25.2.2010   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 47/1

(1)

Στις (2 Δεκεμβρίου 2009), το Συμβούλιο εξέτασε το συμπλήρωμα του επικαιροποιημένου προγράμματος σταθερότητας του Βελγίου, του Απριλίου 2009 (εφεξής, «το συμπλήρωμα»), που καλύπτει την περίοδο 2008 έως 2012 (2) και το οποίο υποβλήθηκε από τις βελγικές αρχές κατόπιν της σύστασης του Συμβουλίου που περιλαμβάνεται στη γνώμη του, της 7ης Ιουλίου 2009, σχετικά με το πρόγραμμα του Απριλίου 2009. Με την παρούσα γνώμη επικαιροποιείται η γνώμη του Ιουλίου, λαμβανομένων υπόψη των πληροφοριών που περιέχει το συμπλήρωμα του προγράμματος του Απριλίου 2009.

(2)

Η κατάρρευση του παγκόσμιου εμπορίου, από κοινού με τη ελάττωση της εμπιστοσύνης, τις αρνητικές επιπτώσεις στον πλούτο και τους αυστηρότερους όρους δανεισμού, οδήγησε σε απότομη συρρίκνωση της οικονομίας το τελευταίο τρίμηνο του 2008 και το πρώτο τρίμηνο του 2009. Κατά το δεύτερο τρίμηνο, η συρρίκνωση ήταν πιο περιορισμένη και ο τριμηνιαίος ρυθμός ανάπτυξης αναμένεται να μετατραπεί σε ελαφρά θετικό κατά το δεύτερο εξάμηνο του έτους, εν όψει της βελτίωσης του διεθνούς περιβάλλοντος. Σύμφωνα με τις προβλέψεις των υπηρεσιών της Επιτροπής του φθινοπώρου του 2009, το ετήσιο ΑΕΠ αναμένεται να συρρικνωθεί κατά περίπου 3 % το 2009 και να αρχίσει να εμφανίζει θετικούς ρυθμούς το 2010 (0,6 %). Το 2011, ο ρυθμός ανάπτυξης προβλέπεται να αυξηθεί στο 1,5 %, υπερβαίνοντας έτσι κάπως τη δυνητική ανάπτυξη που έχει επιβραδυνθεί από την πτώση των επενδύσεων και την αύξηση του ποσοστού ανεργίας εξαιτίας της κρίσης. Η οικονομική κάμψη θα έχει επίσης σημαντικό δυσμενή αντίκτυπο στα δημόσια οικονομικά· σύμφωνα με τις προβλέψεις των υπηρεσιών της Επιτροπής του φθινοπώρου του 2009, το έλλειμμα γενικής κυβέρνησης προβλέπεται ότι θα επιδεινωθεί, από 1,2 % του ΑΕΠ το 2008 σε περίπου 6 % του ΑΕΠ το 2009. Το έλλειμμα προβλέπεται να σταθεροποιηθεί το 2010 και το 2011, λαμβάνοντας υπόψη (ι) ότι ο δημοσιονομικός αντίκτυπος των μέτρων τόνωσης που λήφθηκαν κατά το τέλος του 2008, ως ανταπόκριση στο ΕΣΑΟ, παραμένει στο 0,5 % του ΑΕΠ το 2010, το οποίο αντικατοπτρίζει το γεγονός ότι η δέσμη περιλαμβάνει μέτρα μόνιμου χαρακτήρα, και (ιι) τα μέτρα εξυγίανσης που ελήφθησαν από τα διάφορα επίπεδα του δημόσιου τομέα στο πλαίσιο των προϋπολογισμών τους για το 2010 (0,75 % του ΑΕΠ) και το 2011 (0,25 % του ΑΕΠ). Ωστόσο, η δυσμενής σύνθεση της οικονομικής ανάπτυξης το 2010, με περαιτέρω ισχυρή αύξηση της ανεργίας, υψηλότερες δαπάνες για τόκους, καθώς και αύξηση των δαπανών που άπτονται της γήρανσης του πληθυσμού (που αντανακλούν επίσης τα μέτρα που ελήφθησαν τα τελευταία έτη για την αύξηση των κοινωνικών επιδομάτων, συμπεριλαμβανομένων των συντάξεων), αναμένεται να αντισταθμίσουν πλήρως τον αντίκτυπο των μέτρων εξυγίανσης στο ονομαστικό ισοζύγιο.

(3)

Το μακροοικονομικό σενάριο στο οποίο βασίζεται το συμπλήρωμα προβλέπει ότι, μετά από αύξηση κατά 1,1 % το 2008, το πραγματικό ΑΕΠ θα μειωθεί κατά 3,1 % το 2009, πριν ανακάμψει και ανέλθει σε ρυθμό ανάπτυξης 0,4 % το 2010. Στη συνέχεια, η αύξηση του ΑΕΠ προβλέπεται να φθάσει στο 1,9 % το 2011 και στο 2,4 % το 2012. Σε σύγκριση με το επικαιροποιημένο πρόγραμμα του Απριλίου 2009, ο ρυθμός ανάπτυξης αναθεωρήθηκε προς τα κάτω, ιδίως το 2009. Με βάση τις διαθέσιμες πληροφορίες (3), το νέο αυτό σενάριο φαίνεται σε γενικές γραμμές εύλογο· πιθανόν να είναι ελαφρά επιφυλακτικό για την περίοδο 2009-2010, αλλά κάπως ευνοϊκό για τα τελευταία έτη του προγράμματος έναντι των πλέον πρόσφατων εκτιμήσεων της δυνητικής παραγωγής. Αν και στις φθινοπωρινές προβλέψεις των υπηρεσιών της Επιτροπής του 2009 επίσης αναμένεται σταδιακή κάλυψη του κενού παραγωγής μετά την οικονομική κάμψη, οι προβλέψεις του συμπληρώματος όσον αφορά την ταχύτητα κάλυψης του κενού φαίνονται μάλλον αισιόδοξες. Η σύνθεση της ανάπτυξης είναι σε γενικές γραμμές εύλογη καθ’ όλη τη διάρκεια της περιόδου που καλύπτεται από το συμπλήρωμα. Οι προβλέψεις του συμπληρώματος σχετικά με το ποσοστό του πληθωρισμού μπορούν να θεωρηθούν ρεαλιστικές. Από την άλλη πλευρά, η προβλεπόμενη αύξηση των μισθών εμφανίζεται υψηλή καθ’ όλη την περίοδο, καθώς η χαμηλότερη αύξηση του κόστους εργασίας στο εξωτερικό ενδέχεται να ασκήσει καθοδική πίεση στους βελγικούς μισθούς στο πλαίσιο της υψηλής ανεργίας. Τέλος, οι προβλέψεις του συμπληρώματος για αύξηση της απασχόλησης το 2011 μπορεί επίσης να είναι ελαφρά αισιόδοξες.

(4)

Το συμπλήρωμα προβλέπει ως στόχο για το έλλειμμα του 2009 το 5,9 % του ΑΕΠ (σύμφωνα με τις προβλέψεις των υπηρεσιών της Επιτροπής του φθινοπώρου του 2009). Η αύξηση του ελλείμματος το 2009, σε σύγκριση με το 1,2 % του ΑΕΠ το 2008, αντανακλά κυρίως τις επιπτώσεις των αυτόματων σταθεροποιητών. Ο αντίκτυπος αυτός υπήρξε πολύ σημαντικότερος από ό,τι θα έδειχνε η εφαρμογή της συνήθους ελαστικότητας, και περιλαμβάνει ιδίως την ισχυρή πτώση των εσόδων από φόρους εταιρειών. Τα επεκτατικά μέτρα που περιλαμβάνονται στον προϋπολογισμό του 2009 (0,5 % του ΑΕΠ) και οι δέσμες δημοσιονομικών κινήτρων που θεσπίστηκαν από τις περιφερειακές κυβερνήσεις και την ομοσπονδιακή κυβέρνηση (0,5 % του ΑΕΠ) περιστάλθηκαν κάπως, και προσαρμόστηκαν στο περιορισμένο περιθώριο ελιγμών που είναι απόρροια του υψηλού ποσοστού χρέους. Τέλος, η δημοσιονομική επιδείνωση αντανακλά επίσης αρνητικά έκτακτα μέτρα, ύψους περίπου 0,5 % του ΑΕΠ, κυρίως κατόπιν δύο δικαστικών αποφάσεων (4). Ως αποτέλεσμα των εν λόγω έκτακτων μέτρων, καθώς και του υψηλότερου του αναμενομένου αντικτύπου από τους αυτόματους σταθεροποιητές, ο σημερινός στόχος για το έλλειμμα του 2009 είναι κατά 2,5 % του ΑΕΠ υψηλότερος από τον στόχο που περιλαμβανόταν στο επικαιροποιημένο πρόγραμμα σταθερότητας του Απριλίου 2009, μολονότι δεν έχουν ληφθεί επιπρόσθετα επεκτατικά μέτρα. Το διαρθρωτικό έλλειμμα (δηλαδή το κυκλικά προσαρμοσμένο ισοζύγιο μη λαμβανομένων υπόψη των εκτάκτων και λοιπών προσωρινών μέτρων), με βάση τα στοιχεία που παρέχονται στο συμπλήρωμα και υπολογίστηκαν εκ νέου από τις υπηρεσίες της Επιτροπής σύμφωνα με την από κοινού συμφωνηθείσα μεθοδολογία, προβλέπεται να ανέλθει στο 4,7 % του ΑΕΠ το 2009, έναντι 2,3 % το 2008. Σύμφωνα με τις προβλέψεις των υπηρεσιών της Επιτροπής του φθινοπώρου του 2009, αναμένεται κάπως μικρότερη αύξηση του διαρθρωτικού ελλείμματος το 2009 (κατά 2 αντί για 2,4 εκατοστιαίες μονάδες), κυρίως διότι στο συμπλήρωμα δεν θεωρήθηκε ότι ο αντίκτυπος των δικαστικών αποφάσεων του 2009, ύψους 0,5 % του ΑΕΠ, είναι έκτακτα μέτρα.

(5)

Ο κύριος στόχος της μεσοπρόθεσμης δημοσιονομικής στρατηγικής του συμπληρώματος συνίσταται στη διασφάλιση σταδιακής επιστροφής σε ισοσκελισμένο προϋπολογισμό έως το 2015. Το πρόγραμμα δεν αναφέρεται ρητά στον ΜΔΣ, ούτε προβλέπει ότι θα επιτευχθεί ο αρχικός μεσοπρόθεσμος δημοσιονομικός στόχος του Βελγίου (πλεόνασμα 0,5 % του ΑΕΠ στις κυκλικά προσαρμοσμένες τιμές πλην εκτάκτων και λοιπών προσωρινών μέτρων) εντός της περιόδου που καλύπτεται από το συμπλήρωμα. Το ονομαστικό έλλειμμα πρόκειται να σταθεροποιηθεί περίπου στο 6 % του ΑΕΠ το 2010, χάρη σε διορθωτικά μέτρα ύψους 0,5 % του ΑΕΠ, προτού βελτιωθεί σταδιακά στο 4,4 % του ΑΕΠ έως το 2012 (κατόπιν μέτρων εξυγίανσης που ανέρχονται σε 1 % το 2011 και σε 1,25 % το 2012). Στο συμπλήρωμα αναφέρεται ως στόχος το 2013 η επίτευξη ελλείμματος κάτω από την τιμή αναφοράς του 3 % του ΑΕΠ, αλλά δεν παρουσιάζεται πλήρως ανεπτυγμένο σενάριο για το έτος αυτό (5). Το διαρθρωτικό έλλειμμα του συμπληρώματος, που υπολογίστηκε εκ νέου σύμφωνα με την από κοινού συμφωνηθείσα μεθοδολογία, πρόκειται να βελτιωθεί κατά περίπου 0,25 της εκατοστιαίας μονάδας, τόσο το 2010 όσο και το 2011, και κατά 0,5 εκατοστιαίας μονάδας το 2012. Καθώς στο συμπλήρωμα δεν θεωρήθηκε ότι ο αντίκτυπος των δικαστικών αποφάσεων του 2009, ύψους 0,5 % του ΑΕΠ, είναι έκτακτα μέτρα, το διαρθρωτικό αποτέλεσμα θα επιδεινωθεί στην πράξη κατά 0,25 % του ΑΕΠ το 2010 (από – 4,2 % του ΑΕΠ το 2009 σε – 4,4 % του ΑΕΠ το 2010). Οι διαρθρωτικές προσαρμογές που προβλέπονται στο συμπλήρωμα είναι σημαντικά μικρότερες από τα μεγέθη των προβλεπόμενων μέτρων που αναφέρονται ανωτέρω. Αυτό αντικατοπτρίζει το γεγονός ότι το διαρθρωτικό αποτέλεσμα με αμετάβλητες πολιτικές θα επιδεινωνόταν αυτομάτως κατά 0,5 % του ΑΕΠ ετησίως, κατά μέσο όρο, λόγω της δυσμενούς σύνθεσης της οικονομικής ανάπτυξης το 2010, των υψηλότερων δαπανών για τόκους και της αύξησης των δαπανών που άπτονται της γήρανσης του πληθυσμού (που αντανακλούν επίσης τα μέτρα που λήφθηκαν τα τελευταία έτη για την αύξηση των κοινωνικών επιδομάτων, συμπεριλαμβανομένων των συντάξεων). Σύμφωνα με το συμπλήρωμα, η προβλεπόμενη προσπάθεια δημοσιονομικής εξυγίανσης βασίζεται εξ ίσου σε αυξήσεις των φορολογικών εσόδων (ιδίως των φόρων εισοδήματος και περιουσίας) και σε μειώσεις των δαπανών (ιδίως της ενδιάμεσης κατανάλωσης, των αποδοχών των εργαζομένων και των κοινωνικών μεταβιβάσεων σε είδος). Στο συμπλήρωμα, το δημόσιο χρέος υπολογίζεται σε 89,6 % του ΑΕΠ το 2008, σε σύγκριση με 84 % του ΑΕΠ το 2007, η δε αύξηση αυτή οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη σημαντική προσαρμογή αποθεμάτων-ροών που προκύπτει από τις διαδικασίες διάσωσης τραπεζών (6 % του ΑΕΠ). Το συμπλήρωμα προβλέπει ότι ο δείκτης χρέους προς το ΑΕΠ θα αυξηθεί περαιτέρω σε περίπου 104 % το 2011, όπου θα σταθεροποιηθεί εν γένει· το επίπεδο αυτό είναι ουσιαστικά υψηλότερο από εκείνο του επικαιροποιημένου προγράμματος του Απριλίου (βασικά, λόγω υψηλότερων ελλειμμάτων). Οι υπηρεσίες της Επιτροπής, στις προβλέψεις του φθινοπώρου του 2009, υπολογίζουν αύξηση της ιδίας τάξεως στον δείκτη χρέους.

(6)

Οι δημοσιονομικοί στόχοι υπόκεινται γενικώς σε μερικούς κινδύνους δυσμενέστερων εξελίξεων, κυρίως από το 2011 και εφεξής. Κατ’ αρχάς, το μακροοικονομικό περιβάλλον είναι αβέβαιο και συνεπώς δεν μπορούν να αποκλειστούν χειρότερα αποτελέσματα από τα προβλεπόμενα στο συμπλήρωμα, το 2011 και το 2012. Δεύτερον, δεν διευκρινίζονται επαρκώς τα μέτρα εξυγίανσης που αναφέρονται στο συμπλήρωμα για τη στήριξη των στόχων. Ενώ το 2010 φαίνεται, βάσει των σχεδίων προϋπολογισμού των διαφόρων επιπέδων του δημόσιου τομέα για το 2010, που εγκρίθηκαν μετά την υποβολή του συμπληρώματος, ότι το ποσό για διορθωτικά μέτρα υπερβαίνει το 0,5 % του ΑΕΠ που προβλέπεται στο συμπλήρωμα, αφού τα επαρκώς προσδιορισμένα μέτρα ανέρχονται επί του παρόντος περίπου στο 0,75 % του ΑΕΠ, για τα μεταγενέστερα έτη, υπάρχουν πολύ λίγες διαθέσιμες πληροφορίες σχετικά με τον χαρακτήρα των προβλεπόμενων μέτρων. Τέλος, η κυβέρνηση προσέφερε αρκετά μεγάλες εγγυήσεις στον τραπεζικό τομέα, πράγμα που μπορεί να αυξήσει τα μελλοντικά ελλείμματα και το χρέος στον βαθμό που θα ενεργοποιηθούν, αν και ορισμένες από τις δαπάνες της δημόσιας στήριξης στον χρηματοπιστωτικό τομέα μπορούν επίσης να ανακτηθούν στο μέλλον. Από την άλλη πλευρά, σε αντιστοιχία με την υψηλότερη της αναμενομένης πτώση των εσόδων το 2009, δεν μπορεί να αποκλειστεί δυναμικότερη εξέλιξη των φορολογικών εσόδων από αυτήν που συνεπάγονται οι συνήθεις ελαστικότητες. Με βάση τους κινδύνους αρνητικών εξελίξεων όσον αφορά τους δημοσιονομικούς στόχους, η εξέλιξη του δείκτη χρέους επίσης ενδέχεται να είναι λιγότερο ευνοϊκή από την προβλεπόμενη στο συμπλήρωμα.

(7)

Η δημοσιονομική πολιτική, όπως μετράται από την εκ νέου υπολογισθείσα στο συμπλήρωμα μεταβολή του διαρθρωτικού ισοζυγίου και λαμβάνοντας υπόψη τους προαναφερόμενους κινδύνους, είναι επεκτατική το 2009, σε συμφωνία με το ΕΣΑΟ, και σε γενικές γραμμές ουδέτερη για το υπόλοιπο της προγραμματικής περιόδου. Εν όψει των κινδύνων όσον αφορά τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών, συμπεριλαμβανομένου του υψηλού επιπέδου του δημόσιου χρέους, που επιπλέον δεν μειώνεται αρκετά προς την κατεύθυνση της τιμής αναφοράς κατά τη διάρκεια της προγραμματικής περιόδου, καθώς και των σημαντικών ενδεχόμενων υποχρεώσεων κατόπιν των μέτρων για τη σταθεροποίηση του χρηματοπιστωτικού συστήματος, πρέπει να υπάρξει αξιοσημείωτη ενίσχυση της πορείας εξυγίανσης από το 2011 και εφεξής.

(8)

Όσον αφορά τις απαιτήσεις περί δεδομένων που περιλαμβάνονται στον κώδικα δεοντολογίας για τα προγράμματα σταθερότητας και σύγκλισης, στο συμπλήρωμα έχει βελτιωθεί η συμμόρφωση προς τις απαιτήσεις του κώδικα δεοντολογίας, μολονότι παραμένουν ορισμένα κενά όσον αφορά τόσο τα υποχρεωτικά όσο και τα προαιρετικά δεδομένα (6).