ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 12ης Φεβρουαρίου 1997 σχετικά με τη χορήγηση προσθέτων μεταβατικών περιόδων στην Πορτογαλία για την εφαρμογή των οδηγιών 90/388/ΕΟΚ και 96/2/ΕΚ σχετικά με το πλήρες άνοιγμα των αγορών τηλεπικοινωνιών στον ανταγωνισμό (Το κείμενο στην πορτογαλική γλώσσα είναι το μόνο αυθεντικό) (Κείμενο που παρουσιάζει ενδιαφέρον για τον ΕΟΧ) (97/310/ΕΚ)

Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ,

Έχοντας υπόψη:

τη συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας,

τη συμφωνία για τον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο,

την οδηγία 90/388/ΕΟΚ της Επιτροπής, της 28ης Ιουνίου 1990, σχετικά με τον ανταγωνισμό στις αγορές τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών (1), όπως τροποποιήθηκε τελευταία από την οδηγία 96/19/ΕΚ (2), και ιδίως το άρθρο 2 παράγραφος 2,

την οδηγία 96/2/ΕΚ της Επιτροπής, της 16ης Ιανουαρίου 1996, για τροποποίηση της οδηγίας 90/388/ΕΟΚ όσον αφορά τις κινητές και προσωπικές επικοινωνίες (3), και ιδίως το άρθρο 4,

Αφού κάλεσε (4) τα ενδιαφερόμενα μέρη να υποβάλουν τις παρατηρήσεις τους σύμφωνα με το άρθρο 2 παράγραφος 2 της οδηγίας 90/388/ΕΟΚ και το άρθρο 4 της οδηγίας 96/2/ΕΚ,

Εκτιμώντας:

Α. ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ ΚΑΙ ΤΑ ΝΟΜΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ

Ι. Τα αιτήματα της Πορτογαλίας

(1) Σύμφωνα με το άρθρο 4 της οδηγίας 96/2/ΕΚ, η κυβέρνηση της Πορτογαλίας ζήτησε, με επιστολή της 14ης Μαΐου 1996, τις ακόλουθες πρόσθετες μεταβατικές περιόδους:

- Έως την 1η Ιανουαρίου 1998, για την κατάργηση όλων των περιορισμών που επιβάλλονται στους φορείς εκμετάλλευσης συστημάτων κινητών και προσωπικών επικοινωνιών σχετικά με την ιδιοπαροχή υποδομής. Η κατάργηση των περιορισμών αυτών έπρεπε να ολοκληρωθεί το συντομότερο δυνατόν, σύμφωνα με το άρθρο 3γ της οδηγίας 90/388/ΕΟΚ.

- Έως την 1 Ιανουαρίου 1999, για την άμεση διασύνδεση των δικτύων κινητών τηλεπικοινωνιών. Η διάταξη αυτή έπρεπε να εφαρμοστεί το συντομότερο δυνατόν δυνάμει του άρθρου 3δ της οδηγίας 90/388/ΕΟΚ.

Η Πορτογαλία πιστεύει ότι οι πρόσθετες αυτές μεταβατικές περίοδοι είναι απαραίτητες για τους ακόλουθους λόγους:

1.1. Όσον αφορά την κατάργηση των περιορισμών που επιβάλλονται στους φορείς εκμετάλλευσης συστημάτων κινητών και προσωπικών επικοινωνιών, σχετικά με την ιδιοπαροχή υποδομής και τη χρήση υποδομών που παρέχονται από τρίτους, η Πορτογαλία επισημαίνει ότι η εκμίσθωση κυκλωμάτων διασύνδεσης από την Portugal Telecom αντιπροσωπεύει περίπου 2 % των εσόδων της. Η απώλεια ενός μέρους των εσόδων αυτών (7,4ww δισεκατομμύρια πορτογαλικά εσκούδα το 1997 επί συνολικού κύκλου εργασιών που υπερβαίνει τα 375 δισεκατομμύρια πορτογαλικά εσκούδα) ενδέχεται να έχει επιπτώσεις στη χρηματοδότηση της καθολικής υπηρεσίας, εφόσον η Portugal Telecom θα υποστεί ταυτόχρονα τις επιπτώσεις από την ελευθέρωση των δορυφορικών επικοινωνιών και της παροχής υπηρεσιών σε κλειστές ομάδες χρηστών.

1.2. Όσον αφορά το δικαίωμα των φορέων εκμετάλλευσης κινητής τηλεφωνίας για την άμεση διασύνδεση με δίκτυα άλλων χωρών, η Πορτογαλία ισχυρίζεται ότι τα τιμολόγια για τις διεθνείς κλήσεις φωνητικής τηλεφωνίας της Portugal Telecom εξακολουθούν να μην είναι προσαρμοσμένα στο κόστος. Αν δοθεί αμέσως αυτή η δυνατότητα στους εν λόγω φορείς εκμετάλλευσης, η Portugal Telecom θα πρέπει να μειώσει σημαντικά τα διεθνή τιμολόγιά της (με κόστος που υπολογίζεται ότι θα ανέλθει σε 9,652 δισεκατομμύρια πορτογαλικά εσκούδα το 1997) ή να απωλέσει, σύμφωνα με εκτιμήσεις, 15 % της διεθνούς κίνησής της μέσω σταθερού δικτύου προς όφελος των φορέων εκμετάλλευσης δικτύων κινητής τηλεφωνίας (δηλαδή 8,104 δισεκατομμύρια πορτογαλικά εσκούδα το 1997). Επιπλέον, η Portugal Telecom θα απωλέσει τα έσοδα που προέρχονται από τη διασύνδεση των δικτύων κινητής τηλεφωνίας με τα δίκτυα άλλων χωρών (5,519 δισεκατομμύρια πορτογαλικά εσκούδα το 1997). Αυτό ενδέχεται να έχει επίσης αρνητικές επιπτώσεις στη χρηματοδότηση της παροχής καθολικής υπηρεσίας.

(2) Οι πορτογαλικές αρχές απέστειλαν στην Επιτροπή πληροφορίες σχετικά με τις επιπτώσεις που θα έχει η άμεση εφαρμογή της οδηγίας 96/2/ΕΚ. Τα στοιχεία αυτά επισυνάπτονται στην επιστολή των πορτογαλικών αρχών της 14ης Μαΐου 1996.

(3) Με επιστολή στις 25 Ιουνίου 1996, οι πορτογαλικές αρχές ζήτησαν επίσης τις ακόλουθες μεταβατικές περιόδους δυνάμει του άρθρου 2 παράγραφος 2 της οδηγίας 90/388/ΕΟΚ:

- Έως την 1η Ιανουαρίου 2000, για την κατάργηση των αποκλειστικών δικαιωμάτων που έχουν χορηγηθεί στην Portugal Telecom για την παροχή υπηρεσιών φωνητικής τηλεφωνίας και της σχετικής δικτυακής υποδομής. Η υποχρέωση πρέπει να εκτελεσθεί το αργότερο έως την 1η Ιανουαρίου 1998, δυνάμει του άρθρου 2 παράγραφος 2 της οδηγίας 90/388/ΕΟΚ 7

- Έως την 1η Ιουλίου 1999, για την κατάργηση των περιορισμών στην παροχή τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών που έχουν ήδη ελευθερωθεί:

α) μέσω δικτύων που εγκαθιστά ο φορέας παροχής των τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών 7

β) με τη χρήση της υποδομής που παρέχουν τρίτοι και

γ) με την από κοινού χρήση των δικτύων και των λοιπών εγκαταστάσεων και θέσεων.

Δυνάμει του άρθρου 2 παράγραφος 2 τρίτο εδάφιο της οδηγίας 90/388/ΕΟΚ, οι διατάξεις αυτές έπρεπε να είχαν εκτελεσθεί πριν από την 1η Ιουλίου 1996. Οι διατάξεις αυτές δεν αφορούν τις υποδομές καλωδιακής τηλεόρασης, που καλύπτονται από το άρθρο 4 της ίδιας οδηγίας.

Η Πορτογαλία θεωρεί ότι οι πρόσθετες αυτές μεταβατικές περίοδοι είναι απαραίτητες για τους ακόλουθους λόγους:

3.1. Περίπου 6 % των εσόδων της Portugal Telecom προέρχονται από την εκμίσθωση κυκλωμάτων (το 1995, 23 δισεκατομμύρια πορτογαλικά εσκούδα επί κύκλου εργασιών ύψους 393 δισεκατομμύρια πορτογαλικά εσκούδα). Η άμεση κατάργηση των περιορισμών στη χρησιμοποίηση εναλλακτικών υποδομών θα οδηγήσει σε απώλεια 24 δισεκατομμυρίων πορτογαλικών εσκούδων σε διάστημα πέντε ετών, λόγω του αποτελέσματος υποκατάστασης (απώλεια πελατών οι οποίοι στρέφονται σε φορείς παροχής εναλλακτικών δικτύων) και του εισοδηματικού αποτελέσματος (ανάγκη μείωσης των τιμολογίων για τη διατήρηση της ανταγωνιστικότητας). Η απώλεια αυτή θα έχει επιπτώσεις στο ύψος της χρηματοδότησης της παροχής καθολικής υπηρεσίας, δεδομένου ότι η Portugal Telecom θα επηρεαστεί, συγχρόνως, από την ελευθέρωση των δορυφορικών επικοινωνιών και την παροχή υπηρεσιών σε κλειστές ομάδες χρηστών.

3.2. Η Portugal Telecom σκοπεύει να αναπροσαρμόσει πλήρως τα τιμολόγια των υπηρεσιών φωνητικής τηλεφωνίας. Η αναπροσαρμογή αυτή εξασφαλίζεται εν μέρει με την παρούσα σύμβαση τιμών, η οποία ισχύει έως το 1998, μέσω της πραγματικής μείωσης του συνολικού επιπέδου των τιμών και της αύξησης των τιμολογίων κατά 6 %, η οποία αντιστοιχεί στο ποσοστό του πληθωρισμού, για τα τιμολόγια κάτω του κόστους. Περαιτέρω διαρθρωτικές προσαρμογές είναι απαραίτητες προκειμένου να είναι η Portugal Telecom σε θέση να λειτουργεί αποτελεσματικά σε μια πλήρως ανταγωνιστική αγορά και θα πρέπει να εκπονηθούν μελέτες προκειμένου να εκτιμηθεί κατά πόσο είναι αναγκαίο να προσαρμοστεί η προσέγγιση αυτή για την περίοδο από το 1998 έως το 2000, έτσι ώστε κατά την ημερομηνία αυτή να έχει ολοκληρωθεί η αναπροσαρμογή των τιμολογίων.

(4) Περισσότερες πληροφορίες δόθηκαν στη διάρκεια διμερούς συνεδρίασης που πραγματοποιήθηκε στις Βρυξέλλες στις 18 Ιουνίου 1996 και με επιστολή που απέστειλαν στη συνέχεια οι πορτογαλικές αρχές, στις 30 Ιουνίου 1996. Το θέμα συζητήθηκε εκ νέου στη διάρκεια διμερών συνεδριάσεων που διεξήχθηκαν στο Στρασβούργο στις 12 Νοεμβρίου και στις Βρυξέλλες, στις 18 Νοεμβρίου 1996 και με ένα φαξ που απέστειλαν οι πορτογαλικές αρχές στις 22 Νοεμβρίου 1996.

ΙΙ. Οι υποβληθείσες παρατηρήσεις

(5) Τέσσερις επιχειρήσεις και ενώσεις υπέβαλαν παρατηρήσεις μετά τη δημοσίευση της ανακοίνωσης της Επιτροπής στις 29 Ιουνίου 1996.

Όσον αφορά την κατάργηση των περιορισμών που επιβάλλονται στους φορείς εκμετάλλευσης συστημάτων κινητών και προσωπικών επικοινωνιών σχετικά με τη δημιουργία της δικής τους υποδομής, οι περισσότερες παρατηρήσεις αναφέρουν:

- Ότι δεν δικαιολογείται η χορήγηση παρέκκλισης προκειμένου να επιτραπεί στην Πορτογαλία να αποφύγει τις επιπτώσεις της εφαρμογής της οδηγίας 94/46/ΕΚ της Επιτροπής (5), σχετικά με τις δορυφορικές επικοινωνίες και την απελευθέρωση των μη αποκλειστικών υπηρεσιών συμπεριλαμβανομένων φωνητικών υπηρεσιών για κλειστές ομάδες χρηστών, η οποία θα έπρεπε να είχε τεθεί σε εφαρμογή αρκετά χρόνια πριν. Αναφέρεται επίσης ότι ούτε οι υπηρεσίες δορυφορικών επικοινωνιών ούτε οι μη αποκλειστικές υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένων των κλειστών ομάδων χρηστών, πρόκειται να αντικαταστήσουν μεγάλο μέρος της κίνησης που προέρχεται ή τερματίζει στα δίκτυα GSM, διότι καμία από τις υπηρεσίες αυτές δεν προσφέρεται για τέτοιο σκοπό.

- Ότι δεν είναι λογικό να υποθέσει κανείς ότι και οι δύο φορείς εκμετάλλευσης GSM θα μπορούσαν να ακυρώσουν όλες τις γραμμές που έχουν μισθώσει για το 1997, δεδομένου ότι χρειάζονται αρκετά χρόνια για τη δημιουργία εναλλακτικού δικτύου, ή ότι οι νεοεισερχόμενοι στην αγορά θα είναι πράγματι σε θέση να ανταγωνιστούν την Portugal Telecom. Συνεπώς, το ύψος των εσόδων που πρόκειται να απωλέσει, σύμφωνα με τους υπολογισμούς της, η Portugal Telecom είναι αδικαιολόγητα υψηλό. Μια παρατήρηση αναφέρεται σε μελέτη σύμφωνα με την οποία αν η Portugal Telecom προσαρμόσει τα τιμολόγιά της στα τιμολόγια ανταγωνιστικών δικτύων (αποτέλεσμα ανταγωνισμού) και δεν διατηρήσει τα τιμολόγιά της σε υψηλά επίπεδα (αποτέλεσμα υποκατάστασης), οι αρνητικές οικονομικές επιπτώσεις που θα έχει η εφαρμογή της οδηγίας για την Portugal Telecom θα περιοριστούν σε 1,3 % των εσόδων της αντί για 15 % που αναφέρουν οι πορτογαλικές αρχές. Επιπλέον, βάσει διαφόρων παρατηρήσεων, αποδεικνύεται ότι οι φορείς εκμετάλλευσης GSM εξασφαλίζουν, βραχυπρόθεσμα, αύξηση της κίνησης και δεν υποκαθιστούν την κίνηση της Portugal Telecom.

- Ότι στο μεγαλύτερο μέρος των στατιστικών που παρουσίασε η πορτογαλική κυβέρνηση, δεν λαμβάνονται υπόψη όλες οι σχετικές πληροφορίες. Πιό συγκεκριμένα, οι υπολογισμοί δεν λαμβάνουν υπόψη τους τις εταιρείες του ομίλου Portugal Telecom για τις οποίες η εφαρμογή της οδηγίας θα έχει περισσότερο θετικά παρά αρνητικά αποτελέσματα. Ως εκ τούτου, οι επιπτώσεις τις οποίες αναφέρει η πορτογαλική κυβέρνηση μειώνονται σε μεγάλο βαθμό.

Όσον αφορά το δικαίωμα άμεσης διασύνδεσης των φορέων εκμετάλλευσης δικτύων κινητής τηλεφωνίας με δίκτυα του εξωτερικού, οι παρατηρήσεις:

- Αναφέρουν ότι η ανάλυση των πορτογαλικών αρχών, οι οποίες ισχυρίζονται ότι η άμεση διασύνδεση θα αναγκάσει την Portugal Telecom να μειώσει αισθητά τα τιμολόγιά της ή να απωλέσει 15 % των διεθνών κλήσεων σταθερής τηλεφωνίας δεν λαμβάνει υπόψη της τη μείωση του κόστους ούτε την αύξηση της χρήσης, οι οποίες μπορούν να συμβάλουν σε μεγάλο βαθμό στη μείωση των επιπτώσεων για την Portugal Telecom.

- Αναφέρουν, όσον αφορά το επιχείρημα των πορτογαλικών αρχών, σύμφωνα με το οποίο οι φορείς εκμετάλλευσης κινητής τηλεφωνίας θα οδηγήσουν σε μείωση της διεθνούς κίνησης της Portugal Telecom, ότι οι χρήστες (η πλειοψηφία των οποίων είναι επιχειρήσεις) δεν πρόκειται να χρησιμοποιούν για τις διεθνείς τους κλήσεις το δίκτυο GSM αντί για το δημόσιο τηλεφωνικό δίκτυο μεταγωγής.

- Ισχυρίζονται ότι η Portugal Telecom είναι σε θέση να μειώσει κατά 30 % τουλάχιστον τα τιμολόγια που εφαρμόζει στις διεθνείς κλήσεις. Σύμφωνα με τις παρατηρήσεις, οι επιπτώσεις αυτές προσφέρονται ήδη σε μεγάλους τελικούς χρήστες. Επιπλέον, οι εκπτώσεις σε φορείς εκμετάλλευσης κινητής τηλεφωνίας συμβάλλουν στη δημιουργία ενός υγιέστατου περιβάλλοντος το οποίο επιτρέπει στους ανταγωνιζόμενους φορείς εκμετάλλευσης κινητής τηλεφωνίας να εφαρμόσουν στις διεθνείς κλήσεις τιμολόγια περισσότερο ευθυγραμμισμένα με τα τιμολόγια που εφαρμόζει η Portugal Telecom στις διεθνείς κλήσεις φωνητικής τηλεφωνίας. Επί του παρόντος, όσον αφορά τις διεθνείς κλήσεις, η Portugal Telecom εφαρμόζει στους φορείς εκμετάλλευσης GSM το ίδιο σχεδόν τιμολόγιο με αυτό που εφαρμόζει στους ιδιώτες (6). Από μια παρατήρηση φαίνεται ότι η μείωση αυτή των τιμολογίων δεν θα επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό την ικανότητα λειτουργίας της Portugal Telecom και ότι θα επιφέρει τα οφέλη που συνοδεύουν τη μείωση των τιμών.

- Γενικώς συμφωνούν ότι οι πραγματικές επιπτώσεις στην καθολική υπηρεσία θα είναι αμελητέες. Επισημαίνεται επίσης ότι τα μόνα στοιχεία που περιλαμβάνονται στα έγγραφα που παρέσχε η πορτογαλική κυβέρνηση αφορούν το ύψος της επένδυσης που απαιτείται προκειμένου να ανταποκριθεί η Portugal Telecom στην υποχρέωση παροχής καθολικής υπηρεσίας. Τίποτε δεν αναφέρεται σχετικά με το ότι οι επενδύσεις αυτές θα αποφέρουν πρόσθετα έσοδα (τέλη εγκατάστασης, τέλη μηνιαίας μίσθωσης, εισερχόμενες κλήσεις, προώθηση των υπηρεσιών της Portugal Telecom), ούτε όσον αφορά τις νέες τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται για την αποτελεσματικότερη από πλευράς κόστους παροχή της καθολικής υπηρεσίας. Σύμφωνα με τις παρατηρήσεις, η κοινοτική ιδέα της σύστασης κεφαλαίου για την παροχή καθολικής υπηρεσίας μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αντιστάθμιση των δαπανών που συνδέονται με την υποχρέωση αυτή αντί για την επιβολή περιορισμών στους φορείς εκμετάλλευσης κινητής τηλεφωνίας. Τονίζεται επίσης η ανάγκη δημιουργίας ενός λογιστικού συστήματος προκειμένου να εκτιμηθεί το κόστος που συνδέεται με την παροχή της καθολικής υπηρεσίας. Σύμφωνα με τις παρατηρήσεις, οι υπάρχουσες εκτιμήσεις δεν είναι αξιόπιστες.

- Αναφέρουν ότι οι χορήγηση παρέκκλισης στον τομέα αυτό θα είχε ως αποτέλεσμα της επιβράδυνση της ανάπτυξης των διασυνοριακών κινητών επικοινωνιών και τον περιορισμό της ανάπτυξης της αγοράς κινητής τηλεφωνίας η οποία συνέβαλε στη δημιουργία νέων θέσεων απασχόλησης και στη εξασφάλιση άλλων οικονομικών πλεονεκτημάτων σε χώρες στις οποίες επικρατούν εδώ και πολύ καιρό συνθήκες ελεύθερου ανταγωνισμού.

Με επιστολή της 20ής Αυγούστου 1996, η Επιτροπή διαβίβασε στις πορτογαλικές αρχές τις τέσσερις παρατηρήσεις που υπέβαλε μετά τη δημοσίευση της ανακοίνωσής της στην Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων της 29ης Ιουνίου 1996. Η Επιτροπή κάλεσε τις πορτογαλικές αρχές να της αποστείλουν τις παρατηρήσεις τους επί των παρατηρήσεων που υπέβαλαν οι ενδιαφερόμενοι τρίτοι.

(6) Μετά την ανακοίνωση που δημοσίευσε η Επιτροπή στις 7 Σεπτεμβρίου 1996, επτά επιχειρήσεις και ενώσεις απέστειλαν τις παρατηρήσεις τους. Ωστόσο, μία από τις επιχειρήσεις αυτές πληροφόρησε την Επιτροπή, με επιστολή της 18ης Νοεμβρίου 1996, ότι ορισμένες από τις παρατηρήσεις της ενδέχεται να μην ανταποκρίνονται πλήρως στην κατάσταση που επικρατεί σήμερα στην Πορτογαλία, δεδομένου ότι η Portugal Telecom έχει την πρόθεση να εφαρμόσει για τις διεθνείς κλήσεις, τιμολόγια διασύνδεσης προσαρμοσμένα στο κόστος.

Όσον αφορά την κατάργηση των αποκλειστικών δικαιωμάτων που έχουν χορηγηθεί στην Portugal Telecom για την παροχή υπηρεσιών κινητής τηλεφωνίας και της σχετικής δικτυακής υποδομής, καθώς και την κατάργηση των περιορισμών που επιβάλλονται στην παροχή ορισμένων τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών που έχουν ήδη ελευθερωθεί, οι παρατηρήσεις:

- Τονίζουν ότι δεν θα πρέπει να ενισχυθεί η δεσπόζουσα θέση του υφιστάμενου δημόσιου τηλεπικοινωνιακού φορέα επιτρέποντάς του να πραγματοποιήσει μόνος του μεγάλες επενδύσεις στις υποδομές (όπως καλώδια) που θα πρέπει να αποτελέσουν τους κυριότερους εναλλακτικούς φορείς τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών. Οι παρατηρήσεις αναφέρουν ότι δεν είναι απαραίτητο να προστατευθεί μία επιχείρηση το μερίδιο της οποίας στην αγορά τηλεπικοινωνιών υπερβαίνει το 90 % και η οποία πραγματοποιεί υψηλότερα κέρδη (περιθώριο κέρδους ύψους 50 δισεκατομμυρίων πορτογαλικών εσκούδων το 1996 μετά την αφαίρεση των φόρων και των αποσβέσεων, δηλαδή αύξηση κατά 40 % σε σχέση με το 1995) από την British Telecom, την France Telecom την Tele Danmark και την AT& T. Είναι προφανές ότι από τα οφέλη που θα προκύψουν από το άνοιγμα της αγοράς θα επωφεληθούν οι καταναλωτές και η πορτογαλική οικονομία γενικότερα. Σύμφωνα με τις παρατηρήσεις, οι πορτογαλικές αρχές ενδέχεται να συγχέουν το γενικό συμφέρον με τα συμφέροντα της Portugal Telecom. Οποιαδήποτε σημαντική αρνητική επίπτωση στα έσοδα της Portugal Telecom λόγω της πλήρους εφαρμογής των οδηγιών δεν μπορεί να σημαίνει τίποτε άλλο από το ότι μέχρι σήμερα η Portugal Telecom μπορούσε να επιβάλλει υπερβολικές τιμές για τις υπηρεσίες της, εις βάρος των υπολοίπων οικονομικών φορέων και των καταναλωτών. Οι παρατηρήσεις θέτουν υπό αμφισβήτηση τη βασική υπόθεση σύμφωνα με την οποία η Portugal Telecom θα υποστεί αναπόφευκτα ζημίες, οι οποίες θα οδηγήσουν αυτόματα σε υποβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών. Υποστηρίζεται επίσης ότι οι πορτογαλικές αρχές στηρίζουν τα επιχειρήματά τους σε μια υπερβολικά μεγάλη ελαστικότητα της ζήτησης σε σχέση με τις τιμές. Στις παρατηρήσεις αυτές τίθεται το ερώτημα κατά πόσο ευσταθεί η χρησιμοποίηση παλαιών στοιχείων για την ταχέως αναπτυσσόμενη αυτή αγορά. Τέλος, οποιοσδήποτε έλεγχος ασκείται στις τιμές από τις πορτογαλικές αρχές δεν είναι ρεαλιστικός ή επαρκής.

- Επισημαίνουν ότι η υποχρέωση της παροχής καθολικής υπηρεσίας μπορεί να εκπληρωθεί από νεοεισερχόμενους στην αγορά και ότι οι πορτογαλικές αρχές δεν έπαυσαν να τονίζουν ότι αυτό όντως ισχύει. Οι παρατηρήσεις αναφέρουν επίσης ότι ο ανταγωνισμός θα οδηγήσει σε μείωση των δαπανών και συνεπώς σε μείωση του κόστους παροχής καθολικής υπηρεσίας. Οι παρατηρήσεις υπενθυμίζουν ότι στην παρούσα κατάσταση, η Portugal Telecom λαμβάνει επιδοτήσεις από το κράτος για ορισμένες προηγμένες υπηρεσίες και ότι, σε τελική ανάλυση, έχει εξασφαλίσει, το πλεονέκτημα να αποτελεί τον μοναδικό φορέα παροχής καθολικής υπηρεσίας. Επιπλέον, αναφέρεται ότι το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης χρησιμοποιήθηκε προκειμένου να συμβάλει στην εκπλήρωση παροχής καθολικής υπηρεσίας. Ορισμένες παρατηρήσεις αναφέρουν ότι είναι αδύνατον να εκτιμηθούν σωστά τα στοιχεία που έδωσαν οι πορτογαλικές αρχές λόγω έλλειψης διαφάνειας στη λογιστική διαδικασία. Οι περισσότερες παρατηρήσεις τονίζουν ότι οι πιθανές ζημίες τις οποίες αναφέρουν οι πορτογαλικές αρχές είναι υπερβολικές. Είναι μάλλον απίθανο να χάση η Portugal Telecom όλους τους πελάτες στους οποίους εκμισθώνει γραμμές και, εξάλλου, μεγάλος αριθμός χρηστών μισθωμένων γραμμών είναι θυγατρικές της Portugal Telecom. Σύμφωνα με τις παρατηρήσεις, οποιαδήποτε γενική μείωση των εσόδων της Portugal Telecom, αν ποτέ συμβεί κάτι τέτοιο, θα προκαλέσει αύξηση των εσόδων για τις θυγατρικές της. Ως παράδειγμα αναφέρεται ότι η Telepac κατέχει 75 % της αγοράς επικοινωνίας δεδομένων, η ΤΜΝ κατέχει 50 % της αγοράς κινητής τηλεφωνίας, η Contactel και η TLM κατέχουν 67 % της αγοράς τηλεειδοποίησης, η TV Cabo κατέχει 75 % της αγοράς καλωδιακής τηλεόρασης και η Radiomσvel κατέχει 70 % της αγοράς υπεραστικών τηλεπικοινωνιών. Η Portugal Telecom κατέχει σαφώς το μονοπώλιο στην αγορά δημόσιας φωνητικής τηλεφωνίας, στην οποία πραγματοποιεί το μεγαλύτερο μέρος των εσόδων της. Η παροχή καθολικής υπηρεσίας χρηματοδοτείται, σε μεγάλο βαθμό, από τα έσοδα αυτά και όχι από τα έσοδα που προέρχονται από την εκμίσθωση γραμμών.

- Επισημαίνουν ότι η Portugal Telecom είναι αποδοτική επιχείρηση και δεν αντιμετωπίζει προβλήματα. Οι παρατηρήσεις αναφέρουν επίσης ότι τα κέρδη της εταιρείας αυξήθηκαν κατά 70 % το 1995 ενώ τα τιμολόγια μειώθηκαν. Η τιμή των μετοχών της Portugal Telecom παρουσίασε ευνοϊκότερη εξέλιξη από την εξέλιξη του γενικού δείκτη τιμών στην Πορτογαλία. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου η Portugal Telecom είναι εισηγμένη στο χρηματιστήριο αξιών της Νέας Υόρκης, η τιμή των μετοχών της ανερχόταν σε 22,375 δολάρια το Φεβρουάριο 1996 (ενώ η τιμή εισαγωγής των μετοχών ήταν 18,275 δολάρια). Αναζητείται στρατηγικός επενδυτής να επανακαθορίσει και να εδραιώσει τη θέση της Portugal Telecom στην αγορά ενόψει του επόμενου σταδίου ιδιωτικοποίησης το οποίο προετοιμάζεται.

- Αναφέρουν ότι οι πορτογαλικές αρχές υποτίμησαν την ανάγκη αναπροσαρμογής των τιμολογίων της φωνητικής τηλεφωνίας. Φαίνεται ότι το μέσο κόστος μιας τοπικής κλήσης στην Πορτογαλία είναι ανάλογο με το κόστος στο Ηνωμένο Βασίλειο, στο Βέλγιο, στη Δανία και την Αυστρία, αλλά υψηλότερο απ' ό,τι στη Γερμανία, και τις Κάτω Χώρες. Εξάλλου, το κόστος μιας υπεραστικής κλήσης είναι 43 % υψηλότερο από το μέσο όρο στην Ευρώπη. Εντούτοις, οι παρατηρήσεις τονίζουν ότι η σύγκριση αυτή είναι ίσως ατελής και δεν μπορεί να επαληθευτεί. Ως τοπικές κλήσεις στην Πορτογαλία θεωρούνται οι κλήσεις που δεν υπερβαίνουν ακτίνα πέντε χιλιομέτρων (έναντι 30 χιλιομέτρων στο Ηνωμένο Βασίλειο). Επιπλέον, η μονάδα στην οποία στηρίζεται η σύγκριση είναι τρία λεπτά στην Πορτογαλία ενώ στα άλλα κράτη μέλη είναι μικρότερη. Είναι λοιπόν δυνατόν να μην χρειάζεται αναπροσαρμογή, εφόσον τα τιμολόγια πρέπει απλώς να μειωθούν σε όλους τους τομείς. Αν χρειάζεται οποιαδήποτε αναπροσαρμογή, θα είναι αναπόφευκτο αποτέλεσμα της διαδικασίας ελευθέρωσης. Οι παρατηρήσις προσθέτουν ότι χωρίς μια διαφανή λογιστική διαδικασία είναι αδύνατον να εκτιμηθούν σωστά οι παρατηρήσεις των πορτογαλικών αρχών.

- Αναφέρουν ότι τα κυκλώματα 2 Mbs άνω των 100km, οι τιμές της Portugal Telecom είναι 2,6 φορές μεγαλύτερες από τις τιμές της British Telecom. Σύμφωνα με τις παρατηρήσεις, η διαφορά αυτή δεν οφείλεται κατ' ουδένα τρόπο στο κόστος. Επιπλέον, η οδηγία 92/44/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 5ης Ιουνίου 1992, σχετικά με την εφαρμογή της παροχής ανοικτού δικτύου στις μισθωμένες γραμμές (7), δεν έχει ενσωματωθεί σωστά στο πορτογαλικό δίκαιο, διότι στην περίπτωση αυτή οι τιμές θα είχαν μειωθεί αισθητά. Σύμφωνα με τις παρατηρήσεις, η αδυναμία της Portugal Telecom να παράσχει τις υπηρεσίες που θα παρείχαν ανταγωνιστές της μέσω εναλλακτικής υποδομής δεν είναι λόγος για να εμποδίζει τους ανταγωνιστές της να αναπτύσσουν δραστηριότητες στην αγορά. Επιπλέον, οι παρατηρήσεις επισημαίνουν ότι η Portugal Telecom κατέχει δεσπόζουσα θέση στην αγορά καλωδιακής τηλεόρασης, η οποία αποτελεί μία από τις καλύτερες εναλλακτικές υποδομές τηλεπικοινωνιών. Η παρέκκλιση την οποία ζητούν οι πορτογαλικές αρχές θα ενίσχυε τη δεσπόζουσα αυτή θέση.

Με επιστολή της 29ης Νοεμβρίου 1996, η Επιτροπή διαβίβασε στις πορτογαλικές αρχές τις επτά αυτές παρατηρήσεις που έλαβε μετά τη δημοσίευση της ανακοίνωσής της στις 7 Σεπτεμβρίου 1996. Η Επιτροπή κάλεσε τις πορτογαλικές αρχές να της αποστείλουν τις παρατηρήσεις τους επί των παρατηρήσεων των ενδιαφερόμενων τρίτων.

ΙΙΙ. Απάντηση της Πορτογαλίας

(7) Με επιστολή της 3ης Οκτωβρίου 1996, οι πορτογαλικές αρχές απέστειλαν την πρώτη απάντησή τους στις παρατηρήσεις των ενδιαφερόμενων τρίτων, που διαβιβάστηκαν με επιστολή στις 20 Αυγούστου 1996.

Στην απάντησή τους οι πορτογαλικές αρχές τονίζουν το γεγονός ότι δεν έχουν επιβληθεί τέλη άδειας εκμετάλλευσης στους φορείς εκμετάλλευσης κινητής τηλεφωνίας στην Πορτογαλία (εκτός από μία αποζημίωση η οποία συνδέεται με τη διαδικασία χορήγησης άδειας) και ότι, ως εκ τούτου, οι φορείς εκμετάλλευσης κινητής τηλεφωνίας μπορούν να καταβάλλουν τέλη για τη χρήση της υποδομής της Portugal Telecom. Παρά το πρόσθετο αυτό κόστος, οι φορείς εκμετάλλευσης GSM κατάφεραν, σύμφωνα με τις πορτογαλικές αρχές, να διεισδύσουν στην αγορά, έτσι ώστε να βρίσκεται σήμερα η Πορτογαλία στην έκτη θέση στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Στη συνέχεια, σε φαξ που έστειλε στις 22 Νοεμβρίου 1996, η πορτογαλική κυβέρνηση επανέλαβε ότι οι φορείς εκμετάλλευσης εναλλακτικής υποδομής θα μπορούσαν να προτείνουν τιμολόγια χαμηλότερα κατά 50 % από τα τιμολόγια της Portugal Telecom για τα κυκλώματα διασύνδεσης και ότι οι φορείς παροχής ελευθερωμένων τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών δεν θα μίσθωναν περισσότερο από 10 % των γραμμών που χρειάζονται από την Portugal Telecom. Η Πορτογαλία προσθέτει ότι η μείωση της ζήτησης θα ήταν άμεση, δεδομένου ότι οι δημόσιοι φορείς τηλεπικοινωνιών έχουν ήδη εγκαταστήσει την απαιτούμενη χωρητικότητα εκτός από το τοπικό επίπεδο. Οι πορτογαλικές αρχές κρίνουν ότι η ενίσχυση του ανταγωνισμού θα οδηγήσει σε μείωση των εσόδων της Portugal Telecom κατά 2 δισεκατομμύρια πορτογαλικά εσκούδα ετησίως, λόγω της μείωσης του κόστους η οποία θα προέλθει από την εκμίσθωση εναλλακτικών υποδομών σε χαμηλότερες τιμές.

Σύμφωνα με την Πορτογαλία, αν η Portugal Telecom μειώσει αισθητά την τιμή διασύνδεσης μισθωμένων κυκλωμάτων προκειμένου να διατηρήσει το μερίδιο που κατέχει στην αγορά σε 80 % περίπου, η απώλεια εσόδων της εταιρείας θα είναι της τάξης των 14 δισεκατομμυρίων πορτογαλικών εσκούδων στον τομέα αυτό.

Στις 3 Ιανουαρίου 1997, οι πορτογαλικές αρχές με επιστολή έστειλαν τις παρατηρήσεις τους υποστηρίζοντας τις απόψεις τους στο δεύτερο τμήμα των παρατηρήσεων των ενδιαφερομένων τρίτων. Η Επιτροπή έλαβε τις παρατηρήσεις αυτές στις 17 Ιανουαρίου 1997.

IV. Άρθρο 4 της οδηγίας 96/2/ΕΚ και άρθρο 2 παράγραφος 2 της οδηγίας 90/388/ΕΟΚ

(8) Δυνάμει του άρθρου 4 της οδηγίας 96/2/ΕΚ και του άρθρου 2 παράγραφος 2 της οδηγίας 90/388/ΕΟΚ, η Επιτροπή δύναται να χορηγεί σε ορισμένα κράτη μέλη, ύστερα από αίτησή τους, το δικαίωμα να διατηρήσουν για πρόσθετες χρονικές περιόδους τα αποκλειστικά δικαιώματα που έχουν χορηγήσει σε επιχειρήσεις στις οποίες έχει ανατεθεί η παροχή δημόσιων τηλεπικοινωνιακών δικτύων και τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών, εφόσον τα μέτρα αυτά είναι αναγκαία για την υλοποίηση των διαρθρωτικών μεταβολών και μόνο στον απόλυτα αναγκαίο βαθμό. Η εφαρμογή της εξαίρεσης του άρθρου 90 παράγραφος 2 της συνθήκης ΕΚ στον τομέα των τηλεπικοινωνιών προβλέπεται στην οδηγία 90/388/ΕΟΚ όπως τροποποιήθηκε από την οδηγία 96/2/ΕΚ όσον αφορά τις κινητές και προσωπικές επικοινωνίες και την οδηγία 96/19/ΕΚ όσον αφορά το πλήρες άνοιγμα των αγορών τηλεπικοινωνιών στον ανταγωνισμό.

Όσον αφορά την παροχή δημοσίων τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών και δικτύων, φαίνεται ότι έχει ανατεθεί στην Portugal Telecom η εξυπηρέτηση του γενικού οικονομικού συμφέροντος σύμφωνα με το τμήμα ΙΙΙ της σύμβασης παραχώρησης δημόσιας τηλεπικοινωνιακής υπηρεσίας, η οποία εγκρίθηκε με το νομοθετικό διάταγμα αριθ. 40/95 της 15ης Φεβρουαρίου (8). Βάσει της εν λόγω σύμβασης, η Portugal Telecom έχει αναλάβει την υποχρέωση παροχής καθολικής υπηρεσίας όσον αφορά τις υπηρεσίες τηλεφωνίας, φαξ, τηλεγραφίας και διαβίβασης δεδομένων μέσω σταθερού δικτύου. Η Portugal Telecom πρέπει να εκτελεί τα καθήκοντα αυτά εξασφαλίζοντας «την ισότητα και τη συνέχεια» (9), ανεξάρτητα από τις ειδικές συνθήκες ή το βαθμό οικονομικής απόδοσης κάθε πράξης. Η σύμβαση ορίζει ότι σε περίπτωση ελευθέρωσης της παροχής τηλεφωνικών υπηρεσιών μέσω δημοσίου δικτύου μεταγωγής, η Portugal Telecom μπορεί να αποζημιωθεί για την υποχρέωση παροχής καθολικής υπηρεσίας, με διάφορους τρόπους, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται τιμολογιακοί μηχανισμοί, κοινοτικά προγράμματα χρηματοδότησης για την υποχρέωση παροχής καθολικής υπηρεσίας, εκπτώσεις επί των ετήσιων τελών που καταβάλλονται στις πορτογαλικές αρχές για την παραχώρηση δημόσιας υπηρεσίας (1 % του κύκλου εργασιών) και με τη σύσταση ενός κεφαλαίου το οποίο θα χρηματοδοτείται από την Portugal Telecom και άλλους τηλεπικοινωνιακούς φορείς. Προς το παρόν, η μέθοδος χρηματοδότησης συνίσταται στην επιβολή υψηλότερων τιμών στους περισσότερους χρήστες προκειμένου να χρηματοδοτηθούν τα τιμολόγια που δεν καλύπτουν το κόστος.

Δεδομένου ότι δεν υπάρχει κατάλληλη μέθοδος για τον υπολογισμό του κόστους, η Πορτογαλία δεν παρέσχε ακριβή στοιχεία όσον αφορά το κόστος της παροχής καθολικής υπηρεσίας, αλλά μόνο εκτιμήσεις σύμφωνα με τις οποίες το συνολικό κόστος της επένδυσης ανέρχεται σε 81 δισεκατομμύρια πορτογαλικά εσκούδα [λαμβανομένων υπόψη των συντελεστών απόσβεσης (10) που εφαρμόζει η Portugal Telecom, η Επιτροπή υποθέτει ότι το σύνολο των επενδύσεων αντιστοιχεί σε ετήσια επιβάρυνση ύψους περίπου 15 δισεκατομμυρίων πορτογαλικών εσκούδων, δηλαδή στο ένα τρίτο των καθαρών κερδών που πραγματοποίησε η Portugal Telecom το 1995]. Εκτός από το κόστος των επενδύσεων, το κόστος της παροχής καθολικής υπηρεσίας περιλαμβάνει επίσης το κόστος λειτουργίας, συμπεριλαμβανομένου του κόστους συντήρησης. Ένα μέρος των επιβαρύνσεων αυτών καλύφθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση με επιδοτήσεις που χορήγησε στην Portugal Telecom για την ανάπτυξη του δικτύου της στο πλαίσιο των προγραμμάτων Proter, STAR, Telematique και Thermie, καθώς και με τη χορήγηση δανείων από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Ωστόσο, η χορήγηση της ενίσχυσης αυτής δεν είχε άμεση σχέση με το κόστος της καθολικής υπηρεσίας.

(9) Σύμφωνα με την οδηγία, το ερώτημα που θα πρέπει να εξεταστεί αφορά, συνεπώς, το βαθμό στον οποίο η ζητηθείσα προσωρινή κατάργηση κάθε μορφής ανταγωνισμού από άλλους οικονομικούς φορείς προκύπτει από την ανάγκη πραγματοποίησης των διαρθρωτικών μεταβολών και μόνον στον απόλυτα αναγκαίο προς τούτο βαθμό.

Αφετηρία για την εν λόγω εξέταση αποτελεί ότι η υποχρέωση της επιχείρησης στην οποία έχει ανατεθεί η παροχή καθολικής υπηρεσίας να λειτουργεί σε συνθήκες οικονομικής ισορροπίας προϋποθέτει την αντιστάθμιση των ζημιών στους λιγότερο επικερδείς τομείς από τα αποτελέσματα των αποδοτικών τομέων και, συνεπώς, ο περιορισμός του ανταγωνισμού από άλλες επιχειρήσεις στους οικονομικά αποδοτικούς τομείς είναι, από την άποψη αυτή, δικαιολογημένος. Πράγματι, αν επιτραπεί σε μεμονωμένες επιχειρήσεις να ασκήσουν ανταγωνισμό στον κάτοχο των αποκλειστικών δικαιωμάτων, σε τομείς της επιλογής τους οι οποίοι αντιστοιχούν στα εν λόγω δικαιώματα, οι επιχειρήσεις αυτές θα μπορούν να περιορίσουν τις δραστηριότητές τους στους αποδοτικούς τομείς και να προσφέρουν ελκυστικότερα τιμολόγια από αυτά που προσφέρει ο κάτοχος των αποκλειστικών δικαιωμάτων διότι αυτές, αντίθετα με τον κάτοχο των αποκλειστικών δικαιωμάτων, δεν είναι υποχρεωμένες για οικονομικούς λόγους να αντισταθμίσουν οικονομικές ζημίες στους μη αποδοτικούς τομείς με τα κέρδη από τους αποδοτικότερους τομείς.

Η οδηγία 90/388/ΕΟΚ προέβλεπε για το λόγο αυτό τη χορήγηση προσωρινής παρέκκλισης βάσει του άρθρου 90 παράγραφος 2 όσον αφορά τα αποκλειστικά και ειδικά δικαιώματα που χορηγούνται για την παροχή υπηρεσιών φωνητικής τηλεφωνίας, δεδομένου ότι οι χρηματοοικονομικοί πόροι που απαιτούνται για την ανάπτυξη του δημοσίου δικτύου τηλεπικοινωνιών προέρχεται κατά κύριο λόγο από την υπηρεσία αυτή. Το άνοιγμα της αγοράς φωνητικής τηλεφωνίας στον ανταγωνισμό θα μπορούσε να εμποδίσει τους τηλεπικοινωνιακούς οργανισμούς να εκτελέσουν την αποστολή γενικού οικονομικού συμφέροντος που τους είχε ανατεθεί. Ο περιορισμός του ανταγωνισμού για τις υπηρεσίες που μπορούν να διαχωριστούν από τη φωνητική τηλεφωνία, δικαιολογείται μόνο στο μέτρο που οι υπηρεσίες αυτές, λόγω της φύσης και των συνθηκών κάτω από τις οποίες προσφέρονται, θέτουν σε κίνδυνο την οικονομική ισορροπία της παροχής υπηρεσιών γενικού οικονομικού συμφέροντος ή την επηρεάζουν με άλλο τρόπο. Για το λόγο αυτό, η επιβολή περιορισμών όσον αφορά την παροχή υπηρεσιών εκτός της κινητής τηλεφωνίας μπορεί να επιτραπεί μόνον εφόσον υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν τις επιπτώσεις αυτές.

(10) Ορισμένες παρατηρήσεις αναφέρουν ότι, στην πράξη, οι νεοεισερχόμενοι στην αγορά μπορούν να συμβάλουν επίσης στην εκτέλεση των καθηκόντων γενικού οικονομικού συμφέροντος. Στόχος της παρέκκλισης αυτής είναι, πράγματι, να επιτρέψει την εκπλήρωση της αποστολής γενικού οικονομικού συμφέροντος και όχι να προστατεύσει ορισμένες επιχειρήσεις. Ωστόσο, βραχυπρόθεσμα, η Portugal Telecom θα εξακολουθήσει να είναι η μόνη επιχείρηση που θα παρέχει καθολικό δημόσιο τηλεφωνικό δίκτυο στην Πορτογαλία. Για το λόγο αυτό, η Επιτροπή έθεσε και τις δύο πρόσθετες μεταβατικές περιόδους που ζητήθηκαν, προκειμένου να καθορίσει κατά πόσο η χορήγησή τους είναι απαραίτητη για την Portugal Telecom προκειμένου να εκτελεί την αποστολή γενικού ενδιαφέροντος που της έχει ανατεθεί, κάτω από οικονομικά αποδεκτές συνθήκες, ενώ πραγματοποιείται η αναγκαία αναδιάρθρωση.

Β. ΝΟΜΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ

Ι. Αίτηση πρόσθετης μεταβατικής περιόδου όσον αφορά την άρση των περιορισμών στην άμεση διασύνδεση των δικτύων κινητής τηλεφωνίας

Εκτίμηση των επιπτώσεων από την άμεση κατάργηση των περιορισμών

Επιχειρήματα της Πορτογαλίας

(11) Η Πορτογαλία θεωρεί ότι η χορήγηση πρόσθετης μεταβατικής περιόδου για την άμεση διεθνή διασύνδεση των δικτύων κινητής τηλεφωνίας είναι απαραίτητη προκειμένου να μην δημιουργηθούν σοβαρά προβλήματα στην παροχή εθνικής και διεθνούς φωνητικής τηλεφωνίας.

Η Πορτογαλία επιδιώκει καταρχάς να μεταθέσει χρονικά τις επιπτώσεις που θα έχουν τα διάφορα στάδια της ελευθέρωσης προκειμένου να επιτραπεί στην Portugal Telecom να προετοιμαστεί κατάλληλα, ώστε να μην αντιμετωπίσει δυσχέρειες που θα έθεταν σε κίνδυνο την κανονική της ανάπτυξη. Η Πορτογαλία επισημαίνει ότι έχει εγκρίνει τις δορυφορικές επικοινωνίες σύμφωνα με την οδηγία 94/64/ΕΚ, καθώς και την παροχή υπηρεσιών φωνητικής τηλεφωνίας σε κλειστές ομάδες χρηστών σύμφωνα με την οδηγία 90/388/ΕΟΚ. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της, οι επιπτώσεις των μέτρων αυτών στον κύκλο εργασιών της Portugal Telecom θα ανέρχονται περίπου σε 11 δισεκατομμύρια πορτογαλικά εσκούδα ετησίως, λόγω της αισθητής μείωσης των τιμολογίων που εφαρμόζει για τις μισθωμένες γραμμές προκειμένου να παραμείνει ανταγωνιστική ένατι των νέων εναλλακτικών υποδομών.

Σύμφωνα με την Πορτογαλία, οι επιπτώσεις αυτές πρέπει να προστεθούν στην απώλεια εσόδων που θα επιφέρει η άμεση εφαρμογή της οδηγίας 96/2/ΕΚ όσον αφορά την άμεση διεθνή διασύνδεση (περίπου 50 δισεκατομμύρια πορτογαλικά εσκούδα συνολικά).

Επί του παρόντος, η Πορτογαλία δεν επιτρέπει την άμεση διασύνδεση ούτε μεταξύ των δύο πορτογαλικών φορέων GSM ούτε μεταξύ των φορέων αυτών και των σταθερών ή κινητών δικτύων άλλων χωρών. Σύμφωνα με την Πορτογαλία, ο περιορισμός αυτός είναι απαραίτητος, διότι τα τιμολόγια του δικτύου σταθερής τηλεφωνίας δεν είναι ακόμη προσαρμοσμένα στο κόστος. Τα έσοδα που προέρχονται από τη διασύνδεση ανήλθαν το 1995 σε 8,5 δισεκατομμύρια πορτογαλικά εσκούδα περίπου. Αν η διασύνδεση των δικτύων κινητής τηλεφωνίας ήταν ελεύθερη, ένας φορέας εκμετάλλευσης κινητής τηλεφωνίας στην Πορτογαλία θα μπορούσε να συνδεθεί με δίκτυο σταθερής ή κινητής τηλεφωνίας σε άλλο κράτος μέλος, επιτυγχάνοντας τιμές χρέωσης για τις διεθνείς κλήσεις ανάλογες των (χαμηλότερων) τιμολογίων διασύνδεσης που εφαρμόζονται στη χώρα αυτή. Ως εκ τούτου, οι φορείς εκμετάλλευσης κινητής τηλεφωνίας θα μπορούν να προσφέρουν στους συνδρομητές τους χαμηλότερα τιμολόγια απ' ό,τι η Portugal Telecom. Αν η Portugal Telecom δεν ακολουθήσει την ίδια τακτική, δηλαδή αν δεν μειώσει τα τιμολόγιά της, θα χάσει, όπως ισχυρίζονται οι πορτογαλικές αρχές, όχι μόνο την κίνηση από δίκτυο κινητής τηλεφωνίας προς δίκτυο κινητής τηλεφωνίας και από δίκτυο κινητής τηλεφωνίας προς δίκτυο του εξωτερικού αλλά και 15 % της κίνησης του δικτύου σταθερής φωνητικής τηλεφωνίας προς όφελος των φορέων εκμετάλλευσης κινητής τηλεφωνίας, πράγμα που αντιστοιχεί σε απώλεια 27 δισεκατομμυρίων πορτογαλικών εσκούδων για την περίοδο 1996-2000. Αν, αντίθετα η Portugal Telecom μειώσει τα διεθνή της τιμολόγια, τα απωλεσθέντα έσοδα θα είναι της τάξης των 25 δισεκατομμυρίων πορτογαλικών εσκούδων για την ίδια περίοδο.

Η Πορτογαλία επιβεβαιώνει, πάντως, ότι η αναπροσαρμογή των τιμολογίων θα συνεχιστεί ανεξάρτητα από την εφαρμογή της οδηγίας 90/388/ΕΟΚ όπως έχει τροποποιηθεί.

(12) Επιπλέον, η Πορτογαλία επισημαίνει ότι η άμεση εφαρμογή της άμεσης διεθνούς διασύνδεσης ενδέχεται να έχει επιπτώσεις στη διεθνή κίνηση μέσω σταθερού δικτύου φωνητικής τηλεφωνίας, δηλαδή σε ένα τμήμα των εσόδων που η Επιτροπή θεωρεί απαραίτητο για τη χρηματοδότηση της υποχρέωσης της παροχής καθολικής υπηρεσίας. Η Πορτογαλία ισχυρίζεται ότι το τιμολόγιο που εφαρμόζει επί του παρόντος στις διεθνείς κλήσεις κινητής τηλεφωνίας, 163 πορτογαλικά εσκούδα ανά λεπτό, μπορεί να μειωθεί σε 100 πορτογαλικά εσκούδα (11) για τις κλήσεις προς την υπόλοιπη Ευρώπη. Όσον αφορά τις κλήσεις προς τις υπόλοιπες χώρες, οι τιμές θα παρέμεναν υψηλότερες κατά 60 % περίπου, αλλά θα μπορούσαν να μειωθούν σε σχέση με τις τιμές που επιβάλλονται σήμερα και οι οποίες κυμαίνονται από 260 έως 490 πορτογαλικά εσκούδα ανά λεπτό. Συγκριτικά, αναφέρουμε ότι τα τιμολόγια διεθνών τηλεφωνικών κλήσεων μέσω σταθερού δικτύου (στις ώρες αιχμής) της Portugal Telecom τον Απρίλιο ήταν 112 πορτογαλικά εσκούδα το λεπτό για την Ευρωπαϊκή Ένωση, 149 πορτογαλικά εσκούδα το λεπτό για την υπόλοιπη Ευρώπη, 164 πορτογαλικά εσκούδα για τις Ηνωμένες Πολιτείες, 183 πορτογαλικά εσκούδα για τον Καναδά και 237 πορτογαλικά εσκούδα για τη Βραζιλία.

Σύμφωνα με το αίτημα της πορτογαλικής κυβέρνησης, η Portugal Telecom θα απωλέσει 15 % της διεθνούς φωνητικής τηλεφωνίας μέσω σταθερού δικτύου προς όφελος των φορέων εκμετάλλευσης κινητής τηλεφωνίας από το 1997 και μετά, αν δεν μειώσει τις τιμές της προκειμένου να μπορεί να ασκήσει αποτελεσματικό ανταγωνισμό στα διεθνή τιμολόγια που θα εφαρμόζουν οι φορείς εκμετάλλευσης κινητής τηλεφωνίας. Η απώλεια εσόδων υπολογίζεται ότι θα είναι 8,104 δισεκατομμύρια πορτογαλικά εσκούδα ετησίως. Αντίθετα, η Portugal Telecom θα μπορούσε να διατηρήσει το μερίδιο που κατέχει, μειώνοντας τα τιμολόγια που εφαρμόζει στις διεθνείς κλήσεις φωνητικής τηλεφωνίας μέσω σταθερού δικτύου. Η απώλεια εσόδων θα είναι το 1997, στην περίπτωση αυτή, 9,652 δισεκατομμύρια πορτογαλικά εσκούδα.

Εκτίμηση της Επιτροπής

(13) Η Επιτροπή κρίνει ότι η καθυστέρηση στην εφαρμογή προηγούμενων κοινοτικών οδηγιών δεν αποτελεί λόγο που να δικαιολογεί την καθυστέρηση της εφαρμογής άλλων οδηγιών. Θα πρέπει ωστόσο να εκτιμηθούν οι επιπτώσεις της άμεσης ενσωμάτωσης των οδηγιών της Επιτροπής στην παροχή υπηρεσιών γενικού οικονομικού συμφέροντος, λαμβάνοντας υπόψη τις οικονομικές συνθήκες κάτω από τις οποίες η Portugal Telecom παρέχει τις υπηρεσίες αυτές. Οι επιπτώσεις από την εφαρμογή της οδηγίας 90/388/ΕΟΚ όπως τροποποιήθηκε, μεταξύ άλλων, από την οδηγία 94/46/ΕΚ θα μπορούσε να έχει ως αποτέλεσμα, σύμφωνα με τις πορτογαλικές αρχές, τη μείωση των τιμολογίων που εφαρμόζει η Portugal Telecom στις μισθωμένες γραμμές και στα έσοδα και, ως εκ τούτου, συνδέεται με τις επιπτώσεις της άρσης των περιορισμών που επιβάλλονται στους φορείς εκμετάλλευσης συστημάτων κινητών και προσωπικών επικοινωνιών όσον αφορά τη δημιουργία της δικής τους υποδομής. Οι επιπτώσεις που θα έχει η μείωση των τιμολογίων και των εσόδων της Portugal Telecom από τις μισθωμένες γραμμές στην ικανότητά της να παρέχει καθολική υπηρεσία θα εξετασθούν στο πλαίσιο της μελέτης του αιτήματος σχετικά με την παράταση της προθεσμίας για την εφαρμογή του άρθρου 3γ της οδηγίας 90/388/ΕΟΚ.

(14) Στις συμπληρωματικές παρατηρήσεις της 22ας Νοεμβρίου 1996, η Πορτογαλία αναφέρει ότι μετά την πλήρη εφαρμογή της οδηγίας 96/2/ΕΚ οι φορείς εκμετάλλευσης κινητής τηλεφωνίας της Πορτογαλίας θα έχουν τη δυνατότητα άμεσης διασύνδεσης με τα τηλεφωνικά δίκτυα εξυπηρέτησης του κοινού σε άλλες χώρες, παρακάμποντας έτσι τις υπηρεσίες και την υποδομή της Portugal Telecom. Σύμφωνα με το σενάριο αυτό, οι φορείς εκμετάλλευσης κινητής τηλεφωνίας θα καταβάλλουν ένα τέλος τερματισμού στον φορέα εκμετάλλευσης σταθερού τηλεφωνικού δικτύου του εξωτερικού αντί του ποσού που καταβάλλουν τώρα στην Portugal Telecom (106 πορτογαλικά εσκούδα ανά λεπτό στην περίπτωση κλήσεων στη Ευρώπη, που αντιστοιχεί στο τέλος του δημόσιου τηλεφωνικού δικτύου μείον 19,20 πορτογαλικά εσκούδα ανά λεπτό).

Οι πορτογαλικές αρχές παρατηρούν ότι το μέσο τέλος τερματισμού για κλήσεις εντός της Ευρώπης ανέρχεται σε 35 πορτογαλικά εσκούδα ανά λεπτό. Επί του παρόντος οι φορείς εκμετάλλευσης κινητής τηλεφωνίας χρεώνουν 164 πορτογαλικά εσκούδα ανά λεπτό για διεθνείς τηλεφωνικές κλήσεις. Τούτο αποτελείται από ένα τέλος διασύνδεσης που καταβάλλεται στην Portugal Telecom ύψους 106 πορτογαλικών εσκούδων ανά λεπτό, οπότε παραμένουν 58 πορτογαλικά εσκούδα ανά λεπτό για το κόστος της λειτουργίας και το κέρδος. Προκειμένου να καταλήξουν σε εκτίμηση της τιμής που θα χρέωναν οι φορείς εκμετάλλευσης κινητής τηλεφωνίας για κλήσεις στην Ευρώπη μετά την απελευθέρωση, οι πορτογαλικές αρχές πρόσθεσαν τις δαπάνες λειτουργίας ύψους 58 πορτογαλικών εσκούδων ανά λεπτό, τις δαπάνες για το τέλος τερματισμού ύψους 35 πορτογαλικών εσκούδων ανά λεπτό και το ήμισυ των δαπανών για τη διεθνή διαβίβαση που προέρχονται από την χώρα προέλευσης. Σύμφωνα με τις συστάσεις D.300R της International Telecommunications Union (Teurem) τούτο ανέρχεται στο 10 % της συνολική τιμής. Συνεπώς, το συνολικό κόστος ανέρχεται περίπου σε 100 πορτογαλικά εσκούδα ανά λεπτό.

(15) Όσον αφορά τη δυνατότητα υποκατάστασης μεταξύ υπηρεσιών σταθερής τηλεφωνίας και υπηρεσιών κινητής τηλεφωνίας, η Επιτροπή, σε πρόσφατες υποθέσεις, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν είναι σημαντική, δεδομένου ότι οι δύο αυτές υπηρεσίες ανταποκρίνονται σε διαφορετικές κατηγορίες ζήτησης, γεγονός που οδηγεί άλλωστε στη εφαρμογή υψηλότερων τιμολογίων στην κινητή τηλεφωνία GSM απ' ό,τι στη φωνητική τηλεφωνία.

Πάντως, στην Πορτογαλία, το κύριο τμήμα της αγοράς για φορείς εκμετάλλευσης κινητής τηλεφωνίας είναι οι κλήσεις στο εσωτερικό της χώρας. Επιπλέον, φαίνεται ότι τουλάχιστον το ήμισυ του κόστους των φορέων εκμετάλλευσης κινητής τηλεφωνίας για τη διαβίβαση των κλήσεων είναι κόστος που δεν εξαρτάται από την κίνηση. Δεν μπορεί, συνεπώς, να αποκλειστεί ότι, ένας φορέας εκμετάλλευσης κινητής τηλεφωνίας προκειμένου να αυξήσει το συνολικό κύκλο εργασιών του τη χρήση του δικτύου του και το μερίδιό του στην αγορά, θα μετακυλούσε μεγαλύτερο μερίδιο των δαπανών που δεν εξαρτώνται από την κίνηση, στις κλήσεις προς το εσωτερικό και θα προσέφερε διεθνή τιμολόγια τα οποία θα ήταν στο ίδιο επίπεδο με τα σημερινά διεθνή τιμολόγια της Portugal Telecom. Ο αριθμός των πελατών GSM στην Πορτογαλία εκτιμάται επί του παρόντος σε 600 000 και επειδή η αγορά αυτή αναπτύσσεται, υπάρχει μεγαλύτερο πεδίο ενθάρρυνσης των πελατών να αντικαταστήσουν τη σταθερή διεθνή τηλεφωνία με κινητή διεθνή τηλεφωνία.

(16) Όσον αφορά τις εκτιμήσεις της πορτογαλικής κυβέρνησης σχετικά με τις ζημίες που συνεπάγεται η άμεση διεθνής διασύνδεση, η Επιτροπή παρατηρεί ότι, όπως τονίζεται σε πολλές παρατηρήσεις, η κινητή τηλεφωνία αποτελεί μία νέα αναπτυσσόμενη αγορά, από την οποία η Portugal Telecom εξασφαλίζει πρόσθετα έσοδα, τα οποία προέρχονται από τον τερματισμό των κλήσεων που πραγματοποιούνται μέσω κινητών τηλεφώνων. Η αποδοτικότητα της υπηρεσίας σταθερής φωνητικής τηλεφωνίας της Portugal Telecom δεν εξαρτάται από τα πρόσθετα αυτά έσοδα. Οι φορείς εκμετάλλευσης κινητής τηλεφωνίας δημιούργησαν ένα πρόσθετο κύκλο εργασιών ύψους 8,5 δισεκατομμυρίων πορτογαλικών εσκούδων για την Portugal Telecom, τα οποία προστίθενται στα 301,5 δισεκατομμύρια πορτογαλικά εσκούδα που προέρχονται από την παροχή υπηρεσίας φωνητικής τηλεφωνίας από σταθερό σε σταθερό δίκτυο.

(17) Ωστόσο, η Επιτροπή συμφωνεί ότι δεν είναι δυνατόν να αποκλεισθεί ότι βραχυπρόθεσμα στην περίπτωση άμεσης διασύνδεσης των δικτύων κινητής τηλεφωνίας με δίκτυα του εξωτερικού, οι διεθνείς κλήσεις σταθερής τηλεφωνίας ενδέχεται να αντικατασταθούν από διεθνείς κλήσεις κινητής τηλεφωνίας. Επιπλέον, οι απώλειες που θα προκύψουν από την αντικατάσταση αυτή δεν θα αντισταθμιστούν απαραίτητα από τα πρόσθετα έσοδα που θα έχει η Portugal Telecom με την ανάπτυξη της αγοράς GSM. Στην ουσία τούτο θα επηρέαζε ένα τμήμα της αγοράς φωνητικής τηλεφωνίας το οποίο είναι, επί του παρόντος, το πλέον επικερδές για την Portugal Telecom, δηλαδή τις διεθνείς κλήσεις και θα μπορούσε προστιθέμενη στις επιπτώσεις από την κατάργηση των περιορισμών σχετικά με τα εναλλακτικά δίκτυα για απελευθερωμένες υπηρεσίες από 1ης Ιουλίου 1997, να μειώσει τη συνολική αποδοτικότητά της σε βαθμό ώστε να μην μπορεί πλέον να παρέχει καθολική υπηρεσία με οικονομικά αποδεκτές συνθήκες. Η κατάληξη αυτή θα ήταν διαφορετική εφόσον η Πορτογαλία δεν καταργούσε τους περιορισμούς σχετικά με τη χρήση ιδιόκτητης και εναλλακτικής δικτυακής υποδομής για την παροχή απελευθερωμένων τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών.

Ο κίνδυνος αυτός πάντως, θα μειώνεται ενόσω η Portugal Telecom μειώνει τα διεθνή τιμολόγιά της. Συνεπώς, το επιχείρημα των πορτογαλικών αρχών μπορεί να γίνει αποδεκτό για την προτεινόμενη χρονική διάρκεια. Λαμβάνοντας υπόψη την σχεδιαζόμενη αναπροσαρμογή των τελών, η απειλή υποκατάστασης των κλήσεων σταθερής τηλεφωνίας από κλήσεις μέσω GSM αιτιολογεί την παρέκκλιση μέχρι το τέλος του 1998 το αργότερο, ημερομηνία κατά την οποία τα τιμολόγια διεθνών κλήσεων της Portugal Telecom θα έχουν ήδη μειωθεί επαρκώς ώστε να μην επιτρέψουν υποκατάσταση από κλήσεις μέσω GSM. Η απελευθέρωση της διεθνούς διασύνδεσης δικτύων κινητής τηλεφωνίας τουλάχιστον ένα χρόνο πριν από την πλήρη απελευθέρωση της φωνητικής τηλεφωνίας θα παρέχει, επιπλέον, ισχυρό κίνητρο για την έγκαιρη εφαρμογή της σχεδιαζόμενης βαθμιαίας αναπροσαρμογής.

Ανάπτυξη του εμπορίου

(18) Η καθυστέρηση της απελευθέρωσης της άμεσης διεθνούς διασύνδεσης των φορέων εκμετάλλευσης κινητής τηλεφωνίας θα έχει επιπτώσεις στο δεύτερο φορέα εκμετάλλευσης GSM και, εφόσον χορηγηθούν εγκαίρως οι άδειες, στους μελλοντικούς φορείς εκμετάλλευσης του συστήματος DCS-1800. Η δυνατότητα άμεσης διασύνδεσης με άλλους φορείς εκμετάλλευσης θα αποτελούσε ένα σημαντικό παράγοντα για να διευκολυνθεί η εγκατάσταση και ανάπτυξή τους στην πορτογαλική αγορά. Επιπλέον, η πρόσθετη μεταβατική περίοδος θα έχει επίσης επιπτώσεις στους ξένους φορείς διότι θα καταστήσει περισσότερο δύσκολη και δαπανηρή την μεταπομπή της κίνησης τον τερματισμό της οποίας αναλαμβάνουν οι πορτογαλικοί φορείς εκμετάλλευσης κινητής τηλεφωνίας.

(19) Τα αρνητικά αποτελέσματα στην ανάπτυξη του εμπορίου μεταξύ των κρατών μελών θα περιορίζονταν, πάντως, αν οι πορτογαλικές αρχές εξασφάλιζαν, στο πλαίσιο της παραχώρησης του Μαρτίου 1995, ότι η Portugal Telecom θα εφαρμόσει τιμολόγια τα οποία θα είναι προσαρμοσμένα στο κόστος για τη διασύνδεση μεταξύ του δικτύου της και των δικτύων κινητής τηλεφωνίας, ιδίως όσον αφορά τα τέλη για τη διεκπεραίωση των διεθνών κλήσεων.

Συμπέρασμα

(20) Η άμεση κατάργηση των περιορισμών στην άμεση διασύνδεση δικτύων κινητής τηλεφωνίας δυνάμει του άρθρου 3δ της οδηγίας 90/388/ΕΟΚ όπως τροποποιήθηκε από την οδηγία 96/2/ΕΚ για τις κινητές και προσωπικές επικοινωνίες θα έθετε σε κίνδυνο τα σημαντικά έσοδα της Portugal Telecom από τη διεθνή κίνηση και την ικανότητά της να συνεχίσει να παρέχει στην Πορτογαλία καθολική υπηρεσία φωνητικής τηλεφωνίας σε οικονομικά αποδεκτές συνθήκες. Η ανάπτυξη του εμπορίου θα επηρεασθεί από την πρόσθετη μεταβατική περίοδο μέχρι την 1η Ιανουαρίου 1999 κατά τρόπο που δεν είναι αντίθετος με το κοινοτικό συμφέρον.

ΙΙ. Αίτηση πρόσθετης μεταβατικής περιόδου όσον αφορά τη χρήση ιδιόκτητων/εναλλακτικών δικτύων για την παροχή υπηρεσιών κινητών και προσωπικών επικοινωνιών

Εκτίμηση των επιπτώσεων από την άμεση άρση των περιορισμών

Επιχειρήματα που προβάλλει η Πορτογαλία

(21) Οι γραμμές που μισθώνονται από τους φορείς εκμετάλλευσης κινητής τηλεφωνίας (συμπεριλαμβανομένων των φορέων τηλεειδοποίησης και ζεύξης) αντιπροσωπεύουν σήμερα το 35 % περίπου του συνόλου των μισθωμένων κυκλωμάτων και το 2 % περίπου των συνολικών εσόδων της Portugal Telecom. Η Πορτογαλία δηλώνει ότι σε περίπτωση κατάργησης των περιορισμών στους φορείς εκμετάλλευσης συστημάτων κινητών και προσωπικών επικοινωνιών όσον αφορά τη δημιουργία της δικής τους υποδομής προς της 1ης Ιανουαρίου 1998, και οι δύο φορείς εκμετάλλευσης GSM θα οργάνωναν τη δική τους υποδομή και η Portugal Telecom θα είχε, επομένως, κατά το 1997 μια μείωση του κύκλου εργασιών ύψους 7,4 δισεκατομμυρίων πορτογαλικών εσκούδων. Οι πορτογαλικές αρχές υπολογίζουν ότι η συνολική μείωση του κύκλου εργασιών θα ανέλθει μέχρι το τέλος του 2000 σε 25,6 δισεκατομμύρια πορτογαλικά εσκούδα. Τούτο εξηγείται διότι αν και η Πορτογαλία αναγνωρίζει ότι στην πραγματικότητα ο διπλασιασμός των κυκλωμάτων της Portugal Telecom που χρησιμοποιούνται σήμερα για τη δημιουργία των φορέων εκμετάλλευσης κινητής τηλεφωνίας θα διαρκούσε πολλά έτη, αφετέρου, λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι, εν πάση περιπτώσει, η Portugal Telecom μειώνει προοδευτικά τα τέλη των μισθωμένων γραμμών της, θα μειωθεί επίσης το κίνητρο των φορέων εκμετάλλευσης κινητής τηλεφωνίας για να δημιουργήσουν δική τους υποδομή. Για το λόγο αυτό θα ελαττωθούν προοδευτικά κατά τα επόμενα έτη οι επιπτώσεις από τη μείωση του κύκλου εργασιών από μισθωμένες γραμμές που θα έχει η Portugal Telecom.

Επιπλέον, σύμφωνα με τις πορτογαλικές αρχές, οι επιπτώσεις από την κατάργηση των περιορισμών στους φορείς εκμετάλλευσης κινητής τηλεφωνίας πρέπει να εξεταστούν μαζί με τις επιπτώσεις από την απελευθέρωση των φωνητικών υπηρεσιών για τις κλειστές ομάδες χρηστών στα πλαίσια της οδηγίας 90/388/ΕΟΚ. Αυτές οι επιπτώσεις μεταφράζονται για την Portugal Telecom σε μείωση του κύκλου εργασιών της κατά 11 δισεκατομμύρια πορτογαλικά εσκούδα. Επομένως, για το 1997, η συνολική μείωση του κύκλου εργασιών ανέρχεται σε 18,4 δισεκατομμύρια πορτογαλικά εσκούδα.

Εκτίμηση της Επιτροπής

(22) Η Επιτροπή και το Συμβούλιο δεν έχουν δεχθεί ποτέ ότι τα έσοδα από τις μισθωμένες γραμμές είναι αναγκαία για τη χρηματοδότηση της υποχρέωσης παροχής καθολικής υπηρεσίας. Αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους το άρθρο 10 της οδηγίας 92/44/ΕΟΚ του Συμβουλίου σχετικά με την εφαρμογή της παροχής ανοικτού δικτύου στις μισθωμένες γραμμές, αναφέρει ότι τα τέλη μισθωμένων γραμμών πρέπει να είναι προσανατολισμένα στο κόστος, δηλαδή να απεικονίζουν μόνο τις σχετικές δαπάνες και όχι το κόστος παροχής της σταθερής φωνητικής τηλεφωνίας - που αποτελεί χωριστή υπηρεσία - σε ασύμφορες περιοχές και σε αντιοικονομικούς χρήστες σε συμφέρουσες περιοχές. Μολονότι επιτρέπεται από το άρθρο 13 της οδηγίας 92/44/ΕΟΚ, η Δημοκρατία της Πορτογαλίας δεν ζήτησε αναβολή υπέρ της Portugal Telecom για την εφαρμογή της υποχρέωσης τιμολόγησης των μισθωμένων γραμμών ανάλογα με το κόστος. Δεδομένου ότι η οδηγία 92/44/ΕΟΚ απαιτεί, ιδίως, ότι τα τιμολόγια των μισθωμένων γραμμών θα πρέπει να βασίζονται στο κόστος και λαμβανομένου υπόψη ότι τα κράτη μέλη θα πρέπει να συμμορφωθούν με την εν λόγω υποχρέωση, η ελευθέρωση της εναλλακτικής προσφοράς (της υποδομής) δεν αναμένεται να μεταβάλει ουσιαστικά τη θέση των οργανισμών τηλεπικοινωνιών στην αγορά σχετικά με τον τομέα αυτό (12). Για το λόγο αυτό, η Πορτογαλία ήταν υποχρεωμένη να εξασφαλίσει ότι η Portugal Telecom θα εφάρμοζε για τις μισθωμένες γραμμές από 31ης Δεκεμβρίου 1993 ένα λογιστικό σύστημα σύμφωνα με το άρθρο 10 της οδηγίας 92/44/ΕΟΚ. Όπως αναφέρεται ανωτέρω, οι περιορισμοί στον ανταγωνισμό, εν τούτοις, δεν δικαιολογούνται όσον αφορά συγκεκριμένες υπηρεσίες που δεν διακρίνονται από τη φωνητική τηλεφωνία, εκτός αν τα κράτη μέλη παρουσιάσουν ουσιαστικά στοιχεία ότι τέτοιες συγκεκριμένες υπηρεσίες, από τη φύση της και από τις συνθήκες με τις οποίες προσφέρονται, θέτουν σε κίνδυνο την οικονομική ισορροπία της παροχής φωνητικής τηλεφωνίας. Τέτοια στοιχεία δεν έχουν υποβληθεί.

Σύμφωνα με το αίτημα της Πορτογαλίας, το 6 % των εσόδων της Portugal Telecom (23 δισεκατομμύρια πορτογαλικά εσκούδα) προέρχεται από την παροχή μισθωμένων γραμμών, έναντι του 79 % που προέρχονται από την παροχή σταθερής φωνητικής τηλεφωνίας (310 δισεκατομμύρια πορτογαλικά εσκούδα). Όπως εκτιμάται ανωτέρω, η ετήσια επιβάρυνση από την υποχρέωση παροχής καθολικής υπηρεσίας θα είναι περίπου 15 δισεκατομμύρια πορτογαλικά εσκούδα. Δεν έχει υποβληθεί κανένα στοιχείο που να αποδεικνύει ότι τα έσοδα από τη σταθερή φωνητική τηλεφωνία που παρέχεται βάσει αποκλειστικού δικαιώματος δεν αρκούν για να καλύψουν την επιβάρυνση από την παροχή καθολικής υπηρεσίας, και ότι ο τομέας του μονοπωλίου πρέπει να επεκταθεί και σε άλλες, διεκεκριμένες, αγορές.

Η Επιτροπή θεωρεί, επιπλέον, ότι οι εκτιμώμενες επιπτώσεις από την κατάργηση των περιορισμών στους φορείς εκμετάλλευσης κινητής τηλεφωνίας όσον αφορά τη δημιουργία δικής τους υποδομής δεν βασίζονται σε ρεαλιστικό σενάριο, διότι:

- Όπως παρατηρεί ο δεύτερος φορέας εκμετάλλευσης GSM, η δημιουργία ενός εντελώς χωριστού βασικού δικτύου απαιτεί υψηλές αρχικές δαπάνες, έτσι ώστε ένας τέτοιος διπλασιασμός μπορεί να υλοποιηθεί μόνο προοδευτικά.

- Ένα εντελώς χωριστό βασικό δίκτυο περικλείει επίσης ουσιαστικούς κινδύνους (όπως στην περίπτωση ανεπάρκειάς του). Για το λόγο αυτό οι φορείς εκμετάλλευσης GSM, εν πάση περιπτώσει, θα συνέχιζαν να χρησιμοποιούν την Portugal Telecom ή γραμμές τρίτων, ως «εφεδρική» χωρητικότητα που θα τους επέτρεπε να διατηρήσουν την παροχή των υπηρεσιών τους σε περίπτωση ανεπάρκειας του δικτύου τους. Επιπλέον, οι επενδύσεις σε υποδομή δικαιολογούνται μόνο σε περίπτωση επαρκούς κίνησης, γεγονός που ενδέχεται να μη συμβαίνει στην περίπτωση των φορέων εκμετάλλευσης υπηρεσιών ζεύξης και τηλεειδοποίησης. Επιπλέον, όπως αναφέρεται στην αίτηση της Πορτογαλίας, ενώ τα τιμολόγια για τις μισθωμένες γραμμές μεγάλης απόστασης δεν ανταποκρίνονται στο κόστος σε μεγάλο βαθμό, τούτο συμβαίνει λιγότερο στην περίπτωση των τοπικών κυκλωμάτων. Αφετέρου, εάν στους φορείς εκμετάλλευσης κινητής τηλεφωνίας επιτραπεί να δημιουργήσουν δική τους υποδομή, αυτοί θα μπορούσαν να εγκαταστήσουν κυκλώματα μεγάλης χωρητικότητας (8, 34 και 140 Mbs), τα οποία (σύμφωνα με μια παρατήρηση) η Portugal Telecom δεν διαθέτει σήμερα στους φορείς εκμετάλλευσης κινητής τηλεφωνίας. Επομένως, η υπόθεση ότι το 1997 η ζήτηση μισθωμένων γραμμών θα μειωθεί κατά 100 % δεν είναι δικαιολογημένη και θα είναι ακόμα λιγότερο δικαιολογημένη για τα επόμενα έτη, δεδομένων των προγραμματισμένων μειώσεων των τιμολογίων της Portugal Telecom. Μια ρεαλιστικότερη προσέγγιση θα ήταν να υποτεθεί μείωση της ζήτησης χωρητικότητας κατά τη διάρκεια των επόμενων τριών ετών μέχρι 50 %. Αυτό θα σήμαινε απώλεια, το πολύ, 3,7 δισεκατομμυρίων πορτογαλικών εσκούδων κατ' έτος (λιγότερο από 1 % του ετήσιου κύκλου εργασιών). Εν τούτοις, εάν η Portugal Telecom αναπροσαρμόσει τις τιμές της, η μείωση θα είναι προφανώς μικρότερη και θα μπορούσε ενδεχομένως να αντισταθμιστεί πλήρως, εάν προκαλούσε τους φορείς εκμετάλλευσης κινητής τηλεφωνίας να εγκαταστήσουν και άλλους σταθμούς βάσης.

- Η μείωση του κύκλου εργασιών δεν συνεπάγεται μείωση του κέρδους δεδομένου ότι η Portugal Telecom θα εξοικονομούσε τις σχετικές δαπάνες για την παροχή μισθωμένων γραμμών. Θα εμφάνιζε μόνο συρρίκνωση του περιθωρίου κέρδους. Η Πορτογαλία δεν έχει αποδείξει το τελευταίο αυτό σημείο. Η Επιτροπή θα μπορούσε να θεωρήσει ένα περιθώριο κέρδους 50 % κατ' ανώτατο όριο, το οποίο - εφόσον αποδειχθεί αληθές - ενδέχεται να αποτελεί ήδη αθέμιτη τιμολόγηση κατά την έννοια του άρθρου 86 στοιχείο γ) της συνθήκης ΕΚ, πέραν της παράβασης των απαιτήσεων της οδηγίας 92/44/ΕΟΚ σχετικά με τον προσανατολισμό στο κόστος, δεδομένου ότι θα ήταν περισσότερο από δύο φορές μεγαλύτερο από τα συνήθη περιθώρια κέρδους στον τομέα των τηλεπικοινωνιών. Ακόμη και σε αυτή τη βάση, η μείωση του κέρδους θα ήταν μικρότερη από 1,8 δισεκατομμύρια πορτογαλικά εσκούδα.

- Όπως αναφέρθηκε ήδη, ένας από τους δύο φορείς εκμετάλλευσης GSM, η TMN, αποτελεί κατά 100 % θυγατρική του ομίλου της Portugal Telecom. Η πορτογαλική κυβέρνηση θεωρεί (13) ότι, παρά το δεσμό αυτό, η TMN θα προτιμούσε επίσης να δημιουργήσει τη δική της υποδομή ώστε να μειώσει τις δικές της δαπάνες υποδομής κατά 50 %. Όμως, στην περίπτωση αυτή, το ποσοστό κέρδους της TMN θα αυξανόταν αναλόγως, και στους ενοποιημένους ισολογισμούς θα αντιστάθμιζε κατά το ήμισυ τις αρνητικές επιπτώσεις για τον όμιλο της Portugal Telecom από την κατάργηση των περιορισμών στους φορείς εκμετάλλευσης κινητής τηλεφωνίας όσον αφορά τη χρήση δικής τους υποδομής. Κατά συνέπεια, οι καθαρές επιπτώσεις θα ήταν μόνο 0,9 δισεκατομμύρια πορτογαλικά εσκούδα το χρόνο.

- Η πορτογαλική επιχειρηματολογία βασίζεται σε μια στατική προοπτική. Στην πραγματικότητα, με τη απελευθέρωση της αγοράς κινητής τηλεφωνίας που επιτυγχάνεται μέσω της οδηγίας 96/2/ΕΚ, οι πορτογαλικές αρχές θα πρέπει σύντομα να χορηγήσουν άδεια σε νέους φορείς εκμετάλλευσης προκειμένου να λειτουργήσουν στις ζώνες συχνότητας του DCS 1800. Οι νέοι φορείς εκμετάλλευσης θα χρειαστούν τις μισθωμένες γραμμές της Portugal Telecom για να επιταχύνουν την ανάπτυξη του δικτύου τους ώστε να ανταγωνιστούν με τους υφιστάμενους δύο φορείς εκμετάλλευσης GSM. Αυτή η νέα ζήτηση θα αντισταθμίσει με μεγάλη ευχέρεια τις πολύ περιορισμένες επιπτώσεις από την ακύρωση μερικών μισθωμένων γραμμών από τους φορείς εκμετάλλευσης GSM. Στο πλαίσιο αυτό πρέπει να τονισθεί ότι η καθυστέρηση των πορτογαλικών αρχών να προκηρύξουν διαγωνισμό για την παροχή υπηρεσιών DCS 1800 και ERMES προκαλούν στην Portugal Telecom μεγαλύτερη απώλεια εσόδων από μισθωμένες γραμμές, από ό,τι θα προκαλούσε η άμεση εφαρμογή του άρθρου 3γ της οδηγίας 90/388/ΕΟΚ όπως τροποποιήθηκε από την οδηγία 96/2/ΕΚ. Η ελευθέρωση των φωνητικών υπηρεσιών για κλειστές ομάδες χρηστών πρέπει επίσης να προκαλέσει αύξηση της ζήτησης μισθωμένων γραμμών για τις σταθερές συμπληρωματικές τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες και θα αποτελέσει, βεβαίως, μια εναλλακτική χρήση της χωρητικότητας μετάδοσης που δεν θα χρησιμοποιούν πλέον οι φορείς εκμετάλλευσης GSM. Λαμβάνοντας υπόψη αυτή την αναμενόμενη αύξηση της αγοράς μισθωμένων γραμμών, η Portugal Telecom θα μπορούσε να διατηρήσει τα συνολικά κέρδη της σε αυτή την περιοχή κι αν εφαρμόσει μεγαλύτερες εκπτώσεις όγκου. Τέτοιες εκπτώσεις θα μπορούσαν να μειώσουν περαιτέρω το κίνητρο των φορέων εκμετάλλευσης κινητής τηλεφωνίας για να δημιουργήσουν τις δικές τους υποδομές. Σύμφωνα με μια ληφθείσα παρατήρηση, η Portugal Telecom προσφέρει ήδη σήμερα μισθωμένες γραμμές οπτικών ινών στη συνδεδεμένη με αυτήν κοινή επιχείρηση, την TV Cabo Portugal, σε τιμές που, σε μερικές περιπτώσεις, είναι 50 φορές χαμηλότερες από την τιμή χρέωσης των φορέων εκμετάλλευσης κινητής τηλεφωνίας.

Τέλος κατά την εκτίμηση των επιπτώσεων για τον όμιλο της Portugal Telecom από την άμεση εφαρμογή του άρθρου 3γ της οδηγίας 90/388/ΕΟΚ, θα πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη το άρθρο 3α τελευταία παράγραφος. Σύμφωνα με τη διάταξη αυτή «τα κράτη μέλη στα οποία χορηγείται πρόσθετη μεταβατική περίοδος για την κατάργηση των περιορισμών όσον αφορά την υποδομή, όπως προβλέπεται από το άρθρο 3γ, δεν χορηγούν κατά τη διάρκεια της περιόδου αυτής άλλες άδειες για κινητές ή προσωπικές επικοινωνίες για τους οργανισμούς τηλεπικοινωνιών, ή σε κάποιο άλλο συνδεδεμένο οργανισμό. Σε περίπτωση που οι οργανισμοί τηλεπικοινωνιών στα εν λόγω κράτη μέλη δεν κατέχουν ή δεν κατέχουν πλέον, αποκλειστικά ή ειδικά δικαιώματα, κατά την έννοια των στοιχείων β) και γ) της πρώτης παραγράφου του άρθρου 2 για τη δημιουργία και την παροχή υποδομής δημοσίου δικτύου, δεν θα πρέπει να αποκλείονται εκ των προτέρων από τέτοιου είδους διαδικασίες χορήγησης αδειών.» Κατά συνέπεια, δεδομένου ότι η TMN θα αποκλειόταν από τη συμμετοχή σε οποιαδήποτε προκήρυξη διαγωνισμού για το σύστημα DCS 1800 καθ' όλη τη διάρκεια της πιθανής πρόσθετης μεταβατικής περιόδου που ζητούν οι πορτογαλικές αρχές για την κατάργηση των περιορισμών στους φορείς εκμετάλλευσης κινητής τηλεφωνίας όσον αφορά τη χρήση δικής τους υποδομής, θα πρέπει επίσης να αφαιρεθεί από την ανωτέρω εκτιμώμενη επίπτωση η πιθανή απώλεια κερδών που θα είχε η TMN σ' αυτό το νέο τμήμα της αγοράς, η οποία απώλεια προκύπτει από την ακύρωση συμβάσεων μισθωμένων γραμμών από τους φορείς εκμετάλλευσης GSM.

Όσον αφορά τις επιπτώσεις από την απελευθέρωση των φωνητικών υπηρεσιών για κλειστές ομάδες χρηστών, η Επιτροπή σημειώνει ότι η ελευθέρωση αυτή έπρεπε να πραγματοποιηθεί το αργότερο στις 31 Δεκεμβρίου 1990, δυνάμει της οδηγίας 90/388/ΕΟΚ.

Ανάπτυξη του εμπορίου

(23) Δεδομένου ότι από την ανωτέρω αξιολόγηση προκύπτει ότι δεν υπάρχει καμία αιτιολογία για τη χορήγηση της παρέκκλισης που προβλέπεται στο άρθρο 4 της οδηγίας 96/2/ΕΚ, για την άμεση κατάργηση των περιορισμών στους κινητούς φορείς εκμετάλλευσης, όσον αφορά τη δημιουργία δικής τους υποδομής και τη χρήση υποδομής τρίτων, δεν είναι αναγκαία η εξέταση των επιπτώσεων στο εμπόριο από τη χορήγηση τέτοιας εξαίρεσης, και του κατά πόσον ενδεχομένως αυτής είναι συμβιβάσιμη με το συμφέρον της Κοινότητας.

Συμπέρασμα

(24) Δεδομένου ότι δεν αποδεικνύεται ότι η Portugal Telecom χρειάζεται τα κέρδη που επιτυγχάνει από την παροχή μισθωμένων γραμμών σε κινητούς φορείς εκμετάλλευσης προκειμένου να πραγματοποιήσει την αναγκαία αναδιάρθρωση και ότι, επιπλέον, φαίνεται ότι ο όμιλος της Portugal Telecom θα εμφάνιζε συνολικά αύξηση των εσόδων του αν δεν χορηγείτο εξαίρεση από την άμεση εφαρμογή του άρθρου 3γ της οδηγίας 90/388/ΕΟΚ, δνε δικαιολογείται η χορήγηση της ζητούμενης πρόσθετης μεταβατικής περιόδου.

ΙΙΙ. Αίτηση πρόσθετης μεταβατικής περιόδου όσον αφορά τη φωνητική τηλεφωνία και τη σχετική υποδομή δικτύου

Εκτίμηση των επιπτώσεων από την κατάργηση των αποκλειστικών δικαιωμάτων που έχουν χορηγηθεί σήμερα στην Portugal Telecom

Επιχειρήματα που προβάλλει η Πορτογαλία

(25) Οι πορτογαλικές αρχές ζήτησαν παρέκκλιση για τους ακόλουθους λόγους:

- Η Portugal Telecom πρέπει να προβεί σε σημαντική αναπροσαρμογή των τιμολογίων της.

- Η πυκνότητα τηλεφώνων είναι χαμηλή.

Εκτίμηση της Επιτροπής

(26) Βάσει της γενικής αρχής της αναλογικότητας, κάθε πρόσθετη μεταβατική περίοδος που χορηγείται πρέπει να είναι αυστηρά ανάλογη προς το στόχο που πρέπει να επιτύχει η απαραίτητη διαρθρωτική προσαρμογή, που αναφέρουν οι πορτογαλικές αρχές, με προοπτική την εισαγωγή πλήρους ανταγωνισμού, δηλαδή την περαιτέρω αναπροσαρμογή των τιμολογίων της Portugal Telecom, που στις περισσότερες περιπτώσεις εμφανίζονται πολύ υψηλά, η πυκνότητα τηλεφώνων που παρουσιάζεται πολύ χαμηλή (περίπου 37 συνδρομητικές γραμμές ανά 100 κατοίκους έναντι 48 που είναι ο κοινοτικός μέσος όρος, το 1995) και χαμηλές δαπάνες ανά συνδρομητική γραμμή (το 1995 οι μέσες δαπάνες ανά 100 κατοίκους ήταν 20 720 Ecu έναντι 33 275 Ecu στο Ηνωμένο Βασίλειο).

(27) Η Επιτροπή σημειώνει ότι η Portugal Telecom έχει, εξάλλου, πραγματοποιήσει ήδη με επιτυχία τον εκσυγχρονισμό του δικτύου της. Από το 1995, το 70 % των μεταγωγών της Portugal Telecom ήταν ψηφιακό, ενώ το 100 % του βασικού δικτύου και το 89 % του διεθνούς δικτύου ήταν επίσης ψηφιακό. Σύμφωνα με τις πορτογαλικές αρχές, κατά το 1998, το ποσοστό ψηφιακοποίησης των τοπικών μεταγωγών πρέπει να ανέλθει σε 97 %, ποσοστό που είναι αρκετά μεγαλύτερο από το αντίστοιχο άλλων κοινοτικών φορέων εκμετάλλευσης όπως η Deutsche Telecom ή η Telecom Italia. Πάντως, η πυκνότητα συσκευών φωνητικής τηλεφωνίας εξακολουθεί να είναι πολύ χαμηλή στην Πορτογαλία, συγκρινόμενη με το υπόλοιπο της Κοινότητας.

α) Αναπροσαρμογή τιμολογίων

(28) Η κυβέρνηση της Πορτογαλίας υποστηρίζει ότι από το 1989 έως το 1996 όλα τα τέλη εκτός αυτών των τοπικών και των περιφερειακών κλήσεων, μειώθηκαν σε πραγματικές τιμές. Παρά το επίτευγμα αυτό η κυβέρνηση της Πορτογαλίας υποστηρίζει ότι τα τιμολόγια εξακολουθούν να είναι πολύ υψηλά και δεν συμφωνούν με αυτά των άλλων κοινοτικών φορέων εκμετάλλευσης. Για την επίτευξη του εν λόγω στόχου απαιτείται επίσης η αναπροσαρμογή των τιμολογίων ώστε οι τιμές να ανταποκρίνονται περισσότερο στο υφιστάμενο κόστος. Η Πορτογαλία προχωρεί με μια βαθμιαία και ευέλικτη προσέγγιση στην αναπροσαρμογή των τιμολογίων, ενώ διατηρεί τις εγγυήσεις για τους πελάτες όσον αφορά τις τιμές και την ποιότητα των υπηρεσιών. Κάθε φορέας εκμετάλλευσης στην Κοινότητα εφάρμοσε ή εφαρμόζει ένα πρόγραμμα αναδιάρθρωσης των τιμολογίων. Το πρόβλημα που τίθεται για την Πορτογαλία είναι η ταχύτητα της αναδιάρθρωσης των τιμολογίων. Λόγω των περιορισμών του προτεινόμενου καθεστώτος τιμολογίων, η Πορτογαλία ισχυρίζεται ότι η Portugal Telecom θα χρειασθεί περίπου πέντε έτη, δηλαδή από το 1996 έως το 2000 προκειμένου να μειώσει τα τιμολόγια στις υπεραστικές και στις διεθνείς κλήσεις και αυξήσει το τέλος εγκατάστασης και τη μηνιαία μίσθωση.

(29) Η επιχειρηματολογία των πορτογαλικών αρχών επιβεβαιώνεται από τον ακόλουθο πίνακα, που βασίζεται σε πληροφορίες της Επιτροπής (14), και στον οποίο γίνεται σύγκριση ορισμένων πληροφοριών τελών της Portugal Telecom με τα αντίστοιχα στοιχεία ενός οργανισμού που έχει ήδη αναπροσαρμόσει τα τιμολόγια του (15):

>ΘΕΣΗ ΠΗΝΑΚΑ>

Η σύγκριση αυτή θα πρέπει να γίνεται με προσοχή δεδομένου ότι στην Πορτογαλία η απόφαση των τοπικών κλήσεων είναι πολύ μικρότερη (ακτίνα πέντε km) απ' ό,τι στο Ηνωμένο Βασίλειο (ακτίνα μεγαλύτερη από 30 km). Στην Πορτογαλία πολλές κλήσεις σε μικρή απόσταση χρεώνονται ως περιφερειακές κλήσεις. Για αυτό το λόγο, στην Πορτογαλία οι «τοπικές κλήσεις» αντιπροσωπεύουν μόνο το 7 % των εσόδων της Portugal Telecom.

(30) Δεδομένου ότι, λόγω τεχνικής προόδου στο δίκτυο, το κόστος εξαρτάται όλο και λιγότερο από τις αποστάσεις, ως αρχή τιμολόγησης λαμβάνεται ο γενικός κανόνας ότι οι τιμές πρέπει να αναπροσαρμοσθούν έτσι ώστε τα έσοδα να καλύπτουν τις δαπάνες, δηλαδή:

- τα έσοδα από τις συνδέσεις και τις μισθώσεις να καλύπτουν τις σταθερές δαπάνες (συν ένα σταθερό περιθώριο),

- τα έσοδα από τις τοπικές κλήσεις να καλύπτουν το κόστος των τοπικών κλήσεων (συν ένα σταθερό περιθώριο),

- τα έσοδα από τις υπεραστικές κλήσεις να καλύπτουν το κόστος των υπεραστικών κλήσεων (συν ένα σταθερό περιθώριο),

- τα έσοδα από τις διεθνείς κλήσεις να καλύπτουν το κόστος των διεθνών κλήσεων (συν ένα σταθερό περιθώριο).

Κατά συνέπεια, οι οργανισμοί τηλεπικοινωνιών αυξάνουν συνήθως τα τέλη διμηνιαίας μίσθωσης και των τοπικών κλήσεων (ή τουλάχιστον δεν τα μειώνουν) και μειώνουν τα τιμολόγια υπεραστικών κλήσεων. Φαίνεται πάντως, ότι, όπως αναφέρθηκε, τα τέλη τοπικών κλήσεων της Portugal Telecom είναι ήδη υψηλά σε σύγκριση με άλλα κράτη μέλη και για το λόγο αυτό η Portugal Telecom δεν θα μπορέσει να αντισταθμίσει τη μείωση των τελών των υπεραστικών και των διεθνών κλήσεων με αυξήσεις των τελών των τοπικών κλήσεων.

(31) Δεδομένης της ανάγκης να μην επηρεασθούν οι πόροι που απαιτούνται για την περαιτέρω αύξηση της πυκνότητας τηλεφώνων κατά τα επόμενα έτη, η συνέχιση της βαθμιαίας προσέγγισης που προβλέπεται από την πορτογαλική κυβέρνηση για τις περαιτέρω μειώσεις των τιμολογίων φαίνεται, επομένως, αιτιολογημένη, λαμβάνοντας υπόψη την επανισορρόπηση που έχει επιτευχθεί ήδη σήμερα και τη σταθερή δέσμευση να ολοκληρωθεί η διαδικασία μείωσης ήδη σήμερα και τη σταθερή δέσμευση να ολοκληρωθεί η διαδικασία μείωσης των τελών των υπεραστικών και των διεθνών κλήσεων μέχρι το έτος 2000.

β) Πυκνότητα τηλεφώνων

(32) Η Portugal Telecom πέτυχε μια από τις ταχύτερες αυξήσεις της πυκνότητας τηλεφώνων στην Κοινότητα κατά την τελευταία πενταετία (από 24 συνδρομητικές γραμμές ανά 100 κατοίκους το 1991, σε 37 το 1995). Σήμερα, η Portugal Telecom εξακολουθεί να έχει, εντούτοις, τη δεύτερη χαμηλότερη πυκνότητα τηλεφώνων στην Κοινότητα (μετά την Ιρλανδία). Η Πορτογαλία υποστηρίζει ότι το 26 % των πορτογαλικών οικογενειών εξακολουθούν να μη διαθέτουν τηλέφωνο και ότι αυτό οφείλεται, κυρίως, στην ανάγκη περαιτέρω επέκτασης του δικτύου.

(33) Σε ορισμένες παρατηρήσεις τονίζεται ορθά ότι ο ανταγωνισμός θα είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση της πυκνότητας τηλεφώνων. Πάντως, θα μπορούσε κανείς να υποθέσει ότι, σε πρώτο στάδιο, οι νεοεισερχόμενοι στην αγορά θα επικεντρώσουν το ενδιαφέρον τους κυρίως σε μεγάλους χρήστες για να εξασφαλίσουν ικανοποιητική αποδοτικότητα προτού αρχίσουν να στοχεύουν σε νέους χρήστες. Το επιχείρημα των πορτογαλικών αρχών ότι, επιτρέποντας στην Portugal Telecom να εξακολουθήσει τα αναπτυξιακά της προγράμματα για την περαιτέρω αύξηση της πυκνότητας τηλεφώνων, θα ωφεληθεί το κοινό, φαίνεται συνεπώς αποδεκτό, ακόμα και αν ο πρόσθετος χρόνος που δίδεται στην Portugal Telecom θα της επιτρέψει να ενισχύσει τη θέση της βελτιώνοντας την αποδοτικότητά της. Η βελτίωση αυτή θα ωφελήσει, σε ορισμένο βαθμό, και τους μελλοντικούς νεοεισερχόμενους φορείς διότι, όσο περισσότεροι χρήστες έχουν συνδεθεί σε δημόσια τηλεπικοινωνιακά δίκτυα, τόσο περισσότερες κλήσεις θα γίνονται μέσω του καθιερωμένου οργανισμού και μέσω των νεοεισερχομένων.

(34) Πράγματι, τα στοιχεία που παρείχαν οι πορτογαλικές αρχές δείχνουν επίσης ότι, μολονότι η πυκνότητα τηλεφώνων στην Πορτογαλία εξακολουθεί να παραμένει χαμηλή, η ζήτηση είναι επίσης περιορισμένη. Φαίνεται, για παράδειγμα, ότι ο μέσος χρόνος αναμονής για τη σύνδεση στο τηλεφωνικό δίκτυο έχει μειωθεί εντυπωσιακά, δηλαδή από δέκα μήνες το 1989, σε μόνο οκτώ ημέρες το 1995.

(35) Η ανάγκη αύξησης της πυκνότητας τηλεφώνων μπορεί επομένως να αιτιολογήσει, για περιορισμένο χρονικό διάστημα, τη συνέχιση του υφιστάμενου αποκλειστικού προνομίου της Portugal Telecom. Η μείωση της ετήσιου ρυθμού αύξησης της πυκνότητας τηλεφώνων (από 14,5 % το 1990 σε 5 % το 1995) δείχνει ότι, λόγω ενός συνδυασμού, μεταξύ άλλων δημογραφικών (16) και οικονομικών, παραγόντων ειδικών για την Πορτογαλία (και ιδίως, του χαμηλού πορτογαλικού ΑΕΠ που αντανακλάται στα χαμηλότερα, κατά μέσο όρο, έξοδα ανά τηλεφωνική γραμμή, 560 Ecu ανά συνδρομητική γραμμή κατά το 1995, έναντι 605 στο Ηνωμένο Βασίλειο), δεν υπάρχει σήμερα σημαντική ζήτηση για άλλες τηλεφωνικές γραμμές σε κατοικίες. Η περαιτέρω ανάπτυξη της αγοράς εξαρτάται, συνεπώς, από τη μείωση των τελών καθώς επίσης και από την προσφορά νέων υπηρεσιών και από την αύξηση των πελατών μεταξύ των επιχειρήσεων, που μπορεί να επιταχυνθεί καλύτερα από την εισαγωγή του ανταγωνισμού και, επομένως, δεν θα δικαιολογούσαν καμία πρόσθετη μεταβατική περίοδο.

Ανάπτυξη του εμπορίου

(36) Μολονότι η χρήση παρέκκλισης στην Πορτογαλία θα αποκλείσει τις πορτογαλικές αγορές τηλεπικοινωνιών για δύο έτη, οι αρνητικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη του εμπορίου στην Κοινότητα θα μειωθούν λόγω:

- Του περιορισμένου μεγέθους της πορτογαλικής αγοράς τηλεπικοινωνιών σε σύγκριση με την κοινοτική αγορά. Πράγματι, αναμένεται ότι από την 1η Ιανουαρίου 1998 θα πραγματοποιηθούν μαζικές επενδύσεις στα περισσότερο αναπτυγμένα κράτη μέλη, όπως η Γερμανία, οι Κάτω Χώρες και η Γαλλία όπου θα πρέπει να αναμένεται μεγαλύτερη απόδοση των επενδύσεων.

- Της διάρκειας της αιτουμένης παρέκκλισης: η εγκατάσταση νέων φορέων εκμετάλλευσης δημόσιας τηλεφωνίας απαιτεί προετοιμασία πολλών μηνών. Οι αρνητικές επιπτώσεις στους δυνητικούς επενδυτές από μια πρόσθετη μεταβατική περίοδο 24 μηνών θα είναι περιορισμένες, εφόσον εν τω μεταξύ θα μπορέσουν ήδη να προγραμματίσουν επενδύσεις ώστε να είναι έτοιμοι πριν από την 1η Ιανουαρίου 2000.

(37) Οι επιπτώσεις αυτές θα μειωθούν περαιτέρω με τις ακόλουθες προϋποθέσεις:

- Εφόσον, η Portugal Telecom δεν επεκτείνει τη λειτουργία της σε κράτη μέλη τα οποία έχουν ελευθερώσει τις αγορές τους. Εάν συνέβαινε αυτό, η παρέκκλιση που θα επέτρεπε στην Portugal Telecom να διατηρήσει υψηλότερες τιμές στην εσωτερική της αγορά θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί όχι μόνο για να επιτευχθούν οι αναγκαίες αναδιαρθρώσεις αλλά και για τη σταυροειδή επιδότηση δραστηριοτήτων σε ξένες αγορές. Τούτο θα προκαλούσε προφανώς στρέβλωση του ανταγωνισμού εις βάρος των καθιερωμένων φορέων και των άλλων νεοεισερχομένων στα σχετικά κράτη μέλη και θα ήταν εις βάρος του κοινοτικού συμφέροντος.

- Εφόσον η άρση των περιορισμών σχετικά με τη χρήση ιδιόκτητης/εναλλακτικής υποδομής εφαρμοσθεί από 1ης Ιουλίου 1997, όπως αναφέρεται κατωτέρω. Τούτο θα επέτρεπε σε δυνητικούς νεοεισερχόμενους φορείς να λειτουργήσουν και να παρέχουν ήδη ελευθερωμένες τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες στα εν λόγω δίκτυα από αυτή την ημερομηνία εν όψει του πλήρους ανοίγματος στον ανταγωνισμό και, ιδίως, να παρέχουν υπηρεσίες φωνητικής τηλεφωνίας σε δίκτυα εταιρειών ή και σε κλειστές ομάδες χρηστών μέσω των υποδομών αυτών.

- Εφόσον εφαρμοσθούν πλήρως οι διατάξεις της οδηγίας 90/388/ΕΟΚ, που δεν εμπίπτουν στην παρούσα παρέκκλιση και ιδίως η κατάργηση των υφισταμένων συμπληρωματικών αδειών προκειμένου να επιτραπεί σε φορείς παροχής ελευθερωμένων υπηρεσιών, όπως φορείς παροχής φωνητικών υπηρεσιών σε κλειστές ομάδες χρηστών να αρχίσουν τη λειτουργία των υπηρεσιών τους με βάση μόνο μία δήλωση.

- Εφόσον, με την επιφύλαξη εκτίμησης των επιπτώσεων που προβλέπεται στο άρθρο 2 παράγραφος 3 της οδηγίας 95/51/ΕΚ της Επιτροπής (17), η διαχείριση βραχυπρόθεσμα της TV Cabo από την Portugal Telecom θα γίνεται με ίσους όρους από απόψεως ανταγωνισμού, εφόσον παραμένει στον όμιλο της Portugal Telecom.

Συμπέρασμα

(38) Με βάση την ανωτέρω εκτίμηση η Επιτροπή θεωρεί ότι η ανάπτυξη του εμπορίου που θα προκληθεί από τη χορήγηση στην Πορτογαλία πρόσθετης μεταβατικής περιόδου έως την 1η Ιανουαρίου 2000 όσον αφορά την κατάργηση των αποκλειστικών δικαιωμάτων που σήμερα έχουν παραχωρηθεί στην Portugal Telecom για την παροχή φωνητικής τηλεφωνίας και υποδομών δημοσίου δικτύου, αντί της 1ης Ιανουαρίου 1998 δυνάμει του άρθρου 2 παράγραφος 2 της οδηγίας 90/388/ΕΟΚ, δεν επηρεάζει σε βαθμό αντιβαίνοντα στο κοινοτικό συμφέρον, εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις που αναφέρθηκαν ανωτέρω.

IV. Αίτηση χορήγησης πρόσθετης μεταβατικής περιόδου όσον αφορά την άμεση άρση των περιορισμών στην παροχή τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών που έχουν ήδη ελευθερωθεί με ιδιόκτητη και με εναλλακτική υποδομή

Εκτίμηση των επιπτώσεων από την άμεση κατάργηση των περιορισμών

Επιχειρήματα της Δημοκρατίας της Πορτογαλίας

(39) Η Πορτογαλία ζήτησε παρέκκλιση με την αιτιολογία ότι λόγω ενός συνδυασμού, μεταξύ άλλων, δημογραφικών και οικονομικών παραγόντων (και ιδίως του χαμηλού πορτογαλικού ΑΕΠ που αντανακλάται σε χαμηλές δαπάνες κατά μέσο όρο ανά συνδρομητική γραμμή) υφίσταται μικρή δυνατότητα αύξησης του μεγέθους της αγοράς των ελευθερωμένων υπηρεσιών.

(40) Σήμερα η Portugal Telecom αντλεί περισσότερα από 23 δισεκατομμύρια πορτογαλικά εσκούδα από την παροχή μισθωμένων κυκλωμάτων (περίπου το 6 % του κύκλου εργασιών της). Οι πορτογαλικές αρχές υποστηρίζουν (18) ότι η κατάργηση των περιορισμών στη χρήση εναλλακτικής υποδομής πριν από την 1η Ιουλίου 1999 θα προκαλούσε στην Portugal Telecom απώλεια περίπου 4 δισεκατομμυρίων πορτογαλικών εσκούδων το χρόνο μέχρι το 2000 (δηλαδή περίπου 1,0 % του κύκλου εργασιών της) που οφείλεται στην αντικατάσταση από τους φορείς παροχής ελευθερωμένων υπηρεσιών (κυρίως υπεραστική «διασύνδεση») των μισθωμένων κυκλωμάτων με εναλλακτική υποδομή. Σύμφωνα με τις πορτογαλικές παρατηρήσεις, εάν, εναλλακτικά, η Portugal Telecom μείωνε ουσιαστικά την τιμή των μισθωμένων κυκλωμάτων για να διατηρήσει το μερίδιο αγοράς στο 80 % κατ' εκτίμηση, τότε η Πορτογαλία θα είχε απώλεια συνολικών εσόδων ύψους 24 δισεκατομμυρίων πορτογαλικών εσκούδων μέχρι το 2000.

Εκτίμηση της Επιτροπής

(41) Αυτό το επιχείρημα δεν μπορεί να γίνει πλήρως αποδεκτό, Είναι γεγονός ότι η Portugal Telecom με βάση το αποκλειστικό δικαίωμα να παρέχει δικτυακή υποδομή, έχει εξασφαλισμένα έσοδα από την παροχή μισθωμένων γραμμών σε τελικούς χρήστες και σε παρέχοντες απελευθερωμένες τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες. Πάντως, η οδηγία 92/44/ΕΟΚ απαιτεί, ότι τα τιμολόγια των μισθωμένων γραμμών θα πρέπει να βασίζονται στο κόστος. Δεδομένης της υποχρέωσης αυτής και λαμβανομένου υπόψη ότι τα κράτη μέλη θα πρέπει να συμμορφωθούν με την εν λόγω υποχρέωση, η απελευθέρωση της εναλλακτικής προσφοράς δεν αναμένεται να μεταβάλει ουσιαστικά τη θέση των οργανισμών τηλεπικοινωνιών στην αγορά σχετικά με τον τομέα αυτό.

(42) Είναι γεγονός ότι στην Πορτογαλία δεν έχει γίνει ακόμη πλήρης αναπροσαρμογή των τιμολογίων μισθωμένων γραμμών. Πάντως, γρήγορα θα μπορούσαν να εφαρμοσθούν δοκιμαστικά τιμολόγια που βασίζονται στο κόστος, προκειμένου να αποφευχθεί η απώλεια εσόδων της Portugal Telecom από δυνητικούς φορείς παροχής εναλλακτικής υποδομής, καθόσον οι πελάτες θα προτιμούσαν να διαφοροποιήσουν τους προμηθευτές τους. Οι εν λόγω μειώσεις τελών δεν θα είχαν τόσο σημαντικές επιπτώσεις για την Portugal Telecom όσο υποστηρίζουν οι πορτογαλικές αρχές, για τους ακόλουθους λόγους:

- Η αγορά απελευθερωμένων υπηρεσιών (οι φωνητικές υπηρεσίες για κλειστές ομάδες χρηστών ελευθερώθηκε μόλις το 1996) είναι μια μακροπρόθεσμα αναπτυσσόμενη αγορά μολονότι αναγνωρίζεται ότι η ανάπτυξη αυτή βραχυπρόθεσμα ενδέχεται να γίνεται με βραδύτερο ρυθμό στην Πορτογαλία απ' ό,τι στα άλλα κράτη μέλη. Ακόμη και με μειωμένα τιμολόγια, οι απώλειες θα μπορούσαν να αντισταθμιστούν από την αύξηση της ζήτησης μισθωμένων κυκλωμάτων σε εύλογο χρονικό διάστημα.

- Επιπλέον, ένα πλήρως χωριστό βασικό δίκτυο περικλείει ουσιαστικούς κινδύνους (όπως στην περίπτωση της ανεπάρκειάς του). Επομένως, οι φορείς εκμετάλλευσης, εν πάση περιπτώσει, θα συνέχιζαν να χρησιμοποιούν την Portugal Telecom ή γραμμές τρίτων, ως «εφεδρική» χωρητικότητα που θα τους επέτρεπε να διατηρήσουν την παροχή της υπηρεσίας τους σε περίπτωση ανεπάρκειας του δικτύου τους.

- Η μείωση του κύκλου εργασιών δεν συνεπάγεται μείωση του συνολικού κέρδους, δεδομένου ότι η Portugal Telecom θα εξοικονομούσε τις σχετικές δαπάνες για την παροχή μισθωμένων γραμμών.

- Άλλες εταιρείες μέσα στον όμιλο της Portugal Telecom, παρέχοντας τη δική τους υποδομή θα αύξαναν αναλόγως, τα δικά τους περιθώρια κέρδους και, στους ενοποιημένους λογαριασμούς του ομίλου της Portugal Telecom, θα αντιστάθμιζαν τυχόν αρνητικές επιπτώσεις από την κατάργηση των περιορισμών που τις αφορούν.

Τέλος, η Portugal Telecom δεν λαμβάνει υπόψη τα έσοδα που θα εισπράξει από ανταγωνιστές της για την παροχή σε αυτούς υπηρεσιών διασύνδεσης. Συνήθως, οι δαπάνες διασύνδεσης αποτελούν το υψηλότερο επιμέρους κόστος για τους νεοεισερχόμενους φορείς της αγοράς. Συνεπώς, η κατάργηση των περιορισμών στη χρήση εναλλακτικής υποδομής στην ουσία όχι μόνο δεν θα μειώσει αλλά, αντιθέτως, σε εύλογο χρονικό διάστημα θα αυξήσει τα έσοδα.

Ανάπτυξη του εμπορίου

(43) Λόγω του μονοπωλίου της στην παροχή δημοσίων τηλεπικοινωνιακών υποδομών η Portugal Telecom αποτελεί για τους φορείς παροχής απελευθερωμένων υπηρεσιών τον μόνο προμηθευτή μισθωμένων γραμμών και διασύνδεσης. Καθορίζει έτσι, σε μεγάλο βαθμό, το κόστος των ανταγωνιστών της στον τομέα των απελευθερωμένων υπηρεσιών. Τούτο αποδεικνύεται, μεταξύ άλλων, από τα ανωτέρω αναφερθέντα ισχύοντα υψηλά τιμολόγια μισθωμένων γραμμών, τα οποία καθιστούν την παροχή ορισμένων ελευθερωμένων υπηρεσιών μη αποδοτική. Επιπλέον, η γνώση των δαπανών των ανταγωνιστών που ενδέχεται να έχει η Portugal Telecom, θα επηρεάζει σε συνεχώς μεγαλύτερο βαθμό το εμπόριο, διότι ο δημόσιος φορέας εκμετάλλευσης της Πορτογαλίας θα αναπτύξει ακόμα περισσότερο τη δική του προσφορά ελευθερωμένων υπηρεσιών, μολονότι η ανάπτυξη αυτή ενδέχεται βραχυπρόθεσμα να πραγματοποιείται με βραδύ ρυθμό. Ενώ η Portugal Telecom θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τη δική της υποδομή για να παρέχει τέτοιες υπηρεσίες, οι ανταγωνιστές της που θα παρείχαν ελευθερωμένες υπηρεσίες σε παγκόσμιο επίπεδο, όπως υπηρεσίες ιδεατού φωνητικού δικτύου (VPN) ή φωνητικές υπηρεσίες σε κλειστές ομάδες χρηστών, θα ήταν υποχρεωμένοι να βασίζονται αποκλειστικά σε κυκλώματα μισθωμένα από το φορέα εκμετάλλευσης με τον οποίο ευρίσκονται σε ανταγωνισμό. Η εν λόγω κατάσταση θα μπορούσε να επιδεινωθεί διότι, σύμφωνα με ορισμένες παρατηρήσεις, οι λογαριασμοί της Portugal Telecom δεν διαθέτουν σήμερα επαρκή διαφάνεια ώστε να επιτρέπουν ικανοποιητικό διαχωρισμό των δραστηριοτήτων της μεταξύ του τομέα που κατέχει το μονοπώλιο και του απελευθερωμένου τομέα. Επιπλέον δεν υπάρχει διαρθρωτικός διαχωρισμός που να αποτρέπει το προσωπικό του τομέα υποδομής της Portugal Telecom να παρέχει πληροφορίες στους συναδέλφους του τομέα που παρέχει ελευθερωμένες υπηρεσίες.

Συμπέρασμα

(44) Λαμβάνοντας υπόψη την υφιστάμενη υποχρέωση δυνάμει της οδηγίας 92/44/ΕΟΚ για την εφαρμογή της παροχής ανοικτών δικτύων στις μισθωμένες γραμμές που απαιτεί τα τέλη μισθωμένων γραμμών να βασίζονται στο κόστος, δεν θα μπορούσε να δικαιολογηθεί μια μακροχρόνια πρόσθετη μεταβατική περίοδος. Πάντως, δεδομένης της μικρής αγοραστικής δύναμης του πορτογάλου χρήστη, φαίνεται πιθανό ότι τυχόν ανάπτυξη της αγοράς ήδη απευλευθερωμένων υπηρεσιών θα γίνει βραχυπρόθεσμα με σχετικά βραδύ ρυθμό. Η άμεση άρση των περιορισμών στην παροχή ιδιόκτητης ή εναλλακτικής υποδομής θα έχει, βραχυπρόθεσμα, επιπτώσεις στα έσοδα της Portugal Telecom που μαζί με την αναπροσαρμογή των τιμολογίων φωνητικής τηλεφωνίας, ενδέχεται να έχει δυσμενείς επιπτώσεις στην ανάπτυξη του δικτύου και στην παροχή καθολικής υπηρεσίας.

(45) Για αυτό το λόγο, η Επιτροπή θεωρεί ότι η ανάπτυξη του εμπορίου δεν θα επηρεασθεί από τη χορήγηση στην Πορτογαλία πρόσθετης μεταβατικής περιόδου όσον αφορά την ελευθέρωση των εναλλακτικών υποδομών σε βαθμό ώστε να αντίκειται στο κοινοτικό συμφέρον, εφόσον η ανωτέρω περίοδος δεν εκτείνεται πέραν της 1ης Ιουλίου 1997,

ΕΞΕΔΩΣΕ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΑ ΑΠΟΦΑΣΗ:

Άρθρο 1

Η Πορτογαλία μπορεί να αναβάλει έως την 1η Ιανουαρίου 1999 την άρση των περιορισμών στην άμεση διασύνδεση των δικτύων κινητών επικοινωνιών με δίκτυα του εξωτερικού. Κοινοποιεί στην Επιτροπή πριν από την ανωτέρω ημερομηνία τα νομοθετικά μέτρα που έλαβε για την εφαρμογή του άρθρου 3δ της οδηγίας 90/388/ΕΟΚ.

Άρθρο 2

Η Πορτογαλία δεν μπορεί να αναβάλει την άρση των περιορισμών στους φορείς εκμετάλλευσης των συστημάτων κινητών και προσωπικών επικοινωνιών που προβλέπεται από το άρθρο 3γ της οδηγίας 90/388/ΕΟΚ, όσον αφορά:

α) τη δημιουργία δικής τους υποδομής 7

β) τη χρήση υποδομών που παρέχουν τρίτοι και

γ) την από κοινού χρήση δικτύων, λοιπών εγκαταστάσεων και θέσεων.

Οι πορτογαλικές αρχές ενημερώνουν την Επιτροπή για τις χορηγηθείσες εγκρίσεις και τις καθορισθείσες συχνότητες - ύστερα από σχετική αίτηση - στους φορείς εκμετάλλευσης κινητής τηλεφωνίας που επιθυμούν να δημιουργήσουν τη δική τους υποδομή και στους ιδιοκτήτες άλλης τηλεπικοινωνιακής υποδομής που επιθυμούν να εκμισθώσουν χωρητικότητα σε φορείς εκμετάλλευσης κινητής τηλεφωνίας.

Άρθρο 3

Η Πορτογαλία μπορεί να αναβάλει μέχρι την 1η Ιανουαρίου 2000 την κατάργηση των αποκλειστικών δικαιωμάτων που έχουν χορηγηθεί στην Portugal Telecom όσον αφορά την παροχή υπηρεσιών φωνητικής τηλεφωνίας και την εγκατάσταση και παροχή δημοσίων τηλεπικοινωνιακών δικτύων, εφόσον τηρηθούν οι ακόλουθες προϋποθέσεις σύμφωνα με το ακόλουθο χρονοδιάγραμμα:

- Το αργότερο την 1η Ιουλίου 1997 αντί της 1ης Ιουλίου 1996: κοινοποίηση στην Επιτροπή όλων των αναγκαίων μέτρων για την άρση των περιορισμών στην παροχή των τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών που έχουν ήδη ελευθερωθεί:

α) με δίκτυα που εγκαθιστά ο φορέας παροχής των τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών 7

β) με υποδομές που παρέχουν τρίτοι και

γ) με την από κοινού χρήση δικτύων, λοιπών εγκαταστάσεων και θέσεων.

- Το αργότερο την 12η Νοεμβρίου 1997 αντί της 11ης Ιανουαρίου 1997: κοινοποίηση στην Επιτροπή όλων των αναγκαίων νομοθετικών τροποποιήσεων για την εισαγωγή πλήρους ανταγωνισμού έως την 1η Ιανουαρίου 2000, συμπεριλαμβανομένων προτάσεων για τη χρηματοδότηση της καθολικής υπηρεσίας.

- Το αργότερο την 1η Ιανουαρίου 1999 αντί της 1ης Ιανουαρίου 1997: κοινοποίηση στην Επιτροπή των σχεδίων αδειών στους φορείς παροχής φωνητικής τηλεφωνίας ή/και των σχετικών δικτύων.

- Το αργότερο την 1η Ιουλίου 1999 αντί της 1ης Ιουλίου 1997: δημοσίευση των όρων για τη χορήγηση αδειών για όλες τις υπηρεσίες και, κατά περίπτωση, των τιμολογίων διασύνδεσης, σύμφωνα, και στις δύο περιπτώσεις, με τις σχετικές κοινοτικές οδηγίες.

- Το αργότερο την 1η Ιανουαρίου 2000 αντί της 1ης Ιανουαρίου 1998: χορήγηση των αδειών και τροποποίηση των υφισταμένων αδειών ώστε να εξασφαλισθεί η παροχή των υπηρεσιών φωνητικής τηλεφωνίας σε συνθήκες ανταγωνισμού.

Άρθρο 4

Η κυβέρνηση της Πορτογαλίας μπορεί να αναβάλει έως την 1η Ιουλίου 1997 την άρση των περιορισμών στην παροχή τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών που έχουν ήδη ελευθερωθεί:

α) με δίκτυα που εγκαθιστά ο φορέας παροχής των τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών 7

β) με υποδομές που παρέχουν τρίτοι και

γ) με την από κοινού χρήση δικτύων, λοιπών εγκαταστάσεων και θέσεων.

Η Πορτογαλία ενημερώνει την Επιτροπή το αργότερο την 1η Ιουλίου 1997 αντί της 1ης Ιουλίου 1996, σχετικά με όλα τα μέτρα που έλαβε για την άρση των εν λόγω περιορισμών.

Άρθρο 5

Η παρούσα απόφαση απευθύνεται στη Δημοκρατία της Πορτογαλίας.

Βρυξέλλες, 12 Φεβρουαρίου 1997.

Για την Επιτροπή

Karel VAN MIERT

Μέλος της Επιτροπής

(1) ΕΕ αριθ. L 192 της 24. 7. 1990, σ. 10.

(2) ΕΕ αριθ. L 74 της 22. 3. 1996, σ. 13.

(3) ΕΕ αριθ. L 20 της 26. 1. 1996, σ. 59.

(4) ΕΕ αριθ. C 189 της 29. 6. 1996, σ. 9, και ΕΕ αριθ. C 260 της 7. 9. 1996, σ. 3.

(5) ΕΕ αριθ. L 268 της 19. 10. 1994, σ. 15.

(6) Στους φορείς εκμετάλλευσης GSM προσφέρεται έκπτωση 16,4 πορτογαλικά εσκούδα το λεπτό (ανεξαρτήτως του τόπου της κλήσης).

(7) ΕΕ αριθ. L 165 της 19. 5. 1992, σ. 27.

(8) DR Ι Sιrie Α αριθ. 39/95 της 15ης Φεβρουαρίου 1995 όπως τροποποιήθηκε από το DR Ι Sιrie Α αριθ. 50/95 της 28ης Φεβρουαρίου 1995.

(9) Όπως διευκρινίζεται στον ορισμό της καθολικής υπηρεσίας στο άρθρο 1 στοιχείο ο) της σύμβασης για την παραχώρηση δημόσιας υπηρεσίας τηλεπικοινωνιών στην Portugal Telecom.

(10) Διαφημιστικό φυλλάδιο της Portugal Telecom, Μάϊος 1996, σ. 76.

(11) Η υπόθεση αυτή βασίζεται στον μέσο όρο των «μεριδίων λογιστικών τιμών» που εφαρμόζει η British Telecom στις διεθνείς κλήσεις (δηλαδή 35 πορτογαλικά εσκούδα το λεπτό). Αν ο φορέας εκμετάλλευσης κινητής τηλεφωνίας μετακυλίει 75 % της οικονομίας που επιτυγχάνει στον τελικό καταναλωτή, η τιμή που θα επέβαλε στον τελικό χρήστη αυτή θα ήταν 115 πορτογαλικά εσκούδα το λεπτό (επιστολή της 30ής Ιουλίου 1996, σ. 9).

(12) Πράσινη Βίβλος για την ελευθέρωση της τηλεπικοινωνιακής υποδομής και των δικτύων καλωδιακής τηλεόρασης - Μέρος Πρώτο - Αρχές και χρονοδιάγραμμα [COM (94)440 τελικό της 25. 10. 1994].

(13) Επιστολή της 30ής Ιουλίου 1996, σ. 5.

(14) Μελέτη τιμολόγησης που εκπονήθηκε για την Επιτροπή, ΓΔ ΧΙΙΙ.

(15) Δεν ενδείκνυται απ' ευθείας σύγκριση των τιμολογίων τηλεφωνίας της Portugal Telecom με τον κοινοτικό μέσο όρο (που δεν αποτελεί σταθμισμένο μέσο όρο), δεδομένου ότι η διάρθρωση των τιμολογίων των 15 οργανισμών τηλεπικοινωνιών της Κοινότητας διαφέρει πολύ μεταξύ τους και δεδομένου ότι, επιπλέον, ευρίσκονται στο μέσο της διαδικασίας αναθεώρησης των τιμολογίων. Σύγκριση με τη British Telecom πραγματοποιήθηκε επίσης στην απόφαση της Επιτροπής της 27ης Νοεμβρίου 1996 σχετικά με την Ιρλανδία.

(16) Το μέγεθος του νοικοκυριού στην Πορτογαλία είναι 2,9 άτομα, δηλαδή μεγαλύτερο από το αντίστοιχο σε όλα τα άλλα κράτη μέλη της ΕΕ εκτός από την Ιρλανδία και την Ισπανία (ο κοινοτικός μέσος όρος είναι 2,6). Αυτό μειώνει το ενδεχόμενο αύξησης της πυκνότητας τηλεφώνων στις κατοικίες.

(17) ΕΕ αριθ. L 256 της 26. 10. 1995, σ. 49.

(18) Συμπληρωματικά σχόλια της 3ης Ιανουαρίου 1997.