*****

ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

της 21ης Φεβρουαρίου 1990

για την προστασία του πληθυσμού από την έκθεση στο ραδόνιο μέσα στα κτίρια

(90/143/Ευρατόμ)

Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ,

Έχοντας υπόψη:

τη συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας, και ιδίως το άρθρο 33 παράγραφος 2,

Μετά από διαβούλευση με την ομάδα εμπειρογνωμόνων που ορίζονται από την επιστημονική και τεχνική επιτροπή, σύμφωνα με το άρθρο 31 της συνθήκης,

Εκτιμώντας ότι:

Ι

Πολλά κράτη μέλη αντιλαμβάνονται ολοένα και περισσότερο τους κινδύνους από την έκθεση του πληθυσμού στο ραδόνιο μέσα στα κτίρια. Ορισμένα κράτη έχουν ήδη χαράξει ή σχεδιάζουν πολιτικές ελέγχου των δόσεων.

Είναι καθήκον της Επιτροπής να εναρμονίζει τις διατάξεις των κρατών μελών που αφορούν την εφαρμογή των βασικών κανόνων ασφαλείας για την προστασία της υγείας του πληθυσμού από τους κινδύνους που πηγάζουν από την ιονίζουσα ακτινοβολία.

Η Επιτροπή, συνεπώς, ζήτησε από την ομάδα εμπειρογνωμόνων που συγκροτήθηκε σύμφωνα με το άρθρο 31 της συνθήκης, να εξετάσει το πρόβλημα και να υποβάλει προτάσεις για την ανάληψη κατάλληλης δράσης.

Η προαναφερθείσα ομάδα υπέβαλε έκθεση στην Επιτροπή και η παρούσα σύσταση βασίζεται στην εν λόγω έκθεση.

Η σύσταση αυτή δεν πρόκειται να θίξει τις έρευνες που διεξάγει η Επιτροπή για την επίλυση του συνόλου των προβλημάτων που προκύπτουν από τη ρύπανση σε εσωτερικούς χώρους.

ΙΙ

Το ραδόνιο είναι ένα ραδιενεργό αέριο που ευρίσκεται σε φυσική κατάσταση, σημαντικότερο ισότοπο του οποίου είναι το ραδόνιο-222 με χρόνο υποδιπλασιασμού 3,82 ημέρες. Αποτελεί στοιχείο της ραδιενεργού σειράς του ουρανίου-238 και η παρουσία του στο περιβάλλον συνδέεται κυρίως με τις ιχνοποσότητες στα πετρώματα και στα εδάφη του μητρικού πυρήνα, του ραδίου-226. Ο κύριος συντελεστής για τη συγκέντρωση ραδονίου μέσα στις κατοικίες είναι το αέριο του εδάφους που μπορεί να εισέλθει στην ατμόσφαιρα των κτιρίων δια μέσου των δαπέδων λόγω ροής που οφείλεται στην πίεση ή στη συγκέντρωση· στις περισσότερες χώρες, εκτός από ειδικές περιπτώσεις, η συμμετοχή των οικοδομικών υλικών είναι συνήθως μικρότερης συγκριτικά σημασίας.

Πρόσφατες έρευνες στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Κοινότητας έδειξαν μέσες συγκεντρώσεις 20 έως 50 BQ/m3 μέσα στα κτίρια, ενώ οι τυπικές εξωτερικές τιμές ήταν μία τάξη μεγέθους μικρότερες. Συγκριτικά με άλλες μορφές φυσικής ακτινοβολίας, το κύριο χαρακτηριστικό των επιπέδων σε εσωτερικούς χώρους είναι οι διακυμάνσεις τους· σε πολλές χώρες μερικές κατοικίες παρουσιάζουν επίπεδα ραδονίου μεγαλύτερα του μέσου όρου κατά μία τάξη μεγέθους.

Η δόση που λαμβάνεται κατά την εισπνοή αερίου ραδονίου είναι μικρή σε σχέση με εκείνη των βραχύβιων θυγατρικών ραδιενεργών των παραγώγων, δηλαδή από τα ισότοπα του πολωνίου, του μολύβδου και του βισμουθίου. Κατά την εισπνοή, οι πυρήνες αυτοί αποτίθενται σε επιφάνειες της ανθρώπινης αναπνευστικής οδού και οι πιο σημαντικές δόσεις προέρχονται από την ακτινοβόληση του βρογχικού επιθηλίου σε σωμάτια α. Το 1987 υπέβαλε την έκθεσή της πάνω στις δόσεις αυτές (1) μια ομάδα εργασίας της διεθνούς επιτροπής ακτινοπροστασίας (ICRP), που συγκροτήθηκε για να μελετήσει τον κίνδυνο πρόκλησης καρκίνου των πνευμόνων από την έκθεση στα θυγατρικά ραδιενεργά παράγωγα του ραδονίου μέσα στα κτίρια. Με βάση τα υπάρχοντα μοντέλα έκθεσης, συνάγεται ένας συντελεστής μετατροπής ίσος με 20 BQ/m3 περίπου για κάθε MSV ανά έτος μεταξύ του χρονικά σταθμισμένου μέσου όρου της ραδιενεργού συγκέντρωσης αερίου ραδονίου και του ετήσιου ισοδυνάμου της ενεργού δόσης για έκθεση του πληθυσμού μέσα στα κτίρια. Συνεπώς, οι τυπικές ετήσιες δόσεις μέσα σε κατοικίες στην Κοινότητα εντοπίζονται στο εύρος από 1,00 έως 2,5 MSV, ενώ ένα μικρό ποσοστό του πληθυσμού ορισμένων χωρών δέχεται περισσότερα από 20 MSV ανά έτος. Συγκριτικά, το τρέχον ετήσιο ανώτατο όριο δόσης για έκθεση του πληθυσμού σε ανθρωπογενή ακτινοβολία, όπως καθορίζεται στους βασικούς κανόνες ασφάλειας της Κοινότητας (2), είναι 5 MSV.

Η έκθεση στο ραδόνιο δεν είναι νέο φαινόμενο· επιδημιολογικές μελέτες σε διάφορες ομάδες ανθρακωρύχων που εκτέθηκαν σε υψηλές συγκεντρώσεις κατά την εργασία, έχουν αποκαλύψει μεγάλο αριθμό θανάτων από καρκίνο του πνεύμονα. Παρ' ότι προς το παρόν δεν υπάρχουν σαφείς αποδείξεις για τις επιπτώσεις που έχει η έκθεση σε ραδόνιο μέσα στα κτίρια στο ευρύτερο κοινό, με βάση τις διαθέσιμες ενδείξεις, φαίνεται φρόνιμο να προβεί η Επιτροπή σε συστάσεις για τον περιορισμό αυτής της έκθεσης όπως έχει πράγματι πράξει η ICRP (3).

Πρέπει να σημειωθεί ότι το ραδάνιο μέσα στα κτίρια μπορεί να ελεγχθεί κατά τη φυσική ή τη μηχανολογική έννοια. Επομένως η θέσπιση κριτηρίων ακτινολογικής ασφάλειας θα επέτρεπε την ανάπτυξη πρακτικών κατευθυντήριων γραμμών για διορθωτικές ενέργειες στα υφιστάμενα κτίρια. Για τα μελλοντικά κτίρια απαιτούνται προληπτικά μέτρα με βάση κατάλληλες προδιαγραφές σχεδιασμού και κατασκευής. Αυτή η προληπτική προσέγγιση δικαιολογεί την υιοθέτηση χαμηλότερου επιπέδου κατά το σχεδιασμό και το επίπεδο αναφοράς των διορθωτικών ενεργειών στα υφιστάμενα κτίρια.

Επιπλέον θα πρέπει να καθιερωθούν απλές μετρολογικές τεχνικές, ώστε να διασφαλιστεί ότι οι τιμές που λαμβάνονται από τις μετρήσεις ραδονίου μέσα στα κτίρια παρέχουν στοιχεία με την κατάλληλη ποιότητα και αξιοπιστία.

Για την προώθηση των ελέγχων της έκθεσης στο ροδάνιο μέσα στα κτίρια στην Κοινότητα, η ομάδα εμπειρογνωμόνων του άρθρου 31 συνέταξε λεπτομερείς οδηγίες που ενσωματώθηκαν στην παρούσα σύσταση και που βρίσκονται σε συμφωνία με την οδηγία της ICRP μπορούν δε να υλοποιηθούν στην πράξη.

Τέλος, πρέπει να επισημανθεί ότι λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του προβλήματος είναι αναγκαία η σωστή πληροφόρηση του κοινού, τόσο για να βελτιωθούν οι δυνατότητες ελέγχου της έκθεσης στις συγκεντρώσεις ραδονίου, όσο και για να διασφαλισθεί η θετική ανταπόκριση του κοινού,

ΣΥΝΙΣΤΑ ΤΑ ΑΚΟΛΟΥΘΑ:

1. Πρέπει να καθιερωθεί ένα κατάλληλο σύστημα για τον περιορισμό οποιασδήποτε έκθεσης στις συγκεντρώσεις ραδονίου μέσα στα κτίρια. Το σύστημα αυτό θα πρέπει να δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην παροχή καταλλήλων πληροφοριών και την ανταπόκριση στις ανησυχίες του κοινού.

2. Για τα υπάρχοντα κτίρια:

α) πρέπει να χρησιμοποιηθεί ένα επίπεδο αναφοράς για την ανάληψη διορθωτικής δράσης η υπέρβαση του οποίου θα πρέπει να αποτελέσει το έναυσμα για την εξέταση απλών αλλά αποτελεσματικών μέτρων, με στόχο τη μείωση του επιπέδου του ραδονίου·

β) το επίπεδο αναφοράς πρέπει να είναι το ισοδύναμο ενεργού δόσης ίσης με 20 MSV ανά έτος, που για πρακτικούς λόγους μπορεί να θεωρηθεί ως ισοδύναμο με μέση ετήσια συγκέντρωση αερίου ραδονίου 400 BQ/m3·

γ) για τον καθορισμό του επείγοντος χαρακτήρα της διορθωτικής δράσης θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ο βαθμός υπέρβασης αυτού του επιπέδου αναφοράς·

δ) όπου κρίνεται απαραίτητη η ανάληψη διορθωτικής δράσης, θα πρέπει να παρέχονται πληροφορίες στους ενδιαφερόμενους για το βαθμό έκθεσης και για τα διαθέσιμα μέτρα μείωσης του επιπέδου του ραδονίου.

3. Για τις μελλοντικές κατασκευές:

α) πρέπει να χρησιμοποιηθεί ένα επίπεδο μελέτης για να διευκολυνθούν οι αρμόδιες αρχές στη θέσπιση διατάξεων, προτύπων ή οικοδομικών κανονισμών για περιπτώσεις στις οποίες θα μπορούσε αλλιώς να παρατηρηθεί υπέρβαση του επιπέδου μελέτης·

β) το επίπεδο μελέτης πρέπει να είναι το ισοδύναμο ενεργού δόσης 10 MSV ανά έτος, που για πρακτικούς λόγους μπορεί να θεωρηθεί ως ισοδύναμο με μέση ετήσια συγκέντρωση αερίου ραδονίου 200 BQ/m3·

γ) οι συμμετέχοντες στην κατασκευή νέων κτιρίων θα ενημερώνονται, σε ό,τι τους αφορά, σχετικά με τα πιθανά επίπεδα έκθεσης σε ραδόνιο και τα προληπτικά μέτρα που μπορούν να ληφθούν.

4. Κατά τον καθορισμό διορθωτικών ή προληπτικών μέτρων, πρέπει να εφαρμόζονται οι αρχές τις βελτιστοποίησης, σύμφωνα με τους βασικούς κανόνες ασφάλειας της Κοινότητας (4).

5. Λόγω των ημερήσιων και εποχιακών διακυμάνσεων των επιπέδων ραδονίου μέσα στα κτίρια, οι αποφάσεις σχετικά με την ακτινοπροστασία πρέπει να βασίζονται, γενικά, στις ετήσια σταθμισμένες μετρήσεις του αερίου ραδονίου ή των θυγατρικών του πυρήνων, που να έχουν ληφθεί μέσω ολοκληρωμένων τεχνικών σε προσβεβλημένα κτίρια. Οι αρμόδιες αρχές πρέπει να εξασφαλίζουν την κατάλληλη ποιότητα και αξιοπιστία των μετρήσεων.

6. Θα πρέπει να τεθούν κριτήρια για τον καθορισμό περιφερειών, τόπων και δομικών χαρακτηριστικών που ενδέχεται να συνοδεύονται με υψηλά επίπεδα ραδονίου μέσα στα κτίρια. Για τον καθορισμό τέτοιων συνθηκών έκθεσης θα ήταν δυνατό να χρησιμοποιηθούν στοιχεία διερεύνησης των υποκείμενων παραμέτρων (π.χ. ραδιενέργεια στο έδαφος και στα οικοδομικά υλικά, διαπερατότητα του εδάφους κ.λπ.).

Η σύσταση αυτή απευθύνεται στα κράτη μέλη.

Βρυξέλλες, 21 Φεβρουαρίου 1990.

Για την Επιτροπή

Carlo RIPA DI MEANA

Μέλος της Επιτροπής

(1) Lung cancer risks indoor exposures to radon daughters. Annals of the ICRP, Vol. 17, No 1, 1987, Publication 50, Pergamon Press.

(2) Οδηγία 80/836/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 15ης Ιουλίου 1980 περί τροποποιήσεως των οδηγιών για τον καθορισμό των βασικών κανόνων προστασίας της υγείας του πληθυσμού και των εργαζομένων από τους κινδύνους που προκύπτουν από ιονίζουσες ακτινοβολίες. ΕΕ αριθ. L 246 της 17. 9. 1980, σ. 1.

(3) Αρχές για τον περιορισμό της έκθεσης του πληθυσμού σε φυσικές πηγές ακτινοβολίας. Χρονικά της ICRP, τόμος 14, αριθ. 1, 1984, Δημοσίευση 39, Pergamon Press.

(4) Ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με την εφαρμογή των οδηγιών του Συμβουλίου 80/836/Ευρατόμ της 15. 7. 1980 περί τροποποιήσεως των οδηγιών για τον καθορισμό των βασικών κανόνων προστασίας της υγείας του πληθυσμού και των εργαζομένων από τους κινδύνους που προκύπτουν από τις ιονίζουσες ακτινοβολίες και 84/467/Ευρατόμ της 3. 9. 1984 που τροποποιεί την οδηγία 80/836/Ευρατόμ (ΕΕ αριθ. C 347 της 31. 12. 1985, σ. 9).