Κοινή θέση του Συμβουλίου

της 14ης Μαΐου 2001

σχετικά με την πρόληψη, τη διαχείριση και την επίλυση των συγκρούσεων στην Αφρική

(2001/374/ΚΕΠΠΑ)

ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ

Έχοντας υπόψη:

τη συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση, και ιδίως το άρθρο 15,

τα συμπεράσματα των Ευρωπαϊκών Συμβουλίων της Κολωνίας, του Ελσίνκι, της Φέιρα και της Νίκαιας,

Εκτιμώντας τα ακόλουθα:

(1) Η ευθύνη για την πρόληψη, τη διαχείριση και την επίλυση των συγκρούσεων στην αφρικανική ήπειρο βαρύνει πρωτίστως τους ίδιους τους αφρικανούς.

(2) Το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών έχει την πρωταρχική αρμοδιότητα για τη διατήρηση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας, σύμφωνα με τον Καταστατικό Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών.

(3) Κατά την προετοιμασία των αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, η υπεράσπιση των θέσεων και των συμφερόντων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εξασφαλίζεται πλήρως με την εφαρμογή του άρθρου 19 της συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση.

(4) Το Συμβούλιο υιοθέτησε, στις 2 Ιουνίου 1997, την κοινή θέση 97/356/ΚΕΠΠΑ σχετικά με την πρόληψη και την επίλυση των συγκρούσεων στην Αφρική(1).

(5) Η πρόληψη, η διαχείριση και η επίλυση των συγκρούσεων αποτελούν ήδη αντικείμενο διαλόγου με τον Οργανισμό Αφρικανικής Ενότητας (ΟΑΕ) και περιλαμβάνονται στη διακήρυξη και στο πρόγραμμα δράσης του Καΐρου.

(6) Η πρόληψη των συγκρούσεων συνδέεται με τη δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα, το κράτος δικαίου και τη χρηστή διακυβέρνηση, και ως εκ τούτου η αναπτυξιακή συνεργασία διαδραματίζει στρατηγικό ρόλο στην ενίσχυση των δυνατοτήτων ειρηνικής διαχείρισης των συγκρούσεων.

(7) Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα και τα κράτη μέλη της συνήψαν συμφωνία εταιρικής σχέσης με τα κράτη ΑΚΕ στο Κοτονού, στις 23 Ιουνίου 2000,

ΥΙΟΘΕΤΕΙ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΑ ΚΟΙΝΗ ΘΕΣΗ:

Άρθρο 1

1. Στόχος της παρούσας κοινής θέσης είναι η συμβολή στην πρόληψη, τη διαχείριση και την επίλυση των βίαιων συγκρούσεων στην Αφρική, ενισχύοντας τις δυνατότητες και τα μέσα δράσης της Αφρικής στον τομέα αυτόν, ιδίως με την υποστήριξη του ΟΑΕ και υποπεριφερειακών οργανώσεων και πρωτοβουλιών, καθώς και οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών. Προς τούτο, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα προωθήσει περαιτέρω τον συντονισμό μεταξύ των πολλών συντελεστών που ενδεχομένως εμπλέκονται, μεταξύ άλλων και τον στενότερο συντονισμό των μέτρων που λαμβάνονται από την Κοινότητα και τα κράτη μέλη της.

2. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, ενισχύοντας την ικανότητά της στον τομέα της διαχείρισης των κρίσεων και της πρόληψης των συγκρούσεων, πρέπει να βελτιώσει τη στενή της συνεργασία με τα Ηνωμένα Έθνη (ΗΕ), και τις συναφείς περιφερειακές και υποπεριφερειακές οργανώσεις προκειμένου να επιτύχει τον ανωτέρω στόχο.

3. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αναπτύσσει μια προνοητική, συνολική και ολοκληρωμένη προσέγγιση, η οποία επίσης χρησιμεύει ως κοινό πλαίσιο για τις επί μέρους ενέργειες των κρατών μελών. Ως μέρος αυτής της προσέγγισης, και προκειμένου να ενισχυθεί η ικανότητα έγκαιρης δράσης, η Προεδρία, με τη βοήθεια του Ύπατου Εκπροσώπου και της Επιτροπής, εκπονεί κατ' έτος μια επισκόπηση που αποβλέπει στον εντοπισμό και την παρακολούθηση ενδεχόμενων ένοπλων συγκρούσεων, και παρουσιάζει παράλληλα τις αναγκαίες επιλογές πολιτικής για την πρόληψη της έκρηξης ή της αναζωπύρωσής τους.

Άρθρο 2

Η πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναγνωρίζει μεν την ανάγκη να αντιμετωπιστούν οι ήδη υπάρχουσες κρίσεις, επικεντρώνεται όμως επίσης στην πρόληψη της έκρηξης και της εξάπλωσης βίαιων συγκρούσεων μέσω έγκαιρης δράσης, καθώς και στην πρόληψη της αναζωπύρωσης βίαιων συγκρούσεων. Εν προκειμένω, η δράση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καλύπτει:

- την πρόληψη συγκρούσεων επιδιώκοντας τη στόχευση των αφορμών -παραγόντων πυροδότησης- της βίαιας σύγκρουσης, με παράλληλη αντιμετώπιση των βαθύτερων διαρθρωτικών αιτίων,

- τη διαχείριση των κρίσεων με την αντιμετώπιση συγκρούσεων που βρίσκονται σε έξαρση, υποστηρίζοντας τις προσπάθειες για τερματισμό της βίας,

- την οικοδόμηση της ειρήνης επιδιώκοντας την υποστήριξη πρωτοβουλιών για τη συγκράτηση βίαιων συγκρούσεων, καθώς και την προετοιμασία και τη διατήρηση ειρηνικών λύσεων σε τέτοιες συγκρούσεις.

Άρθρο 3

Αναγνωρίζοντας ότι ο ΟΑΕ και οι αφρικανικές υποπεριφερειακές οργανώσεις αποτελούν τους κύριους παράγοντες για την πρόληψη, τη διαχείριση και την επίλυση των συγκρούσεων στην Αφρική:

1. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα συνεχίσει να βοηθά τους οργανισμούς αυτούς, ειδικότερα, στην οικοδόμηση των ικανοτήτων τους όσον αφορά, μεταξύ άλλων, πολιτικές και οικονομικές αναλύσεις, συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης, δεξιότητες διαπραγμάτευσης/διαμεσολάβησης, διατήρηση της ειρήνης και ενίσχυση των δεσμών μεταξύ τους καθώς και με άλλα μέλη της διεθνούς κοινότητας.

2. Η υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η συνεργασία της με τον ΟΑΕ στον τομέα της πρόληψης, διαχείρισης και επίλυσης των συγκρούσεων θα συνεχισθεί με σκοπό την ανάπτυξη μακροπρόθεσμης εταιρικής σχέσης, ιδίως στο πλαίσιο της συνέχειας της συνόδου Κορυφής του Καΐρου.

Άρθρο 4

Προκειμένου να συμβάλλει καλύτερα, μέσω του στρατηγικού ρόλου της αναπτυξιακής βοήθειας στην πρόληψη, διαχείριση και επίλυση των βίαιων συγκρούσεων στην Αφρική, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα επιδιώκει:

- την καλύτερη ένταξη των προοπτικών πρόληψης των συγκρούσεων στο πλαίσιο της αναπτυξιακής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και των συναφών στρατηγικών για τις επί μέρους χώρες,

- την εισαγωγή, όπου ενδείκνυται, δεικτών σύγκρουσης και εργαλείων για την αξιολόγηση των επιπτώσεων της ειρήνης και των συγκρούσεων, στην αναπτυξιακή συνεργασία προκειμένου, αφενός, να μετριάζεται ο κίνδυνος να καταστεί η βοήθεια έναυσμα συγκρούσεων και, αφετέρου, να μεγιστοποιούνται οι θετικές της επιπτώσεις στην οικοδόμηση της ειρήνης,

- τη βελτίωση του συντονισμού των προσπαθειών της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και των κρατών μελών της στον τομέα αυτόν,

- τη βελτίωση της αναπτυξιακής συνεργασίας με περιφερειακούς, υποπεριφερειακούς και τοπικούς παράγοντες, προκειμένου να εξασφαλίζεται η συνέπεια μεταξύ πρωτοβουλιών και να υποστηρίζονται αφρικανικές δραστηριότητες,

- τον συντονισμό των προσπαθειών της με τους διεθνείς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς.

Άρθρο 5

Όσον αφορά την ενίσχυση των αφρικανικών ικανοτήτων για διατήρηση της ειρήνης:

1. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα υποστηρίζει, μακροπρόθεσμα, την ενίσχυση των αφρικανικών δυνατοτήτων για τη διατήρηση της ειρήνης, σε περιφερειακό, υποπεριφερειακό και διμερές επίπεδο. Ανεξάρτητα από αυτή την ενίσχυση ικανοτήτων, η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη της θα εξακολουθήσουν, κατά περίπτωση, να εξετάζουν το ενδεχόμενο ανάπτυξης των δικών τους επιχειρησιακών μέσων για την πρόληψη συγκρούσεων και τη διαχείριση κρίσεων στην Αφρική, σύμφωνα με τις αρχές του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και σε στενή συνεργασία με τις δραστηριότητες των Ηνωμένων Εθνών στην περιοχή. Κατά την εξέταση αυτή, θα λαμβάνεται υπόψη το πεδίο δυνατοτήτων που αναπτύσσεται δυνάμει των δυνατοτήτων διαχείρισης κρίσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

2. Τα κράτη μέλη και η Επιτροπή θα ανταλλάσσουν πληροφορίες για κάθε δράση που αναλαμβάνεται προς υποστήριξη των αφρικανικών δυνατοτήτων διατήρησης της ειρήνης, με σκοπό τη βελτίωση του συντονισμού και την ανάπτυξη συνεργιών. Οι πληροφορίες αυτές θα συνοψίζονται στην ετήσια επανεξέταση της παρούσας κοινής θέσης, που προβλέπεται στο άρθρο 10.

3. Τα κράτη μέλη και η Επιτροπή θα επιδιώκουν τον καλύτερο συντονισμό των διμερών δράσεων προς υποστήριξη του ΟΑΕ και των υποπεριφερειακών αφρικανικών οργανώσεων, ειδικότερα της Οικονομικής Κοινότητας των Δυτικοαφρικανικών Κρατών (ECOWAS), της Αναπτυξιακής Κοινότητας Μεσημβρινής Αφρικής (SADC) και, μελλοντικά, της Διακυβερνητικής Αρχής για την Ανάπτυξη (ΟGAD) και της Οικονομικής Κοινότητας των Κρατών της Κεντρικής Αφρικής (CEEAC), όσον αφορά τις αφρικανικές δυνατότητες διατήρησης της ειρήνης.

4. Tα κράτη μέλη και η Επιτροπή θα καλούν συστηματικά αλλήλους ή την Προεδρία, ανάλογα με την περίπτωση, να συμμετάσχουν σε ασκήσεις ή σεμινάρια που διοργανώνουν με σκοπό την ενίσχυση των αφρικανικών δυνατοτήτων διατήρησης της ειρήνης.

5. Θα επιδιώκονται ο συντονισμός και οι ανταλλαγές ως προς δραστηριότητες ενίσχυσης με ενδιαφερόμενα τρίτα μέρη, κυρίως με τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, τον Καναδά και την Ιαπωνία, στο πλαίσιο, ιδίως, του πολιτικού διαλόγου με τις χώρες αυτές.

6. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα προσπαθήσει να βελτιώσει περαιτέρω τον συντονισμό της με τον ΟΗΕ, και ιδίως με την Υπηρεσία επιχειρήσεων για τη διατήρηση της ειρήνης (DPKO), σχετικά με κάθε δραστηριότητα που αποσκοπεί στην ενίσχυση των αφρικανικών δυνατοτήτων διατήρησης της ειρήνης.

7. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα εξετάσει αναλυτικά ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος συντονισμού των προσπαθειών των κρατών μελών στους τομείς της εκπαίδευσης, του εξοπλισμού και των ασκήσεων. Η ανάλυση αυτή θα λάβει υπόψη τους καίριους τομείς της έκθεσης Brahimi σχετικά με τις ειρηνευτικές επιχειρήσεις των Ηνωμένων Εθνών, περιλαμβανομένης της επιχειρησιακής συμβατότητας των στρατευμάτων και των συστημάτων διοικήσεως και ελέγχου.

8. Σε ad hoc βάση, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα εξετάσει, εν ευθέτω χρόνω, το ενδεχόμενο να αρχίσει, όταν υπάρχει προστιθέμενη αξία, δικά της προγράμματα ενίσχυσης των ικανοτήτων, ξεχωριστά ή συνδεδεμένα με προγράμματα που έχουν αρχίσει επί μέρους κράτη μέλη. Η δράση αυτή μπορεί να κυμαίνεται από μικρής κλίμακας αποστολές παρατήρησης κατά τη διάρκεια ασκήσεων διατήρησης της ειρήνης, μέχρι συνολικότερα προγράμματα εκπαίδευσης.

Άρθρο 6

Τα κράτη μέλη εξακολουθούν να ασκούν περιοριστική πολιτική σε ό,τι αφορά τις εξαγωγές όπλων, τηρώντας πλήρως τον Κώδικα συμπεριφοράς της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τις εξαγωγές όπλων, του 1998. Αναγνωρίζοντας ότι η διαθεσιμότητα και η συσσώρευση όπλων που υπερβαίνει τις θεμιτές ανάγκες ασφάλειας, μπορεί να αποτελεί παράγοντα αστάθειας, και ότι η κάμψη του παράνομου εμπορίου όπλων συμβάλλει σημαντικά στη χαλάρωση των εντάσεων και στις διαδικασίες συμφιλίωσης, τα κράτη μέλη και η Επιτροπή:

- συνεργάζονται για την προώθηση της παγκόσμιας τήρησης των απαγορεύσεων εξαγωγής όπλων και άλλων συναφών αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και υποστηρίζουν πρωτοβουλίες για την αποτελεσματική εφαρμογή αυτών των μέτρων,

- εξακολουθούν να υποστηρίζουν και να σέβονται περιφερειακές πρωτοβουλίες που συμβάλλουν στην πρόληψη και την καταπολέμηση του παράνομου εμπορίου όπλων,

- συνεργάζονται ενθαρρύνοντας τις συνδεδεμένες χώρες να ευθυγραμμιστούν προς τις αρχές που υιοθετεί και τα μέτρα που λαμβάνει η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Επί πλέον, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα εξετάζει την παροχή υποστήριξης σε αφρικανικές προσπάθειες για τη βελτίωση του ελέγχου κατασκευής, εισαγωγής και εξαγωγής όπλων, για τον έλεγχο ή την εξάλειψη των πλεονασμάτων μικρών όπλων, καθώς και για την αντιμετώπιση προβλημάτων που συνδέονται με τα φορητά όπλα, σύμφωνα με την κοινή δράση 1999/34/ΚΕΠΠΑ, της 17ης Δεκεμβρίου 1998, σχετικά με τη συμβολή της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην καταπολέμηση της αποσταθεροποιητικής συσσώρευσης και διάδοσης φορητών όπλων και ελαφρού οπλισμού(2).

Άρθρο 7

Αναγνωρίζοντας τη σημασία των οικονομικών παραγόντων στις συγκρούσεις στην Αφρική, καθώς και το δυναμικό των διπλωματικών και οικονομικών μέτρων για την πρόληψη και επίλυση των βίαιων συγκρούσεων:

1. η Ευρωπαϊκή Ένωση:

- θα επιδιώξει να προωθήσει περαιτέρω την ένταξη της Αφρικής στην παγκόσμια οικονομία,

- θα υποστηρίζει την οικονομική και πολιτική συνεργασία, όπως οι περιφερειακοί διακανονισμοί σταθεροποίησης, για την ενίσχυση των σχέσεων μεταξύ των μερών και των μέτρων οικοδόμησης της ειρήνης μετά τη σύγκρουση.

2. η Ευρωπαϊκή Ένωση επίσης:

- θα συνεργάζεται για την προαγωγή της παγκόσμιας τήρησης των απαγορεύσεων εξαγωγών που συνδέονται με την παράνομη εκμετάλλευση και το λαθρεμπόριο αγαθών μεγάλης αξίας, καθώς και άλλων συναφών αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, και θα υποστηρίζει πρωτοβουλίες για την αποτελεσματική εφαρμογή τέτοιων μέτρων,

- θα επιδιώκει ενεργά την εξεύρεση μέσων για την εξάλειψη της παράνομης εκμετάλλευσης φυσικών πόρων, η οποία συμβάλλει στην έκρηξη, την κλιμάκωση και τη συνέχιση των βίαιων συγκρούσεων,

- όταν ενδείκνυται, θα χρησιμοποιεί οικονομικές και χρηματικές κυρώσεις κατά παραγόντων που αποκομίζουν όφελος από τις βίαιες συγκρούσεις και τις εξάπτουν.

Άρθρο 8

Αναγνωρίζοντας την ανάγκη να διατηρείται η προσοχή σε μια σύγκρουση, ακόμη και όταν έχει μειωθεί η έντασή της, και προκειμένου να συμβάλλει σε μια πιο συγκροτημένη και συστηματική προσέγγιση των μεταπολεμικών καταστάσεων στην Αφρική, η Ευρωπαϊκή Ένωση:

- είναι πρόθυμη να υποστηρίξει μεταρρυθμίσεις στον τομέα της ασφάλειας, εντός του πλαισίου των δημοκρατικών αρχών, του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, του κράτους δικαίου και της χρηστής διακυβέρνησης, ιδίως σε χώρες που βρίσκονται υπό μετάβαση από την βίαιη σύγκρουση στη βιώσιμη ειρήνη,

- θα συνεχίσει και θα παγιώσει την υποστήριξή της για αντιμετώπιση των προβλημάτων της αποσταθεροποιητικής συσσώρευσης και της ανεξέλεγκτης διάδοσης μικρών όπλων, αποδίδοντας τη δέουσα προσοχή στο σημαντικό ρόλο της κοινωνίας των πολιτών,

- θα ενισχύσει την υποστήριξή της για τον αφοπλισμό και την βιώσιμη επανένταξη των αποστρατευόμενων πρώην μαχίμων, δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στις ανάγκες των παιδιών που επιστρατεύθηκαν σε στρατιωτικές δραστηριότητες, καθώς και στην άρση των ναρκοπεδίων,

- θα εξακολουθήσει να υποστηρίζει δράσεις με στόχο τη διευκόλυνση της επανένταξης των ξεριζωμένων πληθυσμών μετά τη σύγκρουση,

- θα ενθαρρύνει τη συμφιλίωση και θα υποστηρίζει την απαραίτητη ανασυγκρότηση των χωρών που εξέρχονται από βίαιες συγκρούσεις προκειμένου να ξαναρχίσουν την εφαρμογή πολιτικών μακροπρόθεσμης ανάπτυξης.

Άρθρο 9

Το Συμβούλιο σημειώνει ότι η Επιτροπή προτίθεται να κατευθύνει τη δράση της προς την επίτευξη των στόχων και των προτεραιοτήτων της παρούσας κοινής θέσης, όταν ενδείκνυται με τα κατάλληλα κοινοτικά μέτρα.

Άρθρο 10

Βάσει έκθεσης που θα εκπονήσει η Προεδρία σε συνεργασία με τον Γενικό Γραμματέα/Ύπατο Εκπρόσωπο και με την Επιτροπή, η παρούσα κοινή θέση και η εφαρμογή της επανεξετάζονται ετησίως.

Άρθρο 11

Η παρούσα κοινή θέση παράγει αποτελέσματα από την ημερομηνία που υιοθετείται.

Η κοινή θέση 97/356/ΚΕΠΠΑ καταργείται.

Άρθρο 12

Η παρούσα κοινή θέση δημοσιεύεται στην Επίσημη Εφημερίδα.

Βρυξέλλες, 14 Μαΐου 2001.

Για το Συμβούλιο

Ο Πρόεδρος

A. Lindh

(1) ΕΕ L 153 της 11.6.1997, σ. 1.

(2) ΕΕ L 9 της 15.1.1999, σ. 1.

Δήλωση της δανικής αντιπροσωπίας

Σύμφωνα με το άρθρο 6 του Πρωτοκόλλου αριθ. 5 για τη θέση της Δανίας, το οποίο είναι προσαρτημένο στη Συνθήκη του Άμστερνταμ, η Δανία δεν συμμετέχει στην εκπόνηση και εφαρμογή των αποφάσεων και δράσεων της Ένωσης οι οποίες έχουν αμυντικές επιπτώσεις.

Κατά συνέπεια, η Δανία δεν θα συμμετέχει στις μελλοντικές αποφάσεις του Συμβουλίου οι οποίες θα αποτελούν συνέχεια της Κοινής Θέσης για την πρόληψη, τη διαχείριση και την επίλυση των συγκρούσεων στην Αφρική και οι οποίες θα έχουν αμυντικές επιπτώσεις.