(1)

Στις 10 Ιουνίου 2021 η Πορτογαλία κοινοποίησε την πρόθεσή της να χορηγήσει κρατική ενίσχυση ύψους 3,2 δισεκατ. EUR, υπό μορφή ενίσχυσης αναδιάρθρωσης, βάσει των κατευθυντήριων γραμμών σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις για τη διάσωση και αναδιάρθρωση μη χρηματοπιστωτικών προβληματικών επιχειρήσεων (στο εξής: κατευθυντήριες γραμμές για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση) (3), υπέρ της οικονομικής μονάδας, η οποία τελεί επί του παρόντος υπό τον αποκλειστικό έλεγχο του πορτογαλικού Δημοσίου, που αποτελείται από την Transportes Aéreos Portugueses SGPS SA (στο εξής: TAP SGPS) και τη νυν αδελφή εταιρεία της Transportes Aéreos Portugueses, SA (στο εξής: TAP Air Portugal), συμπεριλαμβανομένων όλων των ελεγχόμενων θυγατρικών τους (αιτιολογικές σκέψεις 8 έως 14). Πριν από την κοινοποίηση είχε χορηγηθεί στην TAP SGPS δάνειο διάσωσης ύψους 1,2 δισεκατ. EUR, σε σχέση με το οποίο η Επιτροπή δεν ήγειρε αντιρρήσεις σε απόφαση της 10ης Ιουνίου 2020 (στο εξής: αρχική απόφαση για την ενίσχυση διάσωσης) (4). Η Πορτογαλία έθεσε σε εφαρμογή και εκταμίευσε την ενίσχυση διάσωσης υπέρ της TAP SGPS τον Ιούλιο του 2020 και υπέβαλε σχέδιο αναδιάρθρωσης για την TAP SGPS στις 10 Δεκεμβρίου 2020. Η κοινοποίηση συνοδευόταν από επικαιροποιημένο κείμενο του σχεδίου αναδιάρθρωσης και άλλα δικαιολογητικά έγγραφα.

(2)

Στις 19 Μαΐου 2021 το Γενικό Δικαστήριο ακύρωσε την αρχική απόφαση για την ενίσχυση διάσωσης, αλλά ανέστειλε τα αποτελέσματα της ακύρωσης έως ότου η Επιτροπή εκδώσει νέα απόφαση (5). Στις 16 Ιουλίου 2021 η Επιτροπή εξέδωσε νέα απόφαση με την οποία δεν ήγειρε αντιρρήσεις στην ενίσχυση διάσωσης (6) κατά της οποίας ασκήθηκε νέα προσφυγή ακυρώσεως (7).

(3)

Με έγγραφο της 16ης Ιουλίου 2021 η Επιτροπή ενημέρωσε την Πορτογαλία ότι αποφάσισε να κινήσει τη διαδικασία του άρθρου 108 παράγραφος 2 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (στο εξής: ΣΛΕΕ) σε σχέση με την ενίσχυση αναδιάρθρωσης (στο εξής: απόφαση κίνησης της διαδικασίας). Η Πορτογαλία υπέβαλε τις παρατηρήσεις της σχετικά με την εν λόγω απόφαση με έγγραφα της 19ης και της 27ης Αυγούστου 2021.

(4)

Η απόφαση της Επιτροπής να κινήσει τη διαδικασία δημοσιεύτηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (8). Η Επιτροπή κάλεσε τα ενδιαφερόμενα μέρη να υποβάλουν τις παρατηρήσεις τους εντός προθεσμίας ενός μηνός από την ημερομηνία δημοσίευσης.

(5)

Η Επιτροπή έλαβε 39 παρατηρήσεις από ενδιαφερόμενα μέρη εντός της προθεσμίας που έληξε στις 6 Σεπτεμβρίου 2021. Τις διαβίβασε στην Πορτογαλία, στην οποία δόθηκε η δυνατότητα να απαντήσει. Με έγγραφο της 5ης Οκτωβρίου 2021 η Πορτογαλία υπέβαλε παρατηρήσεις επί των παρατηρήσεων των ενδιαφερόμενων μερών.

(6)

Η Επιτροπή ζήτησε πρόσθετες πληροφορίες σχετικά με το σχέδιο αναδιάρθρωσης, την ενίσχυση αναδιάρθρωσης και τη χρηματοδότηση με έγγραφο της 29ης Οκτωβρίου 2021, στο οποίο η Πορτογαλία απάντησε στις 16 Νοεμβρίου 2021. Η Επιτροπή και οι πορτογαλικές αρχές πραγματοποίησαν βιντεοδιασκέψεις σχετικά με τα μέτρα για τον περιορισμό των στρεβλώσεων του ανταγωνισμού που προβλέπονταν στην κοινοποίηση, η δε Επιτροπή ζήτησε πρόσθετες πληροφορίες σχετικά με την ανταγωνιστική δομή της αγοράς υπηρεσιών αεροπορικής μεταφοράς επιβατών προς και από τον αερολιμένα της Λισαβόνας, στις 25 Οκτωβρίου 2021, συμπεριλαμβανομένων επικαιροποιημένων πληροφοριών σχετικά με τις χρονοθυρίδες που κατέχουν οι αερομεταφορείς που δραστηριοποιούνται στον αερολιμένα. Η Πορτογαλία απάντησε στις 2 και στις 8 Νοεμβρίου 2021 και υπέβαλε περαιτέρω πληροφορίες στις 16, 25, 27, 30 Νοεμβρίου 2021 και, τελικώς, στις 3 Δεκεμβρίου 2021.

(7)

Η Πορτογαλία συμφώνησε να παραιτηθεί από τα δικαιώματα που απορρέουν από το άρθρο 342 της ΣΛΕΕ, σε συνδυασμό με το άρθρο 3 του κανονισμού αριθ. 1/1958 (9), και δέχθηκε η παρούσα απόφαση να εκδοθεί και να κοινοποιηθεί, δυνάμει του άρθρου 297 της ΣΛΕΕ, στην αγγλική γλώσσα.

(8)

Δικαιούχος της ενίσχυσης αναδιάρθρωσης είναι η οικονομική μονάδα, η οποία τελεί επί του παρόντος υπό τον αποκλειστικό έλεγχο του πορτογαλικού Δημοσίου (αιτιολογικές σκέψεις 11 και 12), που αποτελείται από την TAP SGPS και τη νυν αδελφή εταιρεία της TAP Air Portugal, συμπεριλαμβανομένων όλων των ελεγχόμενων θυγατρικών τους. Η TAP SGPS είναι εταιρεία συμμετοχών συσταθείσα το 2003, η δε TAP Air Portugal ιδρύθηκε το 1945 ως η εμβληματική πορτογαλική αεροπορική εταιρεία. Το 2017 η TAP SGPS τελούσε υπό τον κοινό έλεγχο της Parpública — Participações Públicas, SGPS, SA (στο εξής: Parpública), δημόσιας επιχείρησης η οποία διαχειρίζεται συμμετοχές του πορτογαλικού Δημοσίου, και δύο εταιρειών, της HPGB SGPS, SA (10) (στο εξής: HPGB) και της DGN Corporation (στο εξής: DGN), οι οποίες δραστηριοποιούνται μέσω της κοινοπραξίας Atlantic Gateways SGPS, Lda. (στο εξής: AGW) (11). Όταν η Επιτροπή εξέδωσε την αρχική απόφαση για την ενίσχυση διάσωσης, η Parpública κατείχε το 50 % και η AGW το 45 % των μετοχών της TAP SGPS, το δε υπόλοιπο 5 % των μετοχών κατείχαν οι υπάλληλοι της TAP SGPS. Η ιδιοκτησιακή αυτή κατάσταση μεταβλήθηκε στο πλαίσιο της εφαρμογής της τρέχουσας διαδικασίας διάσωσης και αναδιάρθρωσης της TAP SGPS.

(9)

Όταν ξεκίνησε η διαδικασία διάσωσης και αναδιάρθρωσης της TAP SGPS, η TAP Air Portugal ήταν πλήρως ελεγχόμενη από την TAP SGPS, ήταν δε η μεγαλύτερη θυγατρική της και αντιπροσώπευε περίπου το 98 % του κύκλου εργασιών της TAP SGPS. Οι πορτογαλικές αρχές εξήγησαν ότι, έως τον Ιούνιο του 2020, δεν προβλέπονταν μεταβολές στη μετοχική σύνθεση της TAP SGPS, καθώς όλοι οι μέτοχοι του δικαιούχου συμφωνούσαν στην αναγκαιότητα ενίσχυσης διάσωσης για τη διατήρηση της δραστηριότητας της TAP Air Portugal και τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα της TAP SGPS.

(10)

Οι πορτογαλικές αρχές εξέτασαν το ζήτημα του ελέγχου της TAP SGPS μόλις στις αρχές του Ιουλίου του 2020, όταν οι διαπραγματεύσεις με την AGW σχετικά με την εφαρμογή της συμφωνίας για το δάνειο διάσωσης κατέληξαν σε αδιέξοδο. […]. Λόγω της επικείμενης οικονομικής κατάρρευσης της TAP SGPS, η οποία ζητούσε την εφαρμογή της ενίσχυσης διάσωσης, οι πορτογαλικές αρχές αποφάσισαν να συνάψουν ιδιωτική συμφωνία με τους μετόχους της AGW για την εξαγορά της συμμετοχής της DGN στο κεφάλαιο, […]. […], το πορτογαλικό υπουργείο Οικονομικών [Direcção-Geral do Tesouro e Finanças (στο εξής: DGTF)] απέκτησε άμεσα τις μετοχές της TAP SGPS οι οποίες αντιπροσώπευαν το 22,5 % του μετοχικού κεφαλαίου της TAP SGPS που κατείχε προηγουμένως η AGW. Ως εκ τούτου, το πορτογαλικό Δημόσιο κατέχει σήμερα, άμεσα και έμμεσα, θέση μετόχου πλειοψηφίας, η οποία αντιστοιχεί στο 72,5 % του μετοχικού κεφαλαίου και των αντίστοιχων οικονομικών δικαιωμάτων της TAP SGPS (50 % μέσω της Parpública και 22,5 % μέσω του DGTF). Προηγουμένως, η HPGB είχε συμμετοχή στην κοινοπραξία AGW, και όχι άμεσα στην TAP SGPS, αλλά μετά την απόκτηση του μεριδίου της AGW, η HPGB κατέχει επί του παρόντος άμεσα το 22,5 % του μετοχικού κεφαλαίου της TAP SGPS.

(11)

Οι πορτογαλικές αρχές επιβεβαιώνουν ότι, κατά τη συμφωνία μετόχων που συνάφθηκε από την Πορτογαλική Δημοκρατία μέσω του DGTF, […]. […] (12), […] (13). Ο έλεγχος άνω του 72,5 % του μετοχικού κεφαλαίου, […], συνεπάγεται τον αποκλειστικό έλεγχο του πορτογαλικού Δημοσίου επί της TAP SGPS.

(12)

Ομοίως, μετά τη χορήγηση της ενίσχυσης διάσωσης, η συμμετοχή της TAP SGPS στο μετοχικό κεφάλαιο της TAP Air Portugal μεταβλήθηκε, όταν το πορτογαλικό Δημόσιο, μέσω του DGTF, ενεγράφη στην αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της TAP Air Portugal ύψους 462 εκατ. EUR (14). Από τις 24 Μαΐου 2021 το Δημόσιο κατέχει άμεσα, μέσω του DGTF, περίπου το 92 % του μετοχικού κεφαλαίου της TAP Air Portugal. Επί του παρόντος, η TAP SGPS κατέχει το υπόλοιπο 8 %. Η TAP Air Portugal είναι ο μόνος μέτοχος της TAP Logistics Solutions, SA, εταιρείας συσταθείσας στις 30 Δεκεμβρίου 2019 για την άσκηση δραστηριοτήτων μεταφοράς φορτίου και ταχυδρομείου.

(13)

Η TAP SGPS κατέχει συμμετοχές σε άλλες εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην παροχή υπηρεσιών αεροπορικών μεταφορών στην Πορτογαλία και σε άλλες χώρες:

(14)

Οι προαναφερθείσες μεταβολές του ελέγχου, κατά τη διάρκεια της διαδικασίας διάσωσης και αναδιάρθρωσης, δεν επηρεάζουν το γεγονός ότι, για τους σκοπούς της παρούσας απόφασης, εκτός εάν ορίζεται κάτι διαφορετικό, κάθε παραπομπή στη δικαιούχο επιχείρηση που ευνοείται από την ενίσχυση αναδιάρθρωσης περιλαμβάνει την TAP SGPS και όλες τις θυγατρικές της, όταν η σχετική διαδικασία διάσωσης και αναδιάρθρωσης ξεκίνησε από τον Ιούνιο του 2020, συμπεριλαμβανομένης της TAP Air Portugal. Εκτός εάν ορίζεται κάτι διαφορετικό, κάθε παραπομπή στην TAP Air Portugal περιλαμβάνει όλες τις θυγατρικές εταιρείες αεροπορικών μεταφορών της TAP SGPS, συμπεριλαμβανομένης της Portugalia.

(15)

Στο πλαίσιο της δικαιούχου οικονομικής μονάδας, η TAP Air Portugal δραστηριοποιείται στην αεροπορική μεταφορά επιβατών και φορτίου. Το 2019, πριν από την αναδιάρθρωσή της, η TAP Air Portugal εκμεταλλευόταν στόλο 108 αεροσκαφών, συμπεριλαμβανομένων αεροσκαφών που λειτουργούσαν στο πλαίσιο συμφωνιών πλήρους μίσθωσης, εξυπηρετούσε 92 προορισμούς σε 38 χώρες, μετέφερε άνω των 17 εκατ. επιβατών και εκτελούσε άνω των 130 000 πτήσεων. Οι εν λόγω πτήσεις αφορούσαν κυρίως τακτικά δρομολόγια από αερολιμένες όπως αυτοί της Λισαβόνας, του Πόρτο, του Φάρο και τεσσάρων νήσων στις Αζόρες και στη Μαδέρα καθώς και προς διεθνείς προορισμούς, συμπεριλαμβανομένων […] αερολιμένων στην Ευρώπη (εκτός της Πορτογαλίας), […] προορισμών στη Βραζιλία (15), […] στην Αφρική (16) και […] στη Βόρεια Αμερική το 2019 (17). Η TAP Air Portugal έχει διαρθρώσει τις δραστηριότητές της κυρίως γύρω από τον αερολιμένα της Λισαβόνας, ο οποίος λειτουργεί ως κύριος κομβικός αερολιμένας της.

(16)

Η Πορτογαλία υποστηρίζει ότι η TAP Air Portugal είναι σημαντικός πάροχος συνδεσιμότητας για επιβάτες και φορτίο από και προς την Πορτογαλία καθώς και στο εσωτερικό της χώρας. Το 2019 η TAP Air Portugal ήταν η μόνη αεροπορική εταιρεία η οποία εκτελούσε […] από τα […] δρομολόγιά της κατά τη θερινή περίοδο και […] από τα […] δρομολόγιά της κατά τη χειμερινή περίοδο. Ειδικότερα, η TAP Air Portugal διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στη συνδεσιμότητα της Πορτογαλίας και χωρών με πορτογαλόφωνη διασπορά. Η TAP Air Portugal θεωρείται επίσης πυλώνας της πορτογαλικής οικονομίας, ειδικότερα λόγω της συμβολής της στην ανάπτυξη του κλάδου του τουρισμού στην Πορτογαλία.

(17)

Υπηρεσίες αεροπορικής μεταφοράς επιβατών ή φορτίου στην Πορτογαλία παρέχουν και άλλες αεροπορικές εταιρείες, ιδίως ευρωπαϊκές, όπως η Ryanair, η δεύτερη μεγαλύτερη αεροπορική εταιρεία που δραστηριοποιείται στην Πορτογαλία, η Wizzair και η easyJet, αεροπορικές εταιρείες του ομίλου Lufthansa (συμπεριλαμβανομένων της Brussels Airlines και της Austrian Airlines), η Air France-KLM, η Finnair και οι αεροπορικές εταιρείες της IAG (ειδικότερα, η Vueling και η Iberia).

(18)

Η τρέχουσα προβληματική κατάσταση του δικαιούχου οφείλεται σε ζητήματα τόσο φερεγγυότητας όσο και ρευστότητας, τα οποία επιδεινώθηκαν σε μεγάλο βαθμό λόγω της οξείας κρίσης ρευστότητας που προκάλεσε η πανδημία COVID-19.

(19)

Πρώτον, στο διάστημα από το 2006 έως το 2015, η TAP SGPS συσσώρευσε […] εκατ. EUR […]. Λαμβανομένης υπόψη της βαρύτητας της αεροπορικής δραστηριότητας στα έσοδα της TAP SGPS, […].

(20)

Η TAP SGPS επιβαρύνθηκε επίσης με έκτακτα έξοδα διαταραχής της λειτουργίας της τα τελευταία χρόνια, τα οποία εμπόδισαν την αύξηση της αποδοτικότητας και της ανταγωνιστικότητας. […] […] εκατ. EUR […] (18) […], […] […] εκατ. EUR […], λόγω υψηλού επιπέδου καθυστερήσεων και ακυρώσεων πτήσεων, καθώς και πολύ μεγάλου συναλλαγματικού ανοίγματος λόγω επιχειρηματικών δραστηριοτήτων στη Βραζιλία και την Ανγκόλα.

(21)

Δεύτερον, δεδομένου ότι η TAP Air Portugal εισέπραττε περίπου το […] % των εσόδων της TAP SGPS, οι επιδόσεις του αερομεταφορέα είχαν σημαντικό αντίκτυπο στη συνολική χρηματοοικονομική κατάσταση της μητρικής εταιρείας του. Μετά την ιδιωτικοποίηση της TAP SGPS το 2015 (19), η TAP Air Portugal ξεκίνησε διαδικασία μετασχηματισμού και βρισκόταν σε τροχιά ανάπτυξης από επιχειρησιακής απόψεως με αύξηση των εσόδων κατά […] % έως το 2019. Στόχος της διαδικασίας μετασχηματισμού ήταν […].

(22)

Οι δράσεις που αφορούσαν τη διαδικασία μετασχηματισμού πραγματοποιήθηκαν κυρίως το 2018 και το 2019, ειδικότερα με την παράδοση […] αεροσκαφών A339 χαμηλής κατανάλωσης καυσίμων, την οποία ακολούθησαν ο μετασχηματισμός προϊόντων πωλήσεων και εργαλείων και η βελτίωση προμηθειών και συστημάτων. Από επιχειρησιακής απόψεως, η TAP Air Portugal αύξησε τις δραστηριότητές της σε αγορές υψηλής αξίας, όπως η Βραζιλία και η Βόρεια Αμερική. Η διαδικασία μετασχηματισμού, και ειδικότερα η σταδιακή εισαγωγή νέων αεροσκαφών και η σταδιακή κατάργηση άλλων αεροσκαφών έως το 2019, συνέβαλε στη μείωση των συνολικών επιπέδων κόστους ανά διαθέσιμο επιβατοχιλιόμετρο (CASK) (20). Ωστόσο, είχε επίσης ως αποτέλεσμα υψηλό εφάπαξ κόστος σχετικό με […]. Επιπλέον, η TAP Air Portugal παρέμεινε λιγότερο ανταγωνιστική από τις αντίστοιχες επιχειρήσεις από απόψεως κόστους εργασίας και αποδοτικότητας.

(23)

Στις 2 Δεκεμβρίου 2019 η TAP Air Portugal εξέδωσε μη εξασφαλισμένα ομόλογα με εξοφλητική προτεραιότητα αξίας 375 εκατ. EUR, διάρκειας πέντε ετών, με τακτικό ετήσιο τοκομερίδιο 5,625 % και πραγματικό επιτόκιο 5,75 % (21). Στόχος της έκδοσης ήταν η κάλυψη των γενικών εταιρικών δαπανών και η μερική αποπληρωμή χρέους καθώς και η επέκταση της μέσης λήξης του χρέους. Η έκδοση έλαβε προκαταρκτικές βαθμολογίες BB- (Standard & Poor’s) και B2 (Moody’s), ήτοι βαθμολογίες κατώτερες της διαβάθμισης «επενδυτικού βαθμού». Αρκετούς μήνες νωρίτερα, στις 24 Ιουνίου 2019, η TAP Air Portugal είχε εκδώσει ομόλογα αξίας 200 εκατ. EUR διάρκειας τεσσάρων ετών με τακτικό ετήσιο τοκομερίδιο 4,375 % (22). Παρότι τα ποσά και οι όροι των δύο εκδόσεων, του Ιουνίου και του Δεκεμβρίου του 2019, διαφέρουν, το ενδιαφέρον που εκδηλώθηκε για τις εν λόγω εκδόσεις υποδηλώνει ότι, πριν από την επιδημική έξαρση της νόσου COVID-19, ο δικαιούχος μπορούσε να έχει πρόσβαση σε χρηματοδότηση στην αγορά υπό εύλογους όρους.

(24)

Η διαδικασία μετασχηματισμού διακόπηκε λόγω της πανδημίας COVID-19 και της επακόλουθης οικονομικής κρίσης, σε χρόνο κατά τον οποίο η TAP Air Portugal δεν είχε ακόμη κατορθώσει να μειώσει σημαντικά το κόστος της, και ειδικότερα το κόστος εργασίας, σε σύγκριση με τους ανταγωνιστές της, ιδίως τις αεροπορικές εταιρείες χαμηλού κόστους.

(25)

Ως εκ τούτου, λαμβανομένων υπόψη των πρωτόγνωρων κρατικών περιορισμών των ταξιδίων και των εντολών καραντίνας συνεπεία της επιδημικής έξαρσης της νόσου COVID-19, στις 20 Μαρτίου 2020, ο οργανισμός αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας Standard & Poor’s μείωσε τη μακροπρόθεσμη βαθμολογία της TAP Air Portugal σε B- και βαθμολόγησε με CCC+ την προοπτική βραχυπρόθεσμης ρευστότητας. Με την ίδια ανακοίνωση, ο οργανισμός Standard & Poor’s απέδωσε προοπτικές ανάκτησης 45 % στην έκδοση ομολόγων αξίας 375 εκατ. EUR. Στις 19 Μαρτίου 2020 ο οργανισμός αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας Moody’s υποβάθμισε επίσης την πιθανότητα αθέτησης και τις εταιρικές αξιολογήσεις της TAP Air Portugal σε Caa1-PD και Caa1, αντίστοιχα. Στις 28 Μαΐου 2020 η ετήσια απόδοση έως τη λήξη (Δεκέμβριος 2024) των ομολόγων, με εξοφλητική προτεραιότητα, αξίας 375 εκατ. EUR που εκδόθηκαν τον Δεκέμβριο του 2019 ήταν 9,45 % στη δευτερογενή αγορά. Με άλλα λόγια, στο στάδιο αυτό, οι αγοραστές των εν λόγω ομολόγων που εξέδωσε η TAP Air Portugal απαιτούσαν προεξόφληση της ονομαστικής αξίας του τίτλου, προκειμένου να επιτύχουν απόδοση 9,45 %, ώστε να δεχθούν να διατηρήσουν τα ομόλογα έως τη λήξη τους. Οι πληροφορίες που προσκόμισαν οι πορτογαλικές αρχές επιβεβαιώνουν […] της χρηματοοικονομικής κατάστασης της TAP Air Portugal και του δικαιούχου […] (23), […].

(26)

Οι δυσχέρειες που αντιμετώπιζαν η TAP SGPS και η TAP Air Portugal συσσωρεύθηκαν και είχαν ως αποτέλεσμα την έντονη επιδείνωση της καθαρής θέσης. Στο τέλος του 2019 η TAP SGPS κατέγραψε αρνητικά ίδια κεφάλαια […] εκατ. EUR, ποσό το οποίο αυξήθηκε σε […] δισεκατ. EUR το 2020. Η TAP Air Portugal είχε επίσης αρνητική καθαρή θέση το 2020 ([…] δισεκατ. EUR).

(27)

Η ενίσχυση αναδιάρθρωσης στηρίζει την εφαρμογή του σχεδίου αναδιάρθρωσης που καλύπτει το διάστημα από το 2020 έως το τέλος του 2025 (στο εξής: περίοδος αναδιάρθρωσης). Το σχέδιο καλύπτει την οικονομική μονάδα, η οποία τελεί επί του παρόντος υπό τον αποκλειστικό έλεγχο του πορτογαλικού Δημοσίου (αιτιολογικές σκέψεις 11 και 12), που αποτελείται από την TAP SGPS και τη νυν αδελφή εταιρεία της TAP Air Portugal, συμπεριλαμβανομένων όλων των ελεγχόμενων θυγατρικών τους.

(28)

Στόχος του σχεδίου αναδιάρθρωσης είναι να αντιμετωπίσει τα βαθύτερα αίτια των δυσχερειών της TAP SGPS και να επαναφέρει την εταιρεία στην κερδοφορία έως το 2025. Λόγω της βαρύτητας της TAP Air Portugal στον ισολογισμό της TAP SGPS όταν αντιμετώπισε δυσχέρειες σε σχέση με τις δραστηριότητες που καλύπτονται από το σχέδιο αναδιάρθρωσης, τα περισσότερα μέτρα επιχειρησιακής αναδιάρθρωσης για τη μείωση του κόστους και την ενίσχυση των εσόδων καθώς και οι προβλέψεις που περιέχονται στο σχέδιο αναδιάρθρωσης αφορούν την TAP Air Portugal. Το σχέδιο αναδιάρθρωσης περιλαμβάνει μέτρα τα οποία άρχισαν να εφαρμόζονται από τον Ιούνιο του 2020 ή τα οποία πρόκειται να εφαρμοστούν και σχετίζονται με τέσσερις πυλώνες: i) επικέντρωση στη βασική στρατηγική, ii) προσαρμογή μεταφορικής ικανότητας, iii) βελτίωση λειτουργικού κόστους και iv) ενίσχυση εσόδων. Στα επιμέρους τμήματα 2.4.1.1 έως 2.4.1.4 περιγράφονται μεμονωμένα οι πυλώνες του σχεδίου αναδιάρθρωσης της TAP, όπως επικαιροποιήθηκε τελευταία.

(29)

Η λογική του σχεδίου αναδιάρθρωσης επικεντρώνεται στη βασική δραστηριότητα, συγκεκριμένα την αεροπορική επιχειρηματική δραστηριότητα που ασκούν η TAP Air Portugal και η Portugalia, και στη σταδιακή εγκατάλειψη μη βασικών επιχειρηματικών δραστηριοτήτων και την εκποίησή τους. Στο πλαίσιο αυτό, το σχέδιο αναδιάρθρωσης προβλέπει ότι η TAP SGPS θα εγκαταλείψει σταδιακά κάθε άλλη προσοδοφόρα δραστηριότητα παροχής υπηρεσιών την οποία ασκούσε στην αγορά, μέσω της πώλησης, της εκποίησης ή της διακοπής των ακόλουθων τριών κατηγοριών δραστηριοτήτων. Πρώτον, η TAP SGPS προτίθεται να εκποιήσει τη συμμετοχή της στη βραζιλιάνικη θυγατρική με αντικείμενο τη συντήρηση αεροσκαφών, M&E Brasil, […]. Η δεύτερη εκποίηση αφορά […] στον πάροχο υπηρεσιών εδάφους Groundforce, […]. Τρίτον, η TAP SGPS προτίθεται να εκποιήσει τη συμμετοχή της στον πάροχο υπηρεσιών τροφοδοσίας, Cateringpor, […].

(30)

Τα μέτρα που στοχεύουν στην προσαρμογή της μεταφορικής ικανότητας της TAP Air Portugal συνίστανται κυρίως σε καθορισμό του κατάλληλου μεγέθους του στόλου της TAP Air Portugal και βελτιστοποίηση του δικτύου της TAP Air Portugal. Το σχέδιο για τον στόλο προβλέπει […]. Συνολικά, το σχέδιο για τον στόλο της TAP Air Portugal θα οδηγήσει, το 2025, σε στόλο με πιο ομοιογενή σύνθεση και σε μείωση του λειτουργικού κόστους, λόγω της μείωσης της κατανάλωσης καυσίμων και των απαιτήσεων συντήρησης των νέων αεροσκαφών.

(31)

Όσον αφορά τη βελτιστοποίηση του δικτύου, το σχέδιο αναδιάρθρωσης αναβαθμίζει τον ρόλο της Λισαβόνας ως κομβικού αερολιμένα συνδεσιμότητας, και τούτο είναι σημαντικό λαμβανομένου υπόψη του μικρού μεγέθους της εγχώριας αγοράς της TAP Air Portugal. Η λειτουργία κομβικού αερολιμένα συνδεσιμότητας θα είναι επωφελής για τη στρατηγική […]. […]. Τέλος, τα μέτρα βελτιστοποίησης του δικτύου περιλαμβάνουν πιο αποδοτική από άποψη κόστους αντιστοίχιση δρομολογίων-αεροσκαφών καθώς και τη μείωση των δρομολογίων που καταγράφουν ζημίες και των δρομολογίων με χαμηλή αξία συνδεσιμότητας. Για παράδειγμα, το 2020 η TAP Air Portugal εξυπηρέτησε […] προορισμούς λιγότερους από ό,τι το 2019 (από […] σε […]) και ανέστειλε επ’ αόριστον την έναρξη […] πρόσθετων δρομολογίων.

(32)

Όσον αφορά την ισχυρή παρουσία της TAP Air Portugal στον αερολιμένα της Λισαβόνας, η μείωση του στόλου της TAP Air Portugal μειώνει την ικανότητά της να παρέχει υπηρεσίες αεροπορικής μεταφοράς επιβατών, χωρίς ωστόσο να θέτει υπό αμφισβήτηση τη σημαντική θέση που κατέχει επί του παρόντος στην αγορά και που αναμένεται ότι θα κατέχει στο τέλος της περιόδου αναδιάρθρωσης στον κομβικό αερολιμένα της Λισαβόνας (24). Δύο είναι οι βασικοί λόγοι για τη διατήρηση της σημαντικής θέσης στην αγορά της TAP Air Portugal στον αερολιμένα της Λισαβόνας έως το 2025:

(33)

Η TAP Air Portugal προβλέπει να μειώσει το λειτουργικό κόστος κατά τη διάρκεια εφαρμογής του σχεδίου αναδιάρθρωσης με τρεις τρόπους.

(34)

Ο πρώτος είναι η εκ νέου διαπραγμάτευση συμβάσεων με προμηθευτές και εκμισθωτές αεροσκαφών. Με τους προμηθευτές της, η TAP Air Portugal συμφώνησε […] περίοδο […], όπως προβλέπεται στην αρχική σύμβαση, για […], με αποτέλεσμα την αναβολή πληρωμής κεφαλαιουχικών δαπανών ύψους […] δισεκατ. EUR σε χρόνο μετά το πέρας του σχεδίου αναδιάρθρωσης. Επιπλέον, η TAP Air Portugal πέτυχε εξοικονομήσεις μετρητών ύψους […] εκατ. EUR, μέσω εκ νέου διαπραγμάτευσης με εκμισθωτές, και εισπράξεις […] εκατ. EUR σε μετρητά από την πώληση και τη μίσθωση αεροσκαφών.

(35)

Ο δεύτερος τρόπος μείωσης του λειτουργικού κόστους περιλαμβάνει ένα σύνολο μέτρων μείωσης του κόστους τρίτων. Πρώτον, η TAP Air Portugal αναμένει εξοικονομήσεις του κόστους καυσίμων ύψους […] εκατ. EUR κατά τη διάρκεια του επιχειρηματικού σχεδίου (εκ των οποίων […] εκατ. EUR το […]) μέσω της χρησιμοποίησης νεότερων, πιο ενεργειακά αποδοτικών αεροσκαφών, καλύτερης αντιστοίχισης δρομολογίων-αεροσκαφών και της εφαρμογής λογισμικού βελτιστοποίησης καυσίμων. Δεύτερον, η TAP προτίθεται να επιτύχει εξοικονομήσεις κόστους ύψους […] εκατ. EUR ετησίως μέσω […]. […]. Τρίτον, το σχέδιο αναδιάρθρωσης προβλέπει ετήσιες εξοικονομήσεις κόστους ύψους […] εκατ. EUR μέσω εκ νέου διαπραγμάτευσης συμβάσεων με παρόχους ορισμένων υπηρεσιών, […].

(36)

Ο τρίτος τρόπος επίτευξης της σχεδιαζόμενης μείωσης των λειτουργικών δαπανών της TAP Air Portugal είναι η περικοπή του κόστους εργασίας, η οποία αναμένεται ότι θα αποδώσει, κατά την TAP Air Portugal, εξοικονομήσεις ύψους […] εκατ. EUR ετησίως, που θα ανέλθουν συνολικά σε περίπου […] δισεκατ. EUR καθ’ όλη τη διάρκεια του σχεδίου αναδιάρθρωσης. Για την επίτευξη των ως άνω εξοικονομήσεων κόστους, η TAP Air Portugal έλαβε τα ακόλουθα μέτρα:

(37)

Η TAP Air Portugal αναμένει ότι τα έσοδά της θα αυξηθούν κατά […] εκατ. EUR ετησίως σε σταθερή κατάσταση, δηλαδή στο πέρας του σχεδίου αναδιάρθρωσης, αλλά λαμβάνει υπόψη μόνο […] εκατ. EUR (ετησίως, σε σταθερή κατάσταση) στο σχέδιο αναδιάρθρωσης. Οι αυξήσεις των εσόδων θα προέλθουν κυρίως […].

(38)

Σύμφωνα με το σχέδιο αναδιάρθρωσης, η εφαρμογή των μέτρων αναδιάρθρωσης θα δημιουργήσει καθαρό κόστος αναδιάρθρωσης το οποίο δεν καλύπτεται από τις αναμενόμενες μειώσεις του λειτουργικού κόστους που σχετίζεται με το προσωπικό ή άλλα έσοδα και εκτιμάται σε […] δισεκατ. EUR έως το 2025. Ειδικότερα, το μεγαλύτερο μέρος του κόστους αναδιάρθρωσης ύψους […] δισεκατ. EUR συναρτάται με το έλλειμμα κάλυψης του κόστους κατά τη σχετική περίοδο, το οποίο πρέπει να καλυφθεί προκειμένου η TAP SGPS να μην διατρέξει κίνδυνο αθέτησης ή αδυναμίας διατήρησης της άδειας εκμετάλλευσής της. Το εναπομένον κόστος αναδιάρθρωσης αφορά αποπληρωμές χρέους έως το ποσό των […] εκατ. EUR, απόκτηση νέων αεροσκαφών έως το ποσό των […] εκατ. EUR και εργατικές αποζημιώσεις για το προσωπικό ύψους […] εκατ. EUR. Το κόστος αναδιάρθρωσης δεν περιλαμβάνει την ενίσχυση που κοινοποιήθηκε πριν από την παρούσα απόφαση για την αποκατάσταση των ζημιών που υπέστη η TAP Air Portugal λόγω έκτακτου συμβάντος που προέκυψε από δημόσιους περιορισμούς των αεροπορικών μεταφορών βάσει του άρθρου 107 παράγραφος 2 στοιχείο β) της ΣΛΕΕ, όπως περιγράφεται στις σχετικές αποφάσεις της Επιτροπής (28).

(39)

Κατά την Πορτογαλία, λόγω της επιδείνωσης της χρηματοοικονομικής κατάστασης και του σοβαρού αντικτύπου της επιδημικής έξαρσης της νόσου COVID-19 στον κλάδο και στην οικονομία, η TAP SGPS αδυνατεί επί του παρόντος να […] χωρίς στήριξη από το Δημόσιο. Παρ’ όλα αυτά, η TAP Air Portugal εξασφάλισε ποσό […] εκατ. EUR […], εγγυημένο κατά […] % από την Πορτογαλική Δημοκρατία, ενώ για το εναπομένον […] % η TAP Air Portugal πρόκειται να παράσχει εξασφάλιση, […]. Η Πορτογαλία θεωρεί ότι η εφαρμογή σημαντικών μέτρων ενίσχυσης των ιδίων κεφαλαίων θα παράσχει στην TAP SGPS τη δυνατότητα να αποκτήσει πρόσβαση στις κεφαλαιαγορές από […], προκειμένου να αντλήσει πρόσθετα κεφάλαια από ιδιώτες επενδυτές.

(40)

Μόλις πραγματοποιηθούν η χορήγηση της εγγυημένης από το Δημόσιο χρηματοδότησης ύψους […] εκατ. EUR και η αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου, από τις […] η TAP Air Portugal θα εξασφαλίσει χρηματοδότηση, χωρίς εγγύηση του Δημοσίου, ύψους τουλάχιστον […] εκατ. EUR […]. Η πρόσβαση σε ιδιωτική χρηματοδότηση της αγοράς αποτρέπει την ανάγκη πρόσθετου αποθέματος ασφαλείας ρευστότητας, με τη μορφή δανειακής χρηματοδότησης με εγγύηση του Δημοσίου ύψους έως […] εκατ. EUR, το οποίο περιλαμβανόταν στην αρχική κοινοποίηση ενίσχυσης αναδιάρθρωσης ως απόθεμα ασφαλείας για απρόβλεπτα συμβάντα.

(41)

Η συνολική χρηματοδότηση του Δημοσίου, όπως επανεξετάστηκε στις 16 Νοεμβρίου 2021, περιλαμβάνει μέτρα ιδίων κεφαλαίων ή οιονεί ιδίων κεφαλαίων, τα οποία πρόκειται να εφαρμοστούν ως εξής:

(42)

Η Πορτογαλία ενημέρωσε ότι θα χρηματοδοτήσει τα μέτρα απευθείας από τον κρατικό προϋπολογισμό (30), κάτι το οποίο απαιτεί την έκδοση των αναγκαίων εκτελεστικών πράξεων, συμπεριλαμβανομένων εταιρικών εγκρίσεων των μεταβολών του μετοχικού κεφαλαίου και σύναψης συμβάσεων δανείων και εγγύησης.

(43)

Η ίδια συμμετοχή της TAP SGPS και των διαφόρων συμμετεχόντων στο κόστος αναδιάρθρωσης θα ανέλθει σε περίπου […] δισεκατ. EUR, κατανεμημένη στο διάστημα από το 2020 έως το 2025, και θα ενσωματώνει τα ακόλουθα μέτρα:

(44)

Στα υπομνήματα της 10ης Ιουνίου και της 16ης Νοεμβρίου 2021, η Πορτογαλία επισημαίνει ότι όλα τα ανωτέρω μέτρα ίδιας συμμετοχής εφαρμόζονται ήδη ή επίκειται η εφαρμογή τους. Βασίζονται σε δεσμευτικές υποχρεώσεις που έχουν ήδη συμφωνηθεί με τα αντίστοιχα μέρη, οι οποίες εφαρμόζονται με εσωτερικές οδηγίες εκτέλεσης. Όσον αφορά τα μέτρα αναδιάρθρωσης της εργασίας, οι εξοικονομήσεις κόστους βασίζονται σε συμφωνίες έκτακτης ανάγκης οι οποίες συνήφθηκαν μεταξύ της TAP Air Portugal, της Portugalia και των συνδικαλιστικών οργανώσεων των εργαζομένων, μετά την αναστολή των συλλογικών συμβάσεων εργασίας που ίσχυαν προηγουμένως.

(45)

Όσον αφορά τον καταμερισμό των βαρών, η Πορτογαλία αναφέρει ότι το συνολικό μετοχικό κεφάλαιο της TAP SGPS ανέρχεται σε […] εκατ. EUR, […]. Προκειμένου να διασφαλιστεί κατάλληλος καταμερισμός των βαρών στους μετόχους του δικαιούχου, το συνολικό ποσό του μετοχικού κεφαλαίου θα μειωθεί σε […] στους λογαριασμούς της TAP SGPS. Πριν από τη μείωση, […] για τους σκοπούς της απορρόφησης των ζημιών. Επισημαίνεται ότι […]. Μετά τη μείωση του μετοχικού κεφαλαίου και την απορρόφηση των ζημιών που προαναφέρθηκαν, το πορτογαλικό Δημόσιο, μέσω του DGTF, θα εγγραφεί για να συνεισφέρει στην αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της TAP SGPS περίπου […] εκατ. EUR, και θα καταστεί ο μόνος μέτοχος της TAP SGPS. Επιπλέον, η TAP Air Portugal θα καταστεί άμεσος δικαιούχος ενίσχυσης μέσω μείωσης του μετοχικού κεφαλαίου για τους σκοπούς της απορρόφησης ζημιών την οποία θα ακολουθήσει εισφορά μετοχικού κεφαλαίου. Το πρώτο μέτρο ενίσχυσης που συνίσταται στη μετατροπή σε μετοχικό κεφάλαιο του υφιστάμενου δανείου διάσωσης ύψους 1,2 δισεκατ. EUR θα υλοποιηθεί μόνον μετά την απορρόφηση των ζημιών και τη μείωση του μετοχικού κεφαλαίου.

(46)

Στην κοινοποίηση της 10ης Ιουνίου 2021, όπως επικαιροποιήθηκε στις 16 Νοεμβρίου 2021, η Πορτογαλία αναγνωρίζει ότι το ποσό της ίδιας συμμετοχής είναι κατώτερο του 50 % του εκτιμώμενου κόστους αναδιάρθρωσης. Επ’ αυτού, η Πορτογαλία τονίζει ότι, λόγω των αβέβαιων προοπτικών στον κλάδο των αεροπορικών μεταφορών, ο οποίος επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από τις άμεσες και έμμεσες συνέπειες της πανδημικής έξαρσης της νόσου COVID-19, ο δικαιούχος […]. Η Πορτογαλία ενημερώνει ότι […]. Ωστόσο, οι αγορές χρηματοδότησης χρέους είχαν κλείσει σε μεγάλο βαθμό για τις αεροπορικές εταιρείες μετά την εκδήλωση της πανδημίας COVID-19, τα δε χρηματοπιστωτικά ιδρύματα μείωσαν, γενικά, δραστικά τα πιστωτικά όριά τους προς τον αεροπορικό τομέα.

(47)

Η Πορτογαλία υπογραμμίζει το εύρος των μέτρων εξοικονόμησης κόστους που επωμίζονται τα ενδιαφερόμενα μέρη του δικαιούχου και υποστηρίζει ότι τα εν λόγω μέτρα αντιστοιχούν σε πραγματικές και ουσιαστικές πηγές ίδιας συμμετοχής στο σχέδιο αναδιάρθρωσης, θεωρεί δε ότι πρόκειται για αποτελεσματικά και διαρκή μέτρα. Συμπερασματικά, κατά την Πορτογαλία, το επίπεδο ίδιας συμμετοχής είναι σημαντικό, καθώς αντιστοιχεί στο μέγιστο επίπεδο το οποίο είναι σε θέση να αναλάβει ο δικαιούχος υπό τις συγκεκριμένες περιστάσεις που σχετίζονται με την πανδημία COVID-19.

(48)

Η Πορτογαλία υπέβαλε χρηματοοικονομικές προβλέψεις στο βασικό σενάριο του σχεδίου αναδιάρθρωσης, που κοινοποιήθηκε στις 10 Ιουνίου 2021 και τροποποιήθηκε στις 16 Νοεμβρίου 2021, οι οποίες αφορούν τις βασικές αεροπορικές δραστηριότητες της TAP Air Portugal (που θα περιλαμβάνουν την Portugalia), όπως περιγράφηκαν στο τμήμα 2.4.1.1. Κατά τις εν λόγω προβλέψεις […]. Κατά το πέρας του σχεδίου αναδιάρθρωσης το 2025, η TAP Air Portugal αναμένει ότι θα επιτύχει απόδοση ιδίων κεφαλαίων […] % και απόδοση του απασχολούμενου κεφαλαίου (ΑΑΚ) […] %.

(49)

Όσον αφορά τις προβλέψεις ρευστότητας, η TAP Air Portugal αναμένει ότι […]. Οι χρηματοοικονομικές προβλέψεις αναφέρονται επίσης σε δείκτη ενεργητικού προς ίδια κεφάλαια και δείκτη καθαρού χρέους προς ίδια κεφάλαια […] και στην επίτευξη επιπέδου […] % και […], αντιστοίχως, το 2025. Τέλος, οι προβλέψεις για τον δείκτη καθαρού χρέους προς EBITDA καταγράφουν σταδιακή μείωση από […] το 2022 σε […] το 2025.

Πίνακας 1

Χρηματοοικονομικές προβλέψεις του σχεδίου αναδιάρθρωσης που κοινοποιήθηκε στις 10 Ιουνίου 2021 (βασικό σενάριο)

(50)

Η αποκατάσταση της βιωσιμότητας της TAP Air Portugal εξαρτάται από τις μειώσεις κόστους, καθώς οι προβλέψεις για τα έσοδα ακολουθούν την ανάκαμψη της εναέριας κυκλοφορίας. Οι μειώσεις κόστους απορρέουν από τα μέτρα αναδιάρθρωσης που περιγράφονται στα τμήματα 2.4.1.1 - 2.4.1.3, μέσω των οποίων η TAP Air Portugal προσδοκά να μειώσει το CASK από […] λεπτά το 2019 σε […] λεπτά το 2025. Το CASK ύψους […] λεπτών είναι κυρίως αποτέλεσμα των μέτρων αναδιάρθρωσης που επηρεάζουν τα σημαντικότερα στοιχεία κόστους της TAP Air Portugal το 2019, και συγκεκριμένα τα καύσιμα ([…] λεπτά το 2019) και η εργασία ([…] λεπτά το 2019). Όσον αφορά τα καύσιμα, η TAP Air Portugal αναμένει εξοικονομήσεις […] λεπτών ανά διαθέσιμο επιβατοχιλιόμετρο, υποθέτοντας συναλλαγματική ισοτιμία και τιμή των καυσίμων σύμφωνες με τις τρέχουσες προσδοκίες της αγοράς κατά την Bloomberg, από την απόκτηση πιο ενεργειακά αποδοτικών αεροσκαφών, την καλύτερη αντιστοίχιση δρομολογίων-αεροσκαφών και την εφαρμογή λογισμικού βελτιστοποίησης καυσίμων (τμήμα 2.4.1.3). Όσον αφορά την εργασία, η TAP Air Portugal αναμένει ότι τα μέτρα μείωσης των ΙΠΑ και οι εκ νέου διαπραγματεύσεις συμβάσεων με τους υπαλλήλους (τμήμα 2.4.1.3) θα αποδώσουν εξοικονομήσεις ύψους […] λεπτών ανά διαθέσιμο επιβατοχιλιόμετρο.

(51)

Όσον αφορά τις προβλέψεις εσόδων, τα περισσότερα εξ αυτών προέρχονται από τις αεροπορικές μεταφορές επιβατών, τα δε έσοδα συντήρησης, φορτίου και ταχυδρομείου αντιπροσωπεύουν περίπου […] % των συνολικών εσόδων το 2025. Για την εκτίμηση των εσόδων από τις αεροπορικές μεταφορές επιβατών, η TAP Air Portugal υποθέτει τάση ανάκαμψης σύμφωνη με τις προβλέψεις βασικού σεναρίου της IATA (Οκτώβριος 2020) (33), αλλά χαμηλότερα επίπεδα εναέριας κυκλοφορίας ετησίως. Για παράδειγμα, ενώ η IATA αναμένει ότι η εναέρια κυκλοφορία θα αυξηθεί από 49 % το 2021 σε 109 % το 2025, σε σχέση με τον αριθμό των επιβατών που ταξίδεψαν αεροπορικώς το 2019, η TAP υποθέτει […] % το 2021 και […] % το 2025. Επιπλέον, η TAP Air Portugal υποθέτει απόδοση […] λεπτών και συντελεστή πληρότητας […] % το 2025, ήτοι τιμές που είναι χαμηλότερη ([…] λεπτά) και υψηλότερη ([…] %), αντίστοιχα, από τις τιμές του 2019. Τέλος, η TAP Air Portugal προβλέπει αύξηση εσόδων λόγω των μέτρων που σχετίζονται με τις δραστηριότητες φορτίου και τις παρεπόμενες δραστηριότητες που περιγράφηκαν στο τμήμα 2.4.1.4. Συνολικά, λαμβανομένων υπόψη όλων των πηγών εσόδων, η TAP Air Portugal αναμένει ότι τα έσοδα ανά CASK θα μειωθούν από […] λεπτά το 2019 σε […] λεπτά το 2025.

(52)

Το σχέδιο αναδιάρθρωσης που κοινοποιήθηκε στις 10 Ιουνίου 2021, πρόβλεπε δυσμενές σενάριο βασισμένο σε απαισιόδοξη εξέλιξη τριών παραμέτρων: κόστος καυσίμων, ζήτηση και απόδοση. Με αρνητικές αποκλίσεις των παραμέτρων του αρνητικού σεναρίου, των ταμειακών λειτουργικών διαθέσιμων και των EBIT […] της TAP Air Portugal, η απαισιόδοξη υπόθεση μεταβάλλει μόνον το μέγεθος των αποτελεσμάτων. Μόνο στο πλέον δυσμενές σενάριο, υποθέτοντας αρνητική εξέλιξη και των τριών σχετικών παραμέτρων, […].

(53)

Τέλος, η Πορτογαλία υπέβαλε επικαιροποιημένες χρηματοοικονομικές προβλέψεις για το σχέδιο αναδιάρθρωσης που κοινοποίησε στις 9 Νοεμβρίου 2021. Η εν λόγω επικαιροποίηση λαμβάνει υπόψη τις πιο πρόσφατες εξελίξεις στην αγορά αεροπορικών μεταφορών σε σχέση με τις κοινοποιηθείσες προβλέψεις, και ιδίως τη βελτίωση των προοπτικών ανάκαμψης της εναέριας κυκλοφορίας (34) και την αύξηση των τιμών των καυσίμων αεριωθούμενων, υποθέτει δε αύξηση […] % του κόστους εναέριας κυκλοφορίας ώστε να αντικατοπτρίζεται η πρόσφατη δυναμική του πληθωρισμού. Οι εν λόγω αναθεωρημένες υποθέσεις καταλήγουν σε αύξηση των εσόδων και του κόστους, σε σύγκριση με τις κοινοποιηθείσες προβλέψεις. Συνολικά, τα EBIT […], αλλά ανέρχονται […], και συγκεκριμένα […] εκατ. EUR αντί των […] εκατ. EUR στις κοινοποιηθείσες προβλέψεις. Στο ίδιο πνεύμα, τα καθαρά έσοδα γίνονται θετικά […] ([…] […] εκατ. EUR), […] […] εκατ. EUR. Το […], η ΑΑΚ θα είναι […], ενώ η απόδοση ιδίων κεφαλαίων θα […] % […] %.

(54)

Βάσει των πληροφοριών που υπέβαλε η Πορτογαλία με την κοινοποίηση της 10ης Ιουνίου 2021, στην απόφαση κίνησης της διαδικασίας η Επιτροπή χαρακτήρισε την κοινοποιηθείσα κρατική ενίσχυση υπέρ της TAP SGPS νόμιμη κρατική ενίσχυση βάσει του άρθρου 107 παράγραφος 1 και του άρθρου 108 παράγραφος 3 της ΣΛΕΕ. Η Επιτροπή αξιολόγησε τη συμβατότητα της εν λόγω ενίσχυσης με την εσωτερική αγορά βάσει των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση και, αφού διαπίστωσε ότι πλείονες προϋποθέσεις της συμβατότητας που προβλέπονται στις εν λόγω κατευθυντήριες γραμμές φαίνονταν, εκ πρώτης όψεως, να μην πληρούνται, αποφάσισε να κινήσει επίσημη διαδικασία έρευνας.

(55)

Στην απόφαση κίνησης της διαδικασίας, η Επιτροπή κατέληξε στο προκαταρκτικό συμπέρασμα ότι η TAP SGPS, η οποία ορίζεται ως δικαιούχος της ενίσχυσης, ήταν επιλέξιμη για ενίσχυση αναδιάρθρωσης, ειδικότερα λόγω της συσσωρευμένης αρνητικής καθαρής θέσης η οποία αυξήθηκε από […] εκατ. EUR στο τέλος του 2019 σε […] δισεκατ. EUR το 2020. Η Επιτροπή διαπίστωσε επίσης ότι η ενίσχυση αναδιάρθρωσης ήταν αναγκαία για την επιτυχημένη ολοκλήρωση του σχεδίου αναδιάρθρωσης και ότι η μορφή της ήταν κατάλληλη για την αντιμετώπιση των προβλημάτων ρευστότητας και αφερεγγυότητας που είχαν ανακύψει.

(56)

Η Επιτροπή διαπίστωσε ότι, βάσει συνετών παραδοχών, η εκτίμηση αναμενόμενων κερδών και απόδοσης ιδίων κεφαλαίων περίπου […] % […], έως το τέλος της περιόδου αναδιάρθρωσης, υποστήριζε το επιχείρημα της Πορτογαλίας ότι το σχέδιο αναδιάρθρωσης θα εξασφαλίσει τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του δικαιούχου, και παρέμενε ισχυρή επίσης στο πλαίσιο δυσμενούς σεναρίου. Χωρίς την κρατική παρέμβαση, ο δικαιούχος και, κατά συνέπεια, η TAP Air Portugal, θα εξερχόταν αναπόφευκτα από την αγορά, προκαλώντας κοινωνικά προβλήματα, αρνητικές δευτερογενείς συνέπειες για το σύνολο της πορτογαλικής οικονομίας –η οποία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον τομέα του τουρισμού– και διαταραχή σημαντικής υπηρεσίας της οποίας η παροχή δύσκολα μπορεί να αντικατασταθεί.

(57)

Στη συνέχεια, η Επιτροπή διατύπωσε αμφιβολίες, πρώτον, όσον αφορά την αναλογικότητα της ενίσχυσης (35), επισημαίνοντας ότι οι περισσότερες πηγές ίδιας συμμετοχής συνίσταντο σε μειώσεις κόστους, ήτοι αποκλειστικά και μόνο αποφυγή κόστους χωρίς νέα χρηματοδότηση από επενδυτή ή δανειστή της αγοράς, με εξαίρεση νέες συμβάσεις για μισθώσεις αεροσκαφών που θα παραδίδονταν το 2021. Η Επιτροπή παρατήρησε ότι η ίδια συμμετοχή θα αντιστοιχούσε, στην καλύτερη περίπτωση, σε […] % μόνο του κόστους αναδιάρθρωσης, ενώ δεν ήταν σαφές αν οι μειώσεις του κόστους εργασίας, που αντιπροσώπευαν άνω του […] % της ίδιας συμμετοχής, ήταν αποδεκτές. Όσον αφορά τις απαιτήσεις καταμερισμού των βαρών, η Επιτροπή επισήμανε ότι δεν εξηγήθηκε ο λόγος για τον οποίο δεν ήταν, καταρχήν, δυνατόν να επιτευχθεί οποιαδήποτε μερική μείωση του χρέους η οποία θα επιβάρυνε τους κατόχους ομολόγων της TAP SGPS.

(58)

Δεύτερον, η Επιτροπή διατύπωσε αμφιβολίες όσον αφορά τα μέτρα περιορισμού των στρεβλώσεων του ανταγωνισμού (36). Η Επιτροπή παρατήρησε, ειδικότερα, τα εξής: i) ήταν αμφίβολο αν μπορούσε να θεωρηθεί ότι οι σχεδιαζόμενες εκποιήσεις ορισμένων περιουσιακών στοιχείων σχετικών με δραστηριότητες που καταγράφουν ζημίες θα αντιμετώπιζαν τη στρέβλωση του ανταγωνισμού που δημιουργεί η ενίσχυση και αν, εν πάση περιπτώσει, οι σχεδιαζόμενες εκποιήσεις θα ήταν επαρκείς για την αντιμετώπιση της εν λόγω στρέβλωσης, ii) η άποψη των πορτογαλικών αρχών ότι η εκποίηση χρονοθυρίδων ήταν πρόωρη και μη αναγκαία δεν τεκμηριώθηκε με οποιαδήποτε ποσοτική ανάλυση που να καταδεικνύει ότι οι εν λόγω εκποιήσεις θα έθεταν όντως σε κίνδυνο την αποκατάσταση της βιωσιμότητας της TAP Air Portugal, λαμβανομένης υπόψη της ισχυρής θέσης της όσον αφορά τις χρονοθυρίδες στον υψηλής συμφόρησης αερολιμένα της Λισαβόνας, και iii) παρότι η συνολική μεταφορική ικανότητα του στόλου που προβλέφθηκε για το 2025 ήταν χαμηλότερη της ικανότητας προ της αναδιάρθρωσης, κανένα στοιχείο δεν παρείχε τη δυνατότητα να εξακριβωθεί ότι η ικανότητα που θα δημιουργηθεί μέσω της απόκτησης νέων αεροσκαφών κατά τη διάρκεια της περιόδου αναδιάρθρωσης δεν θα είναι υπερβολική, και δεν είχε αναληφθεί καμία δέσμευση διατήρησης μικρότερης μεταφορικής ικανότητας κατά τη διάρκεια του σχεδίου αναδιάρθρωσης.

(59)

Τέλος, η Επιτροπή επισήμανε ότι το σχέδιο είχε διάρκεια μεγαλύτερη των πέντε ετών, οι δε προβλέψεις ενείχαν αβεβαιότητες σχετικά με την εξέλιξη της ζήτησης έως το τέλος του 2025 σε πολύ ακραίες καταστάσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να απαιτήσουν πρόσθετη ενίσχυση (37).

(60)

Η Πορτογαλία υπέβαλε τις παρατηρήσεις της σχετικά με την απόφαση κίνησης της διαδικασίας στις 19 Αυγούστου 2021.

(61)

Ως προκαταρκτική παρατήρηση, η Πορτογαλία υπενθυμίζει την πρωτόγνωρη και γενικευμένη παύση της εναέριας κυκλοφορίας που προκάλεσε η πανδημία COVID-19 και τις καταστροφικές και ασύμμετρες συνέπειες που είχε για τους αερομεταφορείς. Η Πορτογαλία επισημαίνει ότι, πριν από την πανδημική έξαρση, η TAP Air Portugal κατέγραφε κέρδη, σε αυτοτελή βάση, και εμφάνιζε σαφείς ενδείξεις χρηματοοικονομικής σταθερότητας. Τέλος, η Πορτογαλία παρατηρεί ότι η πανδημία ανέβαλε την επανεξέταση των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση, οι οποίες θα εφαρμόζονταν έως την 31η Δεκεμβρίου 2020. Παρότι δεν προβλέφθηκαν για εφαρμογή σε εξαιρετικές περιστάσεις, όπως η πανδημία COVID-19, οι κατευθυντήριες γραμμές για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση αφήνουν περιθώριο για πιο ευέλικτη εφαρμογή των κανόνων τους, ιδίως όσον αφορά την επάρκεια και την καταλληλότητα της ίδιας συμμετοχής. Κατά την Πορτογαλία, οι μοναδικές περιστάσεις και οι προκλήσεις που συνδέονται με την πανδημία COVID-19 και ο αντίκτυπός τους στο επιχειρηματικό μοντέλο της TAP δικαιολογούν την εφαρμογή πιο ευέλικτης προσέγγισης σε σύγκριση με τα συμβατικά προηγούμενα διάσωσης και αναδιάρθρωσης στον κλάδο. Το πρωτόγνωρο πλαίσιο της πανδημίας COVID-19 καθιστά αναγκαία την ευέλικτη αυτή εφαρμογή των κανόνων και των αρχών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση.

(62)

Η Πορτογαλία τονίζει ότι οι προβλέψεις που περιέχονται στο σχέδιο αναδιάρθρωσης βασίζονται σε αξιόπιστες και συντηρητικές παραδοχές. Η Πορτογαλία υπογραμμίζει ότι, ενώ οι προβλέψεις της IATA υπερβαίνουν τα επίπεδα του 2019 ήδη το 2024, οι προβλέψεις όσον αφορά τη ζήτηση, στο βασικό σενάριο του σχεδίου, δεν επανέρχονται στα επίπεδα του 2019 έως […]. Ομοίως, η πορεία της TAP Air Portugal προς τα έσοδα ξεκινά από χαμηλότερο σημείο το 2021 σε σχέση με τις προβλέψεις επιβατών, π.χ. τα έσοδα από τους επιβάτες το 2021 ανέρχονται σε […] % των επιπέδων του 2019 έναντι […] % για τον αριθμό των επιβατών.

(63)

Η Πορτογαλία υπογραμμίζει την ευέλικτη ανάπτυξη της μεταφορικής ικανότητας της TAP Air Portugal. Η εταιρεία μπόρεσε να αναπτύξει εκ νέου τη μεταφορική ικανότητά της και να στοχεύσει θύλακες ζήτησης, μέσω της αντιστάθμισης των δρομολογίων προς/από τη Βραζιλία με ισχυρότερη ανάκαμψη στις αφρικανικές ροές. Η εταιρεία αντικατέστησε επίσης ενεργά τα μεγαλύτερα αεροσκάφη με αεροσκάφη μικρότερου μεγέθους, όταν βρέθηκε αντιμέτωπη με χαμηλούς συντελεστές πληρότητας, και αναδιαμόρφωσε επιβατικά αεροσκάφη για τη μεταφορά φορτίου κ.λπ. Αυτή η ευελιξία όσον αφορά την ανάπτυξη μεταφορικής ικανότητας και τη λειτουργία, σε συνδυασμό με αυστηρές πολιτικές ελέγχου του κόστους, είχε ως αποτέλεσμα χαμηλότερη κατανάλωση ρευστότητας από την αναμενόμενη στο σχέδιο αναδιάρθρωσης, παρά το χειρότερο σενάριο ζήτησης (π.χ. τα EBIT της TAP Air Portugal κατά το πρώτο εξάμηνο του 2021 ήταν κατά […] εκατ. EUR υψηλότερα από τα προβλεπόμενα στο σχέδιο).

(64)

Η Πορτογαλία παρατηρεί ότι η TAP Air Portugal υπέθεσε πορεία προς έσοδα ανά διαθέσιμο επιβατοχιλιόμετρο (RASK) χαμηλότερη των ιστορικών επιπέδων ([…] λεπτά έως το 2025 έναντι […] λεπτά, κατά μέγιστο, το 2018) και των επιπέδων που μπόρεσε να επιτύχει έως τώρα (μέσω της αντιστάθμισης του χαμηλότερου όγκου επιβατών σε σύγκριση με τους αριθμούς επιβατών της αναδιάρθρωσης σε σχέση με το σχέδιο). Η Πορτογαλία επισημαίνει επίσης ότι στο σχέδιο αναδιάρθρωσης δεν λήφθηκαν υπόψη πρόσθετα έσοδα ύψους έως […] εκατ. EUR από βελτιώσεις σε διαδικασίες/μεθοδολογίες, αναβαθμίσεις βασικών συστημάτων/εργαλείων και πρόσθετες πρωτοβουλίες μείωσης του κόστους (π.χ. σε μισθώσεις στόλου, αναβολές πληρωμών και μελλοντικούς γύρους διαπραγματεύσεων μετά την έγκριση) που προσδιορίστηκαν μετά την κοινοποίηση.

(65)

Όσον αφορά τη διάρκεια της περιόδου αναδιάρθρωσης, η Πορτογαλία ισχυρίζεται ότι πολλά από τα μέτρα που περιέχονται στο σχέδιο αναδιάρθρωσης εφαρμόζονται ήδη από το 2020, παρότι η ενίσχυση αναδιάρθρωσης θα χορηγηθεί μόλις κατά το τελευταίο τρίμηνο του 2021. Επομένως, η διάρκεια της κρατικής παρέμβασης, η οποία είναι καθοριστική για την αποκατάσταση της βιωσιμότητας της TAP Air Portugal […], θα είναι μικρότερη των πέντε ετών.

(66)

Στο υπόμνημα της 16ης Νοεμβρίου 2021, η Πορτογαλία αναφέρει νέες πηγές ίδιας συμμετοχής, δεν επιμένει πλέον στον χαρακτηρισμό των μειώσεων του κόστους εργασίας ως πηγής ίδιας συμμετοχής, παρουσιάζει νέα ανάλυση του κόστους αναδιάρθρωσης και διατυπώνει παρατηρήσεις όσον αφορά τα μέτρα καταμερισμού των βαρών.

(67)

Η Πορτογαλία προσδιόρισε τις ακόλουθες νέες πρόσθετες πηγές ίδιας συμμετοχής.

(68)

Όσον αφορά τις μειώσεις του κόστους εργασίας σε σχέση με τις οποίες η Επιτροπή διατύπωσε αμφιβολίες, η Πορτογαλία υποστήριξε κατ’ ουσίαν ότι συμβάλλουν στην ελαχιστοποίηση της ενίσχυσης και συνιστούν πραγματικές, διαρκείς και μη αναστρέψιμες εισφορές εκ μέρους πιστωτών του δικαιούχου. Η Πορτογαλία επιμένει ότι, βάσει του πορτογαλικού δικαίου, οι εργαζόμενοι είναι προνομιούχοι πιστωτές σε σχέση με τους εργοδότες, καθώς οι απαιτήσεις των εργαζομένων ρευστοποιούνται πριν από κάθε άλλη εγγυημένη ή προνομιακή απαίτηση. Επομένως, οι μειώσεις του κόστους εργασίας που προτείνονται ως ίδια συμμετοχή, συνολικού ύψους […] εκατ. EUR, περιλαμβάνουν τέτοιες πιστώσεις. Τέλος, η Πορτογαλία παρατηρεί ότι η TAP Air Portugal πέτυχε τέτοιες μειώσεις κόστους μέσω διαπραγματεύσεων και ζήτησε από τους εργαζομένους να παραιτηθούν από μέρος των μελλοντικών απαιτήσεών τους. Επομένως, οι εν λόγω παραιτήσεις ισοδυναμούν με διαγραφή χρέους ή άλλη μείωση του συμβατικού κόστους εκ μέρους των εταίρων (π.χ. προμηθευτών/εκμισθωτών αεροσκαφών), τόσο ως συμμετοχή στην προσπάθεια όσο και ως ένδειξη εμπιστοσύνης στη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του δικαιούχου.

(69)

Παρότι η Πορτογαλία αναγνώρισε ότι η ίδια συμμετοχή θα έπρεπε κανονικά να είναι συγκρίσιμη με τη χορηγούμενη ενίσχυση όσον αφορά τις συνέπειες στη φερεγγυότητα ή τη ρευστότητα του δικαιούχου και ότι οι μειώσεις κόστους δεν συνιστούν μέτρα ενίσχυσης των ιδίων κεφαλαίων, ίδια συμμετοχή η οποία δεν έχει αποτέλεσμα συγκρίσιμο με εκείνο της χορηγούμενης ενίσχυσης μπορεί παρ’ όλα αυτά να είναι αποδεκτή, όταν συντρέχουν εξαιρετικές περιστάσεις. Τελικώς, στο υπόμνημα της 16ης Νοεμβρίου 2021, η Πορτογαλία δεν περιέλαβε μειώσεις του κόστους εργασίας στις πηγές ίδιας συμμετοχής του δικαιούχου στο κόστος αναδιάρθρωσης.

(70)

Στις 16 Νοεμβρίου 2021 η Πορτογαλία υπέβαλε ανάλυση του κόστους αναδιάρθρωσης και αντίστοιχο υπολογισμό και δείκτη ίδιας συμμετοχής, λαμβάνοντας υπόψη τις νέες πηγές ίδιας συμμετοχής, όπως παρατίθεται κατωτέρω.

Πίνακας 2

Ανάλυση και πηγές χρηματοδότησης του κόστους αναδιάρθρωσης (εκατ. EUR, στρογγυλοποιημένα ποσά)

(71)

Η Πορτογαλία παρατηρεί ότι συμμετοχές κάτω του 50 % του κόστους αναδιάρθρωσης έχουν ήδη γίνει δεκτές σε άλλες υποθέσεις ενίσχυσης αναδιάρθρωσης στον τομέα των αεροπορικών μεταφορών (38) και ότι η πανδημία COVID-19 συνιστά εξαιρετική περίσταση, όπως αναγνώρισε η Επιτροπή στο προσωρινό πλαίσιο για την COVID-19 (39) (στο εξής: προσωρινό πλαίσιο). Ως εκ τούτου, η Πορτογαλία υποστηρίζει ότι το αναθεωρημένο επίπεδο ίδιας συμμετοχής είναι σημαντικό υπό τις συγκεκριμένες συνθήκες αβεβαιότητας με τις οποίες βρίσκεται αντιμέτωπος ο τομέας των αεροπορικών μεταφορών λόγω της πανδημίας COVID-19.

(72)

Η Πορτογαλία επαναλαμβάνει ότι ο καταμερισμός των βαρών θα διασφαλιστεί στο επίπεδο των μετόχων της TAP SGPS. Οι ζημίες της TAP SGPS συνυπολογίστηκαν πλήρως στους ενοποιημένους λογαριασμούς του 2020 και αντιστοιχούν σε συνολικό ποσό αρνητικής καθαρής θέσης […] εκατ. EUR. Μετά την έγκριση του σχεδίου αναδιάρθρωσης, το συνολικό ποσό των […] εκατ. EUR […] θα μειωθεί σε […] στους λογαριασμούς της TAP SGPS. Προηγουμένως, […] για τους σκοπούς απορρόφησης των ζημιών.

(73)

Η Πορτογαλία εξηγεί περαιτέρω ότι, όπως προβλέπεται στο σχέδιο αναδιάρθρωσης, η TAP SGPS θα πρέπει να επανέλθει στις αγορές δανεισμού το συντομότερο δυνατόν. Ο αντίκτυπος της επιβολής ζημιών στους πιστωτές θα επηρεάσει αρνητικά κάθε μελλοντική απόπειρα της TAP SGPS να αντλήσει κεφάλαια από τον ιδιωτικό τομέα, ακόμη και με εξασφαλίσεις. Οι συμμετέχοντες στην πιστωτική αγορά θα θεωρήσουν ότι πρόκειται για εκ των πραγμάτων αθέτηση, η οποία θα οδηγήσει αμέσως σε υποβαθμίσεις της βαθμολογίας στη χειρότερη πιστωτική κατηγορία από τους οργανισμούς αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας. Το γεγονός αυτό θα οδηγήσει, με τη σειρά του, τις τράπεζες να μην συναλλάσσονται στο μέλλον με την εταιρεία. Τέλος, η Πορτογαλία επισημαίνει ότι οι παραιτήσεις παρόχων δανειακής χρηματοδότησης από ορισμένα δικαιώματα στο πλαίσιο των σχετικών δανειακών συμφωνιών/εκδόσεων χρεωστικών τίτλων [αιτιολογική σκέψη 43 στοιχείο ζ)] θα πρέπει να θεωρηθεί μορφή καταμερισμού των βαρών βάσει των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση.

(74)

Όσον αφορά την εκποίηση περιουσιακών στοιχείων, τη μείωση της μεταφορικής ικανότητας ή την παρουσία στην αγορά, στο σχέδιο αναδιάρθρωσης, το οποίο κοινοποιήθηκε στις 10 Ιουνίου 2021, η Πορτογαλία πρότεινε την πώληση των συμμετοχών που κατέχει η TAP SGPS σε μη βασικές επιχειρηματικές δραστηριότητες, ήτοι Groundforce, M&E Brasil και Cateringpor. Ωστόσο, όσον αφορά τη δυνητική μεταβίβαση χρονοθυρίδων, η Πορτογαλία διατύπωσε αρχικά την άποψη ότι, στην περίπτωση της TAP Air Portugal, η ανάληψη δέσμευσης παραίτησης από χρονοθυρίδες στον αερολιμένα της Λισαβόνας θα ήταν πρόωρη και κατά πάσα πιθανότητα μη αναγκαία προκειμένου να διασφαλιστεί αποτελεσματικός ανταγωνισμός, θα ενείχε δε κίνδυνο για τη συνδεσιμότητα και το μοντέλο κομβικού αερολιμένα της εν λόγω εταιρείας και θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την αποκατάσταση της βιωσιμότητάς της. Κατά την επίσημη διαδικασία έρευνας, η Πορτογαλία πρόβαλε επιχειρήματα, αποσαφήνισε ή ανέπτυξε τα μέτρα που στοχεύουν στον περιορισμό των στρεβλώσεων του ανταγωνισμού και, επομένως, τα μέτρα, όπως προτάθηκαν στην τελική μορφή τους, έχουν ως ακολούθως.

(75)

Η Πορτογαλία υποστηρίζει ότι η Groundforce υπήρξε ιστορικά αποδοτική, με καθαρά έσοδα ύψους […] εκατ. EUR και έσοδα ύψους […] εκατ. EUR το 2019, αλλά επλήγη σοβαρά από την κρίση της νόσου COVID-19. Η Groundforce απώλεσε έσοδα […] εκατ. EUR το 2020 σε σύγκριση με το 2019 και, […]. Λόγω των ως άνω δυσχερειών, η Groundforce υπήχθη σε διαδικασία ελεγχόμενης αφερεγγυότητας, η οποία θα οδηγήσει τελικά στην αναδιάρθρωση ή την εκκαθάριση της εταιρείας. Στο πλαίσιο αυτό, η Groundforce προσέλκυσε ήδη το ενδιαφέρον αρκετών κορυφαίων παρόχων υπηρεσιών εδάφους στην Ευρώπη.

(76)

Η Cateringpor είναι εταιρεία τροφοδοσίας η οποία συστάθηκε το 1994. Είναι ο κύριος πάροχος υπηρεσιών τροφοδοσίας της TAP SGPS, η οποία είναι επίσης ο πλειοψηφικός μέτοχος (συμμετοχή 51 %) και η κύρια πηγή των εσόδων της ([…] % των εσόδων του 2019). Η εταιρεία υπήρξε ιστορικά αποδοτική, με καθαρά έσοδα ύψους […] εκατ. EUR και έσοδα ύψους […] εκατ. EUR το 2019. Ωστόσο, όπως και η Groundforce, η Cateringpor επλήγη από την κρίση της νόσου COVID-19, η οποία είχε ως αποτέλεσμα μείωση κατά […] % των παρεχόμενων γευμάτων και μείωση των καθαρών εσόδων κατά […] εκατ. EUR σε σύγκριση με το 2019. Για την αντιμετώπιση των εν λόγω δυσχερειών, η Cateringpor ξεκίνησε διαδικασία αναδιάρθρωσης, η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη […], στο πέρας της οποίας η TAP SGPS προτίθεται να […] % […]. Σύμφωνα με τις προβλέψεις, το […] […] εκατ. EUR.

(77)

Η M&E Brasil είναι πάροχος υπηρεσιών συντήρησης, επισκευής και τεχνικού ελέγχου (MRO), έχει συσταθεί στη Βραζιλία και πλειοψηφικός μέτοχός της είναι η TAP SGPS. Η M&E Brasil παρέχει στην TAP SGPS υπηρεσίες συντήρησης αεροσκαφών ευρείας ατράκτου, οι οποίες αντιπροσώπευαν […] % των εσόδων της το 2019. […] υπήρξε […], παρά […]. Η κρίση της νόσου COVID-19 επιδείνωσε τις δυσχέρειες της εταιρείας και το 2020 τα έσοδα (περίπου […] εκατ. EUR) συρρικνώθηκαν στο ήμισυ των εσόδων του 2019 ([…] εκατ. EUR) […] ([…] […] εκατ. EUR.[…], […] εκατ. EUR […]). […] […] εκατ. EUR […].

(78)

Καθώς οι προαναφερθείσες εκποιήσεις θα μειώσουν σημαντικά τις καθετοποιημένες δραστηριότητες της TAP Air Portugal, οι οποίες συνδέονται με τις αερομεταφορές, η Πορτογαλία εκτιμά ότι συνιστούν αποδεκτό μέτρο για τον περιορισμό των στρεβλώσεων του ανταγωνισμού βάσει των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση.

(79)

Το σχέδιο αναδιάρθρωσης προβλέπει επίσης μείωση μεταφορικής ικανότητας, ως αποτέλεσμα της προσαρμογής του μεγέθους του στόλου, του εξορθολογισμού του δικτύου και της προσαρμογής στη μείωση της ζήτησης. Η TAP Air Portugal έχει ήδη εφαρμόσει μείωση του στόλου από 108 σε [90-100] αεροσκάφη έως τον Φεβρουάριο του 2021. Η Πορτογαλία δεσμεύεται ότι, κατά τη διάρκεια του σχεδίου αναδιάρθρωσης και μέχρι το 2025 (συμπεριλαμβανομένου), ο στόλος της TAP Air Portugal δεν θα υπερβεί τα [90-100] αεροσκάφη.

(80)

Λαμβανομένης υπόψη, ιδίως, της κατοχής μεγάλου αριθμού χρονοθυρίδων από την TAP Air Portugal στην υψηλής συμφόρησης βάση της στη Λισαβόνα (αιτιολογική σκέψη 32) (40), η Επιτροπή θεωρεί ότι, για τους σκοπούς της παρούσας απόφασης, η TAP Air Portugal θα κατέχει σημαντική θέση στην αγορά για την παροχή υπηρεσιών αεροπορικής μεταφοράς επιβατών στον αερολιμένα της Λισαβόνας μετά την αναδιάρθρωση.

(81)

Συναφώς, η Πορτογαλία ανέλαβε στις 3 Δεκεμβρίου 2021 πρόσθετη διαρθρωτική δέσμευση να περιορίσει περαιτέρω τα στρεβλωτικά αποτελέσματα της ενίσχυσης στον ανταγωνισμό για την παροχή υπηρεσιών αεροπορικής μεταφοράς επιβατών σε δρομολόγια προς ή από τον αερολιμένα της Λισαβόνας, στα οποία αναμένεται ότι η TAP Air Portugal θα διατηρήσει σημαντική θέση στην αγορά μετά την αναδιάρθρωση.

(82)

Συγκεκριμένα, η Πορτογαλία δεσμεύτηκε ότι η TAP Air Portugal θα μεταβιβάσει έως 18, κατά μέγιστο, χρονοθυρίδες ημερησίως (χειμώνα και καλοκαίρι) σε άλλον αερομεταφορέα (πραγματικό ή δυνητικό ανταγωνιστή) ώστε να του παράσχει τη δυνατότητα να εγκαθιδρύσει νέα βάση (41) ή να επεκτείνει την υφιστάμενη βάση του στον αερολιμένα της Λισαβόνας (στο εξής: αγοραστής) (42).

(83)

Οι χρονοθυρίδες που η TAP Air Portugal θα θέσει στη διάθεση του αγοραστή κατά την υπογραφή της συμφωνίας μεταβίβασης χρονοθυρίδων θα αντιστοιχούν στα χρονικά όρια χρονοθυρίδων που ζήτησε ο αγοραστής εντός εύρους +/- 20 λεπτών για τις πτήσεις μικρών αποστάσεων και εντός εύρους +/- 60 λεπτών για τις πτήσεις μεγάλων αποστάσεων. Στην περίπτωση που η TAP Air Portugal δεν διαθέτει χρονοθυρίδες εντός του σχετικού εύρους χρόνου, η TAP Air Portugal θα προτείνει να μεταβιβάσει τις χρονοθυρίδες που είναι χρονικά εγγύτερα στο αίτημα του αγοραστή.

(84)

Κατ’ εξαίρεση, η TAP Air Portugal δεν θα υποχρεωθεί να μεταβιβάσει τα εξής:

(85)

Στην περίπτωση που υποβληθεί αίτημα για περισσότερες από μία χρονοθυρίδες πριν από τις 08:00 (τοπική ώρα) ανά αεροσκάφος που έχει τη βάση του στον αερολιμένα, άνω του ημίσεος των συνολικών διορθωτικών χρονοθυρίδων πριν από τις 12:00 (τοπική ώρα) ή περισσότερες χρονοθυρίδες πριν από τις 20:00 (τοπική ώρα) από τον συνολικό αριθμό διορθωτικών χρονοθυρίδων μείον μία χρονοθυρίδα ανά αεροσκάφος του οποίου τη βάση ο αγοραστής εγκαθίδρυσε στον αερολιμένα της Λισαβόνας κάνοντας χρήση των διορθωτικών χρονοθυρίδων για την εκτέλεση πτήσεων μικρών αποστάσεων, η TAP Air Portugal θα προτείνει στον αγοραστή την επόμενη εγγύτερη χρονοθυρίδα μετά τις 08:00 (τοπική ώρα), μετά τις 12:00 (τοπική ώρα) και μετά τις 20:00 (τοπική ώρα), αντίστοιχα.

(86)

Οι χρόνοι άφιξης και αναχώρησης των χρονοθυρίδων θα πρέπει να καθιστούν δυνατή την εύλογη πραγματοποίηση πτήσεων μετ’ επιστροφής εκ μέρους του αγοραστή στο μέτρο του δυνατού, λαμβάνοντας υπόψη το επιχειρηματικό μοντέλο του επιλέξιμου δυνητικού αγοραστή και τους περιορισμούς χρήσης των αεροσκαφών.

(87)

Η Πορτογαλία δεσμεύτηκε ότι η TAP Air Portugal δεν θα επανακτήσει τις εκποιηθείσες χρονοθυρίδες από τον αγοραστή.

(88)

Για να είναι επιλέξιμος, ο δυνητικός αγοραστής πρέπει:

(89)

Ο αγοραστής θα εγκριθεί από την Επιτροπή κατόπιν διαφανούς και αμερόληπτης διαδικασίας επιλογής (πρόσκληση υποβολής προτάσεων).

(90)

Η Επιτροπή θα επικουρείται από εντολοδόχο παρακολούθησης, ο οποίος θα διοριστεί αμέσως μετά την έκδοση της παρούσας απόφασης.

(91)

Η πρόσκληση υποβολής προτάσεων θα δημοσιευτεί από τον εντολοδόχο παρακολούθησης αρκετά πριν από την έναρξη της γενικής διαδικασίας κατανομής χρονοθυρίδων για κάθε περίοδο IATA έως ότου η Επιτροπή εγκρίνει έναν αγοραστή, θα τύχει δε κατάλληλης δημοσιότητας.

(92)

Η Επιτροπή, επικουρούμενη από τον εντολοδόχο παρακολούθησης, θα αξιολογήσει τις παραληφθείσες προτάσεις. Μπορεί να απορρίψει τις προτάσεις εάν δεν είναι αξιόπιστες από οικονομικής ή επιχειρησιακής απόψεως ή σε σχέση με το δίκαιο ανταγωνισμού της ΕΕ.

(93)

Σε περίπτωση ανταγωνιστικών προτάσεων, η Επιτροπή θα δώσει προτεραιότητα, με φθίνουσα σειρά, σε δυνητικούς αγοραστές οι οποίοι ειδικότερα: i) θα παράσχουν τον μεγαλύτερο αριθμό θέσεων σε σχέση με τα αεροσκάφη που έχουν τη βάση τους στον αερολιμένα και κάνουν χρήση των διορθωτικών χρονοθυρίδων από την έναρξη των δραστηριοτήτων έως το πέρας του σχεδίου αναδιάρθρωσης· και ii) εξυπηρετούν τον μεγαλύτερο αριθμό προορισμών μέσω απευθείας πτήσεων τις οποίες εκτελούν αεροσκάφη που έχουν τη βάση τους στον αερολιμένα και κάνουν χρήση των διορθωτικών χρονοθυρίδων από την έναρξη των δραστηριοτήτων έως το πέρας του σχεδίου αναδιάρθρωσης (άμεση συνδεσιμότητα, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι συχνότητες).

(94)

Εάν, κατόπιν αξιολόγησης βάσει των δύο ως άνω κριτηρίων, η Επιτροπή θεωρήσει ότι πλείονες προτάσεις είναι παρόμοιες ή πανομοιότυπες (ισότιμες προσφορές), θα δώσει προτεραιότητα στην πρόταση που η TAP Air Portugal κατέταξε σε καλύτερη θέση (η οποία μπορεί να χρησιμοποιήσει οποιαδήποτε κριτήρια της επιλογής της, υπό την προϋπόθεση ότι είναι διαφανή).

(95)

Μετά την απόφαση αξιολόγησης της Επιτροπής, η TAP Air Portugal θα συνάψει συμφωνία μεταβίβασης χρονοθυρίδων, η οποία θα εξεταστεί από τον εντολοδόχο παρακολούθησης και θα εγκριθεί από την Επιτροπή, με τον δυνητικό αγοραστή που κατετάγη στην καλύτερη θέση ο οποίος επιβεβαίωσε ότι προτίθεται να εγκαθιδρύσει βάση ή να επεκτείνει τη βάση του στον αερολιμένα της Λισαβόνας κάνοντας χρήση των διορθωτικών χρονοθυρίδων.

(96)

Η TAP Air Portugal θα μεταβιβάσει τις χρονοθυρίδες στον αγοραστή δωρεάν βάσει του άρθρου 8β του κανονισμού (ΕΟΚ) αριθ. 95/93 (45) (στο εξής: κανονισμός για τις χρονοθυρίδες).

(97)

Οι χρονοθυρίδες θα προσφερθούν για μεταβίβαση έως το πέρας της περιόδου αναδιάρθρωσης (τέλος του 2025, βλέπε αιτιολογική σκέψη 27). Ανεξαρτήτως των περιστάσεων, μετά το πέρας της περιόδου αναδιάρθρωσης δεν διοργανώνεται καμία πρόσκληση υποβολής προτάσεων.

(98)

Επιπλέον των ως άνω εκποιήσεων περιουσιακών στοιχείων και μέτρων μείωσης της ικανότητας και της παρουσίας στην αγορά, η Πορτογαλία πρότεινε δεσμεύσεις κατά τις οποίες ο δικαιούχος i) δεν θα αποκτήσει μετοχές σε οποιαδήποτε εταιρεία κατά την περίοδο αναδιάρθρωσης, παρά μόνον εάν είναι απαραίτητο για να διασφαλίσει τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητά του και με την επιφύλαξη της έγκρισης της Επιτροπής, και ii) δεν θα διαφημίζει την κρατική ενίσχυση ως ανταγωνιστικό πλεονέκτημα κατά την προώθηση των προϊόντων και των υπηρεσιών του.

(99)

Ενδιαφερόμενοι τρίτοι υπέβαλαν εμπρόθεσμα, έως τις 6 Σεπτεμβρίου 2021, 39 απαντήσεις στην πρόσκληση υποβολής παρατηρήσεων. Τέσσερις ακόμη απαντήσεις παραλήφθηκαν εκπρόθεσμα. Οι εμπρόθεσμα υποβληθείσες παρατηρήσεις περιλάμβαναν ουσιαστικά υπομνήματα δύο άμεσων ανταγωνιστών —Ryanair και euroAtlantic Airways (EAA)— και επιχειρηματικών εταίρων, όπως ταξιδιωτικά πρακτορεία, διοργανωτές ταξιδίων ή ενώσεις αυτών (13), μεγάλοι ξενοδοχειακοί όμιλοι (1), πρακτορεία έκδοσης εισιτηρίων (2), προμηθευτές (1), διαχειριστές αερολιμένων/υπηρεσίες ελέγχου εναέριας κυκλοφορίας (2). Υπομνήματα παραλήφθηκαν επίσης από κρατικούς φορείς, όπως αντιπροσωπείες πλειόνων πολιτειών της Βραζιλίας, καθώς και το υπουργείου Τουρισμού της Βραζιλίας (8), και από φορείς προώθησης του τουρισμού ή εμπορικών και πολιτιστικών ανταλλαγών (10).

(100)

Όλοι οι ενδιαφερόμενοι τρίτοι, εκτός των δύο άμεσων ανταγωνιστών και ενός ακόμη τρίτου, υποστηρίζουν γενικά την ενίσχυση αναδιάρθρωσης και επιβεβαιώνουν τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει η TAP Air Portugal στη συνδεσιμότητα της Πορτογαλίας με την Ένωση και άλλες περιοχές του κόσμου, και στην οικονομία της Πορτογαλίας.

(101)

Η Ryanair διαφωνεί με το προσωρινό πόρισμα της Επιτροπής ότι η ενίσχυση αναδιάρθρωσης συμβάλλει στην επίτευξη σκοπού κοινού συμφέροντος. Κατά την Ryanair, δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι υφίσταται κίνδυνος διαταραχής σημαντικής υπηρεσίας η οποία δύσκολα μπορεί να αντικατασταθεί, δεδομένου ότι η υπηρεσία που παρέχει η TAP Air Portugal αντικαθίσταται από ανταγωνιστές που εισέρχονται στην αγορά. Ειδικότερα, η Ryanair παρέχει επίσης συνδέσεις με προορισμούς εκτός της ΕΕ, όπως το Ισραήλ, την Ουκρανία ή την Τουρκία. Η Ryanair επισήμανε επίσης ότι εκτελεί πτήσεις προς το Μαρόκο και το Ηνωμένο Βασίλειο από πορτογαλικούς αερολιμένες.

(102)

Επιπλέον, η Ryanair διαφωνεί με τη δήλωση ότι άλλοι μεγάλοι αερομεταφορείς της ΕΕ, οι οποίοι θα προσφέρουν διηπειρωτικές συνδέσεις μέσω της Λισαβόνας, λειτουργούν κατά το μοντέλο «ακτινωτού τροχού» (hub-and-spoke) και, επομένως, θα μεταφέρουν επιβάτες από την Πορτογαλία στους κομβικούς αερολιμένες τους σε άλλα κράτη μέλη αντί να εγκαθιδρύσουν άλλον κομβικό αερολιμένα στην Πορτογαλία. Συναφώς, η Ryanair υποστηρίζει ότι οι βασικοί προορισμοί μεγάλων αποστάσεων (π.χ. Νέα Υόρκη, Σάο Πάολο, Τορόντο, Μόντρεαλ, Φιλαδέλφεια, Βοστόνη, Ουάσινγκτον, Ντουμπάι) εξυπηρετούνται επίσης από μεγάλους διεθνείς αερομεταφορείς όπως οι American Airlines, Air Canada, Delta Airlines, LATAM, United Airways και Emirates απευθείας από τη Λισαβόνα, ενώ η TAAG Angola Airlines θα προτείνει απευθείας πτήσεις μεταξύ Λισαβόνας και Λουάντα. Κατά την Ryanair, η πραγματοποίηση πτήσεων στους εν λόγω προορισμούς από την Πορτογαλία θα παραμείνει δυνατή χωρίς μεταφορές ή ανταποκρίσεις μέσω του κομβικού αερολιμένα άλλης αεροπορικής εταιρείας, ακόμη και αν η TAP Air Portugal παύσει να εκτελεί ορισμένα δρομολόγια μεγάλων αποστάσεων.

(103)

Σύμφωνα με την Ryanair, πλείονες ανταγωνιστές εκτελούν τα ίδια δρομολόγια με την TAP Air Portugal στο εσωτερικό της χώρας, στις αυτόνομες περιφέρειες της Μαδέρας και των Αζορών, σε άλλες πορτογαλόφωνες χώρες και στη διασπορά, καθώς και σε άλλες χώρες εντός και εκτός της Ευρώπης. Πέραν της TAP Air Portugal, πλείονες άλλες αεροπορικές εταιρείες θα εκτελούν δρομολόγια από την Πορτογαλία στις αυτόνομες περιφέρειες της Μαδέρας και των Αζορών, όπως οι Ryanair, easyJet, Transavia, SATA Air Açores και Azores Airlines.

(104)

Στο πλαίσιο αυτό, η Ryanair επισημαίνει ότι η TAP Air Portugal θα αντιμετωπίσει επίσης ανταγωνισμό στα εσωτερικά δρομολόγια που εκτελεί από το σιδηροδρομικό δίκτυο υψηλής ταχύτητας ή τις εταιρείες υπεραστικών λεωφορείων, όπως η Flixbus, που μπορούν να συνεχίσουν να διασφαλίζουν συνδεσιμότητα σε ολόκληρη την Πορτογαλία και τις περιφέρειές της.

(105)

Η Ryanair υποστηρίζει ότι ανταγωνίζεται την TAP Air Portugal σε μεγάλο αριθμό δρομολογίων ζευγών πόλεων σημείων προέλευσης/σημείων προορισμού. Προς στήριξη των παρατηρήσεών της, η Ryanair υπέβαλε παραρτήματα με στοιχεία σχετικά με τα «δρομολόγια ζευγών πορτογαλικών πόλεων στα οποία η Ryanair και η TAP ανταγωνίζονταν το 2020» και «τα ευρωπαϊκά δρομολόγια και τους ανταγωνιστές της TAP τον Μάρτιο του 2021». Η Ryanair ισχυρίζεται ότι ο όμιλος Ryanair ανταγωνιζόταν την TAP Air Portugal σε 17 ζεύγη πόλεων το 2019, 29 ζεύγη πόλεων το 2020 και 24 ζεύγη πόλεων το 2021, δηλαδή σε πολύ περισσότερα δρομολόγια από οποιαδήποτε άλλη αεροπορική εταιρεία. Η Ryanair υπέβαλε επίσης μελέτη (46) η οποία εκπονήθηκε κατόπιν αιτήματος της ίδιας. Στη μελέτη αναλύονται το μέγεθος και η προέλευση της άδειας εκμετάλλευσης των μεγαλύτερων αεροπορικών εταιρειών σε ορισμένες μεγάλες ευρωπαϊκές αγορές. Η μελέτη καλύπτει το σύνολο της ενδοευρωπαϊκής μεταφορικής ικανότητας που προσφερόταν το 2014 και το 2019 και περιλαμβάνει τρέχουσες προβλέψεις για το 2021. Στη μελέτη προσδιορίζονται τα μερίδια των κύριων αεροπορικών εταιρειών κατά τα εν λόγω έτη και, επιπλέον, εξετάζεται ο πενταετής ρυθμός ανάπτυξης των σημαντικών αγορών στο διάστημα από το 2014 έως 2019, η συμβολή των κορυφαίων αεροπορικών εταιρειών στην εν λόγω ανάπτυξη και η συνολική ανάπτυξη σε δρομολόγια που εκτελούσαν οι αεροπορικές εταιρείες κατά το ίδιο χρονικό διάστημα. Η εξέταση αυτή επαναλαμβάνεται για τη διετή περίοδο έως το 2021, κατά τις τρέχουσες προβλέψεις. Όσον αφορά ειδικά την Πορτογαλία, στη μελέτη διαπιστώνεται ότι οι αερομεταφορείς χαμηλού κόστους συνεισέφεραν 44,3 % της ανάπτυξης του αριθμού θέσεων στο διάστημα από το 2014 έως το 2019, ενώ οι λοιπές αεροπορικές εταιρείες οι οποίες δεν είναι οι κορυφαίες αεροπορικές εταιρείες με βάση τον αερολιμένα συνεισέφεραν περαιτέρω ποσοστό 29,3 % της ανάπτυξης. Σύμφωνα με τη μελέτη, οι δύο κορυφαίες πορτογαλικές αεροπορικές εταιρείες με βάση τον αερολιμένα συνεισέφεραν μόλις το 26,4 % της ανάπτυξης που παρατηρείται κατά την εν λόγω πενταετή περίοδο. Στη μελέτη διαπιστώνεται ότι, όσον αφορά τη συνδεσιμότητα, οι αερομεταφορείς χαμηλού κόστους συνεισέφεραν εκ νέου περισσότερο κατά την ίδια πενταετή περίοδο, καθώς πρόσθεσαν 199 νέα δρομολόγια στα συνδυασμένα δίκτυά τους. Συγκριτικά, οι δύο κορυφαίοι πορτογαλικοί αερομεταφορείς μείωσαν συνολικά τον αριθμό των δρομολογίων τους κατά 12. Σε σχέση με τα ενδοευρωπαϊκά μη εσωτερικά δρομολόγια, αυτό σημαίνει +199 έναντι -10, αντίστοιχα. Κατά την έκθεση, η διαφορά αυτή είναι απογοητευτική για τους κορυφαίους αερομεταφορείς της Πορτογαλίας δεδομένου ότι ελέγχουν το 30 % της συνολικής αγοράς και το 65 % της εγχώριας αγοράς όσον αφορά τον αριθμό των θέσεων. Η μελέτη περιλαμβάνει επίσης πίνακα με τις προβλέψεις των αερομεταφορέων χαμηλού κόστους για την αύξηση του μεριδίου τους στην πορτογαλική αγορά κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Στη συνέχεια επτά διαπιστώσεων, η μελέτη καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η στήριξη των παραδοσιακών εθνικών αερομεταφορέων σε εθνικό επίπεδο δεν απέδωσε ιστορικά ούτε υψηλότερη ανάπτυξη ούτε μεγαλύτερη συνδεσιμότητα, επισημαίνεται δε ότι τούτο επιτεύχθηκε από τους πανευρωπαϊκούς αερομεταφορείς χαμηλού κόστους για περαιτέρω άνοιγμα των αγορών.

(106)

Τέλος, η Ryanair ενημερώνει ότι η Πορτογαλία συγκαταλέγεται στους στόχους επέκτασης του ομίλου Ryanair. Στο πλαίσιο αυτό, κατά την Ryanair, τα δρομολόγια στα οποία ο όμιλος Ryanair και η TAP Air Portugal ανταγωνίζονται έχουν οικονομική σημασία. Ειδικότερα, ο όμιλος Ryanair και η TAP Air Portugal θα ανταγωνίζονται σε διεθνή δρομολόγια προς σημαντικές πόλεις, συμπεριλαμβανομένων του Λονδίνου, του Βερολίνου, του Δουβλίνου, του Παρισιού, της Ρώμης, του Μιλάνου και της Βιέννης, τα οποία έχουν οικονομική σημασία καθώς συνδέουν την Πορτογαλία με τις μεγαλύτερες και πιο ευημερούσες πόλεις της Ευρώπης. Η Ryanair και η TAP Air Portugal θα ανταγωνίζονται επίσης σε εσωτερικά δρομολόγια τα οποία συνδέουν, για παράδειγμα, τη Λισαβόνα με την Ponta Delgada και την Terceira.

(107)

Στο ίδιο πλαίσιο της συμβολής στην επίτευξη σαφώς καθορισμένου σκοπού κοινού συμφέροντος, η Ryanair υποστηρίζει ότι η Επιτροπή δεν εξήγησε στην απόφαση κίνησης της διαδικασίας τον λόγο για τον οποίο η TAP Air Portugal είναι συστημική επιχείρηση και δεν χρησιμοποιεί καν το επίθετο «συστημικός». Κατά τη Ryanair, καθώς οι ευρωπαϊκές αεροπορικές εταιρείες εξέρχονται πλέον από την κρίση, η απώλεια μεταφορικής ικανότητας μιας αεροπορικής εταιρείας θα αντικατασταθεί ταχέως από άλλες αεροπορικές εταιρείες οι οποίες είναι διατεθειμένες να αναπτύξουν την πλεονάζουσα μεταφορική ικανότητά τους και να λειτουργήσουν πιο αποδοτικά.

(108)

Κατά την Ryanair, ακόμη και αν ορισμένες δραστηριότητες της TAP Air Portugal έχουν πραγματικά συστημικό χαρακτήρα, η Επιτροπή δεν προσδιόρισε αν οι εν λόγω συστημικές δραστηριότητες μπορούσαν να διατηρηθούν μειώνοντας το μέγεθος του ομίλου και μειώνοντας ή καταργώντας τις μη συστημικές ή τις ζημιογόνες δραστηριότητες. Συγκεκριμένα, κατά την Ryanair, άλλες αεροπορικές εταιρείες και πάροχοι υπηρεσιών μεταφορών διαδραματίζουν ήδη σημαντικό ρόλο στη συνδεσιμότητα της Πορτογαλίας και των περιφερειών της, μπορούν να παράσχουν την ίδια υπηρεσία με την TAP Air Portugal και θα μπορούσαν να αναλάβουν την υπηρεσία που παρέχει η TAP Air Portugal σε περίπτωση εξόδου της από την αγορά.

(109)

Συμπερασματικά, η Ryanair θεωρεί ότι η TAP Air Portugal τείνει να αντικατασταθεί από πιο αποδοτικές αεροπορικές εταιρείες οι οποίες εξυπηρετούν ήδη το κοινό συμφέρον. Επομένως, η αναδιάρθρωσή της δεν θα εξυπηρετεί το κοινό συμφέρον επειδή θα θέσει σε κίνδυνο την ως άνω διαδικασία.

(110)

Πρώτον, η Ryanair διαμαρτύρεται ότι η αιτιολογική σκέψη 73 και το τμήμα 2.3.3 της απόφασης κίνησης της διαδικασίας, που αναφέρονται στη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα, έχουν υποβληθεί σε σημαντική επεξεργασία και όλα τα χρηματοοικονομικά δεδομένα και τα χρονολογικά ορόσημα του σχεδίου αναδιάρθρωσης έχουν απαλειφθεί. Επομένως, η Ryanair δεν θα μπορέσει να διατυπώσει αναλυτικές παρατηρήσεις λόγω ανεπάρκειας πληροφοριών. Παρ’ όλα αυτά, Ryanair διατυπώνει το γενικό σχόλιο ότι τα προβλήματα της TAP Air Portugal απορρέουν από τη ραγδαία ανάπτυξη την οποία η TAP δεν μπόρεσε να αξιοποιήσει για την παραγωγή εσόδων που θα κάλυπταν το κόστος της, επειδή δεν ήταν επαρκώς ανταγωνιστική. Στο πλαίσιο αυτό, το σχέδιο της TAP Air Portugal να αυξήσει εκ νέου τη μεταφορική ικανότητα μόλις αποκατασταθεί η ομαλότητα στην αγορά φαίνεται ότι συνιστά επανάληψη της αποτυχημένης στρατηγικής που οδήγησε εξαρχής στις δυσχέρειες που αντιμετωπίζει η TAP Air Portugal.

(111)

Κατά την Ryanair, η εξακρίβωση της εκπλήρωσης της εν λόγω προϋπόθεσης θα απαιτούσε να συγκριθούν οι διάφορες διαθέσιμες επιλογές προκειμένου να προσδιοριστεί η λιγότερο στρεβλωτική επιλογή. Ωστόσο, στην απόφαση κίνησης της διαδικασίας, η Επιτροπή δεν παρουσίασε ούτε συνέκρινε την ενίσχυση με άλλες επιλογές περιέχουσες ή μη κρατική ενίσχυση και, ως εκ τούτου, δεν εξακρίβωσε αν η ενίσχυση ήταν κατάλληλη.

(112)

Όσον αφορά την αναλογικότητα της ενίσχυσης αναδιάρθρωσης, η Ryanair ισχυρίζεται ότι η απόφαση κίνησης της διαδικασίας δεν περιέχει στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι η TAP SGPS επιχείρησε να αντλήσει ιδιωτικά κεφάλαια. Κατά την Ryanair, δεδομένου ότι δεν αποδεικνύεται η αδυναμία πρόσβασης της TAP SGPS στις χρηματοπιστωτικές αγορές πριν από τη χορήγηση της ενίσχυσης, η αδυναμία πρόσβασής της στις εν λόγω αγορές μετά τη χορήγηση της ενίσχυσης φαίνεται ακόμη πιο αμφίβολη. Επιπλέον, η Ryanair υποστηρίζει ότι η TAP SGPS θα πρέπει να είναι σε θέση να αντλήσει ιδιωτικά κεφάλαια μετά τη λήψη των σχετικών με το μετοχικό κεφάλαιο μέτρων και, επομένως, το απόθεμα ασφαλείας ύψους […] εκατ. EUR θα είναι υπερβολικό. Η Ryanair διαμαρτύρεται επίσης για την έλλειψη επαρκών χρηματοοικονομικών στοιχείων στην απόφαση κίνησης της διαδικασίας ώστε τα ενδιαφερόμενα μέρη να μπορούν να αξιολογήσουν λεπτομερώς τον αναλογικό χαρακτήρα του ποσού της ενίσχυσης.

(113)

Η Ryanair επικρίνει το γεγονός ότι στην απόφαση κίνησης της διαδικασίας δεν αιτιολογείται το γιατί η Πορτογαλία τεκμαίρει ότι βαθμολογία B- από την Standard & Poor’s θα καταστήσει τον δανεισμό στις χρηματοπιστωτικές αγορές αδύνατο. Κατά την Ryanair, η Πορτογαλία δεν περιέγραψε καμία συγκεκριμένη αποτυχημένη απόπειρα της TAP να εξασφαλίσει χρηματοδότηση ούτε εξηγεί τον λόγο για τον οποίο δεν ήταν διαθέσιμη η παροχή εξασφαλίσεων για τη λήψη δανείου. Κατά την άποψη της Ryanair, το χαρτοφυλάκιο αερολιμενικών χρονοθυρίδων και άλλα περιουσιακά στοιχεία της TAP Air Portugal θα αποτελούσαν σημαντική εξασφάλιση.

(114)

Όσον αφορά τον καταμερισμό των βαρών, η Ryanair εκφράζει τον προβληματισμό της για το γεγονός ότι ο εναπομένων ιδιώτης μέτοχος (HPGB) θα τύχει ευνοϊκής μεταχείρισης. Κατά την Ryanair, η απόφαση κίνησης της διαδικασίας δεν περιείχε κανένα πραγματικό στοιχείο το οποίο θα παρείχε στην Ryanair τη δυνατότητα να υποβάλει παρατηρήσεις σχετικά με την πλήρωση της προϋπόθεσης του καταμερισμού των βαρών εκ μέρους της HPGB και, κατά μείζονα λόγο, άλλων ενδιαφερόμενων μερών της TAP SGPS.

(115)

Η Ryanair συμφωνεί με τη διαπίστωση της Επιτροπής ότι τα μέτρα για τον περιορισμό των στρεβλώσεων του ανταγωνισμού δεν είναι δικαιολογημένα και φαίνονται ανεπαρκή, ακόμη και βάσει των ανεπαρκών πληροφοριών που περιέχονται στην απόφαση κίνησης της διαδικασίας.

(116)

Όσον αφορά την απελευθέρωση χρονοθυρίδων, η Ryanair ισχυρίζεται ότι το τεράστιο μέγεθος της χορηγούμενης ενίσχυσης και τα ανεπαρκή επίπεδα ίδιας συμμετοχής συνηγορούν υπέρ εκποιήσεων χρονοθυρίδων που θα βαίνουν πολύ πέραν του επιπέδου των εκποιήσεων της Lufthansa (47).

(117)

Κατά την Ryanair, οι εκποιήσεις χρονοθυρίδων στον αερολιμένα της Λισαβόνας στην ίδια έκταση με τις εκποιήσεις χρονοθυρίδων στην απόφαση που αφορούσε τη Lufthansa (24 χρονοθυρίδες ημερησίως) δεν θα βλάψει τη συνδεσιμότητα της Πορτογαλίας (μεταξύ άλλων προς τη Βραζιλία) ή τις δραστηριότητες κομβικού αερολιμένα της TAP Air Portugal (π.χ. καθιστώντας τα δρομολόγιά της μη αποδοτικά). Η Ryanair θεωρεί ότι, εάν η TAP Air Portugal μπορέσει να διατηρήσει χρονοθυρίδες τις οποίες δεν θα είναι σε θέση να χρησιμοποιήσει λόγω, για παράδειγμα, απώλειας κυκλοφορίας ή μείωσης του στόλου, αυτό θα ισοδυναμεί με συσσώρευση σπανίζοντα πόρου και, επομένως, οι εκποιήσεις χρονοθυρίδων θα πρέπει να είναι τουλάχιστον αναλογικά ίσες με τη μείωση του στόλου της TAP Air Portugal. Επιπλέον, η ζήτηση χρονοθυρίδων από βιώσιμες αεροπορικές εταιρείες στους αερολιμένες της Λισαβόνας και του Πόρτο θα είναι υψηλή.

(118)

Προς τούτο, η Ryanair προτείνει στην Επιτροπή να εξετάσει το κατάλληλο μέγεθος για την TAP Air Portugal, το οποίο θα παράσχει στην Πορτογαλία επαρκή συνδεσιμότητα, και να μην αποκλείσει το ενδεχόμενο το κατάλληλο μέγεθος της TAP Air Portugal να ισοδυναμεί με την έξοδό της από την αγορά. Κατά την άποψη της Ryanair, η Επιτροπή δεν θα πρέπει να αποκλείσει εξαρχής το σενάριο στο οποίο η TAP Air Portugal θα παρέχει μόνον υπηρεσίες μεγάλων αποστάσεων ενώ άλλες αεροπορικές εταιρείες (συμπεριλαμβανομένων των εταιρειών χαμηλού κόστους) θα λειτουργούν ως εταίροι συνεκμετάλλευσης ή ακόμη θα εκτελούν εκ των πραγμάτων τα δρομολόγια προς τη Λισαβόνα που εκτελεί επί του παρόντος η TAP Air Portugal.

(119)

Τέλος, όσον αφορά το πάγωμα της μεταφορικής ικανότητας και τη μείωση των δραστηριοτήτων, η Ryanair ισχυρίζεται ότι στην απόφαση κίνησης της διαδικασίας δεν διερευνάται επαρκώς το σενάριο περιορισμού του μεγέθους.

(120)

Καταρχάς, η EAA υποστηρίζει ότι, με την έγκριση του νόμου για τον κρατικό προϋπολογισμό για το 2021, τον Νοέμβριο του 2020, στον οποίο η πορτογαλική κυβέρνηση πρόβλεψε ποσό 500 εκατ. EUR για την οικονομική ενίσχυση της TAP SGPS, το πορτογαλικό Δημόσιο δεσμεύτηκε να διαθέσει κρατικούς πόρους, πράγμα το οποίο, κατά την EAA, συνιστά κρατική ενίσχυση μη κοινοποιηθείσα στην Επιτροπή.

(121)

Η EAA διαμαρτύρεται για τη διακριτική μεταχείριση υπέρ της TAP SGPS, καθώς το Δημόσιο παρείχε χρηματοδοτική στήριξη προκειμένου να συνδράμει την TAP SGPS κατά την αναδιάρθρωσή της. Ως γενική πληροφορία, η EAA ενημερώνει ότι έχει ζητήσει επανειλημμένως αναλογική στήριξη από την Πορτογαλία. Παρά τις προσπάθειες της EAA και την παρουσίαση των πλεονεκτημάτων για την οικονομία, η Πορτογαλία αρνήθηκε να εξετάσει τα πραγματικά γεγονότα και δεν χορήγησε καμία ουσιαστική συνδρομή.

(122)

Η EAA ενημερώνει επίσης ότι μετέφερε συνολικά περισσότερους από 1,4 εκατ. επιβάτες στις 8 500 πτήσεις που εκτέλεσε, εκ των οποίων 430 000 επιβάτες (ήτοι το 30 % του συνολικού αριθμού των επιβατών που ταξίδεψαν αεροπορικώς κατά το εν λόγω διάστημα) σε πτήσεις από/προς την Πορτογαλία. Η EAA ήταν η πρώτη πορτογαλική αεροπορική εταιρεία η οποία ξεκίνησε έκτακτες πτήσεις προς τη βόρεια Βραζιλία και, όταν η TAP Air Portugal ξεκίνησε τακτικές πτήσεις προς την εν λόγω περιοχή και πρόσφερε πολύ χαμηλές τιμές στους διοργανωτές ταξιδίων, η EAA βρήκε νέες ευκαιρίες. Το 2020, λόγω της πανδημίας COVID-19, η κύρια δραστηριότητα της EAA μετατοπίστηκε στις έκτακτες πτήσεις.

(123)

Κατά την EAA, στόχος της ενίσχυσης αναδιάρθρωσης είναι η παροχή στήριξης ρευστότητας για την εφαρμογή του σχεδίου αναδιάρθρωσης και την εξισορρόπηση της αρνητικής καθαρής θέσης της TAP SGPS. Ωστόσο, η επίμαχη ενίσχυση είναι διαρθρωμένη κυρίως ως μετοχικό κεφάλαιο και εν μέρει ως εγγύηση, η οποία θα μετατραπεί επίσης σε μετοχικό κεφάλαιο στο πιο δυσμενές σενάριο, εάν δεν επιτευχθεί πρόσβαση στις κεφαλαιαγορές. Το εν λόγω μέσο ενίσχυσης δεν φαίνεται κατάλληλο, καθώς βαίνει πέραν του αναγκαίου μέτρου. Ένα λιγότερο στρεβλωτικό μέσο, με τη μορφή χρηματοοικονομικής εγγύησης που δεν θα είχε τον χαρακτήρα μετοχικού κεφαλαίου, θα αρκούσε για να διευκολυνθεί η πρόσβαση στις κεφαλαιαγορές και να αποκατασταθούν, κατ’ αυτόν τον τρόπο, η ρευστότητα και η φερεγγυότητα της TAP SGPS. Με τον τρόπο αυτό, η TAP SGPS θα υποχρεωνόταν να αναζητήσει δικές της μεθόδους χρηματοδότησης και, επομένως, να επιτύχει επίσης τους στόχους της ίδιας συμμετοχής.

(124)

Η EAA συμμερίζεται τους προβληματισμούς που διατύπωσε η Επιτροπή στα προκαταρκτικά πορίσματά της σχετικά με την αναλογικότητα της ενίσχυσης και, ειδικότερα, το επαρκές επίπεδο ίδιας συμμετοχής της TAP SGPS. Επιπλέον, η EAA διατυπώνει τον προβληματισμό της για το γεγονός ότι η Πορτογαλία προβλέπει ήδη την αποκατάσταση ζημιών βάσει του άρθρου 107 παράγραφος 2 στοιχείο β) της ΣΛΕΕ.

(125)

Όπως και η Ryanair, η EAA διαμαρτύρεται επίσης για την υπερβολική επεξεργασία της απόφασης κίνησης της διαδικασίας, η οποία καθιστά αδύνατη την υποβολή ουσιαστικών παρατηρήσεων σχετικά με την αναλογικότητα του μέτρου.

(126)

Η EAA συμμερίζεται τον προβληματισμό της Επιτροπής ότι η παύση ζημιογόνων δραστηριοτήτων δεν επαρκεί για την αντιμετώπιση των στρεβλώσεων του ανταγωνισμού που δημιουργεί η ενίσχυση αναδιάρθρωσης και υποστηρίζει ότι τα μέτρα που προτείνει η πορτογαλική κυβέρνηση στο σχέδιο αναδιάρθρωσης δεν επαρκούν για την αντιμετώπιση των στρεβλώσεων του ανταγωνισμού που δημιουργεί η ενίσχυση. Κατά την άποψη της EAA, απαιτούνται συνολικότερα μέτρα για τον περιορισμό των στρεβλώσεων του ανταγωνισμού λαμβανομένου υπόψη του μεγέθους της ενίσχυσης που χορηγείται υπέρ της TAP Air Portugal. Προς τούτο, η EAA προσδιόρισε σειρά μέτρων τα οποία θα πρέπει να εξεταστούν σωρευτικά ως αναγκαία για τον περιορισμό των στρεβλώσεων του ανταγωνισμού που δημιουργεί ενίσχυση αυτού του μεγέθους και είδους και με αυτά τα χαρακτηριστικά.

(127)

Η EAA διατυπώνει επίσης συγκεκριμένες προτάσεις όσον αφορά τα μέτρα για τον περιορισμό των στρεβλώσεων του ανταγωνισμού. Ειδικότερα, κατά την EAA, η TAP Air Portugal θα πρέπει να μειώσει το μερίδιό της σε δρομολόγια τα οποία εκτελεί επίσης η EAA και να συνάψει συμφωνίες συνεκμετάλλευσης με την EAA σε πτήσεις από την Πορτογαλία προς το Σάο Τομέ και Πρίνσιπε και προς τη Γουινέα Μπισάου. Η EAA ενημερώνει ότι είναι η μόνη πορτογαλική αεροπορική εταιρεία η οποία εκτελεί συνεχώς απευθείας πτήσεις προς το Σάο Τομέ και Πρίνσιπε από το 2008. Επιπλέον, από τα Χριστούγεννα του 2013 και για τα επόμενα τρία έτη, η TAP Air Portugal ανέστειλε τις πτήσεις προς τη Γουινέα Μπισάου για λόγους ασφαλείας και κατά το διάστημα αυτό η EAA ήταν η μόνη πορτογαλική αεροπορική εταιρεία η οποία ήταν σε θέση να διασφαλίσει τη σύνδεση μεταξύ των χωρών αυτών και τελικώς προς τον πορτογαλόφωνο κόσμο. Επιπλέον, η EAA υποστηρίζει ότι η Επιτροπή θα πρέπει να ζητήσει από την TAP Air Portugal να δεσμευτεί ότι δεν θα εφαρμόσει πρακτικές εξοντωτικής τιμολόγησης στα δρομολόγια προς το Σάο Τομέ και Πρίνσιπε και τη Γουινέα Μπισάου στα οποία η TAP Air Portugal και η EAA θα είναι ανταγωνιστές.

(128)

Η EAA ζητεί να επιβληθεί στην TAP Air Portugal η υποχρέωση να μην χρησιμοποιήσει την κρατική ενίσχυση για να δημιουργήσει νέα δρομολόγια σε σύγκριση με εκείνα που εκτελούσε πριν από την πανδημία και να παραιτηθεί από συχνότητες πτήσεων σε αποδοτικούς προορισμούς. Επιπλέον, η EAA προτείνει να υποχρεωθεί η TAP Air Portugal να μειώσει κατά 1/3 τις χρονοθυρίδες της σε καθορισμένους αποδοτικούς προορισμούς προκειμένου να παρασχεθεί δυνατότητα εισόδου στην αγορά σε άλλες αεροπορικές εταιρείες, συμπεριλαμβανομένης της EAA. Επιπροσθέτως, η EAA θεωρεί ότι η TAP Air Portugal πρέπει να ακυρώσει όλα τα δρομολόγια τα οποία ξεκίνησε κατά τη διάρκεια της πανδημίας.

(129)

Εξάλλου, η EAA ζητεί από την Επιτροπή να εξετάσει δύο περαιτέρω δεσμεύσεις: πρώτον, τη δέσμευση ότι η TAP Air Portugal δεν θα επεκταθεί σε νέες δραστηριότητες, όπως φορτίο και επιβάτες, μεταξύ άλλων με την Portugalia, και, δεύτερον ότι η TAP Air Portugal θα εξέλθει από την αγορά έκτακτων πτήσεων και δεν θα προσφέρει ναυλωμένες πτήσεις σε διοργανωτές ταξιδίων ή σε άλλους πελάτες (π.χ. για αθλητικές ομάδες).

(130)

Η EAA θεωρεί θετική την πρόθεση της TAP Air Portugal να μειώσει τη μεταφορική ικανότητα ως προς τον αριθμό των αεροσκαφών και προτείνει να αναλάβει επιπλέον η TAP Air Portugal τη δέσμευση να μην αποκτήσει κανένα νέο αεροσκάφος για διάστημα τουλάχιστον πέντε ετών για την επέκταση του στόλου της.

(131)

Γενικότερα, η EAA διατυπώνει επίσης την άποψή της σχετικά με τον ανταγωνισμό στον τομέα των αεροπορικών εταιρειών στην Πορτογαλία. Κατά την EAA, η Πορτογαλία θα έπρεπε να διευκολύνει την είσοδο νέων ανταγωνιστών και την επέκταση των υφιστάμενων μικρών ανταγωνιστών παρέχοντας έγκριση σε μικρότερους φορείς εκμετάλλευσης στα κύρια δρομολόγια φορτίου που επί του παρόντος εκτελεί η TAP Air Portugal, ώστε και άλλες (πορτογαλικές) εταιρείες να μπορούν να ανταγωνίζονται στα εν λόγω δρομολόγια.

(132)

Εξαιρουμένου του εμπορικού επιμελητηρίου του Πόρτο, οι λοιποί ενδιαφερόμενοι τρίτοι εξέφρασαν τη στήριξή τους στην κρατική παρέμβαση υπέρ της TAP SGPS. Τα στοιχεία που προσκόμισαν άλλοι ενδιαφερόμενοι τρίτοι αποδεικνύουν ότι η TAP Air Portugal διασφαλίζει όντως τη βελτίωση της συνδεσιμότητας και του ανταγωνισμού. Επιχειρηματικοί εταίροι και κρατικοί φορείς τόνισαν ειδικότερα τα ακόλουθα σημεία:

(133)

Το εμπορικό επιμελητήριο του Πόρτο παραπέμπει στη δήλωση της Πορτογαλίας ότι η TAP Air Portugal είναι πυλώνας της πορτογαλικής οικονομίας, ειδικότερα λόγω της συμβολής της στην ανάπτυξη του κλάδου του τουρισμού στη χώρα. Ωστόσο, κατά τη γνώμη του εμπορικού επιμελητηρίου του Πόρτο, ο πληθυσμός, η οικονομική δραστηριότητα και ο κλάδος του τουρισμού δεν συγκεντρώνονται μόνο στη Λισαβόνα αλλά και στις νήσους Αζόρες και Μαδέρα καθώς και στον βορρά και τον νότο της χώρας. Στο πλαίσιο αυτό, το εμπορικό επιμελητήριο του Πόρτο επικρίνει το γεγονός ότι η εδαφική συνοχή και η εξυπηρέτηση του κλάδου του τουρισμού ολόκληρης της χώρας φαίνεται να απουσιάζουν από το σχέδιο αναδιάρθρωσης, παρότι αναφέρθηκαν, τουλάχιστον, κατά τον χρόνο της ενίσχυσης διάσωσης.

(134)

Στο έγγραφό του, το εμπορικό επιμελητήριο του Πόρτο αναγνωρίζει τη σημασία του κομβικού αερολιμένα της Λισαβόνας. Κατά τη γνώμη του, η αεροπορική συνδεσιμότητα και η προστασία των οικονομικών δραστηριοτήτων, συμπεριλαμβανομένης αυτής του κλάδου του τουρισμού, επιτυγχάνονται με τον καλύτερο τρόπο με δύο μέσα. Πρώτον, οι χρονοθυρίδες της TAP Air Portugal θα πρέπει να διατεθούν σε εταιρεία χωρίς υποχρεώσεις και συμφέροντα σε άλλες εταιρείες. Έτσι θα διασφαλιστεί η εκτέλεση από την Πορτογαλία των πτήσεων μεγάλων αποστάσεων στις οποίες η γεωγραφική θέση της χώρας παρέχει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και χωρίς τις οποίες οι κάτοικοι της Πορτογαλίας θα ζημιωθούν. Δεύτερον, θα πρέπει να παρασχεθεί στήριξη για την προσέλκυση δρομολογίων σε ανταγωνιστική αγορά (μέσω διαγωνισμού ανοικτού σε ενδιαφερόμενους φορείς εκμετάλλευσης) σε εθνικές και ευρωπαϊκές πτήσεις.

(135)

Επιπλέον, το εμπορικό επιμελητήριο του Πόρτο συμμερίζεται τις αμφιβολίες που διατύπωσε η Επιτροπή. Επισημαίνει, ειδικότερα, ότι οι μειώσεις μισθών των υπαλλήλων του δικαιούχου φαίνεται να είναι προσωρινές, καθώς η συλλογική σύμβαση εργασίας δεν καταργήθηκε, αλλά απλώς ανεστάλη. Ισχυρίζεται επίσης ότι οι ιστορικές επιδόσεις της TAP SGPS (και της TAP Air Portugal) όσον αφορά τα αποτελέσματα και τις εξελίξεις του μετοχικού κεφαλαίου κατά τα τελευταία 11 έτη δεν είναι τέτοιες ώστε να μπορεί εύλογα να υποτεθεί ότι η συμμετοχή τους στο σχέδιο αναδιάρθρωσης θα είναι υψηλότερη.

(136)

Όσον αφορά τη σχέση μεταξύ των εθνικών αερολιμένων, το εμπορικό επιμελητήριο Πόρτο επισημαίνει ότι, αντίθετα με την κατάσταση στους αερολιμένες του Πόρτο και του Φάρο όπου η παρουσία της TAP Air Portugal είναι μικρή, η TAP Air Portugal κατέχει δεσπόζουσα θέση στον αερολιμένα της Λισαβόνας, εις βάρος των δύο άλλων εθνικών αερολιμένων, καθώς και των πληθυσμών και των οικονομικών δραστηριοτήτων που εξυπηρετούνται και εξαρτώνται από αυτούς.

(137)

Οι πορτογαλικές αρχές τονίζουν ότι, από τα 40 ενδιαφερόμενα μέρη που απάντησαν στην απόφαση κίνησης της διαδικασίας, μόνον τρία υπέβαλαν αρνητικές παρατηρήσεις διατυπώνοντας προβληματισμούς όσον αφορά τη χορήγηση ενίσχυσης αναδιάρθρωσης υπέρ της TAP SGPS. Η μεγάλη πλειονότητα των παρατηρήσεων που παραλήφθηκαν επιβεβαίωσαν τη σημασία της TAP SGPS και την αναγκαιότητα διασφάλισης της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητάς της. Συνεπώς, οι πορτογαλικές αρχές τονίζουν ότι η ενίσχυση αναδιάρθρωσης υπέρ της TAP SGPS συμβάλλει προφανώς στην επίτευξη σαφώς καθορισμένου στόχου κοινού συμφέροντος, καθώς θεωρούν ότι, όπως διαπιστώθηκε στην απόφαση κίνησης της διαδικασίας, η TAP Air Portugal διαδραματίζει αναμφίβολα καθοριστικό ρόλο στη συνδεσιμότητα της Πορτογαλίας και στην πορτογαλική οικονομία. Η στενή σχέση της TAP Air Portugal με τον κλάδο του τουρισμού στην Πορτογαλία, ο οποίος είχε μεγάλη σημασία για την οικονομία και την ανάκαμψη της χώρας μετά την κρίση του 2008, θα έχει καθοριστική σημασία μετά την πανδημία COVID-19. Οι υπηρεσίες που παρέχει η TAP Air Portugal διασφαλίζουν συνδεσιμότητα με τις πορτογαλόφωνες χώρες και με χώρες στις οποίες υπάρχουν σημαντικές πορτογαλικές κοινότητες και δεν μπορούν να υποκατασταθούν εύκολα από άλλους αερομεταφορείς, και ειδικότερα από αερομεταφορείς χαμηλού κόστους.

(138)

Αντίθετα προς όσα υποστηρίζει η Ryanair, άλλες αεροπορικές εταιρείες παρέχουν ορισμένες συνδέσεις μεγάλων αποστάσεων από τη Λισαβόνα, αλλά με περιορισμένη συχνότητα και σε λιγοστούς προορισμούς. Η Delta εκτέλεσε πτήσεις από και προς τη Βοστόνη για σύντομο χρονικό διάστημα το 2019 και μόνο κατά τις περιόδους αιχμής, ενώ η TAP Air Portugal παρέχει την υπηρεσία καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους και συνέχισε να το πράττει καθ’ όλη τη διάρκεια της κρίσης. Ομοίως, η United εκτέλεσε πτήσεις από και προς την Ουάσινγκτον μόνο κατά τη θερινή περίοδο και δεν διατήρησε την υπηρεσία, ενώ η TAP Air Portugal συνέχισε να εκτελεί πτήσεις προς τη συγκεκριμένη πόλη. Όσον αφορά τη Νέα Υόρκη, η Delta εκτελούσε καθημερινή πτήση καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, αλλά κατά τη διάρκεια της κρίσης μείωσε την υπηρεσία σε τρεις πτήσεις εβδομαδιαίως, ενώ η TAP Air Portugal διατήρησε διπλή καθημερινή υπηρεσία, συνεχίζοντας την παροχή βασικής συνδεσιμότητας για την Πορτογαλία. Η United έχει καθημερινή πτήση η οποία διατηρήθηκε, αλλά τόσο η United όσο και η TAP Air Portugal είναι μέλη της Star Alliance και, επομένως, η United επωφελείται συνδεσιμότητας στις πτήσεις μικρών αποστάσεων της TAP Air Portugal, και τούτο συμβάλλει στη διατήρησή τους. Το ίδιο ισχύει για τις πτήσεις της Air Canada από το Τορόντο και το Μόντρεαλ. Η κατάργηση των δραστηριοτήτων της TAP Air Portugal στον κομβικό αερολιμένα της Λισαβόνας θα έθετε σε κίνδυνο και αυτές τις υπηρεσίες της Star Alliance.

(139)

Επιπλέον, οι παρατηρήσεις της Ryanair περιέχουν πλείονες ανακρίβειες, οι οποίες μπορούν να παραπλανήσουν την Επιτροπή κατά την αξιολόγησή της. Για παράδειγμα, η SATA Air Açores δεν εκτελεί πτήσεις μεταξύ των Αζορών και της ηπειρωτικής Πορτογαλίας (μόνον η Azores Airlines εκτελεί τέτοιες πτήσεις) και δεν υπάρχουν ακτοπλοϊκές συνδέσεις με τις αυτόνομες περιφέρειες των Αζορών και της Μαδέρας. Με εξαίρεση, και σε περιορισμένο βαθμό, όσον αφορά τις εσωτερικές πτήσεις στην ηπειρωτική χώρα, το μεγαλύτερο μέρος των υπηρεσιών που παρέχει η TAP Air Portugal δεν μπορούν να υποκατασταθούν από σιδηροδρομικό δίκτυο υψηλής ταχύτητας, εταιρείες υπεραστικών λεωφορείων ή ανύπαρκτες ακτοπλοϊκές συνδέσεις, κυρίως διότι τα εν λόγω μέσα μεταφορών δεν είναι διαθέσιμα για τους προορισμούς στους οποίους εκτελεί πτήσεις η TAP Air Portugal.

(140)

Οι πορτογαλικές αρχές παρατηρούν ότι καμία άλλη αεροπορική εταιρεία που εκτελεί πτήσεις προς και από την Πορτογαλία δεν διαδραματίζει ισοδύναμο ρόλο, ο οποίος δεν είναι δυνατόν να διασφαλιστεί από εναλλακτικές αεροπορικές εταιρείες στο εγγύς μέλλον. Τόσο η Ryanair όσο και η EAA παρέλειψαν να λάβουν υπόψη το ζήτημα αυτό, όταν συνέκριναν τη δραστηριότητα της TAP Air Portugal με εκείνη αεροπορικής εταιρείας χαμηλού κόστους που εκτελεί μόνον εξαιρετικά αποδοτικές συνδέσεις ή με εκείνη αερομεταφορέα που εκτελεί κυρίως ναυλωμένες πτήσεις και παρέχει υπηρεσίες πλήρους μίσθωσης (ACMI: αεροσκάφος, πλήρωμα, συντήρηση, ασφάλιση), η οποία ελάχιστα εξυπηρετεί το δημόσιο συμφέρον. Αντίθετα προς όσα υποδηλώνουν οι παρατηρήσεις της, η Ryanair δεν συνιστά εναλλακτική δυνατότητα της TAP Air Portugal. Όπως προαναφέρθηκε, το καλοκαίρι του 2019, […] εκ των […] προορισμών που πρότεινε η TAP Air Portugal από τη Λισαβόνα δεν εξυπηρετούνταν από οποιαδήποτε άλλη αεροπορική εταιρεία, η δε πλειονότητα αυτών ήταν συνδέσεις μεγάλων αποστάσεων με τη Βόρεια και τη Νότια Αμερική καθώς και με την Αφρική.

(141)

Παρότι είναι ορθό να επισημαίνεται ότι η Ryanair και TAP Air Portugal ανταγωνίζονται σε ορισμένα διεθνή δρομολόγια σε πλείονες μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις, υπενθυμίζεται ότι η Ryanair ανταγωνίζεται την TAP Air Portugal μόνο στα πιο αποδοτικά δρομολόγια και δεν παρέχει καμία σύνδεση μεγάλων αποστάσεων. Η έξοδος της TAP Air Portugal από την αγορά θα άφηνε αποδοτικά δρομολόγια μικρών αποστάσεων στην Ryanair και θα απομάκρυνε έναν ανταγωνιστή από τις διηπειρωτικές συνδέσεις προς τη Λισαβόνα. Επομένως, κατ’ ουσίαν, το αποτέλεσμα θα είναι η μείωση του ανταγωνισμού τόσο σε ελκυστικά όσο και σε λιγότερο ελκυστικά δρομολόγια.

(142)

Στην περίπτωση της EAA, επισημαίνεται ότι η αεροπορική εταιρεία δεν κατέχει σημαντική θέση στην πορτογαλική αγορά, καθώς πρόκειται για μικρό αερομεταφορέα με 7 αεροσκάφη ο οποίος επικεντρώνεται στην παροχή υπηρεσιών (πλήρους μίσθωσης, με παροχή αεροσκάφους, συντήρησης, πληρώματος και ασφάλισης) σε άλλες αεροπορικές εταιρείες και έκτακτες πτήσεις, που δεν συνιστούν αγορές στις οποίες η TAP Air Portugal κατέχει σημαντική θέση. Η EAA δεν διαθέτει την παρουσία, τους πόρους ή την οργάνωση που απαιτούνται για να αντικαταστήσει αεροπορική εταιρεία όπως την TAP Air Portugal (για παράδειγμα, η EAA δεν διαθέτει επαρκείς ικανότητες πώλησης και διανομής ή πόρους).

(143)

Παρότι από τις παρατηρήσεις της EAA προκύπτει κάποια προβλεπόμενη ανάπτυξη του στόλου (η οποία δεν γνωστοποιήθηκε στις πορτογαλικές αρχές καθώς συνιστά εμπιστευτική πληροφορία της EAA), δεν θεωρείται πιθανό ότι ο στόλος της EAA θα αποκτήσει μέγεθος συγκρίσιμο εκείνου της TAP Air Portugal. Καθώς είναι αερομεταφορέας μικρού μεγέθους, χωρίς σημαντική παρουσία στον αερολιμένα της Λισαβόνας, οι επενδύσεις που απαιτούνται για να μπορέσει η EAA να αντικαταστήσει την TAP Air Portugal είναι σημαντικές και είναι εξαιρετικά απίθανο να επιτευχθούν στο εγγύς μέλλον. Λαμβανομένης υπόψη της επικέντρωσης της EAA στην παροχή υπηρεσιών ACMI σε άλλους αερομεταφορείς, συμπεριλαμβανομένης της TAP Air Portugal, οι πορτογαλικές αρχές παρατηρούν ότι η επιτυχημένη αναδιάρθρωση της TAP Air Portugal θα μπορούσε δυνητικώς να σημαίνει πρόσθετες συμφωνίες παροχής υπηρεσιών μεταξύ των δύο αυτών εταιρειών.

(144)

Οι πορτογαλικές αρχές επανέλαβαν το συμπέρασμά τους ότι, λαμβανομένων υπόψη της προηγούμενης προβληματικής κατάστασης της TAP SGPS και του αντικτύπου της πανδημίας COVID-19, η κρατική ενίσχυση, με τη μορφή μετοχικού κεφαλαίου, παρέχει καλύτερη χρηματοοικονομική δομή στην TAP SGPS για την ενίσχυση του ισολογισμού της.

(145)

Σε σχέση με τις παρατηρήσεις της Ryanair και της EAA, οι πορτογαλικές αρχές τονίζουν ότι, σύμφωνα με το σημείο 58 των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση, τα κράτη μέλη είναι ελεύθερα να επιλέξουν τη μορφή της ενίσχυσης αναδιάρθρωσης. Στο πλαίσιο αυτό, δεν υποχρεούνται να διενεργήσουν εξαντλητική σύγκριση όλων των διαθέσιμων επιλογών. Θα πρέπει να αξιολογήσουν τη φύση των δυσχερειών που αντιμετωπίζει ο δικαιούχος και να επιλέξουν κατάλληλα μέσα για την αντιμετώπισή τους. Οι πορτογαλικές αρχές πραγματοποίησαν εκτενή τέτοια αξιολόγηση, την οποία υπέβαλαν στην εκτίμηση της Επιτροπής. Τα μέτρα κρατικής ενίσχυσης που κοινοποίησε η Πορτογαλία σχεδιάστηκαν κατά τρόπον ώστε να παρασχεθεί στήριξη ρευστότητας στην εφαρμογή των μέτρων του σχεδίου αναδιάρθρωσης και να αντιμετωπιστεί η αρνητική καθαρή θέση της TAP SGPS.

(146)

Ειδικότερα, η TAP SGPS συσσώρευσε αρνητικά ίδια κεφάλαια ύψους […] εκατ. EUR στο διάστημα από το 2006 έως το 2015, κυρίως λόγω […]. Λαμβανομένης υπόψη της βαρύτητας της αεροπορικής δραστηριότητας στα έσοδα της TAP SGPS, […]. Όσον αφορά την TAP Air Portugal, παρότι η εταιρεία βρισκόταν σε τροχιά ανάπτυξης από επιχειρησιακής απόψεως, λόγω της έναρξης διαδικασίας μετασχηματισμού, η TAP Air Portugal δεν είχε κατορθώσει ακόμη να μειώσει σημαντικά το κόστος της σε σύγκριση με τους ανταγωνιστές της και εμφάνιζε συστηματικά χαμηλότερη κερδοφορία λόγω χαμηλότερης αποδοτικότητας και έκτακτων εξόδων.

(147)

Επιπλέον, η διαδικασία μετασχηματισμού διακόπηκε λόγω της πανδημίας COVID-19 και της επακόλουθης οικονομικής κρίσης, η οποία είχε ως αποτέλεσμα οξεία κρίση ρευστότητας που κατέληξε, το 2020, στη χορήγηση ενίσχυσης διάσωσης από τις πορτογαλικές αρχές. Ήδη στα τέλη του 2020, η ανάλυση ρευστότητας της TAP Air Portugal υποδείκνυε σαφώς ότι, χωρίς κρατική ενίσχυση, η TAP Air Portugal θα κατέγραφε σημαντικά αρνητική ταμειακή κατάσταση το 2021 και το 2022, ελλείψει ανάκαμψης της αγοράς.

(148)

Δεδομένου ότι οι κεφαλαιαγορές δεν ήταν διαθέσιμες για δανειζόμενες αεροπορικές εταιρείες όπως η TAP SGPS, το 2020 η μόνη διαθέσιμη επιλογή ήταν η προσφυγή σε κρατική χρηματοδότηση. Η διοίκηση της TAP SGPS […]. Ωστόσο, οι αγορές χρηματοδότησης χρέους είχαν κλείσει σε μεγάλο βαθμό για τις αεροπορικές εταιρείες μετά την εκδήλωση της πανδημίας COVID-19, τα δε χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, γενικά, μείωσαν δραστικά τα πιστωτικά όριά τους προς τον τομέα. Προκειμένου να μεγιστοποιήσει τη ρευστότητα, η TAP Air Portugal επιχείρησε να πωλήσει τα αεροσκάφη τα οποία ανήκαν στην εταιρεία ([…]). Άλλα περιουσιακά στοιχεία […].

(149)

Επί του παρόντος, πριν από την αυξανόμενη κρατική ενίσχυση και παρά τις προσπάθειες της TAP SGPS και τις συζητήσεις με χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη, η TAP SGPS δεν θα μπορέσει να αντλήσει πρόσθετα κεφάλαια από ιδιωτικές αγορές υπό τις παρούσες συνθήκες και οπωσδήποτε όχι πριν από την έγκριση του σχεδίου αναδιάρθρωσης. Μοναδική βιώσιμη πηγή χρηματοδότησης (ή μοναδικός πάροχος εγγύησης χρηματοδότησης) για την εταιρεία είναι πλέον το πορτογαλικό Δημόσιο, το οποίο είναι επίσης ο κύριος μέτοχος της εταιρείας.

(150)

Στο πλαίσιο αυτό, λαμβάνοντας υπόψη τη μη διαθεσιμότητα κεφαλαιαγορών στο παρόν στάδιο για τη χρηματοδότηση της TAP SGPS και την καθαρή θέση και την κατάσταση ρευστότητας της εταιρείας, οι πορτογαλικές αρχές καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η κρατική στήριξη, με τη μορφή μετοχικού κεφαλαίου, παρέχει καλύτερη δομή χρηματοδότησης στην TAP SGPS για την ενίσχυση του ισολογισμού της. Επιπλέον, σε συνδυασμό με την εφαρμογή των μέτρων που προβλέπονται στο σχέδιο αναδιάρθρωσης (συγκεκριμένα, εκείνα που αφορούν τον στόλο, το δίκτυο και το κόστος αναδιάρθρωσης), η κρατική ενίσχυση αναμένεται να διευκολύνει την πρόσβαση της TAP SGPS ή της TAP Air Portugal στις κεφαλαιαγορές στο διάστημα από […].

(151)

Παρά την τρέχουσα αβεβαιότητα της πορείας ανάκαμψης της ζήτησης σε συνδυασμό με την κατάσταση της πανδημίας, οι πορτογαλικές αρχές επαναλαμβάνουν ότι οι χρηματοοικονομικές προβλέψεις που περιέχονται στο σχέδιο αναδιάρθρωσης βασίζονται σε εύρωστες παραδοχές, οι οποίες θα μπορούσαν να θεωρηθούν ακόμη και συντηρητικές. Το σχέδιο αναδιάρθρωσης υποθέτει προοπτικές ανάκαμψης της ζήτησης, από άποψη αριθμού μεταφερόμενων επιβατών, οι οποίες είναι γενικά χαμηλότερες από τις προβλέψεις της IATA. Ομοίως, η πορεία προς τα έσοδα στο σχέδιο αναδιάρθρωσης ξεκινά από χαμηλότερο σημείο το 2021 σε σύγκριση με τις προβλέψεις για τους επιβάτες. Το σχέδιο αναδιάρθρωσης ενσωματώνει επίσης κάποια ευελιξία για την προσαρμογή της μεταφορικής ικανότητας και των δραστηριοτήτων του δικαιούχου ανάλογα με την προβλέψιμη ζήτηση, με παράλληλη τήρηση της δέσμευσης όσον αφορά τον μέγιστο στόλο.

(152)

Η χρηματοοικονομική αξιολόγηση και οι προβλέψεις καταδεικνύουν ότι τα προβλεπόμενα μέτρα αναδιάρθρωσης, με τη στήριξη της ενίσχυσης, θα παράσχουν στην TAP SGPS τη δυνατότητα να επιτύχει […]. Οι προβλέψεις δείχνουν απόδοση ιδίων κεφαλαίων περίπου […] % το 2024 και το 2025, κατά το πέρας της περιόδου αναδιάρθρωσης. Οι αναμενόμενες αποδόσεις υποστηρίζουν το επιχείρημα ότι το σχέδιο αναδιάρθρωσης θα διασφαλίσει τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του δικαιούχου. Συγκεκριμένα, οι εν λόγω αποδόσεις είναι ευνοϊκές όταν συγκρίνονται με το κόστος (ευκαιρίας) ιδίων κεφαλαίων σε διάφορους τομείς της οικονομίας στην Πορτογαλία (10,9 %) και στον τομέα των αεροπορικών μεταφορών (8,5 %). Άλλοι βασικοί δείκτες του δικαιούχου, όπως η ΑΑΚ και ο δείκτης ενεργητικού προς ίδια κεφάλαια […], και παραμένουν εύρωστοι ακόμη και σε δυσμενές σενάριο.

(153)

Επιπλέον, η εκποίηση επιχειρηματικών δραστηριοτήτων που καταγράφουν ζημίες και μη βασικών επιχειρηματικών δραστηριοτήτων που περιγράφονται στο σχέδιο αναδιάρθρωσης, και συγκεκριμένα της M&E Brasil, θα διασφαλίσει ότι περαιτέρω ζημίες οι οποίες προκύπτουν από τις εν λόγω δραστηριότητες δεν θα θίξουν την ανάκαμψη. Λαμβανομένων υπόψη των ανωτέρω, η Πορτογαλική Δημοκρατία επαναλαμβάνει ότι το σχέδιο αναδιάρθρωσης καταρτίστηκε προκειμένου να αντιμετωπιστούν συγκεκριμένα οι δυσκολίες του παρελθόντος της TAP SGPS και να διασφαλιστεί η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητά της.

(154)

Όσον αφορά την αναλογικότητα της ενίσχυσης, οι πορτογαλικές αρχές υποστηρίζουν ότι ο δικαιούχος επιδίωξε να εξασφαλίσει από τα ενδιαφερόμενα μέρη πρόσθετες πηγές ίδιας συμμετοχής, και συγκεκριμένα εκείνες που αφορούν πρόσθετες δεσμεύσεις υποβολής προσφορών για μισθώσεις αεροσκαφών, καθώς και σημαντικές παραιτήσεις από την είσπραξη οφειλών εκ μέρους ομολογιούχων, οι οποίες θα πρέπει να θεωρηθούν καταμερισμός των βαρών με τους υφιστάμενους πιστωτές του δικαιούχου. Ακόμη και αν ληφθούν υπόψη μόνον οι πρόσθετες μισθώσεις αεροσκαφών, το επίπεδο ίδιας συμμετοχής στο κόστος αναδιάρθρωσης αυξάνεται σε […] %. Το εν λόγω επίπεδο ίδιας συμμετοχής θα πρέπει να θεωρηθεί επαρκές στη συγκεκριμένη περίπτωση της TAP SGPS και στο πλαίσιο της πανδημίας COVID-19, δεδομένου ότι οι κατευθυντήριες αρχές για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση προβλέπουν πιο ευέλικτη και προσαρμοσμένη εφαρμογή των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις ειδικότερα σε εξαιρετικές περιστάσεις.

(155)

Οι προτάσεις της Ryanair σχετικά με τη δυνητική χρήση εξασφαλίσεων δεν είναι εφικτές στην περίπτωση της TAP SGPS. Όσον αφορά τους ισχυρισμούς της Ryanair ότι η έλλειψη πρόσβασης σε κεφαλαιαγορές χρησιμοποιείται για τη διόγκωση της ενίσχυσης μέσω αποθέματος ασφαλείας ύψους […] εκατ. EUR, το εν λόγω αποθεματικό ασφαλείας προβλέφθηκε αρχικά μόνον ως προληπτικό μέτρο στο αρχικό σχέδιο αναδιάρθρωσης, αλλά δεν λαμβάνεται πλέον υπόψη.

(156)

Οι πορτογαλικές αρχές περιέγραψαν τις πρόσφατες προσπάθειες της TAP SGPS για τη βελτίωση του δείκτη ιδίας συμμετοχής της, οι οποίες περιλαμβάνουν τα εξής: i) επιδίωξη πρόσθετων πηγών νέας χρηματοδότησης παρά τις τρέχουσες εξωγενείς προκλήσεις και τις συνθήκες της αγοράς· ii) εξασφάλιση της στήριξης υφιστάμενων παρόχων δανειακής χρηματοδότησης· και iii) εξέταση του ενδεχομένου εισόδου νέων επενδυτών. Μετά την έκδοση της απόφασης κίνησης της διαδικασίας, η TAP Air Portugal κατόρθωσε να εξασφαλίσει πρόσθετες δεσμεύσεις χρηματοδότησης ύψους […] εκατ. EUR σε νέες συμβάσεις μισθώσεων αεροσκαφών το 2021 και το 2022, επιπλέον των δεσμεύσεων χρηματοδοτικών μισθώσεων ύψους […] εκατ. EUR που περιλαμβάνονταν ήδη στο σχέδιο αναδιάρθρωσης. Συνεπώς, το συνολικό ποσό της ίδιας συμμετοχής που απορρέει από τη μίσθωση αεροσκαφών βάσει νομικών δεσμεύσεων που συνήφθηκαν με τους εκμισθωτές αυξήθηκε τελικά σε […] εκατ. EUR. Επιπλέον, η TAP SGPS κατόρθωσε να εξασφαλίσει τη στήριξη υφιστάμενων παρόχων δανειακής χρηματοδότησης, επιτυγχάνοντας σημαντικές παραιτήσεις από εισπράξεις οφειλών, χάρη στις οποίες θα αποφύγει την ενεργοποίηση δικαιωμάτων πώλησης και πρόωρης εξόφλησης που θα είχαν σοβαρές συνέπειες για τη ρευστότητα του δικαιούχου.

(157)

Όσον αφορά τον καταμερισμό των βαρών, είναι σημαντικό να ληφθεί υπόψη το πλαίσιο στο οποίο το πορτογαλικό Δημόσιο απέκτησε, από την AGW, μετοχές που αντιπροσωπεύουν το 22,5 % του μετοχικού κεφαλαίου της TAP SGPS και εισήλθε, άμεσα, στο μετοχικό κεφάλαιο της TAP SGPS. Η συναλλαγή αυτή συμφωνήθηκε με σκοπό να αποτραπεί το αδιέξοδο στις διαπραγματεύσεις σχετικά με τη χορήγηση του δανείου διάσωσης στην TAP SGPS και να καταστεί δυνατή η επείγουσα εφαρμογή του.

(158)

Τη δεδομένη στιγμή, τα μέρη δεν μπορούσαν να προβλέψουν το τελικό ποσό της ενίσχυσης αναδιάρθρωσης, το οποίο προσαρμόστηκε λόγω της παρατεταμένης διάρκειας της πανδημίας, και, επομένως, ούτε την πραγματική επιβάρυνση που θα έπρεπε να αναλάβουν οι μέτοχοι στο πλαίσιο του καταμερισμού των βαρών. Στο πλαίσιο αυτό, […] ([…] % […]).

(159)

Επιπλέον, και για την αποφυγή του ως άνω σεναρίου, η HPGB […] %. […]. Κατά την Πορτογαλία, αυτό θα συνιστά συμμετοχή της HPGB στον καταμερισμό των βαρών, καθώς η HPGB δεν θα επωφεληθεί από τυχόν μελλοντικά κέρδη της αξίας του δικαιούχου ως αποτέλεσμα της εισφοράς μετοχικού κεφαλαίου από το Δημόσιο.

(160)

Η Επιτροπή θα αξιολογήσει, καταρχάς, αν τα μέτρα που θα ληφθούν για τη χρηματοδότηση του σχεδίου αναδιάρθρωσης της TAP SGPS, και συγκεκριμένα το δάνειο διάσωσης ύψους 1,2 δισεκατ. EUR που πρόκειται να μετατραπεί σε μετοχικό κεφάλαιο, η εγγύηση του Δημοσίου ύψους […] εκατ. EUR σε δάνειο ύψους […] εκατ. EUR το οποίο πρόκειται να αντικατασταθεί με μετοχικό κεφάλαιο, καθώς και η άμεση εισφορά μετοχικού κεφαλαίου ύψους […] εκατ. EUR που πρόκειται να πραγματοποιηθεί το 2022, συνεπάγονται κρατική ενίσχυση κατά την έννοια του άρθρου 107 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ και, σε περίπτωση καταφατικής απάντησης, αν η εν λόγω ενίσχυση είναι νόμιμη και συμβατή με την εσωτερική αγορά.

(161)

Σύμφωνα με το άρθρο 107 παράγραφος 1 της ΣΛΛΕ, «[ε]νισχύσεις που χορηγούνται υπό οποιαδήποτε μορφή από τα κράτη ή με κρατικούς πόρους και που νοθεύουν ή απειλούν να νοθεύσουν τον ανταγωνισμό διά της ευνοϊκής μεταχειρίσεως ορισμένων επιχειρήσεων ή ορισμένων κλάδων παραγωγής είναι ασυμβίβαστες με την εσωτερική αγορά, κατά το μέτρο που επηρεάζουν τις μεταξύ των κρατών μελών συναλλαγές, εκτός αν οι Συνθήκες ορίζουν άλλως».

(162)

Για τον χαρακτηρισμό ενός μέτρου ως κρατικής ενίσχυσης κατά την έννοια του άρθρου 107 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ πρέπει να πληρούνται σωρευτικά οι ακόλουθες προϋποθέσεις: i) το μέτρο πρέπει να καταλογίζεται στο κράτος και να χρηματοδοτείται με κρατικούς πόρους· ii) το μέτρο πρέπει να παρέχει πλεονέκτημα στον αποδέκτη του· iii) το εν λόγω πλεονέκτημα πρέπει να είναι επιλεκτικό· και iv) το μέτρο πρέπει να νοθεύει ή να απειλεί να νοθεύσει τον ανταγωνισμό και να επηρεάζει τις συναλλαγές μεταξύ κρατών μελών. Επομένως, πρέπει να εξεταστεί χωριστά αν τα μέτρα μπορούν να χαρακτηριστούν ενίσχυση.

(163)

Τα μέτρα περιλαμβάνουν διοικητικές πράξεις και δημόσιες αποφάσεις και θα χρηματοδοτηθούν από τον κρατικό προϋπολογισμό (αιτιολογική σκέψη 42).

(164)

Επομένως, για τους σκοπούς του άρθρου 107 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ, τα μέτρα περιλαμβάνουν κρατικούς πόρους και η απόφαση λήψης των εν λόγω μέτρων καταλογίζεται στο πορτογαλικό Δημόσιο.

(165)

Η Επιτροπή παρατηρεί ότι η Πορτογαλία κοινοποίησε τα μέτρα ως μέτρα που συνιστούν κρατική ενίσχυση. Η δήλωση αυτή δεν απαλλάσσει την Επιτροπή από την υποχρέωση να εξετάσει η ίδια κατά πόσον τα μέτρα εμπεριέχουν κρατική ενίσχυση και, ειδικότερα, κατά πόσον ευνοούν τον δικαιούχο υπό την έννοια ότι φορέας της αγοράς ο οποίος θα κατείχε μετοχές σε κατάσταση όσο το δυνατόν παραπλήσια εκείνης την Πορτογαλίας δεν θα λάμβανε παρόμοια απόφαση και δεν θα χορηγούσε τα ίδια μέτρα υπό τους ίδιους όρους, πέραν των τυχόν αναμενόμενων πλεονεκτημάτων λόγω της ιδιότητάς του ως φορέα δημόσιας εξουσίας (52).

(166)

Η Επιτροπή πρέπει να εξετάσει αν τα μέτρα μπορούν να χαρακτηριστούν ενίσχυση υπό την έννοια ότι παρέχουν οικονομικό πλεονέκτημα στον δικαιούχο (53). Η ύπαρξη τέτοιου πλεονεκτήματος μπορεί να συναχθεί και να διαπιστωθεί από το γεγονός ότι ο δικαιούχος δεν μπορεί να εξασφαλίσει κεφάλαια ούτε να αντλήσει δανειακή χρηματοδότηση υπό όρους της αγοράς χωρίς δημόσια στήριξη (αιτιολογική σκέψη 39, υποσημείωση 31). Ομοίως, από την αξιολόγηση του κατά πόσον φορέας της αγοράς σε κατάσταση όσο το δυνατόν παραπλήσια εκείνης του DGTF ή της Parpública θα χορηγούσε την ίδια χρηματοδότηση (στο εξής: κριτήριο του φορέα της οικονομίας της αγοράς) προκύπτει ότι η επίμαχη δημόσια χρηματοδότηση παρέχει πλεονέκτημα σε σύγκριση με όρους της αγοράς.

(167)

Ως εκ τούτου, τα μέτρα παρέχουν χρηματοδότηση την οποία ο δικαιούχος δεν μπορεί και δεν θα μπορούσε να εξασφαλίσει στην αγορά. Φορέας της αγοράς σε κατάσταση όσο το δυνατόν παραπλήσια εκείνης του DGTF ή της Parpública δεν θα χορηγούσε παρόμοια χρηματοδότηση.

(168)

Επομένως, τα μέτρα παρέχουν οικονομικό πλεονέκτημα στον δικαιούχο κατά την έννοια του άρθρου 107 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ.

(169)

Τα μέτρα πρόκειται να χορηγηθούν μέσω της άσκησης διακριτικής ευχέρειας για ad hoc ποσό καθορισμένο διά παραπομπής στις ειδικές ανάγκες του σχεδίου αναδιάρθρωσης του δικαιούχου (αιτιολογικές σκέψεις 38 έως 43). Η δημόσια χρηματοδότηση δεν είναι, είτε ως προς τα μέσα είτε ως προς το ποσό της, μέρος ευρύτερου, γενικού, μέτρου οικονομικής πολιτικής με σκοπό την παροχή στήριξης σε επιχειρήσεις σε συγκρίσιμη νομική και οικονομική κατάσταση οι οποίες δραστηριοποιούνται στον τομέα των αεροπορικών μεταφορών ή σε άλλους τομείς της οικονομίας. Όπως έχει αποφανθεί το Δικαστήριο, σε περίπτωση ατομικής ενίσχυσης, βάσει της διαπίστωσης του οικονομικού πλεονεκτήματος μπορεί, καταρχήν, να τεκμαίρεται ο επιλεκτικός χαρακτήρας του μέτρου (54). Αυτό ισχύει ανεξάρτητα από το αν υπάρχουν φορείς εκμετάλλευσης στις συναφείς αγορές που βρίσκονται σε συγκρίσιμη πραγματική και νομική κατάσταση.

(170)

Επομένως, τα μέτρα είναι επιλεκτικά κατά την έννοια του άρθρου 107 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ.

(171)

Ο τομέας των υπηρεσιών αεροπορικής μεταφοράς επιβατών ή φορτίου στον οποίο δραστηριοποιείται ο δικαιούχος είναι ανοικτός στον ανταγωνισμό και στις συναλλαγές μεταξύ κρατών μελών. Και άλλες αεροπορικές εταιρείες οι οποίες διαθέτουν άδεια εκμετάλλευσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση παρέχουν υπηρεσίες αεροπορικών μεταφορών και συνδέουν τα αεροδρόμια της Πορτογαλίας, και ειδικότερα τη Λισαβόνα, με άλλες πόλεις της Ένωσης. Επομένως, υποστηρίζοντας τη συνέχιση της λειτουργίας των υπηρεσιών αεροπορικών μεταφορών που παρέχει ο δικαιούχος, τα μέτρα μπορούν να επηρεάσουν τις συναλλαγές μεταξύ κρατών μελών.

(172)

Μέσω της παροχής πρόσβασης σε χρηματοδότηση υπό όρους που δεν θα μπορούσε να εξασφαλίσει διαφορετικά στην αγορά, η δημόσια χρηματοδότηση μπορεί να βελτιώσει τη θέση του δικαιούχου σε σχέση με άλλες επιχειρήσεις, πραγματικούς ή δυνητικούς ανταγωνιστές, οι οποίες δεν έχουν πρόσβαση σε παρόμοια κρατική ενίσχυση εκ μέρους της Πορτογαλίας ή οι οποίες πρέπει να χρηματοδοτήσουν τις δραστηριότητές τους υπό όρους της αγοράς.

(173)

Ως εκ τούτου, τα κοινοποιηθέντα μέτρα μπορεί να νοθεύουν ή να απειλούν να νοθεύσουν τον ανταγωνισμό και να επηρεάζουν τις συναλλαγές μεταξύ κρατών μελών.

(174)

Λαμβανομένων υπόψη των ανωτέρω, η Επιτροπή καταλήγει στο συμπέρασμα ότι τα κοινοποιηθέντα μέτρα υπέρ της TAP SGPS συνιστούν κρατική ενίσχυση κατά την έννοια του άρθρου 107 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ.

(175)

Μετά την ακύρωση από το Γενικό Δικαστήριο, στις 19 Μαΐου 2021, της αρχικής απόφασης για την ενίσχυση διάσωσης (αιτιολογική σκέψη 2), το Γενικό Δικαστήριο ανέστειλε τα αποτελέσματα της απόφασης, βάσει του άρθρου 264 παράγραφος 2 της ΣΛΕΕ, έως ότου η Επιτροπή εκδώσει νέα απόφαση εντός διαστήματος δύο μηνών. Στις 16 Ιουλίου 2021 η Επιτροπή εξέδωσε νέα απόφαση με την οποία ενέκρινε την ενίσχυση διάσωσης που χορηγήθηκε υπέρ της TAP SGPS η οποία κοινοποιήθηκε στις 8 Ιουνίου 2020, με αποτέλεσμα η ενίσχυση διάσωσης υπέρ της TAP SGPS να πρέπει να θεωρηθεί νόμιμη.

(176)

Σύμφωνα με την αιτιολογική σκέψη 16 της αρχικής απόφασης για την ενίσχυση διάσωσης, η ενίσχυση διάσωσης έως μέγιστο ποσό 1,2 δισεκατ. EUR, με μορφή δανείου ή συνδυασμού δανείου και εγγυήσεων δανείου, επρόκειτο να εξοφληθεί εντός έξι μηνών από την ημερομηνία εκταμίευσης της πρώτης δόσης, εκτός εάν η Πορτογαλία υπέβαλε στην Επιτροπή σχέδιο αναδιάρθρωσης προς έγκριση πριν από τη λήψη της εν λόγω προθεσμίας. Στις 10 Δεκεμβρίου 2020, ήτοι εντός έξι μηνών από την έγκριση της ενίσχυσης διάσωσης από την Επιτροπή με την αρχική απόφαση για την ενίσχυση διάσωσης, η Πορτογαλία υπέβαλε στην Επιτροπή σχέδιο αναδιάρθρωσης. Ως εκ τούτου, σύμφωνα με το σημείο 55 στοιχείο δ) σημείο ii) των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση, η έγκριση της ενίσχυσης διάσωσης και η περίοδος εξόφλησης παρατάθηκαν αυτομάτως έως ότου η Επιτροπή εκδώσει τελική απόφαση σχετικά με το σχέδιο αναδιάρθρωσης και την ενίσχυση.

(177)

Στις παρατηρήσεις της σχετικά με την απόφαση κίνησης της διαδικασίας, η EAA υποστηρίζει ότι, με την έγκριση του νόμου για τον κρατικό προϋπολογισμό για το 2021, τον Νοέμβριο του 2020, στον οποίο η πορτογαλική κυβέρνηση πρόβλεψε ποσό 500 εκατ. EUR για την οικονομική ενίσχυση της TAP SGPS, η Πορτογαλία χορήγησε παράνομη ενίσχυση στην TAP SGPS (αιτιολογική σκέψη 120). Υπενθυμίζεται ότι η πρόβλεψη και μόνον της διάθεσης κεφαλαίων για ειδικό σκοπό στον εθνικό προϋπολογισμό δεν ισοδυναμεί με τη χορήγηση ενίσχυσης. Προκειμένου να θεωρηθεί ότι η ενίσχυση τέθηκε σε εφαρμογή, πρέπει το δικαίωμα είσπραξης της στήριξης, η οποία χορηγείται μέσω κρατικών πόρων, να αναγνωρίζεται στον δικαιούχο από την εφαρμοστέα εθνική νομοθεσία, και τούτο δεν ισχύει στην περίπτωση του προβλεπόμενου στον προϋπολογισμό ποσού των 500 εκατ. EUR.

(178)

Όσον αφορά τα προαναφερθέντα κεφάλαια, η Πορτογαλία εξήγησε ότι δεν εξέδωσε την αναγκαία εκτελεστική πράξη και ότι η δημοσιονομική διάταξη δεν εκτελέστηκε ώστε να καταστούν οι εν λόγω πόροι διαθέσιμοι στην TAP SGPS ή να έχει η TAP SGPS δικαίωμα να τους εισπράξει. Ως εκ τούτου, η Πορτογαλία δεν χορήγησε ενίσχυση αναδιάρθρωσης κατά παράβαση του άρθρου 108 παράγραφος 3 της ΣΛΕΕ.

(179)

Συνεπώς, η Πορτογαλία εκπλήρωσε την υποχρέωση αναστολής που προβλέπεται στο άρθρο 108 παράγραφος 3 της ΣΛΕΕ και η ενίσχυση αναδιάρθρωσης υπέρ της TAP SGPS συνιστά νόμιμη κρατική ενίσχυση.

(180)

Βάσει του άρθρου 107 παράγραφος 3 στοιχείο γ) της ΣΛΕΕ, η Επιτροπή δύναται να εγκρίνει ενισχύσεις για την προώθηση της ανάπτυξης ορισμένων οικονομικών δραστηριοτήτων ή οικονομικών περιοχών, εφόσον δεν αλλοιώνουν τους όρους των συναλλαγών κατά τρόπο αντίθετο προς το κοινό συμφέρον.

(181)

Επομένως, για να κριθεί συμβατή με την εσωτερική αγορά σύμφωνα με τη διάταξη αυτή, μια κρατική ενίσχυση πρέπει να πληροί δύο προϋποθέσεις, η πρώτη εκ των οποίων έγκειται στο ότι η ενίσχυση πρέπει να έχει ως σκοπό την προώθηση της αναπτύξεως ορισμένων οικονομικών δραστηριοτήτων ή οικονομικών περιοχών, ενώ η δεύτερη, η οποία έχει αρνητική διατύπωση, συνίσταται στο ότι η ενίσχυση δεν πρέπει να αλλοιώνει τους όρους των συναλλαγών κατά τρόπο αντίθετο προς το κοινό συμφέρον. Τα ανωτέρω ισχύουν με την επιφύλαξη του ότι οι αποφάσεις που εκδίδει η Επιτροπή βάσει της διάταξης αυτής πρέπει να διασφαλίζουν την τήρηση του δικαίου της Ένωσης (55).

(182)

Λαμβανομένης υπόψη της κοινοποίησης και των πληροφοριών που συλλέχθηκαν κατά τη διάρκεια της επίσημης έρευνας σχετικά με την ενίσχυση αναδιάρθρωσης, δεν προκύπτει ότι η ενίσχυση αναδιάρθρωσης ή οι όροι που συνδέονται με αυτήν ή οι οικονομικές δραστηριότητες που διευκολύνονται από την ενίσχυση θα μπορούσαν να συνεπάγονται παράβαση σχετικής διάταξης του δικαίου της Ένωσης. Ειδικότερα, το μέτρο για τον περιορισμό των στρεβλώσεων του ανταγωνισμού που συνίσταται σε μεταβίβαση χρονοθυρίδων στον αερολιμένα της Λισαβόνας βασίζεται στους κανόνες που ορίζονται στο δίκαιο της Ένωσης (αιτιολογικές σκέψεις 96 και 295) και ο νέος κάτοχος των χρονοθυρίδων πρέπει να δεσμευτεί να συμμορφώνεται με την ισχύουσα εργατική νομοθεσία της Ένωσης [αιτιολογική σκέψη 88 στοιχείο δ)]. Επιπλέον, η αιτίαση της EAA ότι η ενίσχυση παραβιάζει την αρχή της απαγόρευσης των διακρίσεων που προβλέπεται στη ΣΛΕΕ (αιτιολογική σκέψη 121) είναι αβάσιμη. Στο δίκαιο της Ένωσης, η αρχή της ίσης μεταχείρισης δεν αποκλείει τη χορήγηση ad hoc ενίσχυσης αναδιάρθρωσης βάσει του άρθρου 107 παράγραφος 3 στοιχείο γ) της ΣΛΕΕ. Εν πάση περιπτώσει, η Επιτροπή παρατηρεί ότι η θέση του δικαιούχου διαφέρει αντικειμενικά από εκείνη των άλλων αεροπορικών εταιρειών που εκτελούν πτήσεις στην Πορτογαλία ή πτήσεις προς και από την Πορτογαλία, υπό το πρίσμα τόσο της επιλεξιμότητας για τη λήψη ενίσχυσης βάσει των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση όσο και των συνεπειών που θα έχει η κατάρρευσή του. Ως εκ τούτου, εναπόκειται στην Πορτογαλία να χορηγήσει ενίσχυση αναδιάρθρωσης μόνο στον δικαιούχο και όχι σε άλλες αεροπορικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στο εν λόγω κράτος μέλος βάσει του άρθρου 107 παράγραφος 3 στοιχείο γ) της ΣΛΕΕ. Εξάλλου, η Επιτροπή δεν απέστειλε αιτιολογημένη γνώμη στην Πορτογαλία σχετικά με ενδεχόμενη παράβαση του δικαίου της Ένωσης σε σχέση με την παρούσα υπόθεση ούτε έλαβε οποιαδήποτε καταγγελία ή πληροφορία που θα μπορούσε να υποδηλώνει ότι η κρατική ενίσχυση, οι όροι που συνδέονται με αυτήν ή οι οικονομικές δραστηριότητες που διευκολύνονται από την ενίσχυση ενδέχεται να αντιβαίνουν σε σχετικές διατάξεις του δικαίου της Ένωσης, πλην των άρθρων 107 και 108 της ΣΛΕΕ.

(183)

Η Πορτογαλία θεωρεί ότι η ενίσχυση αναδιάρθρωσης μπορεί να κριθεί συμβατή με την εσωτερική αγορά βάσει των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση.

(184)

Λαμβανομένων υπόψη της φύσης και των σκοπών της επίμαχης κρατικής ενίσχυσης και των ισχυρισμών των πορτογαλικών αρχών, η Επιτροπή θα αξιολογήσει αν η προβλεπόμενη στήριξη της ενίσχυσης αναδιάρθρωσης είναι σύμφωνη με τις σχετικές διατάξεις των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση. Στις κατευθυντήριες γραμμές για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση, η Επιτροπή καθορίζει τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες κρατική ενίσχυση για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση μη χρηματοπιστωτικών προβληματικών επιχειρήσεων μπορεί να θεωρηθεί συμβατή με την εσωτερική αγορά βάσει του άρθρου 107 παράγραφος 3 στοιχείο γ) της ΣΛΕΕ.

(185)

Όταν εξετάζει αν η ενίσχυση αναδιάρθρωσης έχει δυσμενείς συνέπειες στους όρους των συναλλαγών σε βαθμό που θα αντέβαινε στο κοινό συμφέρον, η Επιτροπή εφαρμόζει κριτήριο εξισορρόπησης σύμφωνα με το άρθρο 107 παράγραφος 3 στοιχείο γ) της ΣΛΕΕ και τις κατευθυντήριες γραμμές για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση. Στο πλαίσιο της εφαρμογής του εν λόγω κριτηρίου, υπό την προϋπόθεση ότι ο δικαιούχος είναι επιλέξιμος για τη χορήγηση ενίσχυσης αναδιάρθρωσης, η Επιτροπή σταθμίζει τις θετικές συνέπειες της ενίσχυσης για την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων τις οποίες προορίζεται να υποστηρίξει η ενίσχυση με τις αρνητικές συνέπειες που δημιουργεί ο αντίκτυπος της κρατικής ενίσχυσης στον ανταγωνισμό και στις συναλλαγές μεταξύ των κρατών μελών, εκτιμώντας ειδικότερα τον τρόπο με τον οποίο το μέτρο ενίσχυσης ελαχιστοποιεί τις στρεβλώσεις του ανταγωνισμού και των συναλλαγών (ανάγκη κρατικής παρέμβασης, καταλληλότητα, αναλογικότητα, διαφάνεια της ενίσχυσης, αρχή της εφάπαξ ενίσχυσης και μέτρα για τον περιορισμό των στρεβλώσεων του ανταγωνισμού).

(186)

Προκειμένου να είναι επιλέξιμος για τη χορήγηση ενίσχυσης αναδιάρθρωσης, ο δικαιούχος πρέπει να μπορεί να χαρακτηριστεί προβληματική επιχείρηση κατά την έννοια του τμήματος 2.2 των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση. Ειδικότερα, στο σημείο 20 των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση εξηγείται ότι η επιχείρηση θεωρείται προβληματική όταν, εάν δεν υπάρξει παρέμβαση από το κράτος, οδηγείται προς σχεδόν βέβαιη οικονομική εξαφάνιση βραχυπρόθεσμα ή μεσοπρόθεσμα. Αυτό θα συμβεί όταν συντρέχει τουλάχιστον μία από τις περιστάσεις που περιγράφονται στο σημείο 20 στοιχεία α) έως δ) των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση.

(187)

Όπως εξηγήθηκε στην απόφαση κίνησης της διαδικασίας (αιτιολογικές σκέψεις 15 έως 22), η TAP SGPS εμφάνιζε αρνητική καθαρή θέση περίπου […] εκατ. EUR στο τέλος του 2019. Έκτοτε, η χρηματοοικονομική κατάσταση της TAP SGPS επιδεινώθηκε. Σύμφωνα με τους ενοποιημένους λογαριασμούς της TAP SGPS του 2020, η συνολική αρνητική καθαρή θέση αυξήθηκε στο επίπεδο των […] δισεκατ. EUR. Η TAP Air Portugal είχε επίσης αρνητική καθαρή θέση το 2020, ίση με […] δισεκατ. EUR (αιτιολογική σκέψη 26). Από τα στοιχεία αυτά προκύπτει ότι η TAP SGPS και η TAP Air Portugal έχουν απολέσει τουλάχιστον το ήμισυ του εγγεγραμμένου μετοχικού κεφαλαίου τους και, επομένως, αμφότερες οι εταιρείες μπορούν να χαρακτηριστούν προβληματικές επιχειρήσεις βάσει του σημείου 20 στοιχείο α) των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση.

(188)

Σύμφωνα με το σημείο 21 των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση, νεοσύστατη επιχείρηση δεν είναι επιλέξιμη για ενίσχυση διάσωσης. Ο δικαιούχος δεν είναι νεοσύστατη επιχείρηση για τους σκοπούς των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση, καθώς ιδρύθηκε το 2003, ήτοι πριν από περισσότερα από τρία έτη (βλέπε αιτιολογική σκέψη 8).

(189)

Κατά το σημείο 22 των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση, εταιρεία που ανήκει ή έχει εξαγορασθεί από ευρύτερο επιχειρηματικό όμιλο δεν είναι καταρχήν επιλέξιμη για ενισχύσεις αναδιάρθρωσης, εκτός εάν μπορεί να αποδειχθεί ότι η εταιρεία έχει εγγενείς δυσχέρειες οι οποίες δεν έχουν προκύψει από την αυθαίρετη κατανομή των δαπανών στο εσωτερικό του ομίλου και ότι οι δυσχέρειες αυτές είναι τόσο σοβαρές ώστε να μην μπορούν να αντιμετωπιστούν από τον ίδιο τον όμιλο.

(190)

Στη δεύτερη απόφαση για την ενίσχυση διάσωσης (αιτιολογικές σκέψεις 113 έως 128), η Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η TAP SGPS ανήκε σε ευρύτερο επιχειρηματικό όμιλο κατά τον χρόνο κοινοποίησης της ενίσχυσης διάσωσης στις 9 Ιουνίου 2020. Αφενός, δεν υπήρχαν στοιχεία που να αποδεικνύουν αυθαίρετη κατανομή των δαπανών μεταξύ των TAP SGPS, AGW και Parpública, με την οποία οι μητρικές εταιρείες επιβάρυναν με τεχνητό τρόπο την TAP SGPS κατά το σχετικό χρονικό διάστημα. (Επιπλέον, από τις αιτιολογικές σκέψεις 19 έως 22 της παρούσας απόφασης προκύπτει ότι οι δυσχέρειες που αντιμετωπίζει η TAP SGPS δεν είναι αποτέλεσμα αυθαίρετης κατανομής των δαπανών στο εσωτερικό ομίλου και ότι αφορούν ειδικά τον τομέα των αεροπορικών μεταφορών και τους σχετικούς τομείς στους οποίους δραστηριοποιείται.) Αφετέρου, η κοινοπραξία AGW, ως δεύτερος μεγαλύτερος μέτοχος ο οποίος κατείχε το 45 % της TAPSGPS, ήταν εταιρεία περιορισμένης ευθύνης ελεγχόμενη από μεμονωμένους μετόχους, τον David Neeleman, ο οποίος έλεγχε το 50 % των μετοχών της AGW, μέσω της DGN Corporation (40 %) και της Global Azulair Projects, SGPS, SA (10 %), και του Humberto Pedrosa, ο οποίος κατείχε το 50 % της AGW, μέσω της εταιρείας HPGB, SGPS, SA. Η καθεαυτό εταιρική μορφή της κοινοπραξίας AGW ήταν ανεξάρτητη και δεν είχε σχέση με την ιδιωτική περιουσία των δύο έμμεσων μετόχων της, των φυσικών προσώπων D. Neeleman και H. Pedrosa, οι οποίοι δεν ευθύνονταν προσωπικά για τις υποχρεώσεις της κοινοπραξίας AGW. Ως εκ τούτου, οι δύο προαναφερθέντες έμμεσοι ιδιώτες μέτοχοι, φυσικά πρόσωπα, δεν μπορούσαν να ευθύνονται, με την προσωπική περιουσία τους, για τις οικονομικές δυσχέρειες που αντιμετώπιζε η TAP SGPS.

(191)

Όπως διαπίστωσε η Επιτροπή στη δεύτερη απόφαση για την ενίσχυση διάσωσης (αιτιολογική σκέψη 127), οι από κοινού ελέγχοντες μέτοχοι, εκτός της Parpública (του Δημοσίου), δεν διέθεταν τις αναγκαίες ικανότητες για να ανταποκριθούν στις εκτιμώμενες ανάγκες ρευστότητας, ύψους 1,2 δισεκατ. EUR, οι οποίες απαιτούνταν για τη διασφάλιση της συνέχισης της λειτουργίας της TAP SGPS για διάστημα έξι μηνών και για την περαιτέρω χρηματοδότηση της αναδιάρθρωσης της TAP SGPS (χωρίς τη χορήγηση κρατικής ενίσχυσης).

(192)

Σε σχέση με την TAP Air Portugal, δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι η αβέβαιη χρηματοοικονομική κατάστασή της είναι απόρροια αυθαίρετης κατανομής των δαπανών στο εσωτερικό του ομίλου ή της οικονομικής μονάδας. Αυτό ισχύει τόσο για τον χρόνο κατά τον οποίο η TAP Air Portugal τελούσε υπό τον απώτερο κοινό έλεγχο της Parpública (του Δημοσίου), της HPGB και της DGN όσο και για την παρούσα κατάσταση κατά την οποία τελεί υπό τον αποκλειστικό έλεγχο του πορτογαλικού Δημοσίου, εντός της ίδιας οικονομικής μονάδας με την αδελφή εταιρεία TAP SGPS, η οποία έχει επίσης μη ελέγχουσα μειοψηφική συμμετοχή στην TAP Air Portugal (αιτιολογικές σκέψεις 11 και 12). Η διαπίστωση στην αιτιολογική σκέψη 191 σχετικά με την έλλειψη ικανότητας των πρώην από κοινού ελεγχόντων μετόχων να ανταποκριθούν στις ανάγκες ρευστότητας της εταιρείας (χωρίς τη χορήγηση κρατικής ενίσχυσης) ισχύει εξίσου για την TAP Air Portugal, η οποία περιλαμβάνεται και περιλαμβανόταν στην ίδια οικονομική μονάδα με την TAP SGPS.

(193)

Μετά τη μεταβολή της κεφαλαιακής δομής της TAP SGPS, ως αποτέλεσμα της απόκτησης του 22,5 % των μετοχών της TAP SGPS από το DGTF, η TAP SGPS ελέγχεται μόνο από το Δημόσιο […] (βλέπε αιτιολογικές σκέψεις 8, 11 και 12). Ως εκ τούτου, η TAP SGPS και η TAP Air Portugal ανήκουν σε οικονομική μονάδα (ή ευρύτερο επιχειρηματικό όμιλο), την οποία η Επιτροπή μπορεί να θεωρήσει ανεξάρτητο κέντρο λήψης αποφάσεων εντός του κράτους που χορηγεί την κοινοποιηθείσα ενίσχυση αναδιάρθρωσης.

(194)

Ως εκ τούτου, η Επιτροπή θεωρεί ότι ούτε οι από κοινού ελέγχουσες οντότητες ούτε εν συνεχεία το Δημόσιο ως μόνος ελέγχων μέτοχος ήταν σε θέση να μετριάσουν κατά τρόπο σύμφωνο με την αγορά τις οικονομικές και χρηματοοικονομικές δυσχέρειες της TAP SGPS ή της TAP Air Portugal. Η οικονομική παρέμβαση του Δημοσίου για την αντιμετώπιση των δυσχερειών των εταιρειών, είτε απευθείας μέσω του DGTF είτε μέσω της Parpública, θα ισοδυναμούσε με κρατική ενίσχυση εκτός εάν πραγματοποιούνταν, μεμονωμένα ή σε συνδυασμό με τις κοινές ελέγχουσες οντότητες, με όρους της αγοράς. Η Parpública, ως από κοινού ελέγχουσα οντότητα, δεν υποστήριξε και δεν μπορούσε να είχε υποστηρίξει την TAP SGPS με όρους της αγοράς, ούτε οι από κοινού ελέγχουσες ιδιωτικές εταιρείες έπραξαν ή μπορούσαν να πράξουν κάτι τέτοιο (56). Ως εκ τούτου, λαμβανομένης υπόψη της προϋφιστάμενης θέσης του Δημοσίου ως μετόχου που κατείχε το 50 % της TAP SGPS […] και του ελέγχου που κατείχε στη συνέχεια, οι δυσχέρειες της TAP SGPS και της TAP Air Portugal δεν μπορούσαν να αντιμετωπιστούν από όμιλο.

(195)

Βάσει των ανωτέρω, η Επιτροπή καταλήγει στο συμπέρασμα ότι τόσο η TAP SGPS όσο και η TAP Air Portugal (συμπεριλαμβανομένων των ελεγχόμενων θυγατρικών τους) είναι προβληματικές επιχειρήσεις και είναι επιλέξιμες για τη χορήγηση ενίσχυσης αναδιάρθρωσης.

(196)

Κατά το άρθρο 107 παράγραφος 3 στοιχείο γ) της ΣΛΕΕ, προκειμένου να θεωρηθεί συμβατή με την εσωτερική αγορά, η κρατική ενίσχυση πρέπει να προωθεί την ανάπτυξη ορισμένων οικονομικών δραστηριοτήτων ή ορισμένων οικονομικών περιοχών.

(197)

Συναφώς, προκειμένου να καταδείξουν ότι η ενίσχυση αναδιάρθρωσης προορίζεται να προωθήσει την ανάπτυξη τέτοιων δραστηριοτήτων ή περιοχών, τα κράτη μέλη που χορηγούν την εν λόγω ενίσχυση πρέπει να αποδεικνύουν ότι στόχος της ενίσχυσης είναι η πρόληψη κοινωνικών προβλημάτων ή η αντιμετώπιση ανεπαρκειών της αγοράς. Στο συγκεκριμένο πλαίσιο της ενίσχυσης αναδιάρθρωσης, η Επιτροπή επισημαίνει ότι, όπως αναγνωρίζεται στο σημείο 43 των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση, στην πραγματικότητα, η έξοδος από την αγορά έχει σημασία για την ευρύτερη διαδικασία αύξησης της παραγωγικότητας και, επομένως, απλώς και μόνο η αποτροπή της εξόδου μιας επιχείρησης από την αγορά δεν συνιστά επαρκή αιτιολόγηση για τη χορήγηση κρατικής ενίσχυσης. Αντιθέτως, οι ενισχύσεις διάσωσης και αναδιάρθρωσης συγκαταλέγονται στις πλέον στρεβλωτικές μορφές κρατικής ενίσχυσης, καθώς παρεμβαίνουν στη διαδικασία εξόδου από την αγορά. Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις, η αναδιάρθρωση προβληματικής επιχείρησης μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη οικονομικών δραστηριοτήτων ή περιοχών, μεταξύ άλλων πέραν των ίδιων των δραστηριοτήτων που ασκεί ο δικαιούχος. Τούτο συμβαίνει όταν, ελλείψει τέτοιας ενίσχυσης, η κατάρρευση του δικαιούχου θα οδηγήσει σε καταστάσεις ανεπάρκειας της αγοράς ή κοινωνικών προβλημάτων, παρεμποδίζοντας την ανάπτυξη των οικονομικών δραστηριοτήτων και/ή περιοχών που θα επηρεαστούν από τέτοιες καταστάσεις. Μη εξαντλητικός κατάλογος των καταστάσεων αυτών παρατίθεται στο σημείο 44 των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση.

(198)

Τέτοιες καταστάσεις επέρχονται, μεταξύ άλλων, όταν η ενίσχυση αποτρέπει τον κίνδυνο διαταραχής στην παροχή σημαντικής υπηρεσίας που δύσκολα μπορεί να αντικατασταθεί και σε τομέα στον οποίο δύσκολα θα μπορούσε να εισέλθει κάποιος ανταγωνιστής ή όταν ο δικαιούχος διαδραματίζει σημαντικό συστημικό ρόλο σε συγκεκριμένη περιφέρεια ή τομέα από τον οποίο η έξοδός του θα είχε δυνητικές αρνητικές συνέπειες (57). Επομένως, μέσω της παροχής στον δικαιούχο της δυνατότητας να συνεχίσει τη δραστηριότητά του, η ενίσχυση αποτρέπει την εν λόγω ανεπάρκεια της αγοράς ή τα εν λόγω κοινωνικά προβλήματα. Ωστόσο, στην περίπτωση της ενίσχυσης αναδιάρθρωσης αυτό ισχύει μόνον εάν η ενίσχυση παρέχει στον δικαιούχο τη δυνατότητα να σταθεί ανταγωνιστικά στην αγορά με τις δικές του δυνάμεις, και τούτο διασφαλίζεται μόνον εάν η ενίσχυση εξαρτάται από την εφαρμογή σχεδίου αναδιάρθρωσης που αποκαθιστά τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του δικαιούχου.

(199)

Επομένως, η Επιτροπή θα αξιολογήσει πρώτα αν η ενίσχυση προορίζεται να αποτρέψει κατάσταση ανεπάρκειας της αγοράς ή κοινωνικών προβλημάτων (τμήμα 6.4.1.1) και αν συνοδεύεται από σχέδιο αναδιάρθρωσης για την αποκατάσταση της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας του δικαιούχου (τμήμα 6.4.1.2).

(200)

Στις καταστάσεις στις οποίες η διάσωση προβληματικής επιχείρησης μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη οικονομικών δραστηριοτήτων ή περιοχών, αναφέρονται στο σημείο 44 στοιχεία β) και γ) των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση περιπτώσεις στις οποίες η ενίσχυση προορίζεται να αποτρέψει τον κίνδυνο παρεμπόδισης της οικονομικής ανάπτυξης λόγω διαταραχής στην παροχή σημαντικής υπηρεσίας ως αποτέλεσμα της εξόδου του δικαιούχου από την αγορά [σημείο 44 στοιχείο β) των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση], ή λόγω κατάρρευσης επιχείρησης με σημαντικό συστημικό ρόλο στη σχετική περιφέρεια ή τον σχετικό τομέα [σημείο 44 στοιχείο γ) των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση].

(201)

Στην απόφαση κίνησης της διαδικασίας, η Επιτροπή επισήμανε ότι στόχος της ενίσχυσης αναδιάρθρωσης ήταν να αποφευχθεί η οικονομική εξαφάνιση της TAP SGPS και, κατά συνέπεια, της TAP Air Portugal, λόγω των δυσχερειών που αντιμετώπιζε, οι οποίες επιδεινώθηκαν έντονα λόγω της κρίσης της νόσου COVID-19 (58). Δεδομένου ότι μια αεροπορική εταιρεία πρέπει να εγγυάται επαρκή ρευστότητα για να διατηρήσει την άδεια εκμετάλλευσής της, είναι πρόδηλο, λαμβανομένων υπόψη των διαθέσιμων πόρων και των πρόσφατων και αναμενόμενων ζημιών εκμετάλλευσης, ότι η TAP Air Portugal δεν θα ήταν σε θέση να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις πληρωμών και άλλες υποχρεώσεις της και, επομένως, χωρίς την ενίσχυση αναδιάρθρωσης, θα αναγκαζόταν να υπαχθεί σε διαδικασία αφερεγγυότητας και να διακόψει τη δραστηριότητά της (πίνακας 1). Βάσει των πληροφοριών που παρασχέθηκαν κατά τη διάρκεια της επίσημης έρευνας, η Επιτροπή διαπίστωσε ότι υπάρχει όντως συγκεκριμένος κίνδυνος άμεσης αδυναμίας του δικαιούχου να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις πληρωμών του ο οποίος θα οδηγήσει σε διαταραχή της τρέχουσας δραστηριότητας αεροπορικών μεταφορών της TAP Air Portugal.

(202)

Συναφώς, η TAP Air Portugal παρέχει μοναδικές υπηρεσίες σύνδεσης από τον κομβικό αερολιμένα της Λισαβόνας, μέσω της εκτέλεσης τακτικών δρομολογίων (αιτιολογικές σκέψεις 15 και 16). Επιπλέον των απαραίτητων υπηρεσιών αεροπορικών μεταφορών που παρέχει στην πορτογαλόφωνη κοινότητα, σε εθνικό επίπεδο και στο εξωτερικό, η TAP Air Portugal υποστηρίζει με αποφασιστικό και σημαντικό τρόπο την οικονομική ανάπτυξη μιας από τις σημαντικότερες οικονομικές δραστηριότητες για την Πορτογαλία, του τουρισμού. Συγκεκριμένα, σημαντικό τμήμα πορτογαλικών εταιρειών –δηλαδή ξενοδοχεία, εστιατόρια, φορείς οργάνωσης κοινωνικών και πολιτιστικών εκδηλώσεων, καταστήματα λιανικής και άλλες σχετικές με τον τουρισμό δραστηριότητες, ιδίως στις μεγαλύτερες περιφέρειες της Λισαβόνας και του Πόρτο και στην Algarve– θα αντιμετωπίσουν περαιτέρω δυσκολίες να επιβιώσουν από την κρίση, χωρίς στήριξη από τις δραστηριότητες της TAP Air Portugal που φέρνει ταξιδιώτες.

(203)

Όπως επισημαίνει η Πορτογαλία, οι περισσότερες από τις εν λόγω εταιρείες οι οποίες μπορούν να επιβιώσουν από την κρίση της νόσου COVID-19 μόνο χάρη στη στήριξη της πορτογαλικής κυβέρνησης μέσω προσωρινής επιδοτούμενης εργασίας και μέτρων που τους παρέχουν τη δυνατότητα να αναβάλουν την πληρωμή ληξιπρόθεσμων οφειλών, χρειάζονται τον τουρισμό για να ανακάμψουν. Τα πορτογαλικά ταξιδιωτικά πρακτορεία και οι εκπρόσωποι περιφερειών που υπέβαλαν παρατηρήσεις τονίζουν ότι εξαρτώνται από τις υπηρεσίες της TAP Air Portugal για μέρος των επιχειρηματικών και άλλων δραστηριοτήτων τους, των οποίων ο κύκλος εργασιών θα υποστεί σημαντική ζημία ελλείψει συναλλαγών με την TAP Air Portugal.

(204)

Επομένως, η Επιτροπή θεωρεί ότι, ελλείψει ενίσχυσης αναδιάρθρωσης για την αποτροπή της διακοπής των δραστηριοτήτων της TAP Air Portugal, όχι μόνον οι ταξιδιώτες αλλά και ο επιχειρηματικός κλάδος των ταξιδίων θα εξαρτώνται πλήρως από το κατά πόσο συνδυασμός αερομεταφορέων χαμηλού κόστους και αερομεταφορέων μεγάλων αποστάσεων που επικεντρώνονται σε απευθείας συνδέσεις εντός της Ένωσης και με τον υπόλοιπο κόσμο στους 92 προορισμούς που εξυπηρετούσε η TAP Air Portugal πριν από την αναδιάρθρωσή της θα μπορούσε και θα ήταν διατεθειμένος να καθιερώσει την παροχή των ίδιων υπηρεσιών, από απόψεως συχνότητας και γεωγραφικής εμβέλειας, ιδίως με τη Βόρεια Αμερική, τη Λατινική Αμερική και την Αφρική (αιτιολογική σκέψη 15). Τρίτοι –ειδικότερα επιχειρηματικοί εταίροι, όπως ταξιδιωτικά πρακτορεία, διοργανωτές ταξιδίων, μεγάλοι ξενοδοχειακοί όμιλοι, πρακτορεία έκδοσης εισιτηρίων και προμηθευτές, καθώς και εθνικοί και αλλοδαποί κρατικοί φορείς, περιλαμβανομένων φορέων προώθησης του τουρισμού και εμπορικών ή πολιτιστικών ανταλλαγών– επιβεβαίωσαν και υποστήριξαν τη διαπίστωση της Επιτροπής, στην απόφαση κίνησης της διαδικασίας, ότι η έξοδος της TAP Air Portugal από την αγορά θα ενείχε κίνδυνο απώλειας των εν λόγω συνδέσεων (αιτιολογική σκέψη 100).

(205)

Προκειμένου να υπεισέλθουν στον ρόλο της TAP Air Portugal, οι ανταγωνιστές θα πρέπει να αναπτύξουν και να εγκαθιδρύσουν δίκτυο προορισμών, κάτι το οποίο θα απαιτήσει πολύ χρόνο και θα μπορούσε να μην επιτευχθεί καν με τις ίδιες υπηρεσίες από άποψη συχνότητας και γεωγραφικής εμβέλειας. Συναφώς, η Επιτροπή επισημαίνει ότι στόχος της ενίσχυσης αναδιάρθρωσης είναι να αποφευχθεί η οικονομική εξαφάνιση της TAP Air Portugal, λόγω των δυσχερειών που αντιμετώπιζε, οι οποίες επιδεινώθηκαν έντονα λόγω της κρίσης της νόσου COVID-19.

(206)

Τα συγκεκριμένα δρομολόγια που περιλαμβάνονταν στο δίκτυο της TAP Air Portugal το 2019, πριν από την πανδημία, είναι μειωμένα επί του παρόντος λόγω των περιοριστικών ταξιδιωτικών μέτρων που θέσπισαν οι πορτογαλικές αρχές για λόγους υγείας για τον περιορισμό της διάδοσης του ιού. Ωστόσο, οι προβλέψεις της IATA για την ανάκαμψη της εναέριας κυκλοφορίας οι οποίες αναφέρονται στην απόφαση κίνησης της διαδικασίας, και τις οποίες κανένας τρίτος δεν αμφισβήτησε, υποδεικνύουν ανάκαμψη της ζήτησης πριν από το 2025 (αιτιολογική σκέψη 223). Στο πλαίσιο αυτό, στο προβλέψιμο σενάριο της ζήτησης για υπηρεσίες αεροπορικών μεταφορών και συνδεσιμότητα στην Πορτογαλία, το δίκτυο της TAP Air Portugal —ή ένα εξίσου πυκνό δίκτυο— θα είναι καθοριστικό, όπως ήταν και πριν από την πανδημία, για την ανταπόκριση στη μελλοντική ζήτηση, ιδίως σε όλα ή μερικά από τα δρομολόγια στα οποία η TAP Air Portugal ήταν η μόνη αεροπορική εταιρεία η οποία εκτελούσε […] εκ των […] δρομολογίων κατά τη θερινή περίοδο και […] εκ των […] δρομολογίων κατά τη χειμερινή περίοδο (αιτιολογικές σκέψεις 15 και 16).

(207)

Όσον αφορά το υποθετικό δίκτυο αντικατάστασης της TAP Air Portugal, είναι εξαιρετικά απίθανο συνδυασμός υφιστάμενων παραδοσιακών αερομεταφορέων ή αερομεταφορέων χαμηλού κόστους να είναι και διατεθειμένος και σε θέση να αναπτύξει εντός εύλογου χρονικού πλαισίου τις απαιτούμενες συνδέσεις δικτύου, ιδίως προς τις πορτογαλόφωνες χώρες, ώστε να αναλάβει τον ρόλο της TAP Air Portugal στη σύνδεση της Πορτογαλίας με τον υπόλοιπο κόσμο. Πράγματι, κανένας εκ των δύο αερομεταφορέων που παρενέβησαν δεν τεκμηρίωσε δεόντως την επιθυμία και την ικανότητα ανάπτυξης παρόμοιου εθνικού δικτύου μεταφορών ούτε προτίθεται να αναπτύξει παρόμοια συνδεσιμότητα, αλλά αναφέρθηκαν μόνο γενικά σε άλλες αεροπορικές εταιρείες που δεν παρενέβησαν στη διαδικασία, οι οποίες θα μπορούσαν, κατά τη γνώμη τους, να αντικαταστήσουν εν μέρει το δίκτυο της TAP Air Portugal. Ομοίως, παρότι οι υποβληθείσες μελέτες καταδεικνύουν την ανάπτυξη και τον ανταγωνισμό αερομεταφορέων χαμηλού κόστους (αιτιολογική σκέψη 105), δεν εξηγούν, και κατά μείζονα λόγο δεν αποδεικνύουν, ότι είναι σχεδόν βέβαιο ότι οι υπηρεσίες και το δίκτυο της TAP Air Portugal θα μπορούσαν να αντικατασταθούν ή να υποκατασταθούν από έναν αερομεταφορέα ή συγκεκριμένους συνδυασμούς αερομεταφορέων. Αντιθέτως, όπως περιγράφηκε στις αιτιολογικές σκέψεις 100 και 132, πολλοί τρίτοι που στηρίζονται σε αυτές διατύπωσαν τον προβληματισμό τους όσον αφορά την ενδεχόμενη απώλεια των υπηρεσιών της TAP Air Portugal. Ως εκ τούτου, οι πληροφορίες που παρασχέθηκαν κατά τη διάρκεια της επίσημης έρευνας επιβεβαιώνουν το πόρισμα της Επιτροπής ότι υπάρχει όντως συγκεκριμένος κίνδυνος άμεσης αδυναμίας του δικαιούχου να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις πληρωμών του, ο οποίος θα οδηγήσει σε κίνδυνο διαταραχής της οικονομικής δραστηριότητας των υπηρεσιών αεροπορικών μεταφορών που παρέχει η TAP Air Portugal.

(208)

Επομένως, η κατάρρευση του δικαιούχου θα ενείχε με τη σειρά της τον κίνδυνο διαταραχής στην παροχή σημαντικής υπηρεσίας μεταφορών η οποία προσφέρει διεθνή και εθνική συνδεσιμότητα και δίκτυο –συνδέοντας την ηπειρωτική Πορτογαλία και τα νησιά της καθώς και την πορτογαλόφωνη κοινότητα στην αλλοδαπή– το οποίο δύσκολα μπορεί να αντικατασταθεί από άλλους προμηθευτές, όπως αναφέρεται στο σημείο 44 στοιχείο β) των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση.

(209)

Η ενίσχυση επιδιώκει επίσης να αποτρέψει τον κίνδυνο εξόδου από την αγορά επιχείρησης η οποία παρέχει σημαντική υπηρεσία με συστημικό ρόλο στην Πορτογαλία κατά την έννοια του σημείου 44 στοιχείο γ) των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση.

(210)

Συναφώς, η Επιτροπή θεωρεί ότι ο δικαιούχος διαδραματίζει αναμφισβήτητα καίριο ρόλο στην πορτογαλική οικονομία (59), όχι μόνο για την ανάπτυξη του τουρισμού και της συνδεσιμότητας με τις πορτογαλόφωνες χώρες, αλλά και όσον αφορά την απασχόληση. Πρώτον, ο δικαιούχος έχει συστημικό ρόλο για το σύνολο της πορτογαλικής επικράτειας καθώς στηρίζει την ανάπτυξη του τουρισμού της χώρας, ενός από τους σημαντικότερους τομείς της οικονομίας του κράτους μέλους, ο οποίος αντιπροσώπευε το 14,6 % του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (στο εξής: ΑΕΠ) της Πορτογαλίας το 2018. Ο εν λόγω τομέας υπήρξε καθοριστικής σημασίας για την ανάκαμψη της πορτογαλικής οικονομίας από τη χρηματοπιστωτική κρίση και την κρίση του δημόσιου χρέους το 2008. Ο τουρισμός συνεισφέρει κατά προσέγγιση 19 δισεκατ. EUR στο ΑΕΠ της Πορτογαλίας, ήτοι 8,7 % του ΑΕΠ το 2019, και δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι η οικονομική ανάκαμψη μετά την πανδημία θα επηρεάσει σημαντικά τη σύνθεση του πορτογαλικού ΑΕΠ και τη συνεισφορά του τουρισμού σε αυτό. Δεύτερον, καθώς απασχολεί περίπου 10 000 υπαλλήλους (το 2019), η TAP SGPS είναι ένας από τους μεγαλύτερους εργοδότες της χώρας και αντιπροσωπεύει περισσότερες από 110 000 έμμεσες θέσεις απασχόλησης. Τα ως άνω στοιχεία αποδεικνύουν ότι ενδεχόμενη αφερεγγυότητα της TAP SGPS, ελλείψει της ενίσχυσης αναδιάρθρωσης, θα έχουν σημαντικές αρνητικές δευτερογενείς συνέπειες στο σύνολο της πορτογαλικής οικονομίας.

(211)

Η Ryanair αμφισβητεί τα προκαταρκτικά πορίσματα της Επιτροπής στην απόφαση κίνησης της διαδικασίας. Η Ryanair ισχυρίζεται ότι δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν τον κίνδυνο διαταραχής στην παροχή σημαντικής υπηρεσίας η οποία δύσκολα μπορεί να αντικατασταθεί. Κατά τη Ryanair, οι ανταγωνιστές που εισέρχονται στην αγορά θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν τις υπηρεσίες που παρέχει η TAP Air Portugal. Πιο συγκεκριμένα, η Ryanair ισχυρίζεται, κατά πρώτον, ότι θα μπορούσε να αντικαταστήσει ευχερώς την TAP Air Portugal σε πτήσεις μικρών αποστάσεων, ενώ, όσον αφορά τις πτήσεις μεγάλων αποστάσεων, υπάρχουν αρκετοί ανταγωνιστές που εκτελούν πτήσεις από τη Λισαβόνα, οι οποίοι θα μπορούσαν να αναλάβουν τη μεταφορική ικανότητα της TAP Air Portugal. Κατά δεύτερον, η Ryanair ισχυρίζεται ότι η TAP Air Portugal δεν είναι συστημική επιχείρηση και ότι, ακόμη και αν γίνει δεκτό ότι είναι συστημική επιχείρηση, η Επιτροπή δεν εξηγεί στην απόφαση κίνησης της διαδικασίας αν οι συστημικές δραστηριότητες θα μπορούσαν να διατηρηθούν μέσω της μείωσης του μεγέθους της TAP SGPS και της κατάργησης των μη συστημικών δραστηριοτήτων ή των δραστηριοτήτων στις οποίες καταγράφονται ζημίες.

(212)

Οι ισχυρισμοί της Ryanair αντικρούονται, σε μεγάλο βαθμό, πρώτον, από τα υπομνήματα άλλων ενδιαφερόμενων τρίτων και, δεύτερον, από τις πληροφορίες που υπέβαλε η Πορτογαλία (αιτιολογικές σκέψεις 138 έως 141).

(213)

Οι ενδιαφερόμενοι τρίτοι υποστήριξαν σθεναρά τα προκαταρκτικά πορίσματα της Επιτροπής στην απόφαση κίνησης της διαδικασίας. Εκ των 39 απαντήσεων στην πρόσκληση υποβολής παρατηρήσεων επί της απόφασης κίνησης της διαδικασίας, 36 ενδιαφερόμενα μέρη ανέφεραν ότι υποστηρίζουν την άποψη της Επιτροπής σχετικά με τη σημασία της TAP Air Portugal ως του σημαντικότερου παρόχου συνδεσιμότητας μεταξύ της Πορτογαλίας και των λοιπών πορτογαλόφωνων χωρών (ειδικότερα, της Ανγκόλας, της Βραζιλίας, της Μοζαμβίκης και του Σάο Τομέ), καθώς και όσον αφορά τη σύνδεση ολόκληρης της Ευρώπης με την Πορτογαλία και, μέσω του κομβικού αερολιμένα της Λισαβόνας, με τις προαναφερθείσες χώρες. Όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, πλην των δύο άμεσων ανταγωνιστών, υποστηρίζουν τα σχέδια χορήγησης ενίσχυσης αναδιάρθρωσης υπέρ της TAP SGPS και επιβεβαιώνουν τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει η TAP Air Portugal, ειδικότερα, για την οικονομία της Πορτογαλίας.

(214)

Βάσει των πληροφοριών που έχει στη διάθεσή της, η Επιτροπή παρατηρεί επίσης ότι, παρότι ορισμένα δρομολόγια της TAP Air Portugal ενδέχεται να είναι πιο ελκυστικά για έναν ανταγωνιστή σε αυτοτελή βάση, δεν υπάρχουν στοιχεία που να δείχνουν ότι οποιοσδήποτε ανταγωνιστής θα μπορούσε να αναλάβει το σύνολο των υπηρεσιών που παρέχει η TAP SGPS. Επομένως, η έξοδος της TAP SGPS από την αγορά θα προκαλούσε πιθανώς σοβαρά κοινωνικά προβλήματα στους πελάτες, το προσωπικό και τους προμηθευτές της.

(215)

Η Επιτροπή επισημαίνει, ειδικότερα, ότι, αντίθετα προς τους ανταγωνιστές της, η TAP Air Portugal είναι επί του παρόντος σημαντικός πάροχος συνδεσιμότητας για τους επιβάτες που ταξιδεύουν προς και από πορτογαλόφωνες χώρες. Όπως προαναφέρθηκε (τμήμα 4.2), η εν λόγω εταιρεία διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο όσον αφορά τη συνδεσιμότητα της Πορτογαλίας και ολόκληρης της Ευρώπης με την Ανγκόλα, τη Βραζιλία, τη Μοζαμβίκη και το Σάο Τομέ. Παρότι οι υπηρεσίες που παρέχει η TAP Air Portugal θα μπορούσαν θεωρητικά να αντικατασταθούν από πλείονες φορείς εκμετάλλευσης εντός του χρονικού διαστήματος του σχεδίου αναδιάρθρωσης, η αντικατάσταση αυτή θα μπορούσε να είναι μόνο μερική και θα συνεπαγόταν σημαντική επιδείνωση των παρεχόμενων υπηρεσιών, ειδικότερα για τους πελάτες που βρίσκονται στην Πορτογαλία. Στο μεταξύ, η μείωση του μεγέθους της TAP Air Portugal την οποία ζητεί η Ryanair δεν λαμβάνει υπόψη τις αρνητικές δευτερογενείς συνέπειες της μείωσης, μεταξύ άλλων, σημαντικού αριθμού ενδοενωσιακών συνδέσεων στο μοντέλο κομβικού αερολιμένα της TAP Air Portugal το οποίο στηρίζεται επίσης σε διηπειρωτικά δρομολόγια τα οποία, μεσοπρόθεσμα, θα μπορούσαν να διακυβευτούν ανεπανόρθωτα (60).

(216)

Οι υπόλοιπες μεγαλύτερες αεροπορικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην Πορτογαλία (Ryanair, easyJet) παρέχουν συνδεσιμότητα μόνο μεταξύ της Πορτογαλίας και άλλων κρατών μελών της Ένωσης, το δε επιχειρηματικό μοντέλο τους αποκλείει τις διηπειρωτικές πτήσεις μεγάλων αποστάσεων. Άλλοι σημαντικοί αερομεταφορείς της ΕΕ που παρέχουν διηπειρωτικές συνδέσεις από τη Λισαβόνα εφαρμόζουν μοντέλο «ακτινωτού τροχού» (hub-and-spoke). Τούτο σημαίνει ότι, αντί να παρέχουν απευθείας πτήσεις σε υπερπόντιους προορισμούς από τον αερολιμένα της Λισαβόνας, θα μετέφεραν πρώτα τους επιβάτες από την Πορτογαλία στους κομβικούς αερολιμένες τους σε άλλα κράτη μέλη, όπως Orly/Roissy, Schiphol, Φρανκφούρτη ή Μόναχο, και στη συνέχεια στους εν λόγω προορισμούς. Αυτό, με τη σειρά του, θα επιμήκυνε σημαντικά τη συνολική διάρκεια των πτήσεων από την Πορτογαλία σε δυτικούς ή νότιους προορισμούς.

(217)

Επομένως, τόσο ως εργοδότης όσο και ως κεντρικό στοιχείο της οικονομικής αλυσίδας για πολλές άλλες πορτογαλικές επιχειρήσεις, ο δικαιούχος μπορεί να θεωρηθεί επιχείρηση με συστημικό ρόλο βάσει του σημείου 44 στοιχείο γ) των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση.

(218)

Ως εκ τούτου, βάσει των ανωτέρω, η Επιτροπή καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η ενίσχυση συμβάλει στην ανάπτυξη της οικονομικής δραστηριότητας της παροχής υπηρεσιών αεροπορικών μεταφορών σύνδεσης της Πορτογαλίας υπό την έννοια ότι καθιστά δυνατή τη συνέχιση της παροχής σημαντικής υπηρεσίας η οποία θα κινδύνευε να μην αντικατασταθεί, στο σύνολό της ή γενικά σε παρόμοιο βαθμό και χωρίς κοινωνικά προβλήματα, από ανταγωνιστές σε βραχυπρόθεσμο έως μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, με δυνητικές αρνητικές συνέπειες στην ευρύτερη οικονομία της Πορτογαλίας, μετά την τρέχουσα κρίση που προκάλεσε η πανδημία COVID-19 [σημείο 44 στοιχεία β) και γ) των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση].

(219)

Επιπλέον, βάσει του σημείου 46 των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση, η χορήγηση ενίσχυσης αναδιάρθρωσης πρέπει να προϋποθέτει την εφαρμογή σχεδίου αναδιάρθρωσης που θα αποκαταστήσει τη βιωσιμότητα του δικαιούχου. Η αντιμετώπιση των αιτίων που προκάλεσαν τις δυσχέρειες του δικαιούχου, μέσω της διευκόλυνσης της αποκατάστασης της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητάς του, είναι αναγκαία προϋπόθεση προκειμένου η ενίσχυση αναδιάρθρωσης να εξυπηρετήσει την ανάπτυξη της/των οικονομικής/-ών δραστηριότητας/-ων και περιοχών στις οποίες δραστηριοποιείται ο δικαιούχος. Η ενίσχυση αναδιάρθρωσης υποστηρίζει ευρύ σχέδιο αναδιάρθρωσης το οποίο καλύπτει το σύνολο των δραστηριοτήτων της TAP SGPS και της TAP Air Portugal.

(220)

Βάσει των σημείων 45 έως 48 των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση, ενίσχυση αναδιάρθρωσης θα πρέπει να χορηγείται μόνο για τη στήριξη ρεαλιστικού, συγκροτημένου και μακρόπνοου σχεδίου αναδιάρθρωσης, του οποίου τα μέτρα πρέπει να σχεδιάζονται με σκοπό την αποκατάσταση της μακροχρόνιας βιωσιμότητας εντός εύλογου χρονικού διαστήματος, αποκλείοντας κάθε περαιτέρω ενίσχυση πέραν αυτής που υποστηρίζει το σχέδιο αναδιάρθρωσης του δικαιούχου. Στο σχέδιο αναδιάρθρωσης πρέπει να περιγράφεται συνοπτικά ο τρόπος με τον οποίο τα προτεινόμενα μέτρα αναδιάρθρωσης πρόκειται να επανορθώσουν τα βασικά προβλήματα του δικαιούχου.

(221)

Τα αποτελέσματα της αναδιάρθρωσης πρέπει να αποδεικνύονται σε διάφορα σενάρια, ειδικότερα μέσω του προσδιορισμού παραμέτρων επιδόσεων και των βασικών προβλέψιμων παραγόντων κινδύνου. Η αποκατάσταση της βιωσιμότητας του δικαιούχου πρέπει να έχει ως αποτέλεσμα δέουσα απόδοση επί του επενδυμένου κεφαλαίου μετά την κάλυψη του κόστους, χωρίς εξάρτηση από αισιόδοξες παραδοχές σχετικά με παράγοντες όπως οι διακυμάνσεις των τιμών ή η ζήτηση. Μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα επιτυγχάνεται όταν η επιχείρηση είναι σε θέση να παρέχει δέουσα προβλεπόμενη απόδοση επί του κεφαλαίου εφόσον έχει καλύψει όλες τις δαπάνες της, συμπεριλαμβανομένων της απόσβεσης και των χρηματοοικονομικών επιβαρύνσεων, και είναι σε θέση να σταθεί ανταγωνιστικά στην αγορά με τις δικές της δυνάμεις.

(222)

Στο παρόν τμήμα, η Επιτροπή θα αξιολογήσει, καταρχάς, την αξιοπιστία των παραδοχών στις οποίες βασίζεται το σχέδιο αναδιάρθρωσης του δικαιούχου και, στη συνέχεια, τα στοιχεία που αποδεικνύουν την αποκατάσταση της βιωσιμότητας του δικαιούχου στο πέρας του σχεδίου αναδιάρθρωσης.

(223)

Όσον αφορά την αξιοπιστία των παραδοχών στις οποίες βασίζονται οι προβλέψεις για τα έσοδα, η Επιτροπή παρατηρεί ότι οι προβλέψεις του δικαιούχου σχετικά με την ανάκαμψη της εναέριας κυκλοφορίας είναι πιο συντηρητικές από τις προβλέψεις του βασικού σεναρίου της IATA. Παρότι η IATA προβλέπει όγκο επιβατών το 2025 ίσο με το 109 % του ίδιου όγκου το 2019, ο δικαιούχος υποθέτει ότι μόνο το […] % των επιβατών του 2019 θα ταξιδέψει το 2025, στο πέρας του σχεδίου αναδιάρθρωσης (αιτιολογική σκέψη 51). Επιπλέον, ο δικαιούχος υποθέτει ελαφρώς κατώτερη απόδοση το 2025 ([…] λεπτά) έναντι του 2019 ([…] λεπτά), ενώ ο συντελεστής πληρότητας το 2025 αναμένεται να είναι […] εκατοστιαίες μονάδες υψηλότερος από ό,τι το 2019 ([…] % σε σύγκριση με […] %). Τέλος, τα έσοδα του δικαιούχου ανά διαθέσιμο επιβατοχιλιόμετρο είναι χαμηλότερα το 2025 σε σύγκριση με το 2019 ([…] λεπτά σε σύγκριση με […] λεπτά), και τούτο υποδηλώνει ότι ο δικαιούχος κατόρθωσε ήδη να επιτύχει παρόμοιους στόχους εσόδων ανά διαθέσιμο επιβατοχιλιόμετρο αμέσως πριν από την έναρξη της περιόδου αναδιάρθρωσης. Δεδομένου ότι οι προβλέψεις εναέριας κυκλοφορίας του δικαιούχου είναι πιο συντηρητικές από τις προβλέψεις της IATA, οι δε βασικοί δείκτες επιδόσεων που σχετίζονται με τα έσοδα είναι σύμφωνοι με τις ιστορικές τιμές του δικαιούχου το 2019, η Επιτροπή θεωρεί εύλογες τις προβλέψεις εσόδων του δικαιούχου.

(224)

Όσον αφορά τις προβλέψεις κόστους, η Επιτροπή παρατηρεί ότι η αποκατάσταση της κερδοφορίας του δικαιούχου εξαρτάται από τη μείωση του κόστους, ιδίως των καυσίμων και της εργασίας, όπως περιγράφηκε στο τμήμα 2.4.3. Όσον αφορά τα καύσιμα, οι προβλέψεις λαμβάνουν υπόψη τη χρήση νεότερων, ενεργειακά αποδοτικότερων αεροσκαφών και στηρίζονται σε τεκμαρτές βάσει της αγοράς προσδοκίες για τις τιμές των καυσίμων, οι οποίες ανακτήθηκαν από τη βάση δεδομένων της Bloomberg. Δεδομένου ότι τα χρονοδιαγράμματα παράδοσης των νέων αεροσκαφών έχουν ήδη αποτελέσει αντικείμενο διαπραγμάτευσης με τους προμηθευτές, η κατανάλωση καυσίμων των εν λόγω αεροσκαφών αποτελεί αντικειμενικό και επαληθεύσιμο στοιχείο όπως και η προσδοκία για τις τιμές των καυσίμων· επομένως, η Επιτροπή θεωρεί αξιόπιστες τις προβλέψεις για το κόστος των καυσίμων.

(225)

Όσον αφορά τις προβλέψεις για το κόστος εργασίας, η Επιτροπή παρατηρεί ότι ο δικαιούχος έχει ήδη υπογράψει συμφωνίες με όλες τις συνδικαλιστικές οργανώσεις του έως το 2024 (οι συμφωνίες έκτακτης ανάγκης), οι οποίες εφαρμόζονται σε όλους τους υπαλλήλους του. Οι συμφωνίες έκτακτης ανάγκης προβλέπουν μειώσεις μισθών, αναστολή των αυτόματων αυξήσεων μισθών και βελτιώσεις της παραγωγικότητας. Επιπλέον, ο δικαιούχος εξασφάλισε ήδη μείωση 1 200 ΙΠΑ μέσω της μη ανανέωσης συμβάσεων ορισμένου χρόνου και ξεκίνησε τη διαδικασία για να επιτύχει περαιτέρω μείωση 2 000 ΙΠΑ μέσω τόσο εθελούσιων μέτρων όσο και απολύσεων. Ο δικαιούχος έχει αρχίσει επίσης να προετοιμάζει τη διαπραγμάτευση νέων συλλογικών συμβάσεων εργασίας, οι οποίες θα αντικαταστήσουν τις συμφωνίες έκτακτης ανάγκης, και έχει ήδη εξασφαλίσει τη δέσμευση πλειόνων συνδικαλιστικών οργανώσεων ως προς τους στόχους κόστους του 2025 που προβλέπονται στο σχέδιο αναδιάρθρωσης. Συνολικά, δεδομένου ότι ο δικαιούχος έχει ήδη επιτύχει διαπραγματεύσεις σχετικά με τις περισσότερες παραδοχές στις οποίες στηρίζονται οι προβλέψεις για το κόστος εργασίας, η Επιτροπή θεωρεί τις εν λόγω προβλέψεις αξιόπιστες.

(226)

Η Επιτροπή θεωρεί ότι τα ακόλουθα στοιχεία συμβάλλουν επίσης στην αξιοπιστία των χρηματοοικονομικών προβλέψεων. Πρώτον, ο δικαιούχος έχει ήδη προσδιορίσει και ξεκινήσει την εφαρμογή πολλαπλών μέτρων με στόχο τη μείωση στοιχείων κόστους εκτός του κόστους εργασίας και του κόστους των καυσίμων (αιτιολογική σκέψη 35). Δεύτερον, οι χρηματοοικονομικές προβλέψεις δεν περιλαμβάνουν αυξήσεις εσόδων ύψους […] εκατ. EUR (εκ των […] εκατ. EUR) που έχει προβλέψει ο δικαιούχος (τμήμα 2.4.1.4), οι οποίες δημιουργούν πρόσθετο αποθεματικό ασφαλείας. Τρίτον, το σχέδιο αναδιάρθρωσης επικεντρώνεται στην αεροπορική επιχειρηματική δραστηριότητα και προβλέπει την πώληση ή το κλείσιμο μη βασικών δραστηριοτήτων, όπως της M&E Brasil, η οποία ιστορικά καταγράφει ζημίες και συνέβαλε στις δυσχέρειες που αντιμετωπίζει ο δικαιούχος (τμήμα 2.4.1.1).

(227)

Προκειμένου να αξιολογήσει συνολικά τον εύλογο χαρακτήρα των χρηματοοικονομικών προβλέψεων του δικαιούχου, η Επιτροπή σύγκρινε το προσδοκώμενο περιθώριο EBIT (ήτοι EBIT προς έσοδα) του δικαιούχου το 2025 με εκείνο δείγματος αντίστοιχων επιχειρήσεων για τις οποίες υπάρχουν προβλέψεις χρηματιστηριακών αναλυτών για το ίδιο έτος (61). Το μέσο περιθώριο EBIT στο εν λόγω δείγμα είναι 13,1 %, ενώ αυτό του δικαιούχου αναμένεται να είναι […] %. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή διαπιστώνει ότι οι προβλέψεις αποδοτικότητας του δικαιούχου το 2025 συνάδουν με εκείνες της μέσης αντίστοιχης επιχείρησης, στοιχείο το οποίο αποτελεί πρόσθετη ένδειξη της αξιοπιστίας των παραδοχών στις οποίες βασίζεται το σχέδιο αναδιάρθρωσης.

(228)

Αφού εξακρίβωσε την αξιοπιστία των παραδοχών στις οποίες βασίζονται οι χρηματοοικονομικές προβλέψεις, η Επιτροπή θα αξιολογήσει στη συνέχεια αν, βάσει των εν λόγω προβλέψεων, η βιωσιμότητα του δικαιούχου μπορεί να αποκατασταθεί έως το τέλος του 2025, στο πέρας του σχεδίου αναδιάρθρωσης. Ειδικότερα, η Επιτροπή θα εξακριβώσει αν, το 2025, ο δικαιούχος αναμένει να έχει επαρκή συντελεστή απόδοσης από τη λειτουργία του και να μπορεί να σταθεί ανταγωνιστικά στην αγορά με τις δικές του δυνάμεις.

(229)

Όσον αφορά την αξιολόγηση της ικανότητας του δικαιούχου να παραγάγει επαρκή απόδοση από τη δραστηριότητά του το 2025, συνήθης προσέγγιση είναι η σύγκριση της απόδοσης του απασχολούμενου κεφαλαίου (ΑΑΚ) (62) το 2025 με το μέσο σταθμισμένο κόστος κεφαλαίου (ΜΣΚΚ). Εάν η πρώτη είναι μεγαλύτερη από το δεύτερο, η δραστηριότητα της εταιρείας είναι σε θέση να παραγάγει επαρκή κέρδη για την κάλυψη του κόστους του κεφαλαίου, και τούτο αποτελεί ένδειξη της βιωσιμότητας της εταιρείας.

(230)

Η ΑΑΚ του δικαιούχου, της οποίας ο υπολογισμός στηρίζεται στις χρηματοοικονομικές προβλέψεις που η Επιτροπή αξιολόγησε ως αξιόπιστες στις αιτιολογικές σκέψεις 223 έως 227, αναμένεται να είναι […] % το 2025, σύμφωνα με την Πορτογαλία (αιτιολογική σκέψη 48). Η τιμή αυτή είναι ο λόγος των EBIT προ φόρων και του απασχολούμενου κεφαλαίου το 2025. Ωστόσο, δεδομένου ότι το κριτήριο βιωσιμότητας συνίσταται στη σύγκριση της ΑΑΚ με το ΜΣΚΚ, που είναι συντελεστής απόδοσης μετά από φόρους, η Επιτροπή θεωρεί πιο ενδεδειγμένο τον υπολογισμό της ΑΑΚΕ κάνοντας χρήση των EBIT μετά από φόρους. Επιπλέον, προκειμένου να απαλειφθούν οι ετήσιες διακυμάνσεις μεταβλητών του ισοζυγίου, η Επιτροπή θεωρεί επίσης εύλογο να κάνει χρήση του μέσου απασχολούμενου κεφαλαίου το 2024 και το 2025, αντί του απασχολούμενου κεφαλαίου το 2025, ως παρονομαστή της ΑΑΚ το 2025. Με τις δύο αυτές αλλαγές, η Επιτροπή καταλήγει σε ΑΑΚ […] %.

(231)

Η τιμή […] % της ΑΑΚ είναι υψηλότερη από το ΜΣΚΚ […] % του δικαιούχου. Κατά τη συνήθη μεθοδολογία, το εν λόγω ΜΣΚΚ συνίσταται σε σταθμισμένο μέσο όρο του κόστους ιδίων κεφαλαίων του δικαιούχου ([…] %) και του κόστους του χρέους ([…] %), με συντελεστές στάθμισης ίσους με τον δείκτη στόχο του χρέους προς το χρέος και τα ίδια κεφάλαια του δικαιούχου ([…] %). Οι εν λόγω συνιστώσες του ΜΣΚΚ δικαιολογούνται κατάλληλα, βάσει δεδομένων της αγοράς και χρηματοοικονομικών πληροφοριών σχετικά με τις αντίστοιχες επιχειρήσεις του δικαιούχου οι οποίες αντλήθηκαν από στοιχεία των Capital IQ και Reuters (υποσημείωση 61). Ειδικότερα, για τον υπολογισμό του κόστους ιδίων κεφαλαίων λαμβάνονται υπόψη επιτόκιο μηδενικού κινδύνου […] %, το οποίο είναι πολύ υψηλότερο των τρεχουσών αρνητικών αποδόσεων των γερμανικών κρατικών ομολόγων 10ετούς διάρκειας, ασφάλιστρο κινδύνου ιδίων κεφαλαίων 4,72 % και ασφάλιστρο κινδύνου χώρας 1,95 %, τιμές οι οποίες συνάδουν τόσο με τις δημόσια διαθέσιμες τιμές αναφοράς (63) όσο και με συντελεστή βήτα […] (64). Ο εν λόγω συντελεστής βήτα είναι ο μέσος συντελεστής βήτα των μετοχών των αντίστοιχων επιχειρήσεων του δικαιούχου που αναφέρονται στην υποσημείωση 61, προσαρμοσμένος ώστε να αντικατοπτρίζει τις διαφορές στους δείκτες χρέους προς ίδια κεφάλαια και τους φορολογικούς συντελεστές, σύμφωνα με τον τυποποιημένο τύπο Hamada. Το κόστος ιδίων κεφαλαίων περιλαμβάνει επίσης ασφάλιστρο κινδύνου μικρού μεγέθους ύψους 1,75 %, όπως υπολογίστηκε από την Duff & Phelps. Όσον αφορά το κόστος του χρέους, πρόκειται για τον μέσο όρο της τρέχουσας απόδοσης του ανεξόφλητου χρέους του δικαιούχου ([…] % προ φόρων, […] % μετά τους φόρους), παραδοχή η οποία είναι συντηρητική, δεδομένου ότι οι δείκτες χρέους και πιστοληπτικής ικανότητας του δικαιούχου αναμένεται να βελτιωθούν κατά την περίοδο προγραμματισμού. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή θεωρεί ότι η βιωσιμότητα του δικαιούχου θα αποκατασταθεί το 2025, βάσει της εύλογης προσδοκίας ότι, το 2025, η ΑΑΚ του θα είναι υψηλότερη του ΜΣΚΚ του.

(232)

Η Επιτροπή παρατηρεί επίσης ότι η προσδοκώμενη ΑΑΚ το 2025 είναι υψηλότερη από τη διάμεση τιμή της ΑΑΚ το 2019 ([…] %) των αντίστοιχων αεροπορικών εταιρειών που απαριθμούνται στην υποσημείωση 61. Πρόκειται για περαιτέρω ένδειξη της αποκατάστασης της βιωσιμότητας του δικαιούχου, δεδομένου ότι οι εν λόγω αεροπορικές εταιρείες ήταν σε θέση, το 2019, να σταθούν ανταγωνιστικά στην αγορά με τις δικές τους δυνάμεις.

(233)

Η αποκατάσταση της βιωσιμότητας του δικαιούχου επιβεβαιώνεται από εναλλακτική προσέγγιση, και συγκεκριμένα τη σύγκριση μεταξύ της απόδοσης ιδίων κεφαλαίων και του κόστους ιδίων κεφαλαίων. Η εν λόγω προσέγγιση επικεντρώνεται στα πραγματοποιούμενα κέρδη των μετόχων, ενώ εκείνη που περιγράφηκε στην αιτιολογική σκέψη 230 βασίζεται στα κέρδη που παράγει η δραστηριότητα της εταιρείας. Από την άποψη των μετόχων, η εταιρεία είναι βιώσιμη εφόσον έχει απόδοση ιδίων κεφαλαίων υψηλότερη του κόστους ιδίων κεφαλαίων. Η Επιτροπή παρατηρεί ότι τούτο ισχύει για τον δικαιούχο το 2025, δεδομένου ότι η αναμενόμενη απόδοση ιδίων κεφαλαίων είναι […] % και το κόστος ιδίων κεφαλαίων είναι […] %.

(234)

Προκειμένου να διασφαλιστεί η ευρωστία της αξιολόγησης της αποκατάστασης της βιωσιμότητας, η Επιτροπή εξέτασε εναλλακτική προσέγγιση του υπολογισμού του ΜΣΚΚ και του κόστους ιδίων κεφαλαίων. Η εν λόγω προσέγγιση συνίσταται στη χρήση του αναμενόμενου δείκτη χρέους προς ίδια κεφάλαια του δικαιούχου το 2025 ([…]), αντί αυτού αντίστοιχων επιχειρήσεων (1,5), για την προσαρμογή του συντελεστή βήτα των μετοχών των αντίστοιχων επιχειρήσεων λόγω διαφορών στη μόχλευση και τον υπολογισμό των συντελεστών στάθμισης χρέους και ιδίων κεφαλαίων στον τύπο του ΜΣΚΚ. Ως αποτέλεσμα της εν λόγω παραδοχής, το κόστος ιδίων κεφαλαίων αυξάνεται από […] % σε […] %, και τούτο αντικατοπτρίζει την υψηλότερη μόχλευση και, επομένως, την επικινδυνότητα των μετοχικών κεφαλαίων του δικαιούχου σε σύγκριση με εκείνη των αντίστοιχων επιχειρήσεων. Επιπλέον, το ΜΣΚΚ μεταβάλλεται από […] % σε […] %, λόγω των αντισταθμιστικών αποτελεσμάτων υψηλότερου κόστους ιδίων κεφαλαίων και χαμηλότερου συντελεστή στάθμισης των ιδίων κεφαλαίων στην κεφαλαιακή δομή του δικαιούχου. Συνολικά, δεδομένου ότι η ΑΑΚ (απόδοση ιδίων κεφαλαίων) το 2025 είναι […] % ([…] %), η Επιτροπή καταλήγει στο συμπέρασμα ότι τα κριτήρια αποκατάστασης της βιωσιμότητας πληρούνται ακόμη και βάσει εναλλακτικής προσέγγισης υπολογισμού του ΜΣΚΚ και του κόστους ιδίων κεφαλαίων.

(235)

Όσον αφορά την ικανότητα του δικαιούχου να σταθεί ανταγωνιστικά στην αγορά με τις δικές του δυνάμεις στο τέλος του 2025, ήτοι στο πέρας του σχεδίου αναδιάρθρωσης, η Επιτροπή αναμένει ότι η πλήρης πρόσβαση του δικαιούχου στις κεφαλαιαγορές χωρίς δημόσια συγχρηματοδότηση θα αποκατασταθεί έως το 2025, δηλαδή τρία έτη μετά την τελευταία στήριξη των ιδίων κεφαλαίων. Η προσδοκία αυτή βασίζεται σε τρία επιχειρήματα. Πρώτον, οι χρηματοοικονομικές προβλέψεις δείχνουν αύξηση των καθαρών εσόδων κατά τη διάρκεια της περιόδου προγραμματισμού, και τούτο θα συμβάλει σε θετικό επίπεδο ιδίων κεφαλαίων ύψους […] εκατ. EUR το 2025. Η τιμή αυτή είναι υψηλότερη από την καθαρή θέση της TAP Air Portugal ύψους […] εκατ. EUR το 2019, όταν ο δικαιούχος μπορούσε να αντλήσει μακροπρόθεσμη χρηματοδότηση ύψους […] εκατ. EUR υπό όρους της αγοράς (αιτιολογική σκέψη 23) (65). Δεύτερον, ο δικαιούχος αναμένει δείκτη καθαρού χρέους προς EBITDA […]. Ο εν λόγω δείκτης είναι […] από το κατώτατο όριο του 3,5, το οποίο είναι το ανώτατο όριο που συνάδει με διαβάθμιση επενδυτικού βαθμού και, επομένως, διασφαλίζει ευχερέστερη πρόσβαση σε κεφαλαιαγορές, σύμφωνα με την πρακτική της αγοράς. Για τους λόγους αυτούς, η Επιτροπή θεωρεί ότι ο δικαιούχος θα είναι σε θέση να σταθεί ανταγωνιστικά στην αγορά με τις δικές του δυνάμεις χωρίς περαιτέρω ενίσχυση διάσωσης ή αναδιάρθρωσης έως το 2025.

(236)

Ως περαιτέρω απόδειξη της ικανότητας του δικαιούχου να αποκτήσει πρόσβαση σε κεφαλαιαγορές χωρίς κρατική ενίσχυση και, επομένως, να αντεπεξέλθει με τις δικές του δυνάμεις στον ανταγωνισμό στο μέλλον, η Επιτροπή επισημαίνει ως ελπιδοφόρο το γεγονός ότι ο δικαιούχος έχει ήδη εξασφαλίσει συμβάσεις μίσθωσης αεροσκαφών αξίας […] εκατ. EUR και έχει ήδη διαπραγματευτεί δάνειο εν μέρει χωρίς κρατική εγγύηση με […], που δήλωσε ότι έχει μεγάλη εμπιστοσύνη στη θετική κάλυψη μελλοντικών χρηματοδοτικών αναγκών έως το ποσό των […] EUR, σε περίπτωση που απαιτηθεί βελτίωση της ρευστότητας. Αμφότερα τα ως άνω στοιχεία είναι ενδεικτικά της ικανότητας του δικαιούχου να αποκαταστήσει την πλήρη πρόσβασή του στις κεφαλαιαγορές και αποτελούν ένδειξη της εμπιστοσύνης της αγοράς στην αποκατάσταση της βιωσιμότητάς του όταν θα διατεθεί η ενίσχυση αναδιάρθρωσης.

(237)

Επιπλέον του βασικού σεναρίου, η Πορτογαλία προσκόμισε ανάλυση ευαισθησίας και εξέτασε διάφορα δυσμενή σενάρια (αιτιολογικές σκέψεις 52 και 53). Η εν λόγω ανάλυση αποτελεί επικαιροποίηση των χρηματοοικονομικών προβλέψεων σε σύγκριση με το κοινοποιηθέν σχέδιο του Ιουνίου του 2021, λαμβανομένων υπόψη της βελτίωσης των προβλέψεων εναέριας κυκλοφορίας, αλλά και της αύξησης των τιμών των καυσίμων και της αναμενόμενης αύξησης του πληθωρισμού. Τα δυσμενή σενάρια βασίζονται στο κοινοποιηθέν σχέδιο του Ιουνίου του 2021 και συνίστανται σε προσομοίωση του αποτελέσματος των υψηλότερων τιμών των καυσίμων (αύξηση […] %), των μειωμένων αποδόσεων (μείωση […] %) και συνδυασμού αυτών. Η Επιτροπή θεωρεί εύλογη την ανάλυση ευαισθησίας και τα δυσμενή σενάρια, καθώς προσομοιώνουν τα αποτελέσματα δυσμενών μεταβολών σε βασικά στοιχεία για την αποδοτικότητα των αεροπορικών εταιρειών.

(238)

Η Επιτροπή παρατηρεί ότι, παρότι τα εν λόγω δυσμενή σενάρια έχουν αρνητικό αντίκτυπο στην αποδοτικότητα και στην πιστοληπτική ικανότητα του δικαιούχου, δεν θέτουν σε κίνδυνο την αποκατάσταση της βιωσιμότητάς του έως το 2025. Στο σενάριο με […] % υψηλότερες τιμές καυσίμων και […] % χαμηλότερες αποδόσεις (αιτιολογική σκέψη 52), ο δικαιούχος θα έχει θετικά EBIT […] και θα επιτύχει EBIT ύψους […] εκατ. EUR […], αντί […] εκατ. EUR. Στο δυσμενές σενάριο με επικαιροποιημένες χρηματοοικονομικές προβλέψεις (αιτιολογική σκέψη 53), η ΑΑΚ το 2025 […], ενώ η απόδοση ιδίων κεφαλαίων μειώνεται από […] % σε […] %. Οι εν λόγω δείκτες εξακολουθούν να καταδεικνύουν σημαντική αποδοτικότητα και είναι υψηλότεροι των κατώτατων ορίων βιωσιμότητας, ακόμη και αν ληφθεί υπόψη ο πιο συντηρητικός συνδυασμός ΜΣΚΚ ([…] %) και κόστους ιδίων κεφαλαίων ([…] %). Η ικανότητα του δικαιούχου να αποκτήσει πρόσβαση στις κεφαλαιαγορές και να σταθεί ανταγωνιστικά στην αγορά με τις δικές του δυνάμεις το 2025 δεν θα κινδυνεύσει, καθώς η καθαρή θέση του θα παραμείνει θετική ([…] εκατ. EUR), ο δε δείκτης καθαρού χρέους προς EBITA δεν θα υπερβεί […], ανερχόμενος σε […].

(239)

Συμπερασματικά, η Επιτροπή θεωρεί ότι το σχέδιο αναδιάρθρωσης του δικαιούχου είναι ρεαλιστικό, συγκροτημένο και αξιόπιστο. Επομένως, είναι κατάλληλο για την αποκατάσταση της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας του δικαιούχου χωρίς να απαιτηθεί περαιτέρω κρατική ενίσχυση εντός εύλογου χρονικού διαστήματος. Ως εκ τούτου, η ενίσχυση αναδιάρθρωσης πληροί τις απαιτήσεις που προβλέπονται στο σημείο 44 στοιχεία β) και γ) και στο σημείο 46 των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση και, επομένως, συμβάλει στην ανάπτυξη της οικονομικής δραστηριότητας υπηρεσιών αεροπορικών μεταφορών σύνδεσης της Πορτογαλίας, όπως απαιτείται στο άρθρο 107 παράγραφος 3 στοιχείο γ) της ΣΛΕΕ.

(240)

Για να εκτιμηθεί αν η ενίσχυση επηρεάζει αδικαιολόγητα τους όρους ανταγωνισμού και συναλλαγών, είναι απαραίτητο να εξεταστούν η αναγκαιότητα, η καταλληλότητα και η αναλογικότητα της ενίσχυσης, και να διασφαλιστεί διαφάνεια. Είναι επίσης αναγκαίο να εξεταστούν οι συνέπειες της ενίσχυσης στον ανταγωνισμό και στις συναλλαγές και να σταθμιστούν οι θετικές συνέπειες της ενίσχυσης για την ανάπτυξη των οικονομικών δραστηριοτήτων και περιοχών, καθώς και άλλες θετικές συνέπειες τις οποίες προορίζεται να στηρίξει η ενίσχυση, έναντι των αρνητικών επιπτώσεών της στην εσωτερική αγορά.

(241)

Βάσει του σημείου 53 των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση, τα κράτη μέλη που προτίθενται να χορηγήσουν ενίσχυση αναδιάρθρωσης πρέπει να υποβάλουν συγκριτική παρουσίαση με αξιόπιστη εναλλακτική εκδοχή που δεν θα συνεπάγεται κρατική ενίσχυση, αποδεικνύοντας ότι η ανάπτυξη των οικονομικών δραστηριοτήτων ή περιοχών που επιδιώκεται με την ενίσχυση, που αναφέρεται στο τμήμα 3.1.1 των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση, δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί ή θα επιτυγχάνονταν σε μικρότερο βαθμό.

(242)

Στόχος της ενίσχυσης αναδιάρθρωσης είναι να αποφευχθεί η οικονομική εξαφάνιση της TAP SGPS και, επομένως, να αποτραπεί κατάσταση ανεπάρκειας της αγοράς και κοινωνικών προβλημάτων που θα εμποδίσει την ανάπτυξη των υπηρεσιών αεροπορικών μεταφορών σύνδεσης της Πορτογαλίας. Ο εν λόγω στόχος επιτυγχάνεται μέσω της εφαρμογής του σχεδίου αναδιάρθρωσης, το οποίο χρηματοδοτείται εν μέρει από την ενίσχυση αναδιάρθρωσης. Από το σχέδιο αναδιάρθρωσης προκύπτει ότι, για την επίλυση των οικονομικών προβλημάτων του δικαιούχου, απαιτείται η αντιμετώπιση των προβλημάτων του τόσο ρευστότητας όσο και φερεγγυότητας. Βραχυπρόθεσμα, η TAP SGPS δεν είναι σε θέση να διασφαλίσει τη συνεχιζόμενη παροχή βασικών υπηρεσιών αεροπορικών μεταφορών, να εκπληρώσει χρηματοοικονομικές υποχρεώσεις ή να έχει πρόσβαση σε χρηματοπιστωτικές αγορές. Μακροπρόθεσμα, λαμβανομένης υπόψη της αρνητικής καθαρής θέσης […] δισεκατ. EUR, η οποία θα συνεχιστεί για μεγάλο χρονικό διάστημα, η TAP SGPS επίσης δεν είναι σε θέση να εκπληρώσει τις χρηματοπιστωτικές υποχρεώσεις της. Ως εκ τούτου, η ενίσχυση αναδιάρθρωσης είναι αναγκαία για την επιτυχημένη ολοκλήρωση του σχεδίου αναδιάρθρωσης, του οποίου η εφαρμογή επιδιώκει την προώθηση της ανάπτυξης των υπηρεσιών αεροπορικών μεταφορών σύνδεσης της Πορτογαλίας.

(243)

Βάσει του σημείου 38 στοιχείο γ) και του σημείου 54 των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση, η Επιτροπή δεν θα θεωρήσει ότι η ενίσχυση αναδιάρθρωσης είναι συμβατή με την εσωτερική αγορά εάν ο ίδιος στόχος μπορεί να επιτευχθεί με άλλα λιγότερο στρεβλωτικά μέτρα. Η αμοιβή για την ενίσχυση αναδιάρθρωσης πρέπει να είναι προσήκουσα και να πληροί τις προϋποθέσεις που προβλέπονται στο σημείο 58 των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση, ώστε τα μέσα που επιλέγονται να είναι κατάλληλα για το πρόβλημα φερεγγυότητας ή ρευστότητα που επιδιώκουν να αντιμετωπίσουν.

(244)

Οι ανταγωνιστές αμφισβήτησαν το προκαταρκτικό πόρισμα της Επιτροπής στην απόφαση κίνησης της διαδικασίας ότι η μορφή της ενίσχυσης αναδιάρθρωσης ήταν κατάλληλη. Η Ryanair ισχυρίζεται ότι η ενίσχυση δεν είναι κατάλληλη, καθώς η απόφαση κίνησης της διαδικασίας δεν παρουσιάζει ούτε συγκρίνει την ενίσχυση με άλλες επιλογές που περιλαμβάνουν ή δεν περιλαμβάνουν κρατική ενίσχυση. Η EAA ισχυρίζεται ότι η μορφή της ενίσχυσης, η οποία περιλαμβάνει κυρίως εισφορά μετοχικού κεφαλαίου, δεν είναι κατάλληλη και βαίνει πέραν του αναγκαίου μέτρου, καθώς η χορήγηση κρατικής εγγύησης (χωρίς μέτρα μετοχικού κεφαλαίου) θα επαρκούσε για τη διευκόλυνση της πρόσβασης σε κεφαλαιαγορές και την αποκατάσταση, με τον τρόπο αυτό, της ρευστότητας και της φερεγγυότητας της TAP. Ο ισχυρισμός της EAA δεν τεκμηριώνεται από οποιαδήποτε αποδεικτικά στοιχεία, ενώ η Ryanair δεν λαμβάνει υπόψη την παρούσα κατάσταση έλλειψης επαρκούς πρόσβασης σε κεφαλαιαγορές για την επιλογή επενδυτή διατεθειμένου και ικανού να παράσχει μετοχικό κεφάλαιο ή μακροπρόθεσμη χρηματοδότηση. Αντιθέτως, οι συζητήσεις για την εξασφάλιση τόσο άμεσης όσο και ενδεχόμενης χρηματοδότησης με […] επιβεβαιώνουν την αδυναμία των TAP SGPS/TAP Air Portugal να αντλήσουν επί του παρόντος κεφάλαια σε μεγάλη κλίμακα (66).

(245)

Επιπλέον, η Επιτροπή θεωρεί ότι η μορφή της ενίσχυσης αναδιάρθρωσης υπέρ της TAP SGPS, ύψους 2,55 δισεκατ. EUR, είναι κατάλληλη για τους ακόλουθους λόγους. Πρώτον, η TAP SGPS ήταν προβληματική επιχείρηση με αρνητική καθαρή θέση το 2019 ([…] εκατ. EUR). Κατέγραψε ζημίες […] δισεκατ. EUR το 2020 και αναμένει θετικά καθαρά έσοδα […]. Χωρίς την ενίσχυση αναδιάρθρωσης, ο δικαιούχος δεν θα είναι σε θέση να παραγάγει επαρκή ίδια κεφάλαια για να αντισταθμίσει το ποσό των περίπου […] δισεκατ. EUR […], χωρίς τα οποία είναι πιθανό ότι η TAP SGPS ή η TAP Air Portugal δεν θα μπορούσαν να προσελκύσουν σημαντικό μακροχρόνιο δανεισμό ή επενδυτικά κεφάλαια στις κεφαλαιαγορές. Συναφώς, η Επιτροπή επισημαίνει επίσης ότι, το 2025, ο δικαιούχος αναμένει καθαρή θέση ύψους […] εκατ. EUR, η οποία δεν είναι υπερβολική σε σύγκριση με το αναμενόμενο καθαρό χρέος ύψους […] δισεκατ. EUR. Δεύτερον, οι προβλέψεις ρευστότητας δείχνουν ότι, χωρίς την ενίσχυση αναδιάρθρωσης, ο δικαιούχος θα έχει αρνητική ταμειακή κατάσταση περίπου […] δισεκατ. EUR το 2021, […] δισεκατ. EUR το 2022 και […] δισεκατ. EUR το 2023. Για τους δύο ως άνω λόγους, η Επιτροπή καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το μέγεθος και η μορφή της ενίσχυσης αναδιάρθρωσης που χορηγείται κυρίως μέσω μέτρων μετοχικού κεφαλαίου είναι τα καταλληλότερα για την αντιμετώπιση των προβλημάτων φερεγγυότητας και ρευστότητας της TAP SGPS.

(246)

Όσον αφορά την αμοιβή της κρατικής ενίσχυσης, η Επιτροπή επισημαίνει ότι η διάρθρωση της παρέμβασης του πορτογαλικού Δημοσίου είναι τέτοια ώστε θα κατέχει το 100 % του μετοχικού κεφαλαίου της TAP Air Portugal. Η Επιτροπή θεωρεί την αξία του εν λόγω μετοχικού κεφαλαίου, την οποία η Πορτογαλία μπορεί να πραγματοποιήσει μέσω πώλησης, ως την αμοιβή της κρατικής ενίσχυσης. Για την ποσοτικοποίηση της εν λόγω αμοιβής, η Επιτροπή αποτίμησε τα ίδια κεφάλαια της TAP Air Portugal (αιτιολογική σκέψη 229) βάσει των χρηματοοικονομικών προβλέψεων που περιέχονται στο κοινοποιηθέν σχέδιο αναδιάρθρωσης και στηριζόμενη σε συνήθεις μεθοδολογίες αποτίμησης, ήτοι τη μέθοδο των προεξοφλημένων ταμειακών ροών και τη μέθοδο των πολλαπλασίων.

(247)

Για την εκτίμηση της αξίας των ιδίων κεφαλαίων της TAP Air Portugal, η Επιτροπή εκτίμησε πρώτα τη συνολική αξία της επιχείρησης. Προς τούτο, προεξόφλησε τις ελεύθερες ταμειακές ροές στην επιχείρηση (FCFF) κατά την περίοδο προγραμματισμού, καθώς και την τελική αξία, χρησιμοποιώντας ως συντελεστή προεξόφλησης το ΜΣΚΚ που αναφέρεται στην αιτιολογική σκέψη 230. Η Επιτροπή εφάρμοσε δύο προσεγγίσεις για τον υπολογισμό της τελικής αξίας. Η πρώτη είναι η προσέγγιση ανάπτυξης του Gordon, η οποία προϋποθέτει σταθερό και διαρκή συντελεστή ανάπτυξης των ελεύθερων ταμειακών ροών στην επιχείρηση από το τελευταίο έτος του σχεδίου. Η δεύτερη είναι η μέθοδος των πολλαπλασίων, βάσει της οποίας η αξία της εταιρείας είναι πολλαπλάσιο των κερδών της. Σύμφωνα με την πρακτική της αγοράς, η Επιτροπή έλαβε υπόψη ως σχετικό δείκτη μέτρησης του κέρδους τα EBITDA και ανέκτησε το (μελλοντικό) πολλαπλάσιο αξίας της επιχείρησης προς EBITDA από αντίστοιχες αεροπορικές εταιρείες (υποσημείωση 61). Αφού εκτίμησε τη συνολική αξία της επιχείρησης της TAP Air Portugal, η Επιτροπή υπολόγισε την αξία των ιδίων κεφαλαίων αφαιρώντας το καθαρό χρέος.

(248)

Οι εκτιμήσεις της Επιτροπής δείχνουν αυξανόμενη αξία των ιδίων κεφαλαίων της TAP Air Portugal κατά την περίοδο προγραμματισμού, από […] EUR – […] εκατ. EUR το 2022 σε […] εκατ. EUR το 2025 (67). Η Επιτροπή θεωρεί ότι αυτή είναι, επί του παρόντος, μια εύλογη προσδοκία της αμοιβής που θα μπορούσε να αποκομίσει η Πορτογαλία από την κρατική ενίσχυση μέσω της πώλησης της συμμετοχής της στην TAP Air Portugal.

(249)

Από τα ανωτέρω προκύπτει ότι η ενίσχυση αναδιάρθρωσης είναι κατάλληλη ως προς τη μορφή της και αμείβεται επαρκώς.

(250)

Κατά το σημείο 38 στοιχείο ε) των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση, η ενίσχυση δεν πρέπει να υπερβαίνει το ελάχιστο απαιτούμενο ύψος για την επίτευξη του στόχου της ενίσχυσης αναδιάρθρωσης. Το ύψος και η ένταση της ενίσχυσης αναδιάρθρωσης πρέπει να περιορίζονται στο ελάχιστο απαραίτητο που θα επιτρέψει την αναδιάρθρωση με βάση τους διαθέσιμους χρηματοοικονομικούς πόρους του δικαιούχου, των μετόχων του ή του εμπορικού ομίλου στον οποίο ανήκει (σημείο 61 των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση). Ειδικότερα, πρέπει να διασφαλίζονται επαρκές επίπεδο ίδιας συμμετοχής στο κόστος της αναδιάρθρωσης και, όταν η κρατική ενίσχυση χορηγείται με μορφή που ενισχύει την καθαρή θέση του δικαιούχου, καταμερισμός των βαρών. Κατά την αξιολόγηση των εν λόγω απαιτήσεων λαμβάνεται υπόψη τυχόν προηγουμένως χορηγηθείσα διάσωση ενίσχυσης.

(251)

Η ίδια συμμετοχή του δικαιούχου στο σχέδιο αναδιάρθρωσης πρέπει να είναι πραγματική και ουσιαστική και θα πρέπει κανονικά να είναι συγκρίσιμη με την ενίσχυση που χορηγείται από την άποψη των συνεπειών για τη φερεγγυότητα ή τη θέση ρευστότητας του δικαιούχου. Κατά το σημείο 63 των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση, η Επιτροπή πρέπει να αξιολογήσει αν οι διάφορες πηγές ίδιας συμμετοχής είναι ουσιαστικές και απαλλαγμένες ενίσχυσης. Σύμφωνα με το σημείο 64 των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση, η Επιτροπή θεωρεί κατά κανόνα την ίδια συμμετοχή επαρκή εάν υπερβαίνει το 50 % του κόστους αναδιάρθρωσης.

(252)

Η Επιτροπή πρέπει να εξακριβώσει αν οι διάφορες πηγές χρηματοδότησης του σχεδίου, που περιγράφηκαν στις αιτιολογικές σκέψεις 43 έως 45, είναι απαλλαγμένες ενίσχυσης και ουσιαστικές, ήτοι επαρκώς βέβαιες ώστε να υλοποιηθούν κατά την εφαρμογή του σχεδίου αναδιάρθρωσης, μη περιλαμβανομένων αναμενόμενων μελλοντικών κερδών. Η συμμετοχή του Δημοσίου από τη θέση του ως μετόχου της TAP SGPS και της TAP Air Portugal δεν είναι απαλλαγμένη ενίσχυσης και δεν μπορεί να ληφθεί υπόψη κατά την αξιολόγηση.

(253)

Η καταβολή εργατικών αποζημιώσεων αναδιάρθρωσης ύψους […] εκατ. EUR, εκ των οποίων […] εκατ. EUR καταβλήθηκαν ήδη το 2021 [αιτιολογική σκέψη 43 στοιχείο α)], αφορά κόστος το οποίο έχει σημασία για τη μείωση των υπαλλήλων που προβλέπεται στο σχέδιο αναδιάρθρωσης. Το εν λόγω κόστος είναι άμεσο, δεδομένου ότι η TAP Air Portugal έχει ήδη καταγγείλει συμβάσεις εργασίας, στο πλαίσιο της επίτευξης του κατάλληλου μεγέθους του εργατικού δυναμικού και της αναδιάρθρωσης που πραγματοποιείται από τον Απρίλιο του 2020, και ήσσονος σημασίας σε σχέση με τα έσοδα που έχουν ήδη εισπραχθεί έως τον Δεκέμβριο του 2021. Κατά την Πορτογαλία, το συνολικό ποσό των αποζημιώσεων που σχετίζονται με την καταγγελία συμβάσεων εργασίας ως αποτέλεσμα της αναδιάρθρωσης ανέρχεται σε […] εκατ. EUR, εκ των οποίων τα προαναφερθέντα […] εκατ. EUR καταβάλλονται άμεσα από την TAP Air Portugal με ταμειακά λειτουργικά διαθέσιμα, ενώ […] εκατ. EUR θα χρηματοδοτηθούν στην πραγματικότητα από το Δημόσιο με πόρους που προέρχονται από το δάνειο της ενίσχυσης διάσωσης. Επομένως, το μέρος των εργατικών αποζημιώσεων αναδιάρθρωσης που δεν χρηματοδοτείται από την κρατική ενίσχυση, ούτε από τα ίδια κεφάλαια ούτε από το εγγυημένο από το Δημόσιο δάνειο, μπορεί να θεωρηθεί ίδια συμμετοχή του δικαιούχου στο εν λόγω κόστος και μπορεί να θεωρηθεί πραγματικό, δηλαδή ουσιαστικό, κατά την έννοια του σημείου 63 των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση.

(254)

Ομοίως, η καταβολή απρόβλεπτων εξόδων που σχετίζονται με την εκποίηση […] […] εκατ. EUR [αιτιολογική σκέψη 43 στοιχείο στ)], αφορά απρόβλεπτα έξοδα (ειδικότερα, […] % […], […] % […] % […]), τα οποία στο πλαίσιο της εκποίησης μέσω πώλησης του εν λόγω περιουσιακού στοιχείου θα καταβληθούν από την TAP SGPS και δεν θα μετακυλιστούν στον αγοραστή. Πρόκειται για άνοιγμα προκαθορισμένου ύψους, το οποίο ο δικαιούχος θα αναλάβει από τους δικούς του πόρους, για ποσό με το οποίο μπορεί να επιβαρυνθεί με τα άμεσα –και πολύ μεγαλύτερα– έσοδά του το 2022, από τα έσοδά του και όχι από την κρατική ενίσχυση. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή θεωρεί ότι τα εν λόγω απρόβλεπτα έξοδα μπορούν επίσης να περιληφθούν στην ίδια συμμετοχή και ότι είναι πραγματικά και ουσιαστικά, δεδομένης της δέσμευσης εκποίησης του εν λόγω περιουσιακού στοιχείου εντός του 2022, όπως προβλέπεται στο σχέδιο αναδιάρθρωσης (αιτιολογική σκέψη 29).

(255)

Όσον αφορά τη συμμετοχή τρίτων ή μέτρα οικονομικής αποδοτικότητας συνολικού ύψους […] εκατ. EUR (αιτιολογική σκέψη 43), η Επιτροπή επισημαίνει ότι διαρκείς μειώσεις κόστους τις οποίες επωμίζονται ή καθιστούν δυνατές εξωτερικοί προμηθευτές ή πελάτες του δικαιούχου μπορεί να ισοδυναμούν με πραγματικές και ουσιαστικές πηγές ίδιας συμμετοχής, υπό τον όρο ότι είναι αποτέλεσμα δεσμευτικών συμφωνιών και είναι πραγματικές και μη αναστρέψιμες. Ειδικότερα, οι μειώσεις κόστους που επωμίζονται ενδιαφερόμενα μέρη σε σχέση με το συγκεκριμένο είδος εξοικονόμησης κόστους πρέπει να είναι πραγματικές, διαρκείς και μη αναστρέψιμες προκειμένου να ισοδυναμούν με πραγματική και ουσιαστική πηγή ίδιας συμμετοχής (68). Η Επιτροπή έχει ήδη θεωρήσει ότι οι μειώσεις συμβατικών υποχρεώσεων που προβλέπονται σε συμφωνίες που αποτέλεσαν αντικείμενο εκ νέου διαπραγμάτευσης με προμηθευτές και εκμισθωτές ισοδυναμούν με πραγματικές πηγές ίδιας συμμετοχής: σε σύγκριση με τους όρους των αρχικών συμφωνιών, απελευθερώνουν πόρους οι οποίοι είναι διαθέσιμοι για τη χρηματοδότηση του κόστους αναδιάρθρωσης και οι οποίοι, διαφορετικά, θα έπρεπε να δαπανηθούν για την αποπληρωμή των σχετικών υποχρεώσεων (69). Το ίδιο ισχύει σε σχέση με τους προμηθευτές και τους αγοραστές που αναλαμβάνουν ρητή δέσμευση ή τροποποιούν τους όρους των συμβάσεών τους απελευθερώνοντας πόρους για τον δικαιούχο (70).

(256)

Δεδομένου ότι περισσότερες από […] συμβάσεις που αποτέλεσαν αντικείμενο εκ νέου διαπραγμάτευσης από την TAP Air Portugal στηρίζονται σε νομικά δεσμευτικές πράξεις, εκ των οποίων […] εκατ. EUR σε συμβάσεις που έχουν ήδη εκτελεστεί και […] εκατ. EUR σε συμβάσεις για τις οποίες έχει ήδη αναληφθεί υποχρέωση, τα εν λόγω μέτρα επιχειρησιακής αναδιάρθρωσης μπορούν να θεωρηθούν πραγματικές και ουσιαστικές συμμετοχές. Πράγματι, τα εν λόγω μέτρα επιτυγχάνουν καταμερισμό του οικονομικού βάρους του κόστους αναδιάρθρωσης της TAP SGPS με προμηθευτές οι οποίοι, διαφορετικά, θα δικαιούνταν την είσπραξη υψηλότερων υποχρεώσεων επί των θετικών αποτελεσμάτων εκμετάλλευσης της TAP SGPS.

(257)

Ομοίως, η συμμετοχή που συνδέεται με σταδιακή κατάργηση περιουσιακών στοιχείων και εκ νέου διαπραγματεύσεις με κατασκευαστές πρωτότυπου εξοπλισμού (συγκεκριμένα […]) ύψους έως […] εκατ. EUR [αιτιολογική σκέψη 43 στοιχείο δ)] αντιπροσωπεύει τα έσοδα της πώλησης περιουσιακών στοιχείων, και συγκεκριμένα […] ([…]), […]. Πράγματι, καθώς τα εν λόγω μέτρα είναι εισπράξεις μετρητών και συμμετοχή από ίδιους πόρους του δικαιούχου που απορρέουν από αγοραστές εξοπλισμού ή περιουσιακών στοιχείων μπορούν να θεωρηθούν εισφορά πραγματικών πόρων στην αναδιάρθρωση. Επιπλέον, τέτοιες συμμετοχές μπορούν να θεωρηθούν ουσιαστικές, δεδομένου ότι έχουν ήδη εφαρμοστεί μέσω συμβάσεων που υπογράφηκαν με τους αντισυμβαλλομένους του δικαιούχου. Η ίδια συλλογιστική ισχύει για τη χρηματοδότηση που εξασφαλίστηκε για τη μίσθωση νέων αεροσκαφών ύψους έως EUR […] εκατ. EUR [αιτιολογική σκέψη 43 γ)], λαμβανομένων υπόψη των στοιχείων που υπέβαλε η Πορτογαλία σχετικά με τις δεσμεύσεις χρηματοδότησης που αφορούν εννέα ουραία τμήματα αεροσκαφών και δύο κινητήρες, οι οποίες υπογράφηκαν στο πλαίσιο του σχεδίου αναδιάρθρωσης.

(258)

Σε σχέση με τις μερικές κρατικές εγγυήσεις που χορηγήθηκαν στο πλαίσιο πράξης αναδιάρθρωσης, η Επιτροπή θεώρησε ότι το εναπομένον μέρος του κινδύνου που επωμίζονται παράγοντες της αγοράς ισοδυναμεί με έγκυρη και πραγματική συμμετοχή στο κόστος αναδιάρθρωσης (71). Επομένως, το μέρος ([…] %) της χρηματοδότησης ύψους […] εκατ. EUR, το οποίο δεν είναι εγγυημένο από το Δημόσιο, και συγκεκριμένα […] εκατ. EUR [αιτιολογική σκέψη 43 στοιχείο ε)], μπορεί να θεωρηθεί πραγματική και ουσιαστική συμμετοχή δανειστή της αγοράς στο κόστος αναδιάρθρωσης. Ομοίως, η νέα χρηματοδότηση που αποτέλεσε αντικείμενο διαπραγμάτευσης με ιδιωτικό χρηματοπιστωτικό ίδρυμα ([…]) ύψους έως […] εκατ. EUR ισοδυναμεί με πραγματική και ουσιαστική συμμετοχή, η οποία μπορεί να εκτελεστεί […] και έπειτα, εφόσον υπάρχουν ανάγκες ρευστότητας οι οποίες υπερβαίνουν τις λειτουργικές ταμειακές ροές [αιτιολογική σκέψη 43 στοιχείο ε)].

(259)

Στην περίπτωση των ομολόγων και των κοινοπρακτικών δανείων συνολικού ύψους […] EUR, που αναφέρθηκαν στην αιτιολογική σκέψη 43 στοιχείο ζ), οι αναβολές παρέχουν το όφελος μετάθεσης στο μέλλον πληρωμών που ήταν ληξιπρόθεσμες και που, διαφορετικά, θα ήταν εκτελεστές. Όσον αφορά συμφωνηθείσες πράξεις αναδιάρθρωσης με αναβολή αποπληρωμής του χρέους που διατηρούν την υποχρέωση εξόφλησης του οφειλόμενου ποσού του κεφαλαίου, η Επιτροπή θεωρεί, αντίθετα προς όσα ισχυρίστηκαν αρχικά οι πορτογαλικές αρχές, ότι η συμμετοχή στο κόστος αναδιάρθρωσης είναι χαμηλότερη του αναβληθέντος ονομαστικού ποσού και συνίσταται στην καθαρή παρούσα αξία του συμφωνηθέντος εκ νέου προγραμματισμού καταβολών (72). Οι αναβολές αφορούν συνολική αξία […] εκατ. EUR πραγματικής συμμετοχής. Το ποσό εκτιμάται υπολογίζοντας τη διαφορά της καθαρής παρούσας αξίας μεταξύ της αποπληρωμής στην ημερομηνία λήξης και της άμεσης αποπληρωμής κατ’ εφαρμογή των ρητρών που αποτέλεσαν αντικείμενο παραίτησης, προεξοφλημένης με το επιτόκιο της αγοράς ([…]) […]: […] εκατ. EUR […], […] εκατ. EUR […], […] […] εκατ. EUR […].

(260)

Με βάση τα ανωτέρω, το συνολικό ποσό το οποίο μπορεί να θεωρηθεί πραγματική και ουσιαστική συμμετοχή του δικαιούχου ανέρχεται σε […] εκατ. EUR και αντιπροσωπεύει […] % του κόστους αναδιάρθρωσης. Εξ αυτών, […] εκατ. EUR απορρέουν από νέα χρηματοδότηση με όρους της αγοράς προερχόμενη από τα έσοδα της πώλησης […], χρηματοδοτική μίσθωση που καλύπτει […] αεροσκάφη και κινητήρες και νέα χρηματοδότηση από […] (αιτιολογική σκέψη 43). Τα εν λόγω ποσά μπορεί να αυξηθούν κατά τη διάρκεια του σχεδίου αναδιάρθρωσης με έσοδα από […], των οποίων το ποσό δεν μπορεί ωστόσο να εκτιμηθεί και να εξακριβωθεί με επαρκή βεβαιότητα ώστε να θεωρηθεί ουσιαστική ίδια συμμετοχή του δικαιούχου στο κόστος αναδιάρθρωσης.

(261)

Σύμφωνα με το σημείο 64 των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση, η Επιτροπή μπορεί να δέχεται συμμετοχή που δεν φθάνει το 50 % του κόστους αναδιάρθρωσης μόνο σε εξαιρετικές περιστάσεις και σε περιπτώσεις ιδιαίτερης δυσκολίας, εφόσον το ποσό της εν λόγω συμμετοχής παραμένει σημαντικό.

(262)

Υπό τις τρέχουσες περιστάσεις μετά την έξαρση της πανδημίας COVID-19, η Επιτροπή θεωρεί ότι, ανάλογα με τη συγκεκριμένη περίπτωση, ενδέχεται να δικαιολογηθεί η παραμονή των ιδίων συμμετοχών σε επίπεδο κάτω του 50 % του κόστους αναδιάρθρωσης, εφόσον παραμένουν σημαντικές και περιλαμβάνουν πρόσθετη νέα χρηματοδότηση υπό τους όρους της αγοράς (73). Ως ένδειξη του επιπέδου το οποίο η Επιτροπή θα θεωρούσε ενδεδειγμένο στην παρούσα υπόθεση, στο πλαίσιο της πρακτικής που εφαρμόζει κατά την εξέταση υποθέσεων, η Επιτροπή έχει θεωρήσει ότι ίδια συμμετοχή ανερχόμενη σε 24 % του κόστους αναδιάρθρωσης μπορεί να είναι σημαντική και, επομένως, ότι ενίσχυση αναδιάρθρωσης που ανέρχεται σε 76 % του κόστους αναδιάρθρωσης μπορεί να έχει αναλογικό χαρακτήρα (74).

(263)

Η Επιτροπή θεωρεί ότι η Πορτογαλία απέδειξε τη συνδρομή εξαιρετικών περιστάσεων. Ειδικότερα, η Επιτροπή αναγνωρίζει ότι η πανδημία COVID-19 και τα μέτρα που λήφθηκαν για τον περιορισμό της δημιούργησαν εξαιρετικές περιστάσεις για τον δικαιούχο, στο πλαίσιο σοβαρής διαταραχής της οικονομίας κατά την έννοια του άρθρου 107 παράγραφος 3 στοιχείο β) της ΣΛΕΕ, με άμεσο αντίκτυπο στους τομείς της κινητικότητας και των αεροπορικών μεταφορών και στην ικανότητα του δικαιούχου να αντλήσει χρηματοδότηση από την αγορά. Δεδομένου ότι η ίδια συμμετοχή ανέρχεται σε […] % του κόστους αναδιάρθρωσης και το ήμισυ αυτής παρέχεται ως νέα χρηματοδότηση, η Επιτροπή καταλήγει στο συμπέρασμα ότι, εν προκειμένω, ποσό συμμετοχής κατώτερο του 50 % είναι αποδεκτό.

(264)

Βάσει των σημείων 65 έως 67 των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση, κρατική στήριξη η οποία χορηγείται με μορφή που ενισχύει την καθαρή κεφαλαιακή θέση του δικαιούχου μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την προστασία των μετόχων και των πιστωτών μειωμένης εξασφάλισης από τις συνέπειες της επιλογής τους να επενδύσουν στον δικαιούχο και τούτο μπορεί να δημιουργήσει ηθικό κίνδυνο και να υπονομεύσει την πειθαρχία της αγοράς. Κατά συνέπεια, οι ενισχύσεις για την κάλυψη των ζημιών πρέπει να χορηγούνται μόνο υπό όρους που συνεπάγονται τον επαρκή καταμερισμό των βαρών μεταξύ των υφιστάμενων επενδυτών, η δε κρατική παρέμβαση πρέπει να συντελείται μετά την πλήρη καταμέτρηση των απωλειών και τον καταλογισμό τους στους υφιστάμενους μετόχους και τους κατόχους οφειλών μειωμένης εξασφάλισης. Ο κατάλληλος καταμερισμός των βαρών θα συνεπαγόταν επίσης ότι κάθε κρατική ενίσχυση που ενισχύει τη θέση του δικαιούχου στο μετοχικό κεφάλαιο θα πρέπει να χορηγείται με όρους που παρέχουν στο κράτος εύλογο μερίδιο από τα μελλοντικά κέρδη της αξίας του δικαιούχου, ενόψει του ύψους του καταβεβλημένου από το κράτος μετοχικού κεφαλαίου σε σύγκριση με το υπόλοιπο μετοχικό κεφάλαιο της εταιρείας, μετά από συνυπολογισμό των απωλειών.

(265)

Συναφώς, παρότι η ενίσχυση αναδιάρθρωσης συνίσταται κυρίως σε εισφορές μετοχικού κεφαλαίου ή μετατροπή χρεωστικών μέσων σε μετοχικό κεφάλαιο, το πορτογαλικό Δημόσιο ασκούσε από κοινού τον έλεγχο του δικαιούχου, ως μέτοχος, πριν από τη χορήγηση της ενίσχυσης διάσωσης και κατέχει πλέον ελέγχουσα συμμετοχή τόσο στον δικαιούχο όσο και στην TAP Air Portugal (αιτιολογικές σκέψεις 8 έως 12). Επομένως, το πορτογαλικό Δημόσιο ενεπλάκη ενεργά στις στρατηγικές και χρηματοοικονομικές επιλογές που περιγράφηκαν στις αιτιολογικές σκέψεις 19 έως 22 οι οποίες κατέστησαν τον δικαιούχο προβληματική επιχείρηση. Συνεπώς, για την αποφυγή ηθικού κινδύνου μέσω επαρκούς καταμερισμού των βαρών, είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι η παρέμβαση του Δημοσίου ως παρόχου ενίσχυσης αναδιάρθρωσης συνιστά αντιμετώπιση κατάστασης χρηματοοικονομικών ανισορροπιών και ζημιών με την οποία το Δημόσιο συνδέθηκε ως μέτοχος που ασκούσε κοινό έλεγχο επί του δικαιούχου. Όπως ανέφερε η Πορτογαλία, η TAP SGPS θα […] (αιτιολογική σκέψη 45).

(266)

Συνεπώς, οι υφιστάμενοι μέτοχοι του δικαιούχου, συμπεριλαμβανομένου του πορτογαλικού Δημοσίου, θα συμμετάσχουν επαρκώς στον καταμερισμό των επιβαρύνσεων της αναδιάρθρωσης καθώς, στην πράξη, η αξία της παρούσας συμμετοχής τους θα μηδενιστεί κατά την απορρόφηση των ζημιών. Επιπλέον, η TAP SGPS θα εκποιήσει σταδιακά τις λειτουργικές θυγατρικές της Cateringpor, Groundforce, M&E Brasil, με αποτέλεσμα να μην ασκεί πλέον εμπορικές δραστηριότητες. Ως εκ τούτου, η ενίσχυση αναδιάρθρωσης με τη μορφή εισφοράς μετοχικού κεφαλαίου από το Δημόσιο θα χορηγηθεί με όρους που παρέχουν στο Δημόσιο το σύνολο των μελλοντικών κερδών της αξίας του δικαιούχου, σε σύγκριση με το υπόλοιπο μετοχικό κεφάλαιο, με αποτέλεσμα να πληρούται η προϋπόθεση του κατάλληλου καταμερισμού των βαρών με τους υφιστάμενους μετόχους, η οποία προβλέπεται στο σημείο 67 των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση.

(267)

Συγκεκριμένα, τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και οι επενδυτές που κατέχουν ομόλογα και είναι πιστωτές του δικαιούχου και/ή των θυγατρικών του, που αναφέρονται στην αιτιολογική σκέψης 67 στοιχείο α) και στην αιτιολογική σκέψη 43 στοιχείο ζ), κατέχουν χρεωστικούς τίτλους με εξοφλητική προτεραιότητα οι οποίοι ούτε εξοφλούνται μετά από άλλες χρηματοοικονομικές οφειλές αλλά πριν από τους τίτλους των μετόχων, σε περίπτωση αφερεγγυότητας ή εκκαθάρισης, ούτε συνιστούν απορρόφηση ζημιών. Παρότι οι κατευθυντήριες γραμμές για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση δεν απαιτούν να συμμετέχουν οι πιστωτές αυξημένης εξασφάλισης στον καταμερισμό των επιβαρύνσεων πράξης αναδιάρθρωσης, στην προκειμένη περίπτωση, ομολογιούχοι και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα συμμετέχουν πραγματικά στην κάλυψη του κόστους αναδιάρθρωσης του δικαιούχου (αιτιολογική σκέψη 259).

(268)

Επιπλέον, όσον αφορά τους ομολογιούχους και με σκοπό την αποφυγή ηθικού κινδύνου, επισημαίνεται ότι οι εκδόσεις ομολόγων του δικαιούχου πραγματοποιήθηκαν τον Ιούνιο και τον Δεκέμβριο του 2019 (αιτιολογική σκέψη 23), σε μικρή σχετικά χρονική απόσταση από την πανδημία. Συνεπώς, οι εν λόγω επενδυτές ή δανειστές δεν χρηματοδότησαν ούτε παρείχαν με άλλον τρόπο κίνητρα για ανάληψη υπερβολικού κινδύνου ή επέκταση ή εμπορική συμπεριφορά που συνέβαλε στις δυσχέρειες του δικαιούχου. Επομένως, ο καταμερισμός των βαρών μεταξύ των υφιστάμενων μετόχων του δικαιούχου είναι κατάλληλος και επαρκής.

(269)

Ως εκ τούτου, η Επιτροπή καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η ενίσχυση αναδιάρθρωσης είναι αναλογική και περιλαμβάνει κατάλληλο καταμερισμό των βαρών.

(270)

Βάσει του σημείου 38 στοιχείο στ) των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση, όταν χορηγείται ενίσχυση αναδιάρθρωσης, πρέπει να λαμβάνονται μέτρα για τον περιορισμό των στρεβλώσεων του ανταγωνισμού, κατά προτίμηση διαρθρωτικά, με τη μορφή εκποίησης αυτοτελών δραστηριοτήτων, τα οποία ευνοούν την επέκταση των δραστηριοτήτων ελασσόνων ανταγωνιστών ή την ανάληψη διασυνοριακών δραστηριοτήτων. Επιπλέον, προς αποφυγή αρνητικών επιπτώσεων στον ανταγωνισμό και τις συναλλαγές, οι αποδέκτες ενίσχυσης διάσωσης ή αναδιάρθρωσης θα πρέπει, καταρχήν, να μην έχουν λάβει παρόμοια ενίσχυση κατά την προηγούμενη δεκαετία. Ειδάλλως, επαναλαμβανόμενα σχέδια διάσωσης ή αναδιάρθρωσης γεννούν αμφιβολίες όσον αφορά την ικανότητα του δικαιούχου να συμβάλει στη συνολική παραγωγικότητα και, επομένως, στην ανάπτυξη των επίμαχων οικονομικών δραστηριοτήτων ή περιοχών, ενώ πιο αποδοτικοί ανταγωνιστές στην εσωτερική αγορά βρίσκονται αντιμέτωποι με επιδοτούμενο ανταγωνισμό εταιρείας η οποία, υπό άλλες συνθήκες, θα εξαφανιζόταν από την αγορά και θα ελευθέρωνε τις δυνάμεις της αγοράς ώστε να αναπτυχθούν και να αναλάβουν τις δραστηριότητές της.

(271)

Βάσει των σημείων 70 και 71 των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση, ενίσχυση μπορεί να χορηγηθεί σε προβληματικές επιχειρήσεις για μία μόνο πράξη διάσωσης ή αναδιάρθρωσης. Ως εκ τούτου, όταν έχουν παρέλθει λιγότερα από δέκα έτη από τη χορήγηση στον δικαιούχο, στο παρελθόν, ενίσχυσης διάσωσης, ενίσχυσης αναδιάρθρωσης ή προσωρινής στήριξης αναδιάρθρωσης, συμπεριλαμβανομένων τέτοιων ενισχύσεων που χορηγήθηκαν πριν από την έναρξη ισχύος των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση και τυχόν μη κοινοποιηθεισών ενισχύσεων, η Επιτροπή δεν επιτρέπει τη χορήγηση περαιτέρω ενίσχυσης (πρόκειται για την αρχή της εφάπαξ ενίσχυσης).

(272)

Επιπλέον της σχετικής δήλωσης της Πορτογαλίας, από τον έλεγχο των αρχείων της Επιτροπής προκύπτει ότι, κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας, καμία από τις εταιρείες της δικαιούχου οικονομικής μονάδας (η οποία περιλαμβάνει την TAP SGPS, τη νυν αδελφή εταιρεία της TAP Air Portugal και όλες τις ελεγχόμενες θυγατρικές τους) δεν έλαβε οποιαδήποτε άλλη ενίσχυση διάσωσης, ενίσχυση αναδιάρθρωσης ή προσωρινή στήριξη αναδιάρθρωσης. Η ενίσχυση αναδιάρθρωσης ύψους 1,2 δισεκατ. EUR που εγκρίθηκε με την απόφαση της Επιτροπής της 16ης Ιουλίου 2021 αποτελεί μέρος της ενιαίας πράξης αναδιάρθρωσης που υποστηρίζεται από την ενίσχυση αναδιάρθρωσης, σύμφωνα με το σημείο 72 στοιχείο α) των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση.

(273)

Τον Απρίλιο και τον Δεκέμβριο του 2021, η Επιτροπή δεν ήγειρε αντιρρήσεις στην αποκατάσταση των ζημιών της TAP Air Portugal βάσει του άρθρου 107 παράγραφος 2 στοιχείο β) της ΣΛΕΕ (υποσημείωση 14). Ωστόσο, όπως επισημαίνεται στο σημείο 15 του προσωρινού πλαισίου, η αρχή της εφάπαξ ενίσχυσης που προβλέπεται στις κατευθυντήριες γραμμές για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση δεν καλύπτει την ενίσχυση την οποία η Επιτροπή κηρύσσει συμβατή βάσει του άρθρου 107 παράγραφος 2 στοιχείο β) της ΣΛΕΕ, δεδομένου ότι το τελευταίο είδος ενίσχυσης δεν είναι «ενίσχυση διάσωσης ή αναδιάρθρωσης ή προσωρινή στήριξη αναδιάρθρωσης» κατά την έννοια του σημείου 71 των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση.

(274)

Όπως εξηγείται στα σημεία 87 έως 93 των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση, τα μέτρα για τον περιορισμό των στρεβλώσεων του ανταγωνισμού θα πρέπει να είναι αναλογικά προς τα στρεβλωτικά αποτελέσματα της ενίσχυσης και ειδικότερα προς: i) το ύψος και τη φύση της ενίσχυσης και τους όροους και τις συνθήκες υπό τις οποίες χορηγούνται· ii) το μέγεθος και τη σχετική σημασία του δικαιούχου στην αγορά και τα χαρακτηριστικά της οικείας αγοράς· και iii) τον βαθμό στον οποίο οι προβληματισμοί περί ηθικού κινδύνου εξακολουθούν να υφίστανται μετά την εφαρμογή των μέτρων περί ιδίας συμμετοχής και καταμερισμού των βαρών.

(275)

Τα διαρθρωτικά μέτρα μπορεί να περιλαμβάνουν εκποίηση περιουσιακών στοιχείων ή περιορισμό της μεταφορικής ικανότητας ή της παρουσίας στην αγορά. Θα πρέπει να ευνοούν την είσοδο νέων ανταγωνιστών στην αγορά, την επέκταση των δραστηριοτήτων ελασσόνων ανταγωνιστών ή την ανάληψη διασυνοριακών δραστηριοτήτων, λαμβάνοντας υπόψη την αγορά ή τις αγορές στις οποίες ο δικαιούχος θα κατέχει σημαντική θέση μετά την αναδιάρθρωση, ιδίως εκείνες στις οποίες υπάρχει πλεονάζουσα μεταφορική ικανότητα. Τα μέτρα συμπεριφοράς θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι η ενίσχυση χρηματοδοτεί μόνο την αποκατάσταση της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας.

(276)

Όπως εκτέθηκε αναλυτικά στις αιτιολογικές σκέψεις 75 έως 98, η Πορτογαλία δεσμεύεται ότι η TAP SGPS θα λάβει τα ακόλουθα μέτρα κατά τη διάρκεια της περιόδου αναδιάρθρωσης προκειμένου να περιορίσει τη στρέβλωση του ανταγωνισμού που θα προκαλέσει η ενίσχυση:

(277)

Η Επιτροπή παρατηρεί ότι η Groundforce και η Cateringpor ήταν κερδοφόρες και βιώσιμες εταιρείες έως το 2019. Οι δυσχέρειες που αντιμετωπίζουν επί του παρόντος οι εν λόγω εταιρείες οφείλονται αποκλειστικά και μόνο στην κρίση COVID-19, η οποία επηρέασε δυσμενώς τον τομέα των αεροπορικών μεταφορών γενικότερα. Επιπλέον, η Επιτροπή επισημαίνει ως θετικό στοιχείο την εκτίμηση σε […] εκατ. EUR της αξίας της συμμετοχής της TAP SGPS στην […], καθώς και το ενδιαφέρον δυνητικών επενδυτών για την εξαγορά της […]. Το εν λόγω ενδιαφέρον των επενδυτών υποδηλώνει ότι η πώληση της […] ως λειτουργούσας επιχείρησης, και εν συνεχεία η αναδιάρθρωση και η αποκατάσταση της βιωσιμότητας της στο πλαίσιο της ανάκαμψης της αγοράς αεροπορικών μεταφορών, αποτελεί ρεαλιστικό σενάριο. Για τους λόγους αυτούς, η Επιτροπή καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η εκποίηση των συμμετοχών της TAP SGPS στην Cateringpor και την Groundforce πληροί τις προϋποθέσεις του σημείου 80 των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση, καθώς οι εν λόγω δύο εταιρείες, οι οποίες αντιμετωπίζουν επί του παρόντος οικονομικές δυσχέρειες λόγω της κρίσης που προκάλεσε η πανδημία COVID-19 στον τομέα των αεροπορικών μεταφορών, θα μπορέσουν μακροπρόθεσμα να ανταγωνιστούν αποτελεσματικά, εάν τις εκμεταλλευτεί κατάλληλος αγοραστής ο οποίος είναι ικανός να τις αναδιαρθρώσει και να αποκαταστήσει τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητά τους.

(278)

Η Επιτροπή θεωρεί επίσης ότι η εκποίηση των συμμετοχών της TAP SGPS στην Cateringpor και την Groundforce είναι μέτρο περιορισμού των στρεβλώσεων του ανταγωνισμού. Η αξιολόγηση αυτή στηρίζεται στη διαπίστωση ότι αμφότερες οι προαναφερθείσες εταιρείες είναι καθετοποιημένες εντός του ομίλου TAP SGPS και αποτελούν τον κύριο πάροχό του όσον αφορά υπηρεσίες τροφοδοσίας και υπηρεσίες εδάφους. Ως εκ τούτου, η εκποίηση της Cateringpor και της Groundforce θα παράσχει τη δυνατότητα σε άλλες εταιρείες, εκτός της TAP SGPS, να ανταγωνιστούν στις αντίστοιχες αγορές τους και να εξυπηρετήσουν τη μεγάλη ζήτηση υπηρεσιών εκ μέρους της TAP SGSP. Συνεπώς, οι εν λόγω εκποιήσεις συνιστούν έγκυρα μέτρα μετριασμού των στρεβλώσεων του ανταγωνισμού.

(279)

Αντιθέτως, η Επιτροπή δεν δέχεται την εκποίηση της M&E Brasil ως μέτρο για τον περιορισμό των στρεβλώσεων του ανταγωνισμού, επειδή πρόκειται για εταιρεία που καταγράφει ιστορικά ζημίες της οποίας οι δυσχέρειες είναι προγενέστερες της κρίσης COVID-19 (αιτιολογική σκέψη 77). Επομένως, η εκποίηση της εν λόγω εταιρείας είναι μάλλον μέτρο αποκατάστασης της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας, σύμφωνα με το σημείο 78 των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση.

(280)

Στα μέτρα περιορισμού της παρουσίας στην αγορά ή της μεταφορικής ικανότητας συγκαταλέγεται το ανώτατο όριο στο μέγεθος του στόλου το οποίο ορίστηκε σε [90-100] αεροσκάφη έως το 2025. Το εν λόγω ανώτατο όριο συνιστά μείωση κατά […] αεροσκάφη, σε σύγκριση με το μέγεθος του στόλου της TAP Air Portugal το 2019. Η Πορτογαλία αποδεικνύει ότι το εν λόγω ανώτατο όριο είναι αποτελεσματικό για τον περιορισμό της παρουσίας της TAP Air Portugal στην αγορά, η οποία δεν θα διαθέτει επαρκή αριθμό αεροσκαφών για να ανταποκριθεί πλήρως στη ζήτηση εναέριας κυκλοφορίας το 2025, σύμφωνα με τις προβλέψεις της IATA του Οκτωβρίου του 2021 (75), στο βασικό σενάριο. Ως εκ τούτου, η παρουσία του δικαιούχου στην αγορά θα περιοριστεί όχι μόνον σε σχέση με τον στόλο αεροσκαφών πριν από την αναδιάρθρωση, αλλά και σε σχέση με την πιθανή θέση του στην αγορά στο πέρας της περιόδου αναδιάρθρωσης. Επιπλέον, η εν λόγω μείωση του στόλου αεροσκαφών είναι σύμφωνη με τα μέτρα περιορισμού των στρεβλώσεων του ανταγωνισμού που η Επιτροπή έχει κρίνει κατάλληλα στην περίπτωση της αναδιάρθρωσης αεροπορικών εταιρειών (76).

(281)

Λαμβανομένων υπόψη του μεγέθους και της διάρκειας της μείωσης του στόλου και των περιορισμών που επιβάλλει στις δραστηριότητες του δικαιούχου, η Επιτροπή θεωρεί ότι το ανώτατο όριο [90-100] αεροσκαφών στο μέγεθος του στόλου αποτελεί έγκυρο μέτρο για τον περιορισμό της παρουσίας στην αγορά και της μεταφορικής ικανότητας του δικαιούχου.

(282)

Όπως υπενθυμίζεται στο σημείο 78 των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση, τα μέτρα για τον περιορισμό των στρεβλώσεων του ανταγωνισμού θα πρέπει ιδιαίτερα να αφορούν την αγορά ή τις αγορές όπου η επιχείρηση θα κατέχει σημαντική θέση στην αγορά μετά την αναδιάρθρωση. Δεδομένου ότι η TAP Air Portugal έχει επί του παρόντος και θα διατηρήσει σημαντική θέση στην αγορά στον αερολιμένα της Λισαβόνας μετά την αναδιάρθρωση (βλέπε αιτιολογική σκέψη 32), η Πορτογαλία πρότεινε συγκεκριμένο διαρθρωτικό μέτρο για τον περιορισμό των στρεβλώσεων του ανταγωνισμού που επιφέρει η ενίσχυση στις υπηρεσίες αεροπορικής μεταφοράς επιβατών προς και από τον αερολιμένα της Λισαβόνας.

(283)

Βάσει του σημείου 80 των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση, τα διαρθρωτικά μέτρα για τον περιορισμό των στρεβλώσεων του ανταγωνισμού θα πρέπει κατά κανόνα να λαμβάνουν τη μορφή εκποιήσεων εν λειτουργία των βιώσιμων μεμονωμένων επιχειρήσεων οι οποίες, εάν τύχουν διαχείρισης από τον κατάλληλο αγοραστή, μπορούν μακροπρόθεσμα να αποβούν ουσιαστικά ανταγωνιστικές.

(284)

Στις 3 Δεκεμβρίου 2021, η Πορτογαλία πρότεινε διαρθρωτική δέσμευση, κατά την οποία η TAP Air Portugal θα μεταβιβάσει σε αγοραστή έως 18 χρονοθυρίδες ημερησίως στον αερολιμένα της Λισαβόνας βάσει του άρθρου 8β του κανονισμού για τις χρονοθυρίδες. Ο αγοραστής θα εγκριθεί κατόπιν πρόσκλησης υποβολής προτάσεων που θα δημοσιεύσει ο εντολοδόχος παρακολούθησης.

(285)

Κύριος σκοπός της διαρθρωτικής δέσμευσης στον αερολιμένα της Λισαβόνας είναι να διασφαλιστεί ότι η TAP Air Portugal μεταβιβάζει τις χρονοθυρίδες (δικαιώματα) που είναι αναγκαίες για την εγκαθίδρυση ή την επέκταση βάσης λειτουργίας εκ μέρους ανταγωνιστή στον υψηλής συμφόρησης αερολιμένα στον οποίο η TAP Air Portugal κατέχει σημαντική θέση στην αγορά (αερολιμένας Λισαβόνας) καθώς και να δημιουργηθούν προϋποθέσεις για τη διατήρηση αποτελεσματικού ανταγωνισμού μακροπρόθεσμα στον εν λόγω αερολιμένα (77). Όπως αναλύεται περαιτέρω κατωτέρω, η Επιτροπή θεωρεί ότι ο σκοπός αυτός επιτυγχάνεται, καθώς η διαρθρωτική δέσμευση συνδυάζει i) σημαντικό όγκο χρονοθυρίδων (δηλαδή έως 18 χρονοθυρίδες ημερησίως), παρότι τέτοιος όγκος χρονοθυρίδων δεν είναι κανονικά διαθέσιμος για είσοδο ή επέκταση στον αερολιμένα της Λισαβόνας, ιδίως σε ώρες αιχμής της ημέρας ή εβδομάδες αιχμής (78)· και ii) κατάλληλες προϋποθέσεις για τη μεταβίβαση χρονοθυρίδων σε αγοραστή (ήτοι δωρεάν και άνευ όρων μεταβίβαση).

(286)

Κατά την αιτιολογική έκθεση της πρότασης της Επιτροπής για κανονισμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τους κοινούς κανόνες κατανομής των χρονοθυρίδων (slots) στους αερολιμένες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, « (79) μια ισχυρή ανταγωνίστρια εταιρεία που φθάνει σε συγκεκριμένο αερολιμένα πρέπει να συστήσει βιώσιμο χαρτοφυλάκιο χρονοθυρίδων για να μπορεί να ανταγωνίζεται πραγματικά τον αερομεταφορέα που κατέχει δεσπόζουσα θέση στον αερολιμένα αυτόν (συνήθως, τον “εθνικό” αερομεταφορέα)».

(287)

Η έλλειψη πρόσβασης σε χρονοθυρίδες συνιστά σημαντικό εμπόδιο στην είσοδο ή στην επέκταση στους πιο πολυσύχναστους αερολιμένες της Ευρώπης (80). Δυνάμει του κανονισμού για τις χρονοθυρίδες, οι χρονοθυρίδες είναι απαραίτητες για τη δραστηριότητα των αεροπορικών εταιρειών δεδομένου ότι μόνον αερομεταφορείς που διαθέτουν χρονοθυρίδες δικαιούνται να έχουν πρόσβαση στις υπηρεσίες υποδομών αερολιμένα που παρέχουν οι διαχειριστές συντονισμένων αερολιμένων και, επομένως, να εκτελούν δρομολόγια προς ή από τους εν λόγω αερολιμένες. Βάσει του κανονισμού για τις χρονοθυρίδες, ανταλλαγή ή μεταβίβαση χρονοθυρίδων μεταξύ αεροπορικών εταιρειών επιτρέπεται μόνο σε ορισμένες συγκεκριμένες περιστάσεις, με την επιφύλαξη της ρητής επιβεβαίωσης του συντονιστή των χρονοθυρίδων βάσει του κανονισμού για τις χρονοθυρίδες.

(288)

Ως εκ τούτου, η δέσμευση μεταβίβασης χρονοθυρίδων στον αερολιμένα της Λισαβόνας αίρει το κύριο εμπόδιο στην είσοδο και την επέκταση των ανταγωνιστών της TAP Air Portugal στον συγκεκριμένο αερολιμένα υψηλής συμφόρησης. Τα στοιχεία που συλλέχθηκαν από τον πορτογαλικό φορέα συντονισμού των χρονοθυρίδων (Navegação Aérea de Portugal – NAV Portugal) καταδεικνύουν ότι τα αιτήματα χρονοθυρίδων στον αερολιμένα της Λισαβόνας υπερβαίνουν τη διαθέσιμη δυναμικότητα (81) και ότι τα αιτήματα για τις πρόσθετες χρονοθυρίδες που είναι αναγκαίες για την ουσιαστική αύξηση των δραστηριοτήτων στον αερολιμένα της Λισαβόνας δεν μπορούν να ικανοποιηθούν μέσω της κανονικής λειτουργίας της γενικής διαδικασίας κατανομής χρονοθυρίδων, λόγω ανεπαρκούς συνόλου μη χρησιμοποιούμενων χρονοθυρίδων και της κατακερματισμένης κατανομής του συνόλου χρονοθυρίδων, πράγμα το οποίο καθιστά μη πιθανή την εμφάνιση ισχυρού ανταγωνιστή.

(289)

Η Επιτροπή θεωρεί ότι η δέσμευση της TAP Air Portugal να μεταβιβάσει χρονοθυρίδες στον αερολιμένα υψηλής συμφόρησης στον οποίο κατέχει σημαντική θέση στην αγορά, ώστε να παράσχει τη δυνατότητα στους ανταγωνιστές να εγκαθιδρύσουν ή να επεκτείνουν βάση λειτουργίας, είναι το πιο αποτελεσματικό μέτρο για την ελαχιστοποίηση των στρεβλώσεων του ανταγωνισμού. Επιπλέον, λαμβανομένης υπόψη, για παράδειγμα, της κρίσης στον κλάδο των αεροπορικών μεταφορών, η οποία μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα να είναι διαθέσιμα στην αγορά με ελκυστικούς όρους τα υπόλοιπα περιουσιακά στοιχεία που είναι αναγκαία για τη λειτουργία των μεταβιβαζόμενων θυρίδων (π.χ. αεροσκάφη) για το σύνολο της περιόδου εφαρμογής των δεσμεύσεων, η επικέντρωση σε χρονοθυρίδες με το εύρος της δέσμης που θα προτείνει η TAP Air Portugal δεν επηρεάζει τη βιωσιμότητα και την ανταγωνιστικότητά της (82).

(290)

Επιπλέον, δεδομένου ότι η εγκαθίδρυση ή η επέκταση βάσης από ανταγωνιστικό αερομεταφορέα συνεπάγεται διαρθρωτικές μεταβολές στο τοπίο του ανταγωνισμού στον αερολιμένα της Λισαβόνας, η Επιτροπή αναγνωρίζει τον διαρθρωτικό χαρακτήρα της δέσμευσης που πρότεινε η Πορτογαλία.

(291)

Λαμβανομένων υπόψη των ανωτέρω, η Επιτροπή καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η δέσμευση που συνίσταται σε μεταβίβαση χρονοθυρίδων είναι κατάλληλο μέτρο για την ελαχιστοποίηση των στρεβλώσεων του ανταγωνισμού καθώς θα καταστήσει δυνατό τον διαρθρωτικό ανταγωνισμό με την TAP Air Portugal για την παροχή υπηρεσιών αερομεταφοράς επιβατών προς και από τον αερολιμένα της Λισαβόνας, στον οποίο κατέχει σημαντική θέση στην αγορά.

(292)

Επιπλέον, η Επιτροπή θεωρεί ότι η ποσότητα 18 χρονοθυρίδων ημερησίως επαρκεί προκειμένου ο αγοραστής να εγκαθιδρύσει ή να επεκτείνει με βιώσιμο τρόπο τις δραστηριότητές του με βάση τον αερολιμένα της Λισαβόνας, για παράδειγμα, εγκαθιστώντας τρία αεροσκάφη και πραγματοποιώντας τρεις πτήσεις μετ’ επιστροφής ημερησίως με καθένα εξ αυτών (83). Εάν ο αγοραστής είναι αερομεταφορέας μεγάλων αποστάσεων, οι 18 χρονοθυρίδες ημερησίως θα του παρέχουν τη δυνατότητα να εγκαταστήσει μεγαλύτερο αριθμό αεροσκαφών ή να αποκτήσει πρόσβαση στις χρονοθυρίδες που απαιτούνται για την εκτέλεση δευτερευουσών πτήσεων. Καθώς οι χρονοθυρίδες δεν συνδέονται με συγκεκριμένο δρομολόγιο, οι αεροπορικές εταιρείες μπορούν να τις χρησιμοποιούν σύμφωνα με το επιχειρηματικό σχέδιό τους (δηλαδή σε οποιοδήποτε δρομολόγιο της επιλογής τους). Αυτό θα παρέχει στον αγοραστή τη δυνατότητα να επιτύχει οικονομίες κλίμακας και φάσματος και να ανταγωνιστεί πιο αποτελεσματικά την TAP Air Portugal. Η Επιτροπή επισημαίνει συναφώς ότι η προσθήκη τριών αεροσκαφών από οποιονδήποτε εκ των δύο ανταγωνιστών της TAP Air Portugal με τους μεγαλύτερους στόλους που έχουν ως βάση τον αερολιμένα της Λισαβόνας (ήτοι της Ryanair και της easyJet) θα αυξήσει ήδη τον στόλο τους που έχει ως βάση τον εν λόγω αερολιμένα κατά περισσότερο από 40 %, με αποτέλεσμα σημαντικό πρόσθετο πραγματικό ανταγωνισμό στον αερολιμένα της Λισαβόνας.

(293)

Ως εκ τούτου, η Επιτροπή καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το μέγεθος της δέσμης χρονοθυρίδων που πρόκειται να μεταβιβαστεί στο πλαίσιο της διαρθρωτικής δέσμευσης είναι κατάλληλο και αποτελεσματικό για την ενίσχυση του ανταγωνισμού στον αερολιμένα της Λισαβόνας ενεργοποιώντας την αποδοτική είσοδο νέου ανταγωνιστή ή της επέκτασης ανταγωνιστή που έχουν ήδη τη βάση του σε αυτόν.

(294)

Τέλος, η Επιτροπή θεωρεί ότι η μεταβίβαση χρονοθυρίδων από την TAP Air Portugal στον αγοραστή, βάσει του άρθρου 8β του κανονισμού για τις χρονοθυρίδες, η οποία περιγράφεται στη δέσμευση που πρότεινε η Πορτογαλία, είναι κατάλληλη τόσο από νομικής όσο και από επιχειρησιακής απόψεως.

(295)

Το άρθρο 8β του κανονισμού για τις χρονοθυρίδες επιτρέπει τη νόμιμη μεταβίβαση χρονοθυρίδων σε ορισμένες περιπτώσεις χωρίς παροχή χρηματικής αποζημίωσης στον αρχικό κάτοχο των χρονοθυρίδων. Στις περιπτώσεις αυτές περιλαμβάνεται η μεταβίβαση χρονοθυρίδων στο πλαίσιο των δεσμεύσεων που προτείνει το οικείο κράτος μέλος σε τελική απόφαση σχετικά με κρατική ενίσχυση. Σε τέτοια περίπτωση, η μεταβίβαση χρονοθυρίδων μπορεί να θεωρηθεί ότι απαιτείται βάσει του δικαίου της Ένωσης. Από την άποψη της αεροπορικής εταιρείας που υποχρεούται να μεταβιβάσει χρονοθυρίδες ή που λαμβάνει οδηγίες όσον αφορά τον τρόπο χρήσης τους, η δέσμευση που αναλαμβάνει το κράτος μέλος ή ο όρος που επιβάλλεται σε αυτό δεσμεύει εκ των πραγμάτων το κράτος μέλος, δεδομένου ότι μόνον εάν συμμορφωθεί με την εν λόγω δέσμευση ή τον εν λόγω όρο μπορεί η αεροπορική εταιρεία να λάβει κρατική ενίσχυση συμβατή με την εσωτερική αγορά (84).

(296)

Από επιχειρησιακής απόψεως, οι χρονοθυρίδες θα μεταβιβαστούν δωρεάν και άνευ όρων, παρέχοντας στον αγοραστή τη δυνατότητα να επιλέξει τα χρονικά όρια χρονοθυρίδων που ταιριάζουν καλύτερα στις νέες ή διευρυμένες δραστηριότητές του στον αερολιμένα της Λισαβόνας και να κάνει ευέλικτη χρήση των μεταβιβαζόμενων χρονοθυρίδων σε οποιοδήποτε δρομολόγιο προς ή από τον αερολιμένα της Λισαβόνας. Επομένως, η μεταβίβαση χρονοθυρίδων χωρίς κανέναν όρο χρήσης παρέχει στον αγοραστή τη δυνατότητα i) να κατανείμει τις μεταβιβαζόμενες χρονοθυρίδες σύμφωνα με το επιχειρηματικό μοντέλο του, διασφαλίζοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο πιο βιώσιμη ανάπτυξη· ii) να κατανείμει τις χρονοθυρίδες κατά τρόπο ώστε να μεγιστοποιήσει τις οικονομίες φάσματος και πυκνότητας· και iii) να προσαρμοστεί στην εξέλιξη της ζήτησης, εάν οι υπηρεσίες στα αρχικώς προβλεπόμενα δρομολόγια δεν είναι πλέον αποδοτικές, στοιχείο το οποίο έχει σημασία σε μια περίοδο κατά την οποία η ζήτηση υπηρεσιών αεροπορικής μεταφοράς επιβατών είναι πολύ ευμετάβλητη.

(297)

Η Επιτροπή αναγνωρίζει ότι η επιλογή των χρονικών ορίων των χρονοθυρίδων από τον αγοραστή μπορεί να φαίνεται ότι περιορίζεται από τα δύο μέτρα διασφάλισης τα οποία στοχεύουν την προστασία της δραστηριότητας με μορφή «ακτινωτού τροχού» (hub-and-spoke) της TAP Air Portugal στον αερολιμένα της Λισαβόνας, και συγκεκριμένα: i) το ανώτατο όριο στον αριθμό των χρονοθυρίδων που θα μεταβιβαστούν πριν από τις 08:00 και πριν από τις 20:00 τοπική ώρα· και ii) το χρονικό περιθώριο 20 ή 60 λεπτών κατά τη διάρκεια του οποίου η TAP Air Portugal πρέπει να μεταβιβάσει χρονοθυρίδες (βλέπε αιτιολογικές σκέψεις 84 έως 85). Ωστόσο, η Επιτροπή θεωρεί ότι τα εν λόγω μέτρα διασφάλισης δεν περιορίζουν ουσιωδώς την ικανότητα του αγοραστή να έχει πρόσβαση σε κατάλληλες χρονοθυρίδες και να ανταγωνιστεί πραγματικά την TAP Air Portugal κάνοντας χρήση των διορθωτικών χρονοθυρίδων. Όσον αφορά το ανώτατο όριο του αριθμού χρονοθυρίδων ανά περίοδο της ημέρας, η Επιτροπή χρησιμοποίησε τα στοιχεία που υπέβαλε η Πορτογαλία για να εξακριβώσει ότι τα ανώτατα όρια είναι συμβατά με τις συνήθεις πτήσεις μετ’ επιστροφής των αεροσκαφών που έχουν τη βάση τους στον αερολιμένα ή, στις περιπτώσεις που δεν είναι συμβατή, ότι δεν θα εφαρμοστούν. Για παράδειγμα, το ανώτατο όριο του αριθμού των χρονοθυρίδων που θα μεταβιβαστούν πριν από τις 20:00 τοπική ώρα δεν εφαρμόζεται σε αεροσκάφη που έχουν τη βάση τους στον αερολιμένα και χρησιμοποιούν τις θυρίδες για την εκτέλεση πτήσεων μεγάλων αποστάσεων, ώστε να μπορούν να ικανοποιηθούν τα αιτήματα χρονοθυρίδων αερομεταφορέων που αναχωρούν από τον αερολιμένα της Λισαβόνας κατά τη διάρκεια του απογεύματος και εκτελούν την πτήση κατά τη διάρκεια της νύχτας. Όσον αφορά το χρονικό περιθώριο, η δέσμευση περιέχει διάταξη η οποία διασφαλίζει ότι η TAP Air Portugal δεν μπορεί να ασκεί τη διακριτική ευχέρειά της εις βάρος των αποδοτικών δραστηριοτήτων του αγοραστή (85).

(298)

Λαμβανομένων υπόψη των προεκτεθέντων, η Επιτροπή θεωρεί ότι η μεταβίβαση δέσμης 18 χρονοθυρίδων πληροί τις προϋποθέσεις της βιωσιμότητας και της ελκυστικότητας της εκποιούμενης δέσμης δραστηριοτήτων και της διαρθρωτικής ενίσχυσης του πραγματικού ανταγωνισμού στον αερολιμένα της Λισαβόνας.

(299)

Βάσει του σημείου 78 των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση, οι εκποιήσεις με σκοπό να περιορισθούν οι στρεβλώσεις του ανταγωνισμού πρέπει να πραγματοποιούνται χωρίς άσκοπη καθυστέρηση, λαμβάνοντας υπόψη το είδος των περιουσιακών στοιχείων που εκποιούνται και τα τυχόν εμπόδια που παρεμβάλλονται στη διάθεσή τους, και, σε κάθε περίπτωση, εντός του χρονικού διαστήματος του σχεδίου αναδιάρθρωσης.

(300)

Η δέσμευση που πρότεινε η Πορτογαλία προβλέπει ότι οι χρονοθυρίδες θα προσφερθούν σε δυνητικούς αγοραστές έως το πέρας της περιόδου αναδιάρθρωσης, ήτοι μόλις η Επιτροπή εγκρίνει αγοραστή ή έως το τέλος του 2025 (βλέπε αιτιολογική σκέψη 27), όποιο εκ των δύο γεγονότων συμβεί πρώτο. Επιπλέον, η αντίστοιχη πρόσκληση υποβολής προτάσεων θα δημοσιευθεί αρκετά πριν από την έναρξη της γενικής διαδικασίας κατανομής χρονοθυρίδων για κάθε περίοδο IATA έως ότου εγκριθεί αγοραστής. Με άλλα λόγια, η πρόσκληση υποβολής προτάσεων θα δημοσιεύεται πριν από κάθε περίοδο IATA, αρχής γενομένης από τη χειμερινή περίοδο IATA 2022/2023 (86), έως το 2025, εκτός εάν η TAP Air Portugal μεταβιβάσει χρονοθυρίδες σε αγοραστή τον οποίο θα εγκρίνει η Επιτροπή πριν από την εν λόγω ημερομηνία λήξης.

(301)

Η Επιτροπή θεωρεί ότι τα στοιχεία της NAV Portugal σχετικά με τα αιτήματα χρονοθυρίδων που υπέβαλαν αεροπορικές εταιρείες στον αερολιμένα της Λισαβόνας παρέχουν ισχυρές ενδείξεις ότι, παρά τις δυσμενείς συνθήκες της αγοράς, οι ανταγωνιστές θα είναι διατεθειμένοι να αναλάβουν πρόσθετες χρονοθυρίδες και να εισέλθουν ή να επεκταθούν στον αερολιμένα της Λισαβόνας. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή θεωρεί πιθανό να μεταβιβαστούν οι χρονοθυρίδες σε αγοραστή πριν από το πέρας της περιόδου αναδιάρθρωσης. Εν πάση περιπτώσει, το εν λόγω χρονικό πλαίσιο αναμένεται να είναι αρκετά μεγάλο ώστε ο κλάδος της αεροπορικής μεταφοράς επιβατών να ανακάμψει από την κρίση COVID-19 και η εναέρια κυκλοφορία επιβατών να επανέλθει στα προ της κρίσης επίπεδα.

(302)

Λαμβανομένου υπόψη του συνόλου των προεκτεθέντων, η Επιτροπή καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η διάρκεια της δέσμευσης είναι επαρκής.

(303)

Βάσει του σημείου 80 των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση, για να είναι κατάλληλος, ο αγοραστής των εκποιούμενων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων θα πρέπει να διασφαλίσει ότι αυτές μπορούν μακροπρόθεσμα να αποβούν ουσιαστικά ανταγωνιστικές.

(304)

Σύμφωνα με τη δέσμευση που πρότεινε η Πορτογαλία, για να είναι επιλέξιμος να αποκτήσει τις χρονοθυρίδες, ο δυνητικός αγοραστής πρέπει:

(305)

Το κριτήριο επιλεξιμότητας που αφορά την άδεια εκμετάλλευσης είναι αναγκαίο προκειμένου να διασφαλιστεί ότι ο αγοραστής έχει την ικανότητα να εκτελεί εσωτερικές πτήσεις καθώς και πτήσεις εντός της ΕΕ/του ΕΟΧ χωρίς περιορισμούς, διασφαλίζοντας με τον τρόπο αυτό τη συνδεσιμότητα στον αερολιμένα της Λισαβόνας, η οποία αποτελεί βασικό κριτήριο αξιολόγησης από την Επιτροπή.

(306)

Το κριτήριο επιλεξιμότητας που αφορά την ανεξαρτησία και την έλλειψη συνδέσεων είναι αναγκαίο προκειμένου να διασφαλιστεί ότι ο αγοραστής θα ανταγωνίζεται αποτελεσματικά με την TAP Air Portugal.

(307)

Το κριτήριο αποκλεισμού που εφαρμόζεται σε δικαιούχους υψηλής ενίσχυσης ανακεφαλαιοποίησης που υπόκεινται σε διορθωτικά μέτρα για τον ανταγωνισμό είναι αναγκαίο προκειμένου να αποφευχθεί το ενδεχόμενο εταιρείες στις οποίες επιβλήθηκαν πρόσθετα μέτρα με στόχο την αποκατάσταση ισότιμων όρων ανταγωνισμού, όπως προβλέπεται στο σημείο 72 του προσωρινού πλαισίου, να μπορούν να αποκτήσουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα με παρόμοια διαρθρωτικά μέτρα για τον περιορισμό των στρεβλώσεων του ανταγωνισμού (88).

(308)

Όσον αφορά το τελικό κριτήριο επιλεξιμότητας που σχετίζεται με τη βάση, είναι αναγκαίο για την ύπαρξη αποτελεσματικού ανταγωνισμού, διασφαλίζοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο την αποτελεσματικότητα των σχετικών δεσμεύσεων. Επιπλέον, στηρίζει την είσοδο ή την επέκταση βιώσιμου ανταγωνιστή στον αερολιμένα της Λισαβόνας και θέτει την TAP Air Portugal υπό την απειλή ανταγωνισμού σε δρομολόγια προς ή από τον εν λόγω αερολιμένα.

(309)

Η Επιτροπή επισημαίνει ότι το κριτήριο επιλεξιμότητας που αφορά τη βάση συμπληρώνεται από δύο προβλέψεις στη δέσμευση με στόχο τη μεγιστοποίηση του αριθμού των αεροσκαφών που έχουν τη βάση τους στον αερολιμένα της Λισαβόνας και κάνουν χρήση των διορθωτικών χρονοθυρίδων. Η πρώτη πρόβλεψη αγορά τη σύνδεση του αριθμού των χρονοθυρίδων που πρόκειται να μεταφερθούν πριν από τις 08:00 τοπική ώρα, οι οποίες έχουν υψηλή εμπορική αξία, με τον αριθμό των αεροσκαφών που έχουν τη βάση τους στον εν λόγω αερολιμένα. Η δεύτερη πρόβλεψη αφορά τα κριτήρια κατάταξης, τα οποία παρέχουν κίνητρα στους αγοραστές να χρησιμοποιήσουν ως βάση των αεροσκαφών τους τον αερολιμένα της Λισαβόνας κάνοντας χρήση των διορθωτικών χρονοθυρίδων. Συγκεκριμένα, σε περίπτωση ανταγωνιστικών προτάσεων, η Επιτροπή θα δώσει προτεραιότητα, με φθίνουσα σειρά, σε εκείνες που υποβλήθηκαν από δυνητικούς αγοραστές οι οποίοι ειδικότερα i) θα παράσχουν τον μεγαλύτερο αριθμό θέσεων σε σχέση με τα αεροσκάφη που έχουν τη βάση τους στον αερολιμένα και κάνουν χρήση των διορθωτικών χρονοθυρίδων από την έναρξη των δραστηριοτήτων έως το πέρας του σχεδίου αναδιάρθρωσης· και ii) θα εξυπηρετούν τον μεγαλύτερο αριθμό προορισμών μέσω απευθείας πτήσεων τις οποίες εκτελούν αεροσκάφη που έχουν τη βάση τους στον αερολιμένα και κάνουν χρήση των διορθωτικών χρονοθυρίδων από την έναρξη των δραστηριοτήτων έως το πέρας του σχεδίου αναδιάρθρωσης (άμεση συνδεσιμότητα, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι συχνότητες).

(310)

Για όλους τους ανωτέρω λόγους, η Επιτροπή καταλήγει στο συμπέρασμα ότι τα κριτήρια επιλεξιμότητας για τους δυνητικούς αγοραστές είναι κατάλληλα, καθώς i) παρέχουν τη δυνατότητα σε επαρκή αριθμό αεροπορικών εταιρειών που μπορεί να ενδιαφέρονται για τις διαθέσιμες χρονοθυρίδες να συμμετάσχουν στην πρόσκληση υποβολής προτάσεων και ii) διασφαλίζουν αναλογικές απαιτήσεις για την πρόσβαση στις χρονοθυρίδες, διευκολύνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο την ενεργοποίηση των μέτρων για τη διατήρηση της αποτελεσματικότητας του ανταγωνισμού.

(311)

Βάσει του σημείου 92 των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση, τα μέτρα περιορισμού των στρεβλώσεων του ανταγωνισμού δεν πρέπει να διακυβεύουν τις προοπτικές αποκατάστασης της βιωσιμότητας του δικαιούχου, πράγμα το οποίο θα μπορούσε να συμβεί για παράδειγμα, εάν κάποιο μέτρο είναι υπέρμετρα δαπανηρό κατά την εκτέλεσή του ή, σε εξαιρετικές περιπτώσεις δεόντως τεκμηριωμένες από το οικείο κράτος μέλος, εάν θα είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση της δραστηριότητας του δικαιούχου σε τέτοιο βαθμό ώστε να διακυβευθεί η αποκατάσταση της βιωσιμότητάς του, ούτε πρέπει να εφαρμόζονται σε βάρος των καταναλωτών και του ανταγωνισμού.

(312)

Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή αξιολόγησε τον βαθμό στον οποίο η μεταβίβαση 18 χρονοθυρίδων ημερησίως στον αερολιμένα της Λισαβόνας i) θα μειώσει τις δραστηριότητες της TAP Air Portugal, λαμβανομένου υπόψη του επιχειρηματικού μοντέλου με μορφή «ακτινωτού τροχού» (hub-and-spoke) που εφαρμόζει στον αερολιμένα· και ii) θα επηρεάσει την αποκατάσταση της βιωσιμότητας της TAP Air Portugal στο πέρας της περιόδου αναδιάρθρωσης (2025).

(313)

Όσον αφορά τον επιχειρησιακό αντίκτυπο της μεταβίβασης 18 χρονοθυρίδων ημερησίως, η Επιτροπή επισημαίνει ότι η δέσμευση που πρότεινε η Πορτογαλία διατυπώθηκε λαμβάνοντας υπόψη το στρατηγικό μοντέλο διατλαντικών πτήσεων μεγάλων αποστάσεων και το μοντέλο κομβικού αερολιμένα της TAP Air Portugal. Ειδικότερα, η δέσμευση περιλαμβάνει δύο μέτρα για την αποφυγή της συγκέντρωσης των χρονοθυρίδων που πρόκειται να μεταβιβαστούν κατά τις ώρες που είναι κρίσιμες για τον κομβικό αερολιμένα της Λισαβόνας (κυρίως πρωινές ώρες) αλλά δεν είναι κρίσιμες για δραστηριότητες μη κομβικού αερολιμένα. Το πρώτο μέτρο είναι ο ορισμός ανώτατου αριθμού χρονοθυρίδων που πρόκειται να μεταβιβαστούν κατά τη διάρκεια τριών περιόδων της ημέρας. Συγκεκριμένα, η TAP Air Portugal δεν υποχρεούται να μεταβιβάσει τα εξής: i) άνω της μίας χρονοθυρίδας πριν από τις 08:00 (τοπική ώρα) ανά αεροσκάφος του αγοραστή που έχει τη βάση του στον αερολιμένα της Λισαβόνας το οποίο χρησιμοποιεί τις διορθωτικές χρονοθυρίδες· ii) άνω του ημίσεος των συνολικών διορθωτικών χρονοθυρίδων πριν από τις 12:00 (τοπική ώρα)· και iii) περισσότερες χρονοθυρίδες πριν από τις 20:00 (τοπική ώρα) από τον συνολικό αριθμό διορθωτικών χρονοθυρίδων μείον μία χρονοθυρίδα ανά αεροσκάφος του οποίου τη βάση ο αγοραστής εγκαθίδρυσε στον αερολιμένα της Λισαβόνας κάνοντας χρήση των διορθωτικών χρονοθυρίδων για την εκτέλεση πτήσεων μικρών αποστάσεων. Το δεύτερο μέτρο συνίσταται στην παροχή κάποιας ευελιξίας στην TAP Air Portugal όσον αφορά τους ακριβείς χρόνους των χρονοθυρίδων που πρόκειται να μεταβιβαστούν, υπό τον όρο ότι η προσαρμογή στους ζητηθέντες χρόνους δεν επηρεάζει αρνητικά τις προγραμματισμένες δραστηριότητες του αγοραστή και, επομένως, την αποτελεσματικότητα του ανταγωνισμού που είναι αποτέλεσμα της δέσμευσης. Ειδικότερα, η TAP Air Portugal μεταβιβάζει χρονοθυρίδες που αντιστοιχούν στα χρονικά όρια χρονοθυρίδων που ζήτησε ο αγοραστής εντός εύρους +/- 20 λεπτών για τις πτήσεις μικρών αποστάσεων και εντός εύρους +/- 60 λεπτών για τις πτήσεις μεγάλων αποστάσεων, εκτός εάν η TAP Air Portugal δεν διαθέτει χρονοθυρίδες εντός του σχετικού χρονικού περιθωρίου. Επιπλέον των δύο ως άνω συγκεκριμένων μέτρων, η Επιτροπή επισημαίνει ότι παρέχεται κίνητρο στους δυνητικούς αγοραστές να κάνουν χρήση των διορθωτικών χρονοθυρίδων για δραστηριότητες με βάση τον αερολιμένα, στοιχείο το οποίο μειώνει περαιτέρω τους κινδύνους αιτημάτων χρονοθυρίδων συγκεντρωμένων σε περιορισμένο αριθμό πρωινών ωρών.

(314)

Κατά συνέπεια, η δέσμευση που πρότεινε η Πορτογαλία περιέχει προβλέψεις οι οποίες μετριάζουν καταλλήλως τον κίνδυνο η μεταβίβαση χρονοθυρίδων να θίξει το δίκτυο της TAP Air Portugal και τη συμβολή στην κομβική συνδεσιμότητα της Λισαβόνας, χωρίς αδικαιολόγητο περιορισμό των δραστηριοτήτων του αγοραστή.

(315)

Όσον αφορά τον οικονομικό αντίκτυπο της μεταβίβασης 18 χρονοθυρίδων ημερησίως, η Επιτροπή αξιολόγησε αν η βιωσιμότητα της TAP Air Portugal θα αποκατασταθεί στο πέρας της περιόδου αναδιάρθρωσης, όπως προβλέπεται στο σημείο 52 των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση (89), στο πλαίσιο δυσμενούς σεναρίου στο οποίο, μετά τη μεταβίβαση των χρονοθυρίδων, οι δραστηριότητες της TAP Air Portugal θα μειωθούν διαρθρωτικά σε σύγκριση με τα προβλεπόμενα στο κοινοποιηθέν σχέδιο αναδιάρθρωσης. Προς τούτο, η Επιτροπή στηρίχθηκε στις χρηματοοικονομικές προβλέψεις για το 2025 τις οποίες προσκόμισε η Πορτογαλία στο πλαίσιο της ανάλυσης ευαισθησίας, προσαρμοσμένες κατά τρόπο ώστε να συνεκτιμηθεί η εκτιμώμενη μείωση εσόδων (90), EBIT και καθαρών εσόδων που συνεπάγεται η μεταβίβαση 18 χρονοθυρίδων.

(316)

Η Επιτροπή εφάρμοσε τα συνήθη κριτήρια αξιολόγησης της αποκατάστασης της βιωσιμότητας βάσει των δεικτών ΑΑΚ, απόδοσης ιδίων κεφαλαίων, χρέους και πιστοληπτικής ικανότητας. Στη βάση αυτή και όπως περιγράφεται αναλυτικά στον πίνακα 3 κατωτέρω, η Επιτροπή διαπίστωσε ότι, στο πέρας της περιόδου αναδιάρθρωσης, η TAP Air Portugal:

(317)

Η Επιτροπή έλεγξε επίσης ότι, σε πιο δυσμενή σενάρια (ευαισθησίες), η TAP Air δεν θα χρειαστεί περαιτέρω ενίσχυση (π.χ. διατήρηση θετικών καθαρών εσόδων και επιβεβαιωμένη ικανότητα πρόσβασης σε χρηματοπιστωτικές αγορές).

(318)

Λαμβανομένων υπόψη των προεκτεθέντων, η Επιτροπή διαπιστώνει, αφενός, ότι η δέσμευση μεταβίβασης 18 χρονοθυρίδων στον αερολιμένα της Λισαβόνας δεν θέτει σε κίνδυνο την αποκατάσταση της βιωσιμότητας της TAP Air Portugal.

(319)

Αφετέρου, η Επιτροπή αναγνωρίζει ότι η TAP Air Portugal θα λειτουργεί στο πέρας της περιόδου αναδιάρθρωσης με θετικό, παρότι σχετικά χαμηλό, περιθώριο κέρδους (περίπου […] % το 2025). Επιπλέον, το επίπεδο χρέους της σε σχέση με τη βάση ιδίων κεφαλαίων της θα είναι […]. Εξάλλου, παρότι βασίζεται σε ακραίες συνθήκες της αγοράς, όπως αύξηση του κόστους των καυσίμων και πληθωρισμός, η ανάλυση ευαισθησίας δεν προβλέπει τον αντίκτυπο στη βιωσιμότητα της TAP απρόβλεπτων έντονων κρίσεων της ζήτησης, όπως αυτών που προέκυψαν από την πανδημία. Δεδομένου ότι η μείωση της δραστηριότητας της TAP Air Portugal πέραν αυτής που θα πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο της αναδιάρθρωσής της θα επηρεάσει δυσανάλογα τα καθαρά έσοδα της TAP Air Portugal, η μεταβίβαση άνω των 18 χρονοθυρίδων μπορεί να θέσει υπό αμφισβήτηση την αποκατάσταση της βιωσιμότητάς της υπό τις δυσμενέστερες περιστάσεις της αγοράς.

(320)

Λαμβανομένων υπόψη των προεκτεθέντων, η Επιτροπή καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η δέσμευση που πρότεινε η Πορτογαλία για τον περιορισμό των στρεβλώσεων του ανταγωνισμού στον αερολιμένα της Λισαβόνας στον οποίο η TAP Air Portugal θα κατέχει σημαντική θέση στην αγορά μετά την αναδιάρθρωση συνάδει και θα εφαρμοστεί σύμφωνα με τις προϋποθέσεις αποδοχής της που προβλέπονται στις κατευθυντήριες γραμμές για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση.

(321)

Όσον αφορά τα μέτρα συμπεριφοράς, η Πορτογαλία δεσμεύεται να εφαρμόσει τα προβλεπόμενα στο σημείο 84 των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση, και συγκεκριμένα: i) απαγόρευση απόκτησης μετοχών σε οποιαδήποτε εταιρεία κατά τη διάρκεια της περιόδου αναδιάρθρωσης, εκτός εάν η εν λόγω απόκτηση είναι απολύτως απαραίτητη για τη διασφάλιση της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας και με την επιφύλαξη της έγκρισης της Επιτροπής, και ii) απαγόρευση διαφήμισης της κρατικής ενίσχυσης ως ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος κατά τη θέση σε εμπορία των προϊόντων και των υπηρεσιών της (αιτιολογική σκέψη 98). Σύμφωνα με το σημείο 83 των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση, τα εν λόγω μέτρα θα διασφαλίσουν ότι «η ενίσχυση χρησιμοποιείται μόνο για τη χρηματοδότηση της αποκατάστασης της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας και ότι δεν χρησιμοποιείται καταχρηστικά για την παράταση σοβαρών και επίμονων διαρθρωτικών στρεβλώσεων της αγοράς ή για την προστασία του δικαιούχου από τον υγιή ανταγωνισμό».

(322)

Ως εκ τούτου, η Επιτροπή θεωρεί ότι τα μέτρα περιορισμού των στρεβλώσεων του ανταγωνισμού είναι κατάλληλα για τη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων της ενίσχυσης αναδιάρθρωσης.

(323)

Σύμφωνα με το σημείο 38 στοιχείο ζ) των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση, τα κράτη μέλη, η Επιτροπή, οι οικονομικοί παράγοντες και το κοινό πρέπει να διαθέτουν απρόσκοπτη πρόσβαση σε όλες τις ισχύουσες πράξεις και συναφείς πληροφορίες σχετικά με τη χορηγούμενη ενίσχυση. Αυτό σημαίνει ότι η Πορτογαλία πρέπει να τηρεί τις διατάξεις για τη διαφάνεια οι οποίες προβλέπονται στο σημείο 96 των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση. Η Επιτροπή σημειώνει ότι η Πορτογαλία θα διαθέσει τις σχετικές πληροφορίες στον δικτυακό τόπο:

https://www.portaldiplomatico.mne.gov.pt/sobre-nos/gestao-e-transparencia/documentos-legais

(324)

Βάσει του άρθρου 9 παράγραφος 6 του κανονισμού (ΕΕ) 2015/1589 του Συμβουλίου (91), οι αποφάσεις με τις οποίες περατώνεται η επίσημη διαδικασία έρευνας λαμβάνονται μόλις αρθούν οι αμφιβολίες σχετικά με τη συμβατότητα κοινοποιηθέντος μέτρου με την εσωτερική αγορά.

(325)

Υπό το πρίσμα των προεκτεθέντων, η Επιτροπή καταλήγει στο συμπέρασμα ότι, παρότι οι αμφιβολίες που ήγειρε στην απόφαση κίνησης της διαδικασίας έχουν αρθεί, οι αρνητικές επιπτώσεις της ενίσχυσης αναδιάρθρωσης στον τομέα των αεροπορικών μεταφορών είναι περιορισμένες, λαμβανομένων ειδικότερα υπόψη των μέτρων για τον περιορισμό των στρεβλώσεων του ανταγωνισμού, των οποίων την εφαρμογή θα πρέπει να διασφαλίσει η Πορτογαλία. Ως εκ τούτου, οι θετικές συνέπειες της ενίσχυσης αναδιάρθρωσης στην ανάπτυξη της οικονομικής δραστηριότητας των αεροπορικών μεταφορών μέσω της διασφάλισης της συνδεσιμότητας της Πορτογαλίας και σχετικών δραστηριοτήτων στον κλάδο του τουρισμού που επωφελούνται αυτής, εφόσον η Πορτογαλία διασφαλίσει την εφαρμογή του σχεδίου αναδιάρθρωσης, υπερισχύουν των εναπομενουσών αρνητικών επιπτώσεων στον ανταγωνισμό και τις συναλλαγές, που, επομένως, δεν επηρεάζονται δυσμενώς σε βαθμό που θα αντέβαινε στο κοινό συμφέρον. Ως εκ τούτου, οι δεσμεύσεις που πρότεινε η Πορτογαλία θα πρέπει να τεθούν ως προϋποθέσεις για τη συμβατότητα της ενίσχυσης.

(326)

Συνεπώς, με τη συνολική αξιολόγησή της, η Επιτροπή καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η ενίσχυση αναδιάρθρωσης είναι σύμφωνη με το άρθρο 107 παράγραφος 3 στοιχείο γ) της ΣΛΕΕ καθώς προωθεί την ανάπτυξη των αεροπορικών μεταφορών και σχετικών δραστηριοτήτων και δεν στρεβλώνει τον ανταγωνισμό σε βαθμό που θα αντέβαινε στο κοινό συμφέρον.

(327)

Τέλος, η Επιτροπή θεωρεί αναγκαία την υποβολή από την Πορτογαλία τακτικών εκθέσεων σχετικά με την εφαρμογή του σχεδίου αναδιάρθρωσης κάθε έξι μήνες έως το πέρας της περιόδου αναδιάρθρωσης. Στις εν λόγω εκθέσεις θα προσδιορίζονται, ειδικότερα, οι ημερομηνίες εκταμίευσης της χρηματοδότησης που ανέλαβε να καταβάλει η Πορτογαλία και της ιδίας συμμετοχής του δικαιούχου, οι εξελίξεις σχετικά με τα αεροσκάφη και τη μεταφορική ικανότητα του στόλου της TAP Air Portugal, οποιαδήποτε απόκλιση από τη χρηματοοικονομική ή επιχειρησιακή πορεία του σχεδίου αναδιάρθρωσης όσον αφορά τα έσοδα, τον έλεγχο δαπανών και τη μείωση του κόστους από τα μέτρα αναδιάρθρωσης και τα κέρδη, καθώς και τα διορθωτικά μέτρα που πρόβλεψε ή έλαβε η Πορτογαλία ή ο δικαιούχος, ανάλογα με την περίπτωση,