ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ σχετικά με την έννοια του κύκλου εργασιών σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΟΚ) αριθ. 4064/89 του Συμβουλίου για τον έλεγχο των συγκεντρώσεων μεταξύ επιχειρήσεων (98/C 66/04) (Κείμενο που παρουσιάζει ενδιαφέρον για τον ΕΟΧ)

Ι. Ο «ΛΟΓΙΣΤΙΚΟΣ» ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΚΥΚΛΟΥ ΕΡΓΑΣΙΩΝ

1. Ο κύκλος εργασιών ως αντανάκλαση της δραστηριότητας

1.1. Η έννοια του κύκλου εργασιών

1.2. Συνήθεις δραστηριότητες

2. «Καθαρός» κύκλος εργασιών

2.1. Αφαίρεση των εκπτώσεων των τελών και άλλων φόρων

2.2. Αφαίρεση του «εσωτερικού» κύκλου εργασιών

3. Κανόνες υπολογισμού του κύκλου εργασιών για τα διάφορα είδη πράξεων

3.1. Γενικός κανόνας

3.2. Απόκτηση τμημάτων επιχειρήσεων

3.3. Διαδοχικές πράξεις

3.4. Κύκλος εργασιών ομίλων

3.5. Κύκλος εργασιών ομίλων του δημοσίου τομέα

II. ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΟΥ ΚΥΚΛΟΥ ΕΡΓΑΣΙΩΝ

1. Γενικός κανόνας

2. Μετατροπή του κύκλου εργασιών σε Ecu

ΙΙΙ. ΠΙΣΤΩΤΙΚΑ ΙΔΡΥΜΑΤΑ, ΑΛΛΑ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΑ ΙΔΡΥΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ

1. Ορισμοί

2. Υπολογισμός του κύκλου εργασιών

1. Σκοπός της παρούσας ανακοίνωσης είναι να παράσχει μία διεξοδική ανάλυση των άρθρων 1 και 5 του κανονισμού (ΕΟΚ) αριθ. 4064/89 (1) όπως τροποποιήθηκε τελευταία από τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1310/97 (2) (στο εξής αναφέρεται ως «κανονισμός περί συγκεντρώσεων») προκειμένου να διασαφηνισθούν ορισμένα διαδικαστικά και πρακτικά ερωτήματα τα οποία έχουν προκαλέσει αμφιβολίες ή δυσκολίες.

2. Η παρούσα ανακοίνωση βασίζεται στην εμπειρία την οποία έχει αποκτήσει η Επιτροπή κατά την εφαρμογή του κανονισμού συγκεντρώσεων μέχρι σήμερα. Οι αρχές που διατυπώνονται στο κείμενο αυτό θα ακολουθηθούν και θα αναπτυχθούν περαιτέρω κατά την εφαρμογή του εν λόγω κανονισμού από την Επιτροπή στις συγκεκριμένες περιπτώσεις.

Η παρούσα ανακοίνωση αντικαθιστά την ανακοίνωση σχετικά με την έννοια του κύκλου εργασιών (3).

3. Ο κανονισμός περί συγκεντρώσεων θέτει δύο όρους όσον αφορά τη δικαιοδοσία της Επιτροπής. Ο πρώτος όρος είναι ότι η συναλλαγή πρέπει να αποτελεί συγκέντρωση κατά την έννοια του άρθρου 3 (4). Ο δεύτερος όρος συνίσταται στα όρια κύκλου εργασιών που προβλέπονται στο άρθρο 1 και που σκοπό έχουν τον προσδιορισμό των συναλλαγών οι οποίες είναι δυνατό να έχουν επίδραση επί της Κοινότητας και μπορεί να κριθούν ως «κοινοτικού ενδιαφέροντος». Ο κύκλος εργασιών χρησιμοποιείται ως μέσο μέτρησης των οικονομικών πόρων και των δραστηριοτήτων που συνδυάζονται σε μία συγκέντρωση, και κατανέμεται γεωγραφικά ώστε να αντικατοπτρίσει το μερισμό των εν λόγω πόρων.

Δύο κατηγορίες ορίων προβλέπονται στο άρθρο 1, συγκεκριμένα στις παραγράφους 2 και 3 αντίστοιχα. Η παράγραφος 2 του άρθρου 1 καθορίζει τα όρια τα οποία πρέπει να ελέγχονται πρώτα για να διαπιστωθεί εάν η εν λόγω συναλλαγή έχει κοινοτική διάσταση. Με την έννοια αυτή, το όριο του παγκόσμιου κύκλου εργασιών αποβλέπει στο να μετρηθεί η συνολική διάσταση των ενδιαφερομένων επιχειρήσεων 7 το κοινοτικό όριο έχει στόχο να εξακριβωθεί εάν η εν λόγω συγκέντρωση συνεπάγεται κάποιο ελάχιστο επίπεδο δραστηριοτήτων στην Κοινότητα, ενώ ο κανόνας των δύο τρίτων έχει σκοπό να αποκλείσει τις καθαρά εγχώριες συναλλαγές από την κοινοτική δικαιοδοσία.

Η παράγραφος 3 του άρθρου 1 εφαρμόζεται μόνο στην περίπτωση που δεν συμπληρώνονται τα όρια που ορίζονται στον άρθρο 1 παράγραφος 2. Η δεύτερη αυτή κατηγορία δημιουργήθηκε για να αντιμετωπίσει τις πράξεις εκείνες οι οποίες δεν προσεγγίζουν την κοινοτική διάσταση σύμφωνα με το άρθρο 1 παράγραφος 2, αλλά οι οποίες πρέπει να κοινοποιηθούν σύμφωνα με τους κανόνες ανταγωνισμού σε τρία τουλάχιστον κράτη μέλη (οι λεγόμενες «πολλαπλές κοινοποιήσεις»). Για το λόγο αυτό, το άρθρο 1 παράγραφος 3 προβλέπει χαμηλότερα όρια κύκλου εργασιών τα οποία πρέπει να επιτυγχάνουν οι συμμετέχουσες επιχειρήσεις τόσο σε παγκόσμιο όσο και σε κοινοτικό επίπεδο. Μία συγκέντρωση είναι κοινοτικής διάστασης εάν συμπληρώνονται τα χαμηλότερα αυτά όρια και οι συμμετέχουσες επιχειρήσεις επιτυγχάνουν από κοινού και κάθε μία επιμέρους ένα ελάχιστο επίπεδο δραστηριοτήτων σε τουλάχιστον τρία κράτη μέλη. Το άρθρο 1 παράγραφος 3 περιέχει επίσης κανόνα των δύο τρίτων όμοιο με αυτόν του άρθρου 1, παράγραφος 2, ο οποίος αποσκοπεί στον εντοπισμό καθαρά εγχώριων συναλλαγών.

4. Τα όρια, αυτά καθεαυτά, έχουν θεσπιστεί για τον καθορισμό της δικαιοδοσίας και όχι για την εκτίμηση της θέσης που κατέχουν στην αγορά τα μέρη που συμμετέχουν στη συγκέντρωση ή της επίδρασης της πράξης. Έτσι, συμπεριλαμβάνουν τον κύκλο εργασιών που πραγματοποιείται και, κατά συνέπεια, τους πόρους που διατίθενται σε όλους τους τομείς δραστηριότητας των μερών και όχι αποκλειστικά σε αυτούς που ενέχονται στη συγκέντρωση. Το άρθρο 1 του κανονισμού συγκεντρώσεων ορίζει τα όρια που πρέπει να χρησιμοποιηθούν για τον καθορισμό μίας συγκέντρωσης «κοινοτικής διάστασης», ενώ το άρθρο 5 διευκρινίζει τον τρόπο υπολογισμού του κύκλου εργασιών.

5. Το γεγονός ότι τα όρια του άρθρου 1 του κανονισμού συγκεντρώσεων είναι αμιγώς ποσοτικά, δεδομένου ότι βασίζονται μόνο στον υπολογισμό του κύκλου εργασιών αντί του μεριδίου της αγοράς ή άλλα κριτήρια, δείχνει ότι στόχος τους είναι να παράσχουν έναν απλό και αντικειμενικό μηχανισμό τον οποίο θα μπορούν να χρησιμοποιήσουν εύκολα οι εταιρείες οι οποίες εμπλέκονται σε μια συγχώνευση, προκειμένου να εξακριβώσουν εάν η συναλλαγή τους είναι κοινοτικής διάστασης και, κατά συνέπεια, πρέπει να κοινοποιηθεί.

6. Ο βασικός στόχος του άρθρου 1 του κανονισμού περί συγκεντρώσεων είναι η μέτρηση της οικονομικής ισχύος των συμμετεχουσών επιχειρήσεων όπως αυτή αντανακλάται στα σχετικά με τον κύκλο εργασιών στοιχεία, ανεξάρτητα από τον τομέα στον οποίο ο κύκλος εργασιών αυτός έχει πραγματοποιηθεί και από το αν οι τομείς αυτοί θα επηρεασθούν από την υπό εξέταση συναλλαγή. Ο κανονισμός περί συγκεντρώσεων έχει ήδη δώσει προτεραιότητα στον προσδιορισμό των συνολικών οικονομικών και χρηματοοικονομικών πόρων που συνδυάζονται διαμέσου της συγχώνευσης, προκειμένου να αποφασισθεί εάν η εν λόγω συγχώνευση είναι κοινοτικού ενδιαφέροντος.

7. Στα πλαίσια αυτά, είναι σαφές ότι ο κύκλος εργασιών πρέπει να αντανακλά με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια την οικονομική ισχύ των επιχειρήσεων που εμπλέκονται σε μια συναλλαγή. Αυτός είναι ο σκοπός της δέσμης των κανόνων του άρθρου 5 του κανονισμού συγκεντρώσεων, οι οποίοι έχουν στόχο να διασφαλίσουν ότι τα προκύπτοντα ποσά αποτελούν αληθινή απεικόνιση της οικονομικής πραγματικότητας.

8. Η ερμηνεία των άρθρων 1 και 5 αναφορικά με τον υπολογισμό του κύκλου εργασιών δεν προδικάζει την ερμηνεία που ενδεχομένως θα δώσουν το Δικαστήριο και το Πρωτοδικείο των Ευρωπαικών Κοινοτήτων.

Ι. «ΛΟΓΙΣΤΙΚΟΣ» ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΚΥΚΛΟΥ ΕΡΓΑΣΙΩΝ

1. Ο Κύκλος εργασιών, ως αντανάκλαση της δραστηριότητας

1.1. Η έννοια του κύκλου εργασιών

9. Η έννοια του κύκλου εργασιών που αναπτύσσεται στο άρθρο 5 του κανονισμού περί συγκεντρώσεων αναφέρεται κατά τρόπο ρητό στα «ποσά που απορρέουν από την πώληση προϊόντων και την παροχή υπηρεσιών». Η πώληση, η οποία αντικατοπτρίζει τη δραστηριότητα της επιχείρησης, είναι, κατά συνέπεια, το ουσιαστικό κριτήριο για τον καθορισμό του κύκλου εργασιών, είτε πρόκειται για προϊόντα ή για την παροχή υπηρεσιών. Κατά γενικό κανόνα, τα «ποσά που απορρέουν από την πώληση» εμφαίνονται στους λογαριασμούς των επιχειρήσεων κάτω από τον τίτλο «πωλήσεις».

10. Όσον αφορά τα προϊόντα, η αναζήτηση του κύκλου εργασιών πραγματοποιείται χωρίς δυσκολία. Πρόκειται για τον προσδιορισμό κάθε εμπορικής πράξης που συνεπάγεται μεταβίβαση κυριότητας.

11. Όσον αφορά τις υπηρεσίες, τα στοιχεία τα οποία πρέπει να ληφθούν υπόψη κατά τον υπολογισμό του κύκλου εργασιών είναι πολύ πιο πολύπλοκα, δεδομένου ότι η εμπορική πράξη συνεπάγεται τη μεταβίβαση μιας «αξίας».

12. Κατά γενικό τρόπο, η μέθοδος υπολογισμού του κύκλου εργασιών που εφαρμόζεται για τις υπηρεσίες δεν διαφέρει από τη μέθοδο που χρησιμοποιείται για τα προϊόντα. Η Επιτροπή λαμβάνει υπόψη το συνολικό ποσό των πωλήσεων. Όταν η παρεχόμενη υπηρεσία πωλείται άμεσα από τον παρέχοντα στον πελάτη, ο κύκλος εργασιών της ενδιαφερόμενης επιχείρησης έγκειται στο συνολικό ποσό της πώλησης των παροχών υπηρεσιών κατά το τελευταίο οικονομικό έτος.

13. Λαμβανομένης υπόψη της πολυπλοκότητας του τομέα των υπηρεσιών, η γενική αυτή αρχή πρέπει να προσαρμοσθεί στις ιδιαίτερες συνθήκες της παρεχόμενης υπηρεσίας. Έτσι, σε ορισμένους τομείς δραστηριότητας (τουρισμός, διαφήμιση, κ.λπ.) η υπηρεσία μπορεί να πωληθεί με τη διαμεσολάβηση ενός τρίτου παρέχοντα. Λόγω της ποικιλομορφίας των εν λόγω τομέων, είναι δυνατό να υπάρξουν πολυάριθμες περιπτώσεις ποσών. Για παράδειγμα μια επιχείρηση υπηρεσιών η οποία δρά ως ενδιάμεσος είναι δυνατόν να έχει ως κύκλο εργασιών μόνο το ποσό των προμηθειών που εισπράττει.

14. Ομοίως, σε πολλούς τομείς δραστηριοτήτων, όπως πιστωτικά ιδρύματα, χρηματοοικονομικές υπηρεσίες και ασφαλίσεις, τίθενται τεχνικά προβλήματα υπολογισμού τα οποία εκτίθενται στο τμήμα ΙΙΙ.

1.2. Συνήθεις δραστηριότητες

15. Το άρθρο 5 παράγραφος 1 διευκρινίζει ότι τα ποσά τα οποία πρέπει να ληφθούν υπόψη για τον υπολογισμό του κύκλου εργασιών πρέπει να αντιστοιχούν στις «συνήθεις δραστηριότητες» των ενδιαφερόμενων επιχειρήσεων.

16. Όσον αφορά τις ενισχύσεις που χορηγούνται στις επιχειρήσεις από δημόσιους οργανισμούς, κάθε ενίσχυση που αντιστοιχεί σε μία από τις συνήθεις δραστηριότητες μιας ενδιαφερόμενης επιχείρησης είναι δυνατό να υπεισέλθει στον υπολογισμό του κύκλου εργασιών, εφόσον η ίδια η επιχείρηση είναι δικαιούχος της ενίσχυσης αυτής και η εν λόγω ενίσχυση συνδέεται άμεσα με την πώληση των προϊόντων και την παροχή υπηρεσιών και κατά συνέπεια αντανακλάται στην τιμή (5). Για παράδειγμα, μια ενίσχυση στην κατανάλωση προϊόντος επιτρέπει στον κατασκευαστή να διαθέτει το προιόν σε τιμή η οποία ειναι ανώτερη της τιμής που πράγματι πληρώνουν οι καταναλωτές.

17. Στον τομέα των υπηρεσιών, η Επιτροπή επικεντρώνεται στις συνήθεις δραστηριότητες της επιχείρησης, οι οποίες συνδέονται με τη συγκρότηση των μέσων που είναι απαραίτητα για την υλοποίηση της προσφοράς. Έτσι, στην απόφαση Accor/Wagons-Lits (6), η Επιτροπή αποφάσισε να λάβει υπόψη το στοιχείο «άλλα προϊόντα εκμετάλλευσης» που εμφαίνεται στο λογαριασμό αποτελεσμάτων της Wagons-Lits. Η οποία ασκεί δραστηριότητες, μεταξύ άλλων, στον τομέα της ενοικίασης οχημάτων. Η Επιτροπή κρίνει ότι το στοιχείο αυτό, στο οποίο περιλαμβάνονται ορισμένα έσοδα από τις δραστηριότητες που ασκεί στον τομέα της ενοικίασης οχημάτων, προκύπτει από την πώληση των προϊόντων και την παροχή υπηρεσιών εκ μέρους της Wagons-Lits και αντιστοιχεί σαφώς στις συνήθεις δραστηριότητές της.

2. «Καθαρός» κύκλος εργασιών

18. Ο κύκλος εργασιών ο οποίος πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι ο «καθαρός» κύκλος εργασιών μετά την αφαίρεση ορισμένου αριθμού στοιχείων που αναφέρονται ρητώς στον κανονισμό περί συγκεντρώσεων. Κατά την Επιτροπή, ο κύκλος εργασιών πρέπει να προσαρμοστεί κατά τρόπο ο οποίος επιτρέπει τη λήψη απόφασης σχετικά με το πραγματικό οικονομικό βάρος της επιχείρησης.

2.1. Αφαίρεση των εκπτώσεων, των τελών και άλλων φόρων

19. Το άρθρο 5 παράγραφος 1 προβλέπει ότι αφαιρούνται «οι εκπτώσεις επί των πωλήσεων καθώς και ο φόρος προστιθέμενης αξίας και άλλοι φόροι που συνδέονται άμεσα με τον κύκλο εργασιών». Πρόκειται, δηλαδή, για στοιχεία εμπορικού χαρακτήρα (εκπτώσεις επί των πωλήσεων) και φορολογικού χαρακτήρα [φόρος προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ) και άλλοι φόροι που συνδέονται άμεσα με τον κύκλο εργασιών].

20. Με τον όρο «εκπτώσεις επί των πωλήσεων» νοείται το σύνολο των μειώσεων της τιμής που χορηγούνται από τις επιχειρήσεις κατά τη διάρκεια των εμπορικών διαπραγματεύσεων με τους πελάτες τους και οι οποίες επηρεάζουν άμεσα το ποσό των πωλήσεων.

21. Όσον αφορά την αφαίρεση των τελών και των φόρων, ο κανονισμός περί συγκεντρώσεων αναφέρεται στο ΦΠΑ και στους «άλλους φόρους που συνδέονται άμεσα με τον κύκλο εργασιών». Όσον αφορά το ΦΠΑ, η μείωσή του δεν θέτει, εν γένει, κανένα πρόβλημα. Η έννοια των φόρων «που συνδέονται άμεσα με τον κύκλο εργασιών», σχετίζεται σαφώς με την έμμεση φορολογία όταν συνδέεται άμεσα με τον κύκλο εργασιών όπως, για παράδειγμα, οι φόροι που επιβαρύνουν τα οινοπνευματώδη ποτά.

2.2. Αφαίρεση του «εσωτερικού» κύκλου εργασιών

22. Σύμφωνα με το άρθρο 5 παράγραφος 1 πρώτο εδάφιο, στο συνολικό κύκλο εργασιών μιας ενδιαφερόμενης επιχείρησης δεν περιλαμβάνονται οι εσωτερικές συναλλαγές που πραγματοποιούνται μεταξύ των επιχειρήσεων οι οποίες αναφέρονται στην παράγραφο 4 του εν λόγω άρθρου, δηλαδή των επιχειρήσεων που συνδέονται με την ενδιαφερόμενη επιχείρηση (στην ουσία, μητρικές ή θυγατρικές).

23. Εν ολίγοις, πρέπει να αφαιρεθεί το προϊόν των εμπορικών σχέσεων στο εσωτερικό ενός ομίλου προκειμένου να ληφθεί υπόψη το πραγματικό οικονομικό βάρος κάθε οντότητας. Έτσι, τα «ποσά» τα οποία λαμβάνει υπόψη ο κανονισμός αντικατοπτρίζουν αποκλειστικά το σύνολο των συναλλαγών που πραγματοποιούνται μεταξύ του ομίλου των επιχειρήσεων, αφενός, και των τρίτων αφετέρου.

3. Κανόνες υπολογισμού του κύκλου εργασιών για τα διάφορα είδη πράξεων

3.1. Γενικός κανόνας

24. Σύμφωνα με το άρθρο 5 παράγραφος 1 του κανονισμού περί συγκεντρώσεων, ο συνολικός κύκλος εργασιών περιλαμβάνει τα ποσά που απορρέουν από την πώληση προϊόντων και την παροχή υπηρεσιών από τις εν λόγω επιχειρήσεις κατά τη διάρκεια του τελευταίου οικονομικού έτους. Η βασική αρχή, συνεπώς, είναι ότι για κάθε ενδιαφερόμενο ίδρυμα ο κύκλος εργασιών ο οποίος λαμβάνεται υπόψη, είναι ο κύκλος εργασιών του εγγύτερου προς την ημερομηνία της συναλλαγής οικονομικού έτους.

25. Η διάταξη αυτή καταδεικνύει ότι, δεδομένου ότι κανονικά δεν υπάρχουν ελεγμένοι λογαριασμοί του έτους το οποίο λήγει την προηγουμένη της συναλλαγής, η εγγύτερη παρουσίαση της ετήσιας δραστηριότητας της υπό εξέταση εταιρείας είναι εκείνη που παρέχεται από τα στοιχεία σχετικά με τον κύκλο εργασιών του πλέον πρόσφατου οικονομικού έτους.

26. Η Επιτροπή επιθυμεί να στηριχτεί στα πλέον ακριβή και αξιόπιστα στοιχεία που είναι διαθέσιμα. Κατά κανόνα, συνεπώς, η Επιτροπή αναφέρεται στους ελεγμένους, ή άλλους οριστικούς λογαριασμούς. Εντούτοις, σε περίπτωση που παρατηρούνται σημαντικές διαφορές μεταξύ των λογιστικών προτύπων της Κοινότητας και των προτύπων μίας μη τρίτης χώρας, η Επιτροπή μπορεί να κρίνει απαραίτητο να επαναδιαμορφώσει τους εν λόγω λογαριασμούς αναφορικά με τον κύκλο εργασιών σύμφωνα με τα κοινοτικά πρότυπα. Πάντως, η Επιτροπή δεν προτίθεται να βασισθεί σε λογαριασμούς της διαχείρισης ή σε άλλου είδους προσωρινούς λογαριασμούς εκτός και εάν πρόκειται για έκτακτες περιστάσεις (βλέπε επόμενο σημείο). Σε περίπτωση κατά την οποία η συγκέντρωση πραγματοποιείται εντός των πρώτων μηνών του έτους και δεν είναι ακόμη διαθέσιμοι ελεγμένοι λογαριασμοί για το πλέον πρόσφατο οικονομικό έτος, τα λαμβανόμενα υπόψη στοιχεία είναι εκείνα που αναφέρονται στο προηγούμενο έτος. Εάν υπάρχουν σημαντικές αποκλίσεις μεταξύ των δύο λογιστικών καταστάσεων και, ιδιαίτερα, όταν είναι διαθέσιμα τα οριστικά στοιχεία των πλέον πρόσφατων ετών, η Επιτροπή μπορεί να αποφασίσει να λάβει υπόψη τα εν λόγω στοιχεία.

27. Παρά τα όσα αναφέρονται στο σημείο 26, πρέπει πάντοτε να γίνονται προσαρμογές, ώστε να λαμβάνονται υπόψη τυχόν εξαγορές ή εκποιήσεις στοιχείων μετά την ημερομηνία της διενέργειας του ελέγχου των λογαριασμών. Αυτό είναι απαραίτητο προκειμένου να εξακριβωθούν οι αληθινοί πόροι οι οποίοι έχουν συγκεντρωθεί. Έτσι, εάν μια εταιρεία εκποιήσει μέρος των δραστηριοτήτων της οποιαδήποτε στιγμή πριν την υπογραφή της τελικής συμφωνίας ή μία ημέρα πριν την εξαγγελία της δημόσιας προσφοράς ή την απόκτηση μεριδίου το οποίο εξασφαλίζει τον έλεγχο και προκαλεί τη συγκέντρωση, ή σε περίπτωση που η πώληση ή το κλείσιμο αποτελεί προϋπόθεση για την εκτέλεση της πράξης (7), ο κύκλος εργασιών που συνδέεται με το αντίστοιχο τμήμα των δραστηριοτήτων πρέπει να αφαιρεθεί από τον κύκλο εργασιών του κοινοποιούντος μέρους που προκύπτει από τους τελευταίους ελεγμένους λογαριασμούς. Ο κύκλος εργασιών, αντίστροφα, ο οποίος δημιουργείται από στοιχεία του ενεργητικού των οποίων ο έλεγχος αποκτήθηκε μετά την προετοιμασία των πλέον πρόσφατων ελεγμένων λογαριασμών, πρέπει να προστεθεί στον κύκλο εργασιών της εταιρείας για την κοινοποίηση.

28. Άλλοι παράγοντες οι οποίοι μπορεί να ασκήσουν προσωρινή επίδραση στον κύκλο εργασιών, όπως η μείωση των παραγγελιών για το προϊόν ή η επιβράδυνση της διαδικασίας παραγωγής στο διάστημα πριν τη συναλλαγή, πρέπει να αγνοηθούν κατά τον υπολογισμό του κύκλου εργασιών. Δεν μπορεί να γίνει προσαρμογή των οριστικών λογαριασμών για την ενσωμάτωσή τους.

29. Όσον αφορά τη γεωγραφική κατανομή του κύκλου εργασιών, δεδομένου ότι συχνά οι ελεγμένοι λογαριασμοί δεν παρέχουν μια γεωγραφική ανάλυση της φύσεως που απαιτεί ο κανονισμός περί συγκεντρώσεων, η Επιτροπή βασίζει στα καλύτερα στοιχεία τα οποία μπορεί να διαθέσουν οι εταιρείες σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 5 παράγραφος 1 του κανονισμού (βλέπε τμήμα II.1).

3.2. Απόκτηση τμημάτων επιχειρήσεων

30. Το άρθρο 5 παράγραφος 2 του κανονισμού συγκεντρώσεων ορίζει ότι «όταν η συγκέντρωση πραγματοποιείται με την απόκτηση τμημάτων μιας ή περισσότερων επιχειρήσεων, ασχέτως εάν αυτά τα τμήματα έχουν ή όχι νομική προσωπικότητα, υπολογίζεται για τον ή τους εκχωρούντες μόνο ο κύκλος εργασιών που αφορά τα εκχωρούμενα τμήματα».

31. Η διάταξη αυτή προβλέπει ότι, όταν το αποκτών μέρος δεν αγοράζει όλο τον όμιλο αλλά μόνο μία δραστηριότητά του ή τμήμα της, είτε αυτή αποτελεί είτε όχι θυγατρική, στον υπολογισμό του κύκλου εργασιών συμπεριλαμβάνεται μόνο ο κύκλος εργασιών του τμήματος που αποκτήθηκε. Πράγματι, μολονότι από νομικής απόψεως ο πωλητής ως σύνολο (με όλες τις θυγατρικές του) αποτελεί ουσιαστικό στοιχείο της συναλλαγής, δεδομένου ότι η συμφωνία πώλησης-αγοράς δεν μπορεί να συναφθεί χωρίς αυτόν, δεν διαδραματίζει ρόλο αφ' ης στιγμής έχει εφαρμοσθεί η συμφωνία. Η πιθανή επίδραση της συναλλαγής στην αγορά εξαρτάται μόνο από το συνδυασμό των οικονομικών και χρηματοοικονομικών πόρων που αποτελούν αντικείμενο της μεταβίβασης κυριότητας με τις δραστηριότητες του αποκτώντος μέρους και όχι από τις δραστηριότητες του πωλητή ο οποίος παραμένει ανεξάρτητος.

3.3. Διαδοχικές πράξεις

32. Ενίοτε, ορισμένες διαδοχικές συναλλαγές αποτελούν μεμονωμένα βήματα μιας ευρύτερης στρατηγικής μεταξύ των ιδίων μερών. Εάν κάθε συναλλαγή θεωρηθεί χωριστά, έστω και μόνο για τον καθορισμό της δικαιοδοσίας, το αποτέλεσμα είναι ότι αγνοείται η οικονομική πραγματικότητα. Ταυτόχρονα, ενώ ορισμένες από τις διαδοχικές αυτές πράξεις μπορεί να έχουν προγραμματισθεί κατά τον τρόπο αυτό επειδή ανταποκρίνονται καλύτερα στις ανάγκες των μερών, άλλες μπορούν να διαρθρωθούν κατά τον ίδιο τρόπο προς καταστρατήγηση του κανονισμού περί συγκεντρώσεων.

33. Ο κανονισμός περί συγκεντρώσεων προβλέπει τις περιπτώσεις αυτές στο άρθρο 5 παράγραφος 2 δεύτερο εδάφιο, το οποίο ορίζει ότι δύο ή περισσότερες πράξεις κατά την έννοια του πρώτου εδάφιου, οι οποίες πραγματοποιούνται στη διάρκεια διετούς περιόδου μεταξύ των ιδίων προσώπων ή επιχειρήσεων, θεωρούνται μία μόνο συγκέντρωση που πραγματοποιείται την ημερομηνία της τελευταίας πράξης.

34. Στην πράξη, η διάταξη αυτή σημαίνει ότι εάν η εταιρεία Α αγοράσει θυγατρική της εταιρείας Β η οποία αντιπροσωπεύει το 50% της συνολικής δραστηριότητας της Β και, ένα έτος αργότερα, αγοράσει την άλλη θυγατρική (το εναπομένον 50 % της Β), οι δύο συναλλαγές θα θεωρηθούν μία. Εάν υποτεθεί ότι καθεμία από τις θυγατρικές είχε κύκλο εργασιών στην Κοινότητα που ανήρχετο μόνο σε 200 εκατομμύρια Ecu, τότε η πρώτη συναλλαγή δεν πρέπει να κοινοποιηθεί, εκτός εάν η συναλλαγή πληροί τους όρους που αναφέρονται στο άρθρο 1 παράγραφος 3. Όμως, δεδομένου ότι η δεύτερη συναλλαγή πραγματοποιείται εντός της διετούς περιόδου, οι δύο συναλλαγές πρέπει να κοινοποιηθούν ως μια συναλλαγή τη στιγμή κατά την οποία πραγματοποιείται η δεύτερη συναλλαγή.

35. Η σημασία της διάταξης αυτής είναι ότι προηγούμενες συναλλαγές (οι οποίες έχουν πραγματοποιηθεί εντός δύο ετών) πρέπει να κοινοποιηθούν ταυτόχρονα με την πλέον πρόσφατη συναλλαγή, από τη στιγμή κατά την οποία πληρούνται σωρευτικά οι όροι όσον αφορά τα όρια.

3.4. Κύκλος εργασιών ομίλων

36. Όταν μια επιχείρηση που ενέχεται σε συγκέντρωση κατά την έννοια του άρθρου 1 του κανονισμού περί συγκεντρώσεων (8) ανήκει σε έναν όμιλο, ο κύκλος εργασιών όλου του ομίλου πρέπει να ληφθεί υπόψη προκειμένου να καθορισθεί εάν πληρούνται οι όροι σχετικά με τα όρια. Άλλη μια φορά ακόμα, στόχος είναι να καθορισθεί ο συνολικός όγκος των οικονομικών πόρων που συνδυάζονται με την πράξη, δεδομένου ότι η συγχώνευση μπορεί να προκαλέσει όχι μόνο οριζόντια αποτελέσματα αλλά, επίσης, και κάθετα ή σε επίπεδο ομίλου.

37. Ο κανονισμός περί συγκεντρώσεων δεν καθορίζει την έννοια του ομίλου με αφηρημένους όρους, αλλά επικεντρώνεται στο κατά πόσον οι εταιρείες εξουσιοδοτούνται να διαχειρίζονται τις υποθέσεις της επιχείρησης ως κριτήριο για να καθορισθούν ποιες εκ των εταιρειών οι οποίες έχουν ορισμένους άμεσους ή έμμεσους δεσμούς με την ενδιαφερόμενη επιχείρηση θα πρέπει να θεωρηθούν ως μέλη του ομίλου της.

38. Το άρθρο 5 παράγραφος 4 του κανονισμού συγκεντρώσεων προβλέπει τα ακόλουθα:

«Με την επιφύλαξη των διατάξεων της παραγράφου 2, ο κύκλος εργασιών μιας ενδιαφερόμενης επιχειρήσεως σύμφωνα με το άρθρο 1, παράγραφοι 2 και 3, προκύπτει από το άθροισμα των κύκλων εργασιών των ακόλουθων επιχειρήσεων:

α) της συμμετέχουσας επιχειρήσεως 7

β) επιχειρήσεων στις οποίες οι συμμετέχουσες στη συγκέντρωση επιχειρήσεις διαθέτουν άμεσα ή έμμεσα:

- είτε περισσότερο από το ήμισυ του κεφαλαίου ή της περιουσίας,

- είτε περισσότερο από το ήμισυ των δικαιωμάτων ψήφου,

- είτε την εξουσία να διορίζουν περισσότερο από το ήμισυ των μελών του εποπτικού ή διοικητικού συμβουλίου ή των οργάνων που εκπροσωπούν κατά νόμο τη συγκεκριμένη επιχείρηση,

- είτε το δικαίωμα να διαχειρίζονται τις υποθέσεις της επιχείρησης 7

γ) των επιχειρήσεων που διαθέτουν, σε μια συμμετέχουσα επιχείρηση, τα δικαιώματα ή τις δυνατότητες επιρροής που αναφέρει το στοιχείο β) 7

δ) των επιχειρήσεων στις οποίες μια επιχείρηση αναφερόμενη στο στοιχείο γ) διαθέτει τα δικαιώματα ή τις τις δυνατότητες επιρροής που αναφέρει το στοιχείο β) 7

ε) των επιχειρήσεων στις οποίες περισσότερες επιχειρήσεις, που αναφέρουν τα στοιχεία α) έως δ), διαθέτουν από κοινού τα δικαιώματα ή εξουσίες που αναφέρει το στοιχείο β).»Αυτό σημαίνει ότι ο κύκλος εργασιών της εταιρείας που ενέχεται άμεσα στη συναλλαγή [στοιχείο α)] πρέπει να συμπεριλαμβάνει τις θυγατρικές [στοιχείο β)], τις μητρικές [στοιχείο γ)], τις άλλες θυγατρικές των μητρικών εταιρειών της [στοιχείο δ)] και οποιαδήποτε άλλη επιχείρηση η οποία ελέγχεται από κοινού από δύο ή περισσότερες εταιρείες οι οποίες ανήκουν στον όμιλο [στοιχείο ε)]. Η περίπτωση αυτή μπορεί να παρασταθεί διαγραμματικά ως εξής:

Η συμμετέχουσα επιχείρηση και ο όμιλός της:

>ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΕ ΓΡΑΦΗΚΟ>

α: Η συμμετέχουσα επιχείρηση

β: Οι θυγατρικές εταιρείες και οι θυγατρικές τους (β1 και β2)

γ: Οι μητρικές εταιρείες και οι μητρικές τους (γ1)

δ: Άλλες θυγατρικές των μητρικών της ενδιαφερόμενης επιχείρησης

ε: Εταιρείες που ελέγχονται από κοινού από δύο (ή περισσότερες) εταιρείες του ομίλου

Σημείωση: Τα γράμματα αντιστοιχούν στα σχετικά εδάφια του άρθρου 5 παράγραφος 4.

Με βάση το ανωτέρω διάγραμμα μπορούν να διατυπωθούν οι ακόλουθες παρατηρήσεις:

1. Στο μέτρο που υπάρχει έλεγχος κατά την έννοια του στοιχείου β), το σύνολο του κύκλου εργασιών της εν λόγω θυγατρικής θα ληφθεί υπόψη, ανεξάρτητα από τα μετοχικά μερίδια που πράγματι κατέχει η ελέγχουσα εταιρεία. Στο παράδειγμα αυτό, θα πρέπει να συμπεριληφθεί το σύνολο του κύκλου εργασιών των τριών θυγατρικών (που ονομάζονται β) της συμμετέχουσας επιχείρησης (α).

2. Σε περίπτωση κατά την οποία εταιρείες οι οποίες ανήκουν στον όμιλο ελέγχουν και άλλες εταιρείες, οι τελευταίες αυτές εταιρείες πρέπει να συμπεριληφθούν επίσης στον υπολογισμό. Στο παράδειγμα, μία από τις θυγατρικές της α, (ονομαζόμενη β), έχει, με τη σειρά της, τις δικές της θυγατρικές β1 και β2.

3. Σε περίπτωση κατά την οποία δύο ή περισσότερες επιχειρήσεις έχουν κοινό έλεγχο της συμμετέχουσας επιχείρησης α, με την έννοια ότι απαιτείται συμφωνία κάθε μίας εξ αυτών και όλων όσον αφορά τη διαχείριση των υποθέσεων των επιχειρήσεων, πρέπει να συμπεριληφθεί ο κύκλος εργασιών όλων των επιχειρήσεων (9). Στο παράδειγμα, πρέπει να συμπεριληφθούν στον υπολογισμό οι δύο μητρικές εταιρείες (γ) της συμμετέχουσας επιχείρησης (α), καθώς επίσης και οι μητρικές τους (γ1 στο παράδειγμα). Μολονότι ο κανονισμός περί συγκεντρώσεων δεν αναφέρει ρητά τον κανόνα αυτό για τις περιπτώσεις κατά τις οποίες η συμμετέχουσα επιχείρηση είναι, πράγματι, κοινή επιχείρηση, αυτό συνάγεται από το κείμενο του άρθρου 5, παράγραφος 4, στοιχείο γ), το οποίο χρησιμοποιεί τον πληθυντικό κατά την αναφορά στις μητρικές εταιρείες. Η Επιτροπή εφαρμόζει σταθερά την ερμηνεία αυτή.

4. Κάθε πώληση εντός του ομίλου πρέπει να αφαιρείται από τον κύκλο εργασιών του ομίλου (βλέπε σημείο 22).

39. Ο κανονισμός περί συγκεντρώσεων ασχολείται επίσης με την ειδική περίπτωση κατά την οποία δύο ή περισσότερες συμμετέχουσες επιχειρήσεις σε μια συναλλαγή ασκούν κοινό έλεγχο μιας άλλης εταιρείας. Κατά το άρθρο 5 παράγραφος 5 στοιχείο α), δεν λαμβάνεται υπόψη ο κύκλος εργασιών ο οποίος προκύπτει από την πώληση αγαθών ή την παροχή υπηρεσιών μεταξύ της κοινής επιχείρησης και καθεμίας από τις συμμετέχουσες επιχειρήσεις ή κάθε άλλης επιχείρησης συνδεδεμένης με μία από αυτές με την έννοια του άρθρου 5 παράγραφος 4. Σκοπός του κανόνα αυτού είναι να αποφευχθεί ο διπλός υπολογισμός. Όσον αφορά τον κύκλο εργασιών της κοινής επιχείρησης που δημιουργείται από δραστηριότητες με τρίτους, το άρθρο 5 παράγραφος 5 στοιχείο β), προβλέπει ότι θα καταλογίζεται εξίσου στις ενδιαφερόμενες επιχειρήσεις, έτσι ώστε να αντικατοπτρίζεται ο κοινός έλεγχος (10).

40. Κατ' αναλογία προς την αρχή του άρθρου 5 παράγραφος 5 στοιχείο β), στην περίπτωση κοινών επιχειρήσεων μεταξύ συμμετεχουσών επιχειρήσεων και τρίτων, η πρακτική της Επιτροπής συνίστατο στο να καταλογίζει τον κύκλο εργασιών εξίσου σε όλες τις ελέγχουσες επιχειρήσεις της κοινής επιχειρήσεως. Πάντως, σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, πρέπει να αποδειχθεί ότι υπάρχει κοινός έλεγχος.

Η πρακτική καταδεικνύει ότι είναι αδύνατον να καλυφθούν στην παρούσα ανακοίνωση όλες οι πιθανές εκδοχές οι οποίες μπορούν να προκύψουν σε αναφορά με τον υπολογισμό του κύκλου εργασιών κοινών επιχειρήσεων ή περιπτώσεων ελέγχου από κοινού. Όποτε προκύπτουν διφορούμενες απόψεις, η αξιολόγηση πρέπει πάντοτε να δίνει προτεραιότητα στις γενικές αρχές για την αποφυγή διπλού υπολογισμού και να αντικατοπτρίζει όσο το δυνατόν την οικονομική ισχύ των εμπλεκομένων στην συναλλαγή επιχειρήσεων (11).

41. Πρέπει να σημειωθεί ότι το άρθρο 5 παράγραφος 4 αναφέρεται μόνο σε ομίλους που ήδη υπάρχουν τη στιγμή της συναλλαγής, δηλαδή στον όμιλο κάθε επιχείρησης η οποία ενέχεται σε πράξη και όχι στις νέες δομές οι οποίες δημιουργούνται ως αποτέλεσμα της συγκέντρωσης. Για παράδειγμα, εάν οι εταιρείες Α και Β, μαζί με τις αντίστοιχές τους θυγατρικές, πρόκειται να συγχωνευθούν, οι εταιρείες Α και Β είναι εκείνες οι οποίες χαρακτηρίζονται ως ενδιαφερόμενες επιχειρήσεις και όχι η νέα οντότητα, πράγμα το οποίο συνεπάγεται ότι ο κύκλος εργασιών καθενός από τους δύο ομίλους πρέπει να υπολογισθεί χωριστά.

42. Δεδομένου ότι σκοπός της διάταξης αυτής είναι, απλώς, ο προσδιορισμός των εταιρειών οι οποίες ανήκουν στους υπάρχοντες ομίλους προκειμένου να υπολογισθεί ο κύκλος εργασιών, το κριτήριο του δικαιώματος διαχείρισης των υποθέσεων της επιχείρησης που αναφέρεται στο άρθρο 5 παράγραφος 4 (12) διαφέρει κάπως από το κριτήριο του ελέγχου που περιέχεται στο άρθρο 3 παράγραφος 3, το οποίο αναφέρεται στην απόκτηση του ελέγχου που επιτυγχάνεται διαμέσου της συναλλαγής, υπό τον όρο της εξέτασης. Ενώ το πρώτο είναι απλούστερο και αποδεικνύεται ευκολότερα με βάση τεκμηριωμένα γεγονότα, το δεύτερο είναι απαιτητικότερο δεδομένου ότι, ελλείψει απόκτησης του ελέγχου, δεν πραγματοποιείται συγκέντρωση.

3.5. Κύκλος εργασιών ομίλων του δημοσίου τομέα

43. Ενώ το άρθρο 5 παράγραφος 4 ορίζει τη μέθοδο για τον προσδιορισμό του οικονομικού ομίλου στον οποίο ανήκει μία συμμετέχουσα επιχείρηση προκειμένου να υπολογισθεί ο κύκλος εργασιών, οι διατάξεις αυτές πρέπει να ερμηνευθούν σε συνδυασμό με την αιτιολογική σκέψη 12 του κανονισμού (ΕΟΚ) αριθ. 4064/89 όσον αφορά τις επιχειρήσεις του δημοσίου τομέα. Η εν λόγω σκέψη αναφέρει ότι, προκειμένου να αποφευχθεί η δημιουργία διακρίσεων μεταξύ του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα, πρέπει να ληφθούν υπόψη οι επιχειρήσεις που συνιστούν οικονομικό σύνολο με αυτόνομη εξουσία λήψης αποφάσεων, ανεξάρτητα από την κατοχή του κεφαλαίου τους ή από τους κανόνες διοικητικής εποπτείας που ισχύουν για αυτές. Έτσι, το απλό γεγονός ότι δύο εταιρείες ανήκουν στο δημόσιο τομέα δεν πρέπει να οδηγήσει αυτομάτως στο συμπέρασμα ότι αποτελούν μέλη ενός ομίλου κατά την έννοια του άρθρου 5. Πρέπει, μάλλον, να εξετασθεί εάν υπάρχουν λόγοι να θεωρηθεί ότι κάθε εταιρεία αποτελεί μια ανεξάρτητη οικονομική μονάδα.

44. Έτσι, όταν μία εταιρεία του δημοσίου τομέα δεν αποτελεί τμήμα εταιρείας γενικότερου βιομηχανικού χαρτοφυλακίου και δεν υπόκειται σε συντονισμό με άλλα χαρτοφυλάκια τα οποία είναι υπό τον έλεγχο του κράτους, τότε πρέπει να θεωρηθεί ως ανεξάρτητος όμιλος κατά την έννοια του άρθρου 5 και ο κύκλος εργασιών άλλων εταιρειών του δημοσίου τομέα δεν πρέπει να ληφθεί υπόψη. Όμως, στις περιπτώσεις στις οποίες τα συμφέροντα ενός κράτους μέλους συγκεντρώνονται σε εταιρείες χαρτοφυλακίου ή αποτελούν αντικείμενο κοινής διαχείρισης, ή για άλλους λόγους είναι σαφές ότι άλλες εταιρείες του δημοσίου αποτελούν τμήμα ενός «οικονομικού συνόλου με αυτόνομη εξουσία λήψης αποφάσεων», τότε ο κύκλος εργασιών των εν λόγω επιχειρήσεων πρέπει να θεωρηθεί ως τμήμα του ομίλου της ενδιαφερόμενης επιχείρησης σύμφωνα με το άρθρο 5.

II. ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΟΥ ΚΥΚΛΟΥ ΕΡΓΑΣΙΩΝ

1. Γενικός κανόνας

45. Τα όρια πλην εκείνων του άρθρου 1 παράγραφος 2 στοιχείο α) και του άρθρου 1 παράγραφος 3, στοιχείο α) καθορίζουν τις περιπτώσεις οι οποίες έχουν έναν επαρκή κύκλο εργασιών στην Κοινότητα ώστε να θεωρηθούν ως κοινοτικού ενδιαφέροντος και οι οποίες είναι, κατά κύριο λόγο, διασυνοριακής φύσης. Για να επιτευχθεί αυτό απαιτείται γεωγραφική κατανομή του κύκλου εργασιών. Το άρθρο 5 παράγραφος 1 δεύτερο εδάφιο, ορίζει ότι ο γεωγραφικός εντοπισμός του κύκλου εργασιών καθορίζεται από τον τόπο στον οποίο βρίσκεται ο πελάτης κατά τη στιγμή της συναλλαγής.

«Ο κύκλος εργασιών, που έχει πραγματοποιηθεί είτε στην Κοινότητα είτε σε κράτος μέλος, περιλαμβάνει την πώληση προϊόντων και την παροχή υπηρεσιών σε επιχειρήσεις ή καταναλωτές, είτε στην Κοινότητα είτε στο εν λόγω κράτος μέλος.»

46. Η αναφορά στην «πώληση προϊόντων» και στην «παροχή υπηρεσιών» δεν αποβλέπει στη δημιουργία διακρίσεων μεταξύ αγαθών και υπηρεσιών εστιάζοντας την προσοχή στον τόπο στον οποίο πραγματοποιείται η πώληση στην περίπτωση των προϊόντων και στον τόπο στον οποίο παρέχεται η υπηρεσία (ο οποίος μπορεί να είναι διαφορετικός από τον τόπο στον οποίο πωλήθηκε η υπηρεσία) στην περίπτωση των υπηρεσιών. Και στις δύο περιπτώσεις, ο κύκλος εργασιών πρέπει να κατανέμεται στον τόπο στον οποίο βρίσκεται ο πελάτης γιατί αυτός είναι, στις περισσότερες περιπτώσεις, ο τόπος στον οποίο έγινε η συναλλαγή, στον οποίο πραγματοποιήθηκε ο κύκλος εργασιών για τον εν λόγω προμηθευτή και στον οποίο υπήρξε ανταγωνισμός με τους εναλλακτικούς προμηθευτές (13). Το άρθρο 5 παράγραφος 1 δεύτερο εδάφιο, δεν εστιάζει την προσοχή στον τόπο στον οποίο πραγματοποιήθηκε η απόλαυση ενός αγαθού ή μιας υπηρεσίας ή στον τόπο στον οποίο αντλήθηκε το όφελος από ένα αγαθό ή μια υπηρεσία. Στην περίπτωση κινητού αγαθού, ενός αυτοκίνητου οχήματος για παράδειγμα, ο αγοραστής του μπορεί να διασχίσει όλη την Ευρώπη με αυτό, το προϊόν όμως έχει αγορασθεί στο Παρίσι, στο Βερολίνο ή στη Μαδρίτη. Αυτό αληθεύει, επίσης, όσον αφορά τις υπηρεσίες, στην περίπτωση που η αγορά μιας υπηρεσίας μπορεί να διαχωρισθεί από την παροχή της.

Έτσι, στην περίπτωση των οργανωμένων ταξιδίων, ο ανταγωνισμός για την πώλησή τους διαμέσου ταξιδιωτικών πρακτόρων πραγματοποιείται επιτοπίως, όπως και στην περίπτωση του λιανικού εμπορίου, μολονότι η υπηρεσία μπορεί να παρασχεθεί σε πολλές απομακρυσμένες τοποθεσίες. Όμως, ο κύκλος εργασιών αυτός δημιουργήθηκε επιτοπίως και όχι στην τοποθεσία του ενδεχόμενου ταξιδίου.

47. Αυτό ισχύει ακόμα και στην περίπτωση κατά την οποία ένας πολυεθνικός όμιλος διαθέτει κοινοτική στρατηγική αγορών και προμηθεύεται όλους τους απαιτούμενους συντελεστές για ένα προϊόν ή μια υπηρεσία από έναν τόπο. Το γεγονός ότι τα ανταλλακτικά χρησιμοποιούνται, στη συνέχεια, σε δέκα διαφορετικές εγκαταστάσεις σε διάφορα κράτη μέλη, δεν μεταβάλλει το γεγονός ότι η συναλλαγή με την εκτός του ομίλου εταιρεία πραγματοποιήθηκε σε μία μόνο χώρα. Η επακόλουθη κατανομή σε άλλους τόπους αποτελεί, απλώς, εσωτερικό θέμα της συμμετέχουσας εταιρείας.

48. Εντούτοις, ορισμένοι τομείς θέτουν εντελώς ιδιαίτερα προβλήματα όσον αφορά τη γεωγραφική κατανομή του κύκλου εργασιών (βλέπε τμήμα ΙΙΙ).

2. Μετατροπή του κύκλου εργασιών σε Ecu

49. Κατά τη μετατροπή των ποσών του κύκλου εργασιών σε Ecu, πρέπει να καταβληθεί ιδιαίτερη μέριμνα όσον αφορά τις χρησιμοποιούμενες συναλλαγματικές ισοτιμίες. Ο ετήσιος κύκλος εργασιών μίας εταιρείας πρέπει να μετατραπεί με βάση το μέσο όρο ισοτιμίας των αντίστοιχων δώδεκα μηνών. Το μέσο όρο αυτό μπορεί να παράσχει η Επιτροπή. Τα ελεγμένα ετήσια ποσά του κύκλου εργασιών δεν πρέπει να κατατμηθούν σε τριμηνιαία, μηνιαία ή εβδομαδιαία ποσά πωλήσεων, αλλά πρέπει να μετατραπούν χωριστά σύμφωνα με τις αντίστοιχες τρημιναίες, μηνιαίες ή εβδομαδιαίες, ισοτιμίες και, στη συνέχεια, τα ποσά σε Ecu πρέπει να αθροισθούν για τον υπολογισμό του ετήσιου συνόλου.

50. Όταν μία εταιρεία πραγματοποιεί πωλήσεις σε πολλά νομίσματα, η διαδικασία δεν διαφέρει. Ο συνολικός κύκλος εργασιών που προκύπτει από τους ελεγμένους ενοποιημένους ετήσιους λογαριασμούς στο νόμισμα στο οποίο συντάσσονται οι λογαριασμοί της εταιρείας μετατρέπεται σε Ecu σύμφωνα με το μέσο όρο των δώδεκα μηνών. Οι πωλήσεις σε τοπικά νομίσματα δεν πρέπει να μετατρέπονται απευθείας σε Ecu, δεδομένου ότι τα ποσά αυτά δεν προέρχονται από τους ελεγμένους ενοποιημένους ετήσιους λογαριασμούς της εταιρείας.

III. ΠΙΣΤΩΤΙΚΑ ΙΔΡΥΜΑΤΑ, ΑΛΛΑ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΑ ΙΔΡΥΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ

1. Ορισμοί

51. Ο κανονισμός περί συγκεντρώσεων αναγνωρίζει από τυπικής απόψεως την ιδιαίτερη φύση των τραπεζικών και ασφαλιστικών δραστηριοτήτων και περιλαμβάνει ειδικές διατάξεις σχετικά με τον υπολογισμό του κύκλου εργασιών των εν λόγω τομέων (14). Μολονότι ο εν λόγω κανονισμός δεν παρέχει ορισμό των «πιστωτικών ιδρυμάτων και άλλων χρηματοδοτικών ιδρυμάτων» κατά την έννοια του άρθρου 5 παράγραφος 3 στοιχείο α), στην πράξη, η Επιτροπή έχει υιοθετήσει κατά τρόπο συνεκτικό τους ορισμούς της πρώτης και δεύτερης τραπεζικής οδηγίας:

- «Πιστωτικό ίδρυμα: επιχείρηση της οποίας η δραστηριότητα συνίσταται στην αποδοχή καταθέσεων ή άλλων επιστρεπτέων κεφαλαίων από το κοινό και στη χορήγηση πιστώσεων δανείων για ίδιο λογαριασμό» (15).

- «Χρηματοδοτικό ίδρυμα: επιχείρηση η οποία δεν είναι πιστωτικό ίδρυμα και της οποίας η κύρια δραστηριότητα συνίσταται στην απόκτηση συμμετοχών ή στην άσκηση μίας ή περισσότερων από τις δραστηριότητες που αναγράφονται στα σημεία 2 έως 12 του καταλόγου του παραρτήματος» (16).

52. Από τον ορισμό του «χρηματοδοτικού ιδρύματος» είναι σαφές ότι, αφενός, οι εταιρείες χαρτοφυλακίου θεωρούνται χρηματοδοτικά ιδρύματα και, αφετέρου, οι επιχειρήσεις οι οποίες εκτελούν σε κανονική βάση ως κύρια δραστηριότητα μία ή περισσότερες από τις δραστηριότητες οι οποίες αναφέρονται ρητά στα σημεία 2 έως 12 του προαναφερόμενου παραρτήματος, θεωρούνται επίσης χρηματοδοτικοί οργανισμοί κατά την έννοια του άρθρου 5 παράγραφος 3 στοιχείο α) του κανονισμού περί συγκεντρώσεων. Οι δραστηριότητες αυτές περιλαμβάνουν:

- χορήγηση πιστώσεων [μεταξύ άλλων, καταναλωτικά δάνεια, ενυπόθηκα δάνεια, πρακτορεία επιχειρηματικών απαιτήσεων (factoring) κ.λπ.],

- χρηματοδοτική μίσθωση,

- υπηρεσίες μεταβίβασης χρημάτων,

- έκδοση και διαχείριση μέσων πληρωμής (πιστωτικές κάρτες, ταξιδιωτικές επιταγές και τραπεζικές επιλογές),

- εγγυήσεις και αναλήψεις υποχρεώσεων,

- συναλλαγές για ίδιο λογαριασμό ή για λογαριασμό πελατών σε μέσα χρηματαγοράς, συνάλλαγμα, προθεσμιακές χρηματοπιστωτικές συμβάσεις προαίρεσης, μέσα συναλλάγματος και επιτοκίου και κινητές αξίες,

- συμμετοχή σε εκδόσεις μετοχών και παροχή υπηρεσιών οι οποίες συνδέονται με τις εν λόγω εκδόσεις,

- συμβουλές σε επιχειρήσεις σχετικά με την κεφαλαιακή διάρθρωση, τη βιομηχανική στρατηγική και συναφή θέματα, συμβουλές και υπηρεσίες σχετικά με συγχωνεύσεις και την εξαγορά επιχειρήσεων,

- χρηματομεσιτείες,

- διαχείριση χαρτοφυλακίου και παροχή συμβουλών,

- φύλαξη και διαχείριση τίτλων.

2. Υπολογισμός του κύκλου εργασιών

53. Οι μέθοδοι για τον υπολογισμό του κύκλου εργασιών για πιστωτικά ιδρύματα και άλλους χρηματοοικονομικούς οργανισμούς και ασφαλιστικές εταιρείες περιγράφονται στο άρθρο 5 παράγραφος 3 του κανονισμού περί συγκεντρώσεων. Στόχος του παρόντος τμήματος είναι να δώσει απαντήσεις σε περαιτέρω ερωτήματα τα οποία συνδέονται με τον υπολογισμό του κύκλου εργασιών του είδους επιχειρήσεων που προαναφέρονται και τα οποία προέκυψαν κατά τα τρία πρώτα έτη εφαρμογής του κανονισμού περί συγκεντρώσεων.

2.1. Πιστωτικά και χρηματοδοτικά ιδρύματα (που δεν είναι χρηματοδοτικές εταιρείες συμμετοχών)

2.1.1. Γενικά

54. Δεν υπάρχουν συνήθως ιδιαίτερες δυσκολίες όσον αφορά την εφαρμογή του του κριτηρίου των εσόδων από τραπεζικές εργασίες για τον προσδιορισμό του παγκοσμίου κύκλου εργασιών σε πιστωτικά ιδρύματα και άλλα είδη χρηματοδοτικών ιδρυμάτων. Μπορεί να προκύψουν δυσκολίες κατά τον προσδιορισμό του κύκλου εργασιών εντός της Κοινότητας καθώς και εντός των κατ' ιδίαν κρατών μελών. Για τον σκοπό αυτό, το κατάλληλο κριτήριο είναι αυτό του τόπου στον οποίο βρίσκεται το υποκατάστημα ή τμήμα του ιδρύματος, όπως προβλέπεται από το άρθρο 5 παράγραφος 3 στοιχείο α) περίπτωση ν), δεύτερο εδάφιο του κανονισμού περί συγκεντρώσεων.

2.1.2. Κύκλος εργασιών εταιρειών χρηματοδοτικής μίσθωσης

55. Πρέπει να γίνει θεμελιώδης διάκριση, μεταξύ της απλής χρηματοδοτικής μίσθωσης (financial bosing) και της μεικτής χρηματοδοτικής μίσθωσης (operating leasing). Βασικά, η απλή χρηματοδοτική μίσθωση γίνεται για μεγαλύτερη περίοδο σε σύγκριση με τη μεικτή χρηματοδοτική μίσθωση και, κατά γενικό κανόνα, η κυριότητα μεταβιβάζεται στο μισθωτή κατά τη λήξη της περιόδου εκμίσθωσης μέσω δικαιώματος προαιρέσεως για αγορά του μισθίου η οποία περιέχεται στη σύμβαση της μίσθωσης. Αντίθετα, στη μεικτή χρηματοδοτική μίσθωση η κυριότητα δεν μεταβιβάζεται στον μισθωτή κατά τη λήξη της περιόδου εκμίσθωσης, και το κόστος συντήρησης, επιδιόρθωσης και ασφάλειας, του ενοικιαζόμενου εξοπλισμού περιλαμβάνεται στο μίσθωμα. Κατά συνέπεια, η απλή χρηματοδοτική μίσθωση λειτουργεί ως δάνειο από τον εκμισθωτή, το οποίο επιτρέπει στο μισθωτή να αγοράσει δεδομένο στοιχείο. Έτσι, μια εταιρεία χρηματοδοτικής μίσθωσης αποτελεί χρηματοδοτικό οργανισμό κατά την έννοια του άρθρου 5 παράγραφος 3 στοιχείο α), και ο κύκλος εργασιών της πρέπει να υπολογισθεί με την εφαρμογή των συγκεκριμένων κανόνων που αναφέρονται στον υπολογισμό του κύκλου εργασιών των πιστωτικών ιδρυμάτων και άλλων χρηματοδοτικών οργανισμών. Δεδομένου ότι οι δραστηριότητες της μεικτής χρηματοδοτικής μίσθωσης δεν έχουν αυτόν τον δανειοδοτικό χαρακτήρα, δεν θεωρούνται ότι πραγματοποιούνται από χρηματοδοτικά ιδρύματα, τουλάχιστον ως κύριες δραστηριότητες και, κατά συνέπεια, πρέπει να εφαρμοστούν οι γενικοί κανόνες περί υπολογισμού του κύκλου εργασιών του άρθρου 5, παράγραφος 1 (17).

2.2. Ασφαλιστικές εταιρείες

2.2.1. Ακαθάριστα ασφάλιστρα

56. Η εφαρμογή της έννοιας των «ακαθάριστων» ασφαλίστρων για την μέτρηση του κύκλου εργασιών των ασφαλιστικών εταιρειών προκάλεσε περαιτέρω ερωτήματα παρά τον ορισμό που παρέχει το άρθρο 5, παράγραφος 3, στοιχείο β), του κανονισμού περί συγκεντρώσεων. Πρέπει να γίνουν οι ακόλουθες διασαφηνίσεις:

- τα «ακαθάριστα» ασφάλιστρα αποτελούν το σύνολο των εισπραχθέντων ασφαλίστρων (τα οποία ενδεχομένως συμπεριλαμβάνουν εισπραχθέντα ασφάλιστρα από αντασφάλιση σε περίπτωση κατά την οποία η ενδιαφερόμενη επιχείρηση έχει δραστηριότητες στον τομέα της αντασφάλισης). Τα εξερχόμενα ασφάλιστρα από αντασφάλιση, δηλαδή όλα τα πληρωθέντα ποσά και τα πληρωτέα από την ενδιαφερόμενη επιχείρηση ποσά για την αγορά αντασφαλιστικής κάλυψης, συμπεριλαμβάνονται ήδη στα ακαθάριστα ασφάλιστρα κατά την έννοια του κανονισμού περί συγκεντρώσεων,

- όποτε γίνεται χρήση του όρου «ασφάλιστρα» [ακαθάριστα ασφάλιστρα, καθαρά (εισπραχθέντα) ασφάλιστρα, πληρωτέα ή καταβληθέντα ασφάλιστρα από αντασφάλιση, κλπ.], τα εν λόγω ασφάλιστρα συνδέονται όχι μόνο με τα νέα ασφαλιστικά συμβόλαια τα οποία έχουν συνομολογηθεί κατά τη διάρκεια του υπό εξέταση οικονομικού έτους αλλά, επίσης, και με όλα τα ασφάλιστρα τα οποία συνδέονται με ασφαλιστικά συμβόλαια τα οποία έχουν συνομολογηθεί στο παρελθόν και τα οποία παραμένουν σε ισχύ κατά τη διάρκεια της υπό εξέταση χρονικής περιόδου.

2.2.2. Επενδύσεις των ασφαλιστικών εταιρειών

57. Προκειμένου να δημιουργούν κατάλληλα αποθεματικά τα οποία επιτρέπουν την πληρωμή των ζημιών, οι ασφαλιστικές εταιρείες, οι οποίες θεωρούνται επίσης θεσμικοί επενδυτές, διαθέτουν συχνά τεράστιο χαρτοφυλάκιο επενδύσεων σε μετοχές, τοκοφόρους τίτλους, ακίνητα και άλλα στοιχεία του ενεργητικού, το οποίο παρέχει ετήσιο εισόδημα που δεν θεωρείται ως κύκλος εργασιών για τις ασφαλιστικές εταιρείες.

58. Οσον αφορά την εφαρμογή του κανονισμού περί συγκεντρώσεων, πρέπει να γίνει ουσιαστική διάκριση μεταξύ των καθαρά χρηματοοικονομικών επενδύσεων, όπου ο ασφαλιστικές εταιρείες δεν εμπλέκονται στη διαχείριση των επιχειρήσεων στις οποίες έχουν πραγματοποιηθεί οι επενδύσεις, και των επενδύσεων οι οποίες οδηγούν στην απόκτηση μεριδίου το οποίο εξασφαλίζει τον έλεγχο δεδομένης επιχείρησης και επιτρέπει στην ασφαλιστική εταιρεία να ασκεί αποφασιστική επίδραση στην επιχειρηματική συμπεριφορά της ενδιαφερόμενης, θυγατρικής ή συνδεδεμένης εταιρείας. Στις περιπτώσεις αυτές, εφαρμόζεται το άρθρο 5 παράγραφος 4 του κανονισμού περί συγκεντρώσεων και ο κύκλος εργασιών της θυγατρικής ή συνδεδεμένης εταιρείας πρέπει να προστεθεί στον κύκλο εργασιών της ασφαλιστικής εταιρείας για τον καθορισμό των όρων των κατωφλίων που ορίζονται στον κανονισμό περί συγκεντρώσεων (18).

2.3. Χρηματοδοτικές εταιρείες συμμετοχών (Financial holding company) (19)

59. Μια χρηματοδοτική εταιρεία συμμετοχών αποτελεί χρηματοδοτικό ίδρυμα και, κατά συνέπεια, ο υπολογισμός του κύκλου εργασιών της πρέπει να ακολουθήσει τα κριτήρια που ορίζει το άρθρο 5 παράγραφος 3 στοιχείο α), για τον υπολογισμό του κύκλου εργασιών πιστωτικών και άλλων χρηματοδοτικών ιδρυμάτων. Εντούτοις, δεδομένου ότι κύριος σκοπός μιας χρηματοδοτικής εταιρείας συμμετοχών είναι η απόκτηση και η διαχείριση συμμετοχής σε άλλες επιχειρήσεις, εφαρμόζεται επίσης το άρθρο 5 παράγραφος 4 (όπως και στην περίπτωση των ασφαλιστικών εταιρειών) όσον αφορά τις συμμετοχές οι οποίες επιτρέπουν στη χρηματοδοτική εταιρεία συμμετοχών να ασκεί αποφασιστική επίδραση στην επιχειρηματική συμπεριφορά των εν λόγω επιχειρήσεων. Έτσι, ο κύκλος εργασιών μίας χρηματοδοτικής εταιρείας συμμετοχών υπολογίζεται βασικά σύμφωνα με το άρθρο 5 παράγραφος 3 αλλά είναι πιθανόν να χρειαστεί να προστεθεί ο κύκλος εργασιών των επιχειρήσεων που εμπίπτουν στις κατηγορίες που ορίζονται στο άρθρο 5 παράγραφος 4 («εταιρείες του άρθρου 5 παράγραφος 4»).

Στην πράξη, πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ο κύκλος εργασιών μίας χρηματοδοτικής εταιρείας συμμετοχών (μη ενοποιημένος). Τότε, ο κύκλος εργασιών των εταιρειών του άρθρου 5 παράγραφος 4 πρέπει να προστεθεί, με την προϋπόθεση ότι θα αφαιρεθούν μερίσματα και λοιπά εισοδήματα που διανέμονται από αυτές τις εταιρείες στις χρηματοδοτικές εταιρείες συμμετοχών. Παράδειγμα αυτού του είδους υπολογισμού δίδεται παρακάτω:

>ΘΕΣΗ ΠΗΝΑΚΑ>

60. Σε τέτοιους υπολογισμούς, μπορεί να χρειασθεί να ληφθούν υπόψη διάφοροι λογιστικοί κανόνες, ιδιαίτερα οι κανόνες οι οποίοι αφορούν την κατάρτιση των ενοποιημένων λογαριασμών που, σε ορισμένο βαθμό, είναι εναρμονισμένοι αλλά όχι ενιαίοι εντός της Κοινότητας. Ενόσω αυτή η αρχή αφορά οποιοδήποτε είδος συμμετέχουσας επιχείρησης που υπάγεται στον κανονισμό περί συγκεντρώσεων, είναι ιδιαίτερα σημαντικό στην περίπτωση χρηματοδοτικών εταιρειών συμμετοχών (20), όπου ο αριθμός και η ποικιλομορφία των ελεγχόμενων επιχειρήσεων και ο βαθμός του ελέγχου τον οποίο ασκεί η εταιρεία χαρτοφυλακίου επί των θυγατρικών, συνδεδεμένων εταιρειών και άλλων εταιρειών στις οποίες διατηρεί συμμετοχές απαιτούν εμπεριστατωμένη εξέταση.

61. Ο υπολογισμός κύκλου εργασιών χρηματοδοτικών εταιρειών συμμετοχών, όπως περιγράφεται ανωτέρω, μπορεί, στην πράξη, να αποδειχθεί δύσκολη. Κατά συνέπεια, αυστηρή και λεπτομερής εφαρμογή της μεθόδου αυτής είναι απαραίτητη μόνο σε περιπτώσεις στις οποίες φαίνεται ότι ο κύκλος εργασιών μίας χρηματοδοτικής εταιρείας συμμετοχών ενδέχεται να πλησιάζει τα όρια του κανονισμού περί συγκεντρώσεων. Σε άλλες περιπτώσεις, μπορεί να είναι σαφές ότι ο κύκλος εργασιών απέχει πολύ από τα όρια που ορίζει ο εν λόγω κανονισμός και, κατά συνέπεια, οι δημοσιευμένοι λογαριασμοί επαρκούν για τον καθορισμό της δικαιοδοσίας.

(1) ΕΕ L 395 της 30.12.1989, σ. 1, διορθωτικό στην ΕΕ L 257 της 21.9.1990, σ. 13.

(2) ΕΕ L 180 της 9.7.1997, σ. 1.

(3) ΕΕ C 385 της 31.12.1994, σ. 21.

(4) Βλέπε ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με την έννοια της συγκέντρωσης.

(5) Βλέπε υπόθεση IV/M.156 Cereol/Continentale Italiana της 27ης Νοεμβρίου 1991. Στην υπόθεση αυτή, η Επιτροπή απέκλεισε την κοινοτική ενίσχυση από τον υπολογισμό του κύκλου εργασιών γιατί η εν λόγω ενίσχυση δεν προοριζόταν για την υποστήριξη της πώλησης των προϊόντων τα οποία κατασκεύαζε μία από τις επιχειρήσεις οι οποίες συμμετείχαν στη συγκέντρωση, αλλά για την ενίσχυση των παραγωγών των πρώτων υλών (των σπόρων) τις οποίες χρησιμοποιούσε η εν λόγω επιχείρηση, η οποία είχε εξειδικευθεί στο θρυμματισμό των σπόρων.

(6) Υπόθεση IV/M.126-Accor/Wagons-Lits, της 28ης Απριλίου 1992.

(7) Βλέπε απόφαση της 24ης Μαρτίου 1994 του Πρωτοδικείου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων στην υπόθεση T-3/93, Air France κατά Επιτροπής, Συλλογή 1994 ΙΙ, σ. 21.

(8) Βλέπε κοινοποίηση της Επιτροπής σχετικά με την έννοια των συμμετεχουσών επιχειρήσεων.

(9) Βλέπε ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με την έννοια των συμμετεχουσών επιχειρήσεων όσον αφορά την απόκτηση ελέγχου από κοινή επιχείρηση (σημεία 26-29).

(10) Για παράδειγμα, η εταιρεία Α και η εταιρεία Β ιδρύουν μια κοινή επιχείρηση Γ. Οι δύο μητρικές εταιρείες ασκούν συγχρόνως κοινό έλεγχο της εταιρείας Δ, παρά το γεγονός ότι η Α έχει το 60 % και η Β το 40 % του κεφαλαίου. Κατά τον υπολογισμό του κύκλου εργασιών της Α και της Β τη χρονική στιγμή κατά την οποία ιδρύουν τη νέα κοινή επιχείρηση Γ, ο κύκλος εργασιών της Δ με τα τρίτα μέρη κατανέμεται εξίσου στην Α και στη Β.

(11) Βλέπε για παράδειγμα υπόθεση IV/M.806 - BA/TAT, της 26ης Αυγούστου 1996.

(12) Βλέπε για παράδειγμα υπόθεση IV/M.126-Accor/Wagons-Lits, της 28ης Απριλίου 1992 και υπόθεση IV/M.940-UBS/Mister Minit, της 9ης Ιουλίου 1997.

(13) Σε περίπτωση κατά την οποία ο τόπος όπου βρισκόταν ο πελάτης όταν αγόρασε τα αγαθά ή την υπηρεσία, και, κατά συνέπεια, ο τόπος στον οποίο πραγματοποιήθηκε η χρέωση διαφέρουν, ο κύκλος εργασιών πρέπει να κατανέμεται στον πρώτο.

(14) Βλέπε άρθρο 5 παράγραφος 3 του κανονισμού συγκεντρώσεων.

(15) Άρθρο 1 της πρώτης οδηγίας 77/780/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 12ης Δεκεμβρίου 1977, περί του συντονισμού των νομοθετικών, κανονιστικών και διοικητικών διατάξεων που αφορούν την ανάληψη και την άσκηση δραστηριότητας πιστωτικού ιδρύματος (ΕΕ L 322 της 17.12.1977, σ. 30).

(16) Άρθρο 1 παράγραφος 6 της δεύτερης οδηγίας 89/646/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 15ης Δεκεμβρίου 1989, για το συντονισμό των νομοθετικών, κανονιστικών και διοικητικών διατάξεων που αφορούν την ανάληψη και την άσκηση δραστηριότητας πιστωτικού ιδρύματος, (ΕΕ L 386 της 30.12.1989, σ. 1).

(17) Υπόθεση IV/M.234 - GECC/Avis Lease, της 15ης Ιουλίου 1992.

(18) Υπόθεση IV/M.018-AG/AMEV, της 21ης Νοεμβρίου 1990.

(19) Οι αρχές που εκτίθενται στην παράγραφο αυτή μπορούν, ως ένα βαθμό, να εφαρμοσθούν και στις εταιρείες διαχείρισης κεφαλαίων.

(20) Βλέπε, για παράδειγμα, υπόθεση IV/M.166-Torras/Sarrio της 24ης Φεβρουαρίου 1992, υπόθεση IV/M.213-Hong Kong and Shaghai Bank/Midland της 21ης Μαΐου 1992 και υπόθεση IV/M.192-Banesto /Totta της 14ης Απριλίου 1992.