αναγκών για τη δίκαιη μετάβαση ούτε για την επανειδίκευση και την αναβάθμιση των δεξιοτήτων ή για τη στήριξη των προσαρμογών της αγοράς εργασίας. Τα εδαφικά σχέδια δίκαιης μετάβασης θα πρέπει να επικεντρώνονται σε επιλεγμένα εδάφη και, συνακόλουθα, δεν αναμένεται να χαράξουν συνολική στρατηγική και πολιτικές για μια δίκαιη μετάβαση σε εθνικό επίπεδο. Παρότι οι μεταρρυθμίσεις και οι επενδύσεις τις οποίες στηρίζουν και στη χρηματοδότηση των οποίων συμβάλλουν έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να έχουν διαρκή αντίκτυπο, τόσο τα εδαφικά σχέδια δίκαιης μετάβασης όσο και τα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας είναι περιορισμένης χρονικής διάρκειας.

(17)

Η δίκαιη μετάβαση προς την κλιματική ουδετερότητα στην Ένωση έως το 2050 θα εξασφαλίσει ότι κανένα άτομο δεν θα μείνει στο περιθώριο, ιδίως τα εργαζόμενα άτομα και τα νοικοκυριά που επηρεάζονται περισσότερο από την πράσινη μετάβαση, και κυρίως εκείνα που βρίσκονται ήδη σε ευάλωτη κατάσταση. Προς τον σκοπό αυτόν, όπως ορίζεται στην παρούσα σύσταση, τα κράτη μέλη θα πρέπει να θεσπίσουν ολοκληρωμένες δέσμες μέτρων πολιτικής (29), να ενισχύσουν τα οριζόντια στοιχεία που προωθούν τη δίκαιη πράσινη μετάβαση και να κάνουν βέλτιστη χρήση της δημόσιας και ιδιωτικής χρηματοδότησης. Στις δέσμες μέτρων πολιτικής θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τα άτομα και τα νοικοκυριά που επηρεάζονται περισσότερο από την πράσινη μετάβαση, κυρίως από την απώλεια θέσεων εργασίας, αλλά και από την αλλαγή των συνθηκών εργασίας και/ή τις νέες απαιτήσεις καθηκόντων στην εργασία, καθώς και εκείνα που υφίστανται δυσμενείς επιπτώσεις στο διαθέσιμο εισόδημα, τις δαπάνες και την πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες. Στις ομάδες που επηρεάζονται περισσότερο οι δέσμες μέτρων πολιτικής θα πρέπει ιδίως —αλλά όχι μόνο— να συγκαταλέγουν τα άτομα και τα νοικοκυριά που βρίσκονται σε ευάλωτη κατάσταση, και κυρίως τα άτομα που είναι περισσότερο απομακρυσμένα από την αγορά εργασίας, για παράδειγμα λόγω των δεξιοτήτων τους, των εδαφικών συνθηκών της αγοράς εργασίας ή άλλων χαρακτηριστικών, όπως το φύλο, η φυλετική ή εθνοτική καταγωγή, η θρησκεία ή οι πεποιθήσεις, η αναπηρία, η ηλικία ή ο γενετήσιος προσανατολισμός. Επιπλέον, τα άτομα και τα νοικοκυριά που βρίσκονται σε ευάλωτη κατάσταση μπορεί να περιλαμβάνουν άτομα που ζουν σε κατάσταση φτώχειας και/ή ενεργειακής φτώχειας ή διατρέχουν τέτοιο κίνδυνο, αντιμετωπίζουν εμπόδια στην κινητικότητα ή υπερβολική επιβάρυνση με δαπάνες στέγασης, συμπεριλαμβανομένων των νοικοκυριών με επικεφαλής μόνους γονείς, οι οποίοι είναι συχνότερα γυναίκες από ό,τι άνδρες. Οι δέσμες μέτρων πολιτικής θα πρέπει να προσαρμόζονται στις τοπικές συνθήκες, λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες των πλέον ευάλωτων και απομακρυσμένων περιοχών της Ένωσης, συμπεριλαμβανομένων των εξόχως απόκεντρων περιοχών και των νησιών.

(18)

Για την ενεργό στήριξη της ποιοτικής απασχόλησης θα πρέπει να δίνεται έμφαση στην παροχή βοήθειας στους εργαζομένους, στα άτομα που αναζητούν εργασία, στα άτομα που βρίσκονται εκτός απασχόλησης, εκπαίδευσης ή κατάρτισης (ΕΑΕΚ) και στους αυτοαπασχολουμένους που επηρεάζονται περισσότερο από την πράσινη μετάβαση. Πιο συγκεκριμένα, τα υποεκπροσωπούμενα άτομα, όπως οι γυναίκες, οι εργαζόμενοι χαμηλής ειδίκευσης, τα άτομα με αναπηρία, οι ηλικιωμένοι ή τα άτομα με συγκριτικά χαμηλές ικανότητες προσαρμογής στις αλλαγές στην αγορά εργασίας, χρειάζονται στήριξη προκειμένου να βελτιώσουν την απασχολησιμότητά τους και να βρουν απασχόληση, σύμφωνα με τη σύσταση της Επιτροπής (ΕΕ) 2021/402 (30). Συνεπώς, με βάση προηγούμενες κατευθύνσεις πολιτικής, ιδίως την εν λόγω σύσταση και της αποφάσεις του Συμβουλίου (ΕΕ) 20220/1512 (31) και (ΕΕ) 2021/1868 (32), οι δέσμες μέτρων πολιτικής θα πρέπει να περιλαμβάνουν ειδικά προσαρμοσμένα μέτρα για τη στήριξη των κινήτρων πρόσληψης και μετάβασης, στήριξη της επιχειρηματικότητας, ιδίως για τις γυναίκες ή τα άτομα με αναπηρία, και μέτρα για τη δημιουργία ποιοτικών θέσεων εργασίας, ιδίως για τις πολύ μικρές, τις μικρές και τις μεσαίες επιχειρήσεις και στα εδάφη που πλήττονται σε μεγαλύτερο βαθμό. Τα μέτρα αυτά, σε συνδυασμό με κατάλληλη ενωσιακή στήριξη, μπορούν επίσης να έχουν καθοριστικό ρόλο στην αντιμετώπιση των προκλήσεων για την αγορά εργασίας, όπως αυτές που απορρέουν από την εισροή ουκρανών προσφύγων, ιδίως στα κράτη μέλη που πλήττονται περισσότερο. Θα πρέπει επίσης να προωθούν την αποτελεσματική εφαρμογή και επιβολή των υφιστάμενων κανόνων για τις συνθήκες εργασίας και τη στήριξη της κοινωνικά υπεύθυνης αναδιάρθρωσης σύμφωνα με τους ισχύοντες κανόνες και πρότυπα. Οι κοινωνικοί εταίροι μπορούν να διαδραματίσουν ζωτικό ρόλο συμβάλλοντας στην αντιμετώπιση, μέσω του διαλόγου, των επιπτώσεων στην απασχόληση και των κοινωνικών επιπτώσεων των προκλήσεων της πράσινης μετάβασης.

(19)

Η πρόσβαση σε ποιοτική και χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευση, κατάρτιση και διά βίου μάθηση για όλους έχει ουσιαστική σημασία για να διασφαλιστεί ότι το εργατικό δυναμικό διαθέτει τις δεξιότητες που απαιτούνται για την επίτευξη της πράσινης μετάβασης. Επομένως, οι πτυχές της δίκαιης μετάβασης θα πρέπει να ενσωματωθούν στην ανάπτυξη και την εφαρμογή των εθνικών στρατηγικών για τις δεξιότητες, λαμβανομένων υπόψη των προτάσεων της Επιτροπής στο «Ευρωπαϊκό Θεματολόγιο δεξιοτήτων») (33) και στη «Νέα επικαιροποιημένη βιομηχανική στρατηγική της ΕΕ») (34). Οι συμπράξεις για τις δεξιότητες στο πλαίσιο του συμφώνου για τις δεξιότητες θα αποτελέσουν επίσης σημαντικό μοχλό. Οι επικαιροποιημένες πληροφορίες και προοπτικές για την αγορά εργασίας και τις δεξιότητες, μεταξύ άλλων σε περιφερειακό, τομεακό και επαγγελματικό επίπεδο, επιτρέπουν τον προσδιορισμό και την πρόβλεψη των σχετικών αναγκών σε ειδικές ανά επάγγελμα και εγκάρσιες δεξιότητες, μεταξύ άλλων ως βάση για την προσαρμογή των προγραμμάτων σπουδών στις ανάγκες σε δεξιότητες για την πράσινη μετάβαση. Η επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση θα πρέπει να εφοδιάζει τους νέους και τους ενήλικες, και ιδιαίτερα τις γυναίκες και τους εργαζομένους χαμηλής ειδίκευσης, με τις δεξιότητες που απαιτούνται για την επιτυχή διαχείριση της πράσινης μετάβασης σύμφωνα με τη σύσταση 2020/C 417/01 του Συμβουλίου (35).

Τα προγράμματα μαθητείας και οι περίοδοι αμειβόμενης πρακτικής άσκησης, τα οποία εμπεριέχουν ισχυρές συνιστώσες κατάρτισης, ιδίως για τους νέους, συμβάλλουν στις μεταβάσεις στην αγορά εργασίας, κυρίως σε δραστηριότητες που συντελούν στην επίτευξη κλιματικών και περιβαλλοντικών στόχων, καθώς και σε τομείς που αντιμετωπίζουν ιδιαίτερες ελλείψεις δεξιοτήτων. Η αύξηση της συμμετοχής των ενηλίκων στη διά βίου μάθηση θα πρέπει να προωθηθεί για την κάλυψη των αναγκών αναβάθμισης των δεξιοτήτων και επανειδίκευσης, μεταξύ άλλων μέσω της παροχής στα άτομα της δυνατότητας να αναζητούν κατάρτιση προσαρμοσμένη στις ανάγκες τους και, κατά περίπτωση, μέσω σύντομων, εγγυημένης ποιότητας μαθημάτων σχετικά με τις δεξιότητες για την πράσινη μετάβαση, λαμβανομένης υπόψη της σύστασης του Συμβουλίου της 16ης Ιουνίου 2022 (36), η οποία αποσκοπεί στη διευκόλυνση της αποτίμησης και της αναγνώρισης των αποτελεσμάτων των εν λόγω μαθημάτων.

(20)

Η σύνθεση των συστημάτων φορολόγησης και παροχών και των συστημάτων κοινωνικής προστασίας θα πρέπει να εξεταστεί με βάση τις ειδικές ανάγκες που απορρέουν από την πράσινη μετάβαση, αντικατοπτρίζοντας επίσης την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει», καθώς και την ανάγκη οι συνοδευτικές πολιτικές να μη θεσπίζουν επιδοτήσεις για την κατανάλωση ορυκτών καυσίμων, να μην εγκλωβίζουν τους καταναλωτές σε συγκεκριμένη τεχνολογία, να μη μειώνουν τα κίνητρα για ανακαινίσεις κτιρίων και για την αντικατάσταση των συστημάτων θερμικής ενέργειας και να μη μειώνουν τα κίνητρα στο πλαίσιο των εν γένει μέτρων ενεργειακής απόδοσης. Ο συνδυασμός διαφόρων πολιτικών μπορεί να στηρίξει τα πλέον ευάλωτα νοικοκυριά και τους εργαζομένους που επηρεάζονται περισσότερο από την πράσινη μετάβαση. Ανάλογα με την εθνική και την εκάστοτε εξεταζόμενη κατάσταση, ο συνδυασμός αυτός θα μπορούσε, για παράδειγμα, να περιλαμβάνει μετατόπιση της φορολογίας από την εργασία προς κλιματικούς και περιβαλλοντικούς στόχους, όπως προβλέπεται στην πρόταση αναθεώρησης της οδηγίας για τη φορολογία της ενέργειας (37), επανεξέταση των συστημάτων ανεργίας και/ή προσωρινή και στοχευμένη άμεση εισοδηματική στήριξη, όταν είναι αναγκαίο. Τα συστήματα κοινωνικής προστασίας, συμπεριλαμβανομένων των πολιτικών κοινωνικής ένταξης, μπορούν να αξιολογούνται και, κατά περίπτωση, να προσαρμόζονται υπό το πρίσμα της πράσινης μετάβασης, ιδίως για την παροχή εισοδηματικής ασφάλειας, κυρίως κατά τη μετάβαση από μια θέση εργασίας σε άλλη, και για την παροχή επαρκών κοινωνικών υπηρεσιών και υπηρεσιών υγείας και φροντίδας μέσω κατάλληλων κοινωνικών υποδομών, κυρίως στα εδάφη που πλήττονται σε μεγαλύτερο βαθμό (για παράδειγμα αγροτικές και απομακρυσμένες περιοχές, όπως οι εξόχως απόκεντρες περιοχές), προκειμένου να αποτρέπεται ο κοινωνικός αποκλεισμός και να αντιμετωπίζονται οι κίνδυνοι για την υγεία. Για την πρόληψη και την καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού των παιδιών, οι επενδύσεις σε κοινωνικές υποδομές για παιδιά αποσκοπούν στη διασφάλιση της πρόσβασης των παιδιών που έχουν ανάγκη σε βασικές υπηρεσίες, όπως ορίζεται στη σύσταση (ΕΕ) 2021/1004 του Συμβουλίου (38).

(21)

Για την ανάπτυξη φυσικής και οικονομικής ανθεκτικότητας χωρίς αποκλεισμούς στις μη αναστρέψιμες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, πρέπει να προωθηθούν λύσεις για την ευαισθητοποίηση σχετικά με τους κινδύνους, τη μείωση των κινδύνων και τη μεταφορά κινδύνων, ιδίως μέσω της αύξησης της διαθεσιμότητας λύσεων ασφάλισης και της πραγματοποίησης επενδύσεων στη διαχείριση κινδύνων καταστροφών και την προσαρμογή για τη μείωση των φυσικών επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και, κατ’ επέκταση, τη μείωση των απωλειών, καθώς και του χάσματος όσον αφορά την προστασία του κλίματος, λαμβανομένων υπόψη των πολύ μικρών, μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, καθώς και των αγροτικών και απομακρυσμένων περιοχών, όπως των εξόχως απόκεντρων περιοχών και των νήσων. Η διαχείριση του κινδύνου καταστροφών, συμπεριλαμβανομένων των συστημάτων πολιτικής προστασίας σε εθνικό και ενωσιακό επίπεδο, θα πρέπει να ενισχυθεί για την καλύτερη πρόληψη, ετοιμότητα και αντιμετώπιση των κλυδωνισμών που σχετίζονται με το κλίμα.

(22)

Κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα πρόσβασης σε βασικές υπηρεσίες καλής ποιότητας, στις οποίες περιλαμβάνονται η ενέργεια, οι μεταφορές, η ύδρευση, η αποχέτευση, οι χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες και οι ψηφιακές επικοινωνίες, ενώ θα πρέπει να παρέχεται υποστήριξη για ισότιμη πρόσβαση στις εν λόγω υπηρεσίες σε όσους την έχουν ανάγκη (39). Περαιτέρω, θα πρέπει επίσης να παρέχεται πρόσβαση σε καλής ποιότητας κοινωνική κατοικία ή στεγαστική βοήθεια σε όσους την έχουν ανάγκη (40). Επιπλέον, τα νοικοκυριά χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, οι ευάλωτοι πελάτες, συμπεριλαμβανομένων των τελικών χρηστών, τα άτομα που αντιμετωπίζουν ή κινδυνεύουν να αντιμετωπίσουν ενεργειακή φτώχεια και τα άτομα που ζουν σε κοινωνικές κατοικίες μπορούν να επωφεληθούν από την εφαρμογή της αρχής της «προτεραιότητας στην ενεργειακή απόδοση». Εκτός από την προστασία και την ενδυνάμωση των καταναλωτών ενέργειας, απαιτούνται ειδικά μέτρα για την πρόληψη και την αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτίων της ενεργειακής φτώχειας, ιδιαίτερα μέσω της προώθησης επενδύσεων που στοχεύουν στη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης, κυρίως στον τομέα της κοινωνικής στέγασης. Οι προτεινόμενες επικαιροποιήσεις της οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση (41) και της οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων (42) επίσης αποσκοπούν στην αντιμετώπιση των κύριων μη οικονομικών φραγμών που εμποδίζουν την πραγματοποίηση ανακαινίσεων, όπως ο διχασμός κινήτρων, για παράδειγμα μεταξύ μισθωτή-ενοικιαστή, και οι δομές συνιδιοκτησίας. Στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις γυναίκες και σε συγκεκριμένες ομάδες που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να πληγούν από ενεργειακή φτώχεια, όπως τα άτομα με αναπηρία, οι μόνοι γονείς, οι ηλικιωμένοι, τα παιδιά και τα άτομα με μειονοτικό φυλετικό ή εθνοτικό υπόβαθρο.

Οι προϋπάρχουσες και αναδυόμενες προκλήσεις όσον αφορά την κινητικότητα μπορούν να αντιμετωπιστούν με μέτρα στήριξης και με την ανάπτυξη των αναγκαίων υποδομών, όπως οι δημόσιες μεταφορές. Η οικονομική προσιτότητα, η προσβασιμότητα και η ασφάλεια της βιώσιμης κινητικότητας και των διαφόρων τρόπων μεταφοράς, συμπεριλαμβανομένων των ιδιωτικών και δημόσιων μεταφορών, έχουν καίρια σημασία προκειμένου να διασφαλιστεί ότι όλοι επωφελούνται από την πράσινη μετάβαση και όλοι συμμετέχουν σ’ αυτήν. Η αστική κινητικότητα διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στο πλαίσιο αυτό, όπως αποτυπώνεται επίσης στην ανακοίνωση της Επιτροπής της 14ης Δεκεμβρίου 2021 με τίτλο «Το νέο πλαίσιο αστικής κινητικότητας της ΕΕ».

(23)

Μια προσέγγιση της δίκαιης μετάβασης που περιλαμβάνει το σύνολο της κοινωνίας θα πρέπει να στηρίζει μέτρα πολιτικής με βάση τον συντονισμό της χάραξης πολιτικής και την ενίσχυση των επιχειρησιακών ικανοτήτων σε όλα τα επίπεδα και σε όλους τους σχετικούς τομείς πολιτικής, δίνοντας παράλληλα ενεργό ρόλο στις περιφερειακές και τοπικές αρχές. Θα πρέπει επίσης να στηρίζεται στη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων σε όλα τα επίπεδα και στάδια, καθώς και την αποτελεσματική και επιδραστική συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών και των ενδιαφερόμενων μερών. Ο εν λόγω συντονισμός και συμμετοχή θα μπορούσαν να εξασφαλίσουν ότι οι αρχές της δικαιοσύνης και της αλληλεγγύης της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας ενσωματώνονται εξαρχής στον σχεδιασμό, την εφαρμογή και την παρακολούθηση της πολιτικής, παρέχοντας τη βάση για ευρεία και μακροπρόθεσμη στήριξη των πολιτικών χωρίς αποκλεισμούς που προωθούν την πράσινη μετάβαση.

(24)

Η ισχυρή βάση τεκμηρίωσης έχει καίρια σημασία για την εφαρμογή υγιών κοινωνικών πολιτικών και πολιτικών για την αγορά εργασίας που εξασφαλίζουν τη δίκαιη και χωρίς αποκλεισμούς μετάβαση. Προς τον σκοπό αυτόν, η σταδιακή εναρμόνιση και η συνοχή των ορισμών, των εννοιών, των ταξινομήσεων και των μεθοδολογιών, ιδίως με βάση τη σύσταση (ΕΕ) 2020/1563 της Επιτροπής (43), διευκολύνουν τις αξιολογήσεις και τη συγκρισιμότητά τους. Περαιτέρω δράσεις έρευνας και καινοτομίας μπορούν να ενισχύσουν τη βάση γνώσης, η οποία μπορεί να τροφοδοτήσει τον πολιτικό και δημόσιο διάλογο. Οι ανταλλαγές με το κοινό σε όλη του την πολυμορφία και με τα βασικά ενδιαφερόμενα μέρη, για παράδειγμα σχετικά με τα αποτελέσματα των αξιολογήσεων και των διαδικασιών ανάλυσης προοπτικών και παρακολούθησης, μπορούν να συμβάλουν με τη σειρά τους στη χάραξη πολιτικής και στην ενίσχυση της ανάληψης ιδίας ευθύνης.

(25)

Απαιτούνται κατάλληλα αναλυτικά και υψηλής ποιότητας δεδομένα και δείκτες ανά φύλο, ιδίως για την αξιολόγηση των επιπτώσεων στην απασχόληση και των κοινωνικών και διανεμητικών επιπτώσεων των πολιτικών για την κλιματική αλλαγή. Αυτά τα δεδομένα και οι δείκτες δεν είναι επί του παρόντος πλήρως διαθέσιμα. Για παράδειγμα, παρότι έχει σημειωθεί κάποια πρόοδος όσον αφορά τη μέτρηση της ενεργειακής φτώχειας, θα μπορούσαν να αναπτυχθούν δείκτες για την αξιολόγηση της φτώχειας στον τομέα των μεταφορών σύμφωνα με τις εθνικές περιστάσεις. Η παρακολούθηση και η αξιολόγηση μπορούν να ενισχυθούν μέσω σειράς δράσεων, οι οποίες θα εστιάζουν σε δείκτες, πίνακες αποτελεσμάτων, καθώς και σε πιλοτικά έργα μικρής κλίμακας και σε πειραματικές δράσεις σε επίπεδο πολιτικής. Οι δράσεις θα πρέπει να βασιστούν στους υφιστάμενους πίνακες αποτελεσμάτων, όπως ο κοινωνικός πίνακας αποτελεσμάτων και ο πίνακας δεικτών για την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, οι οποίοι περιέχουν σχετικές πληροφορίες για συγκεκριμένες πτυχές των πολιτικών δίκαιης μετάβασης, ή να αντλήσουν έμπνευση από τους εν λόγω πίνακες.

(26)

Η βέλτιστη και αποδοτική χρήση της δημόσιας και ιδιωτικής χρηματοδότησης και η κινητοποίηση όλων των διαθέσιμων πόρων και η αποτελεσματική διάθεσή τους έχουν ιδιαίτερη σημασία υπό το πρίσμα των σημαντικών επενδυτικών αναγκών που απορρέουν από την πράσινη μετάβαση. Σε επίπεδο Ένωσης, οι σχετικές δράσεις υποστηρίζονται μέσω του προϋπολογισμού της Ένωσης και του NextGenerationEU. Θα υλοποιηθούν στο πλαίσιο του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΜΑΑ), του Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης (ΜΔΜ), συμπεριλαμβανομένου του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης (ΤΔΜ), του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου+ (ΕΚΤ+), του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ), του Ταμείου Συνοχής, της Συνδρομής στην Ανάκαμψη για τη Συνοχή και τις Περιοχές της Ευρώπης (REACT-EU), του ERASMUS+ και του Ευρωπαϊκού Ταμείου Προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση για τους απολυμένους εργαζόμενους (ΕΤΠ), του προγράμματος LIFE, του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη», του Ταμείου Εκσυγχρονισμού και του Ταμείου Καινοτομίας (44), καθώς και των ταμείων στο πλαίσιο της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής (ΚΓΠ). Επιπλέον, η Επιτροπή στηρίζει τα κράτη μέλη με τη χρήση του Μέσου Τεχνικής Υποστήριξης, παρέχοντας εξατομικευμένη τεχνική εμπειρογνωσία για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που προωθούν τη δίκαιη μετάβαση προς το ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα.

(27)

Το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο είναι το πλαίσιο συντονισμού της οικονομικής πολιτικής και της πολιτικής απασχόλησης της Ένωσης. Θα συνεχίσει να διαδραματίζει αυτόν τον ρόλο στο στάδιο της ανάκαμψης και στην προώθηση της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης, διαρθρωμένο γύρω από τις τέσσερις διαστάσεις της ανταγωνιστικής βιωσιμότητας, στηρίζοντας την επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης. Στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, η Επιτροπή θα παρακολουθεί στενά τα κοινωνικοοικονομικά αποτελέσματα και τις επιπτώσεις και, όπου χρειάζεται, θα προτείνει στοχευμένες ειδικές ανά χώρα συστάσεις προκειμένου να διασφαλιστεί ότι κανείς δεν θα μείνει στο περιθώριο. Η συμπληρωματικότητα με τα μέτρα που υποστηρίζονται στο πλαίσιο του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας θα αποτελέσουν προτεραιότητα. Συνεπώς, η παρακολούθηση της παρούσας σύστασης θα πραγματοποιηθεί, κατά περίπτωση, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, μεταξύ άλλων και στο πλαίσιο των αρμόδιων επιτροπών εντός των αντίστοιχων πεδίων αρμοδιότητάς τους, με βάση κατάλληλες εκτιμήσεις, αξιολογήσεις αντικτύπου πολιτικής, καθώς και με βάση την πορεία της εφαρμογής της καθοδήγησης που παρέχεται στην παρούσα σύσταση. Η ρύθμιση παρακολούθησης δεν θα προσθέσει περιττό διοικητικό φόρτο στα κράτη μέλη.

(28)

Επιπλέον, στο πλαίσιο του προσχεδίου και της τελικής επικαιροποίησης των οικείων ΕΣΕΚ το 2023 και το 2024, αντίστοιχα, σύμφωνα με το άρθρο 14 του κανονισμού (ΕΕ) 2018/1999, τα κράτη μέλη θα πρέπει να αξιοποιήσουν την παρούσα σύσταση για να εξετάσουν το ενδεχόμενο της ενσωμάτωσης εκτιμήσεων επιπτώσεων στην απασχόληση και των κοινωνικών και διανεμητικών επιπτώσεων, καθώς και πτυχών της δίκαιης μετάβασης και στις πέντε διαστάσεις της Ενεργειακής Ένωσης, καθώς και για να ενισχύσουν περαιτέρω τα μέτρα πολιτικής για την αντιμετώπιση αυτών των επιπτώσεων, με ιδιαίτερη έμφαση στην ενεργειακή φτώχεια.

(29)

Επιπλέον, η παρακολούθηση της εφαρμογής της παρούσας σύστασης μπορεί να βασιστεί στα υφιστάμενα στοιχεία στο πλαίσιο των καθιερωμένων διαδικασιών πολυμερούς εποπτείας, όπως στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Το Συμβούλιο ή η Επιτροπή μπορούν να ζητήσουν από την Επιτροπή Απασχόλησης και την Επιτροπή Κοινωνικής Προστασίας, σύμφωνα με τα άρθρα 150 και 160 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης αντίστοιχα, και σε συνεργασία με άλλες αρμόδιες επιτροπές, ιδίως με την Επιτροπή Οικονομικής Πολιτικής, να εξετάσουν, στον αντίστοιχο τομέα αρμοδιότητάς τους, την εφαρμογή της παρούσας σύστασης με βάση την κατάλληλη υποβολή εκθέσεων από την Επιτροπή και άλλα εργαλεία πολυμερούς εποπτείας. Επίσης, στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή εργάζεται με σκοπό την ενίσχυση της διαθεσιμότητας δεδομένων, κατανεμημένων ανά φύλο, την επικαιροποίηση και τη χρήση υφιστάμενων πλαισίων και μεθοδολογικής καθοδήγησης, μεταξύ άλλων για τη μέτρηση της ενεργειακής φτώχειας και της φτώχειας στον τομέα των μεταφορών και των περιβαλλοντικών ανισοτήτων, καθώς και για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας και του πραγματικού αντικτύπου των μέτρων πολιτικής.

1)

2)

3)

(4)

(5)

(6)

7)

8)

9)

10)

11)