ΟΔΗΓΙΑ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της 17ης Δεκεμβρίου 1973 περί προσεγγίσεως των νομοθεσιών των Κρατών μελών των αναφερομένων στις διατάξεις προστασίας των οχημάτων με κινητήρα κατά μιας μη επιτρεπομένης χρήσεως

ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ,

Έχοντας υπόψη:

τη συνθήκη περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητος, και ιδίως το άρθρο 100,

την πρόταση της Επιτροπής,

τη γνώμη της Συνελεύσεως(1),

τη γνώμη της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής(2),

Εκτιμώντας:

ότι οι τεχνικές προδιαγραφές τις οποίες πρέπει να πληρούν τα οχήματα με κινητήρα δυνάμει των εθνικών νομοθεσιών αφορούν, μεταξύ άλλων, τη διάταξη προστασίας κατά μιας μη επιτρεπομένης χρήσεως-

ότι οι προδιαγραφές αυτές διαφέρουν από το ένα Κράτος μέλος στο άλλο και ως εκ τούτου είναι ανάγκη όπως οι ίδιες προδιαγραφές θεσπισθούν από όλα τα Κράτη μέλη είτε συμπληρωματικά είτε σε αντικατάσταση των υπαρχουσών ρυθμίσεων, ιδίως για να αρχίσει για κάθε τύπο οχήματος, η διαδικασία εγκρίσεως ΕΟΚ που αποτελεί το αντικείμενο της οδηγίας του Συμβουλίου της 6ης Φεβρουαρίου 1970 περί προσεγγίσεως των νομοθεσιών των Κρατών μελών των αναφερομένων στην έγκριση των οχημάτων με κινητήρα και των ρυμουλκουμένων τους(3)-

ότι όσον αφορά τις τεχνικές προδιαγραφές, είναι σκόπιμο να ληφθούν υπόψη οι προδιαγραφές οι οποίες εθεσπίσθησαν από την Οικονομική Επιτροπή για την Ευρώπη του ΟΗΕ στον κανονισμό της αριθ. 18 ("ομοιόμορφες προδιαγραφές περί της επικυρώσεως των οχημάτων όσον αφορά την προστασία τους κατά μιας μη επιτρεπόμενης χρήσεως")(4) ο οποίος προσαρτάται στη σύμβαση της 20ής Μαρτίου 1958 περί θεσπίσεως ενιαίων προϋποθέσεων επικυρώσεως και αμοιβαίας αναγνωρίσεως της επικυρώσεως των εξοπλισμών και των εξαρτημάτων των οχημάτων με κινητήρα,

ΕΞΕΔΩΣΕ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΑ ΟΔΗΓΙΑ:

Άρθρο 1

Ως όχημα, κατά την έννοια της παρούσας οδηγίας, νοείται κάθε όχημα με κινητήρα που προορίζεται να κυκλοφορεί επί οδού μετά ή άνευ αμαξώματος, που έχει τουλάχιστον τέσσερις τροχούς και εκ κατασκευής μεγίστη ταχύτητα μεγαλυτέρα των 25 km/h, εξαιρουμένων των οχημάτων που μετακινούνται επί σιδηροτροχιών, των ελκυστήρων και των αγροτικών μηχανών, καθώς και των μηχανημάτων δημοσίων έργων.

Άρθρο 2

Τα Κράτη μέλη δεν δύνανται να αρνηθούν την έγκριση ΕΟΚ ούτε την έγκριση από εθνικής πλευράς ενός οχήματος για λόγους που αφορούν τη διάταξη προστασίας κατά μιας μη επιτρεπομένης χρήσεως, εφ' όσον το όχημα πληροί τις προδιαγραφές του παραρτήματος I.

Άρθρο 3

Τα Κράτη μέλη δεν δύνανται να αρνηθούν ή απαγορεύσουν την πώληση, την καταχώρηση στα μητρώα, την έναρξη κυκλοφορίας ή τη χρήση των οχημάτων για λόγους που αφορούν τη διάταξη προστασίας κατά μιας μη επιτρεπομένης χρήσεως, εφ' όσον το όχημα πληροί τις προδιαγραφές του παραρτήματος Ι.

Άρθρο 4

Το Κράτος μέλος το οποίο προέβη στην έγκριση ΕΟΚ, λαμβάνει τα αναγκαία μέτρα για να ενημερώνεται για κάθε τροποποίηση ενός εκ των στοιχείων ή ενός εκ των χαρακτηριστικών που αναφέρονται στο σημείο 2.2. του παραρτήματος Ι. Οι αρμόδιες αρχές αυτού του Κράτους μέλους εκτιμούν αν πρέπει να προβούν επί του τροποποιημένου οχήματος σε νέες δοκιμές συνοδευόμενες από ένα νέο πρακτικό. Στην περίπτωση που προκύπτει εκ των δοκιμών ότι οι προδιαγραφές της παρούσας οδηγίας δεν ετηρήθησαν, δεν επιτρέπεται η τροποποίηση.

Άρθρο 5

Οι τροποποιήσεις που είναι αναγκαίες για να προσαρμοσθούν στην τεχνολογική πρόοδο οι προδιαγραφές των παραρτημάτων Ι και ΙΙ, εκδίδονται σύμφωνα προς τη διαδικασία που προβλέπεται στο άρθρο 13 της οδηγίας του Συμβουλίου της 6ης Φεβρουαρίου 1970 περί προσεγγίσεως των νομοθεσιών των Κρατών μελών των αναφερομένων στην έγκριση των οχημάτων με κινητήρα και των ρυμουλκουμένων τους.

Άρθρο 6

1. Τα Κράτη μέλη θέτουν σε ισχύ τις διατάξεις που είναι αναγκαίες προκειμένου να συμμορφωθούν προς την παρούσα οδηγία, εντός προθεσμίας δεκαοκτώ μηνών από της κοινοποιήσεώς της, και ενημερώνουν επ' αυτού αμέσως την Επιτροπή.

2. Τα Κράτη μέλη γνωστοποιούν στην Επιτροπή το κείμενο των βασικών διατάξεων του εσωτερικού δικαίου που θεσπίζουν στον τομέα που διέπεται από την παρούσα οδηγία.

Άρθρο 7

Η παρούσα οδηγία απευθύνεται στα Κράτη μέλη.

Έγινε στις Βρυξέλλες, στις 17 Δεκεμβρίου 1973.

Για το Συμβούλιο

Ο Πρόεδρος

I. NORGAARD

(1) ΕΕ αριθ. Α 112 της 27. 10. 1972, σ. 16.

(2) ΕΕ αριθ. Α 60 της 26. 7. 1973, σ. 12.

(3) ΕΕ αριθ. Ν 42 της 23. 2. 1970, σ. 1.

(4) Έγγραφο ΕΟΚ Γενεύης E/ECE/324 - E/ECE/TRANS/505/Rev. Add. 17.

(1) ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I

ΥΠΑΡΞΗ, ΟΡΙΣΜΟΙ, ΑΙΤΗΣΗ ΕΓΚΡΙΣΕΩΣ ΕΟΚ, ΕΓΚΡΙΣΗ ΕΟΚ, ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΕΙΣ, ΕΙΔΙΚΕΣ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΕΙΣ 1. ΥΠΑΡΞΗ

Κάθε όχημα των κατηγοριών Μ1 και N1 (οριζομένων στο παράρτημα Ι της οδηγίας της 6ης Φεβρουαρίου 1970) πρέπει να είναι εφοδιασμένο με μία διάταξη προστασίας κατά μιας επιτρεπομένης χρήσεως. Ο εξοπλισμός δια της διατάξεως αυτής των οχημάτων των άλλων κατηγοριών είναι προαιρετικός.

2. ΟΡΙΣΜΟΙ

Κατά την έννοια της παρούσας οδηγίας νοείται:

(2.1)

2.2. ως "τύπος οχήματος", όσον αφορά την προστασία του κατά μιας μη επιτρεπομένης χρήσεως, μια κατηγορία οχημάτων με κινητήρα που δεν παρουσιάζουν μεταξύ τους βασικές διαφορές. Οι διαφορές αυτές δύνανται να αφορούν τα ακόλουθα σημεία:

2.2.1. επωνυμία του τύπου οχήματος δοθείσα υπό του κατασκευαστού-

2.2.2. διευθέτηση και κατασκευή του στοιχείου ή των στοιχείων του οχήματος επί των οποίων δρα η διάταξη προστασίας-

2.2.3. τύπο της διατάξεως προστασίας-

2.3. ως "διάταξη προστασίας", το σύνολο των στοιχείων που προορίζονται να αποτρέψουν την μη επιτρεπομένη χρήση του οχήματος. Η διάταξη προστασίας αποτελείται από το συνδυασμό μιας διατάξεως που εμποδίζει τη θέση σε κίνηση του κινητήρα δια του κανονικού οργάνου χειρισμού με μία από τις ακόλουθες διατάξεις:

- διάταξη δρώσα επί του συστήματος διευθύνσεως,

- διάταξη δρώσα επί του μοχλού ταχυτήτων,

- διάταξη δρώσα επί του συστήματος μεταδόσεως,

- διάταξη εμποδίζουσα τη λειτουργία του κινητήρα,

2.3.1. Δεν θεωρούνται ως "διατάξεις προστασίας" οι διατάξεις που εμποδίζουν απλώς την αποσύσφιξη των πεδών του οχήματος-

(2.4)

2.5. ως "διάταξη οδηγήσεως", το όργανο χειρισμού του συστήματος διευθύνσεως, η στήλη του συστήματος διευθύνσεως και τα προσηρτημένα σε αυτή στοιχεία επενδύσεως, ο άξων διευθύνσεως, το κιβώτιο διευθύνσεως, όπως επίσης όλα τα άλλα στοιχεία όπως αυτά που προορίζονται να συμβάλουν στην απορρόφηση της ενεργείας σε περίπτωση προσκρούσεως επί του πηδαλίου.

3. ΑΙΤΗΣΗ ΕΓΚΡΙΣΕΩΣ ΕΟΚ

3.1. Η αίτηση εγκρίσεως ενός τύπου οχήματος όσον αφορά τη διάταξη προστασίας κατά μιας μη επιτρεπομένης χρήσεως υποβάλλεται από τον κατασκευαστή του οχήματος ή τον εντολοδόχο του.

3.2. Συνοδεύεται από τα αναφερόμενα κατωτέρω στοιχεία, σε τρία αντίγραφα, και από τις ακόλουθες ενδείξεις:

3.2.1. λεπτομερής περιγραφή του τύπου οχήματος όσον αφορά τη διευθέτηση και την κατασκευή του οργάνου χειρισμού ή του οργάνου επί του οποίου δρα η διάταξη προστασίας-

3.2.2. σχέδια της διατάξεως προστασίας και της τοποθετήσεώς της επί του οχήματος σε κατάλληλη κλίμακα και επαρκώς λεπτομερή-

3.2.3. τεχνική περιγραφή της διατάξεως αυτής.

3.3. Πρέπει να προσκομισθούν στην τεχνική υπηρεσία την επιφορτισμένη με τις δοκιμές εγκρίσεως:

3.3.1. ένα όχημα αντιπροσωπευτικό του προς έγκριση τύπου οχήματος, και

3.3.2. εφ' όσον ζητηθούν από την ανωτέρω τεχνική υπηρεσία, τα εξαρτήματα του οχήματος που θεωρούνται ως βασικά για τους προδιαγραφόμενους στα σημεία 5 και 6 ελέγχους.

4. ΕΓΚΡΙΣΗ ΕΟΚ

(4.1.)

(4.2.)

4.3. Στο δελτίο εγκρίσεως ΕΟΚ επισυνάπτεται ένα δελτίο σύμφωνο προς το υπόδειγμα που εμφαίνεται στο παράρτημα II.

(4.4.)

(4.4.1.)

(4.4.2.)

(4.5.)

(4.6.)

5. ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΕΙΣ

5.1. Η διάταξη προστασίας πρέπει να έχει πραγματοποιηθεί κατά τέτοιον τρόπο ώστε να είναι αναγκαίο να τίθεται εκτός χρήσεως:

5.1.1. για τη θέση σε λειτουργία του κινητήρα δια του κανονικού οργάνου χειρισμού,

5.1.2. για την οδήγηση ή τη μετατόπιση του οχήματος προς τα εμπρός δια των ιδίων μέσων του.

5.2. Όταν η διάταξη λειτουργεί, τα τμήματά της που είναι αναγκαία για να πληρούνται η συνθήκη του σημείου 5.1.2. δεν πρέπει να είναι δυνατόν να εξουδετερούνται δι' απλών μέσων.

5.3. Η θέση σε λειτουργία του κινητήρα δεν πρέπει να είναι πραγματοποιήσιμη και οι προβλεπόμενες στο σημείο 5.1 απαιτήσεις δεν πρέπει να πληρούνται, παρά μόνο δια της δράσεως ενός μόνο κλειδιού, που δρα επί ενός μόνο κλείθρου. Εκτός της προβλεπομένης στο σημείο 6.1.6 περιπτώσεως, το κλειδί δεν πρέπει να δύναται να εξέλθει εντελώς εκ του κλείθρου χωρίς η διάταξη προστασίας που αναφέρεται στο σημείο 5.1 να τεθεί σε λειτουργία ή να οπλισθεί.

5.4. Η διάταξη προστασίας που αναφέρεται στο σημείο 5.1 πρέπει να έχει σχεδιασθεί κατά τρόπον ώστε να είναι αδύνατον να ανοιχθεί, να τεθεί εκτός λειτουργίας ή να καταστραφεί, ταχέως και χωρίς να επισύρει την προσοχή.

5.5. Η διάταξη προστασίας πρέπει να είναι ένας εξοπλισμός τοποθετημένος μονίμως επί του οχήματος. Πρέπει να έχει στερεωθεί κατά τρόπον ώστε αν κλειδωθεί, να μην είναι δυνατόν να αποσυναρμολογηθεί παρά μόνο με ειδικά εργαλεία, ακόμη και αν αφαιρεθούν οι διάφορες διακοσμήσεις. Όταν είναι δυνατόν να εξουδετερωθεί η διάταξη προστασίας διά της αφαιρέσεως ορισμένων κοχλιών, οι κοχλίες αυτοί, αν δεν είναι μη αποσυναρμολογούμενοι πρέπει να καλύπτονται υπό των τμημάτων της διατάξεως προστασίας όταν αυτή είναι κλειδωμένη.

5.6. Το κλείθρο πρέπει να είναι στερεώς συνδεδεμένο με τη διάταξη προστασίας.

5.7. Τα χρησιμοποιούμενα κλείθρα πρέπει να έχουν τουλάχιστον 1 000 διαφορετικούς συνδυασμούς, δηλαδή ένα κλειδί που αντιστοιχεί σε ένα ορισμένο συνδυασμό δεν πρέπει να δύναται να ανοίγει πλέον του ενός κλείθρου στα 1 000 κατά μέσο όρο. Για τον αυτό τύπο οχήματος η συχνότης χρησιμοποιήσεως ενός ορισμένου συνδυασμού πρέπει να είναι κατά προσέγγιση 1 στα 1 000.

5.8. Οι διατάξεις προστασίας πρέπει να είναι τέτοιες ώστε να μην υπάρχει ο κίνδυνος, όταν το σχήμα ευρίσκεται εν κινήσει, να συμβούν τυχαία κλειδώματα δυνάμενα να θέσουν σε κίνδυνο την ασφάλεια.

5.9. Αν η λειτουργία της διατάξεως προστασίας απαιτεί τη χρησιμοποίηση ενός αποθέματος ενεργείας εκτός αυτής του οδηγού, δεν πρέπει να χρησιμοποιείται παρά μόνο για τον χειρισμό του κλειδώματος ή του ξεκλειδώματος της εν λόγω διατάξεως. Η διατήρηση σε θέση της διατάξεως προστασίας πρέπει να εξασφαλίζεται με αποκλειστικώς μηχανικά μέσα.

5.10 Η διάταξη προστασίας δύναται να περιλαμβάνει μία συμπληρωματική διάταξη εξωτερικού συναγερμού που τίθεται σε λειτουργία σε περίπτωση αποπείρας να ανοιγεί, να τεθεί εκτός λειτουργίας δι' άλλου μέσου εκτός από το προβλεπόμενο κανονικώς κλειδί, ή να καταστραφεί η διάταξη: τα εκπεμπόμενα σήματα πρέπει να είναι σύντομα και να διακόπτονται αυτομάτως το πολύ μετά 30 δευτερόλεπτα και να μην επαναλαμβάνονται παρά μόνο μετά από νέα προσπάθεια. Εξάλλου το σήμα πρέπει να εκπέμπεται υπό του κανονικώς τοποθετημένου επί του οχήματος ηχητικού οργάνου.

(5.10.1.)

(5.10.2.)

6. ΕΙΔΙΚΕΣ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΕΙΣ

Επί πλέον των προβλεπομένων στο άρθρο 5 γενικών εξειδικεύσεων, αν η διάταξη προστασίας είναι μία εκ των τύπων που επιδρούν είτε επί του συστήματος διευθύνσεως είτε επί του συστήματος μεταδόσεως είτε επί του οργάνου χειρισμού αλλαγής ταχυτήτων, πρέπει να πληροί τις ειδικές συνθήκες που προβλέπονται κατωτέρω γι' αυτούς τους τύπους συσκευών.

6.1. Διάταξη προστασίας δρώσα επί του συστήματος διευθύνσεως

6.1.1. Η διάταξη προστασίας δρώσα επί του συστήματος διευθύνσεως πρέπει να κλειδώνει.

6.1.2. Δεν πρέπει να είναι δυνατόν να συμβεί τυχαίο κλείδωμα του συστήματος διευθύνσεως όταν το κλειδί ευρίσκεται εντός του κλείθρου της διατάξεως προστασίας, ακόμη και αν η διάταξη που εμποδίζει τη θέση σε λειτουργία του κινητήρα ευρίσκεται σε λειτουργία ή είναι οπλισμένη.

6.1.3. Η επαφή αναφλέξεως των οχημάτων με βενζινοκινητήρα δεν πρέπει να είναι δυνατόν να πραγματοποιηθεί, και η θέση σε κίνηση των οχημάτων με πετρελαιοκινητήρα διά κανονικού οργάνου χειρισμού δεν πρέπει να είναι πραγματοποιήσιμη παρά μόνο μετά το ξεκλείδωμα ενός σύρτου δρώντος επί του συστήματος διευθύνσεως.

6.1.4. Όταν η διάταξη προστασίας είναι οπλισμένη, σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να είναι δυνατόν να εμποδισθεί η ενεργοποίηση του σύρτου.

6.1.5. Το βάθος εισχωρήσεως του σύρτου πρέπει να είναι επαρκές ώστε να εγγυάται την αποτελεσματικότητα της διατάξεως προστασίας, ακόμα και μετά ένα ορισμένο βαθμό φθοράς.

6.1.6. Όταν η διάταξη προστασίας φέρει μία άλλη θέση εκτός από αυτή που εξασφαλίζει το κλείδωμα του συστήματος διευθύνσεως και στην οποία το κλειδί δύναται να αποσυρθεί, πρέπει να έχει σχεδιασθεί κατά τρόπον ώστε ο χειρισμός που πραγματοποιείται για να επιτευχθεί η θέση αυτή και για να αποσυρθεί το κλειδί να μην είναι δυνατόν να πραγματοποιηθεί λόγω απροσεξίας.

6.1.7. Η διάταξη προστασίας πρέπει να δύναται να ανθίσταται, χωρίς φθορά του συστήματος οδηγήσεως ικανή να θέσει σε κίνδυνο την ασφάλεια, στην εφαρμογή, κατά τις δύο διευθύνσεις και υπό στατικές συνθήκες, ενός ζεύγους δυνάμεων 19,6 mdaN, του οποίου η ροπή είναι παράλληλη προς το γεωμετρικό άξονα του άξονα διευθύνσεως.

6.2. Διάταξη προστασίας δρώσα επί του συστήματος μεταδόσεως

Η διάταξη προστασίας που δρα επί του συστήματος μεταδόσεως πρέπει να εμποδίζει την περιστροφή των κινητηρίων τροχών του οχήματος.

6.3. Διάταξη προστασίας δρώσα επί του μοχλού αλλαγής ταχυτήτων

6.3.1. Η διάταξη προστασίας που δρα επί του μοχλού αλλαγής ταχυτήτων πρέπει να δύναται να εμποδίζει κάθε αλλαγή ταχύτητος.

6.3.2. Επί των χειροκινήτων κιβωτίων ταχυτήτων, ο μοχλός ταχυτήτων δεν πρέπει να δύναται να κλειδώνει παρά μόνο στις ακόλουθες θέσεις: οπισθία κίνηση και νεκρό σημείο ή μόνο οπισθία κίνηση.

6.3.3. Επί των αυτομάτων κιβωτίων ταχυτήτων, το κλείδωμα δεν πρέπει να πραγματοποιείται παρά μόνο στη θέση "στάθμευση". Ένα συμπληρωματικό κλείδωμα στη θέση "νεκρά" είναι αποδεκτό.

(7.)

(8.)

(9.)

(10.)

(11.)

(1) Το κείμενο του παραρτήματος είναι, βασικώς ανάλογο με εκείνο του κανονισμού αριθ. 18 της Οικονομικής Επιτροπής για την Ευρώπη του ΟΗΕ. Ειδικώς οι υποδιαιρέσεις στα σημεία είναι οι αυτές. Για αυτό αν ένα σημείο του κανονισμού αριθ. 18 δεν έχει αντίστοιχο στην παρούσα οδηγία, ο αριθμός του υποδεικνύεται εντός παρενθέσεως προς υπενθύμιση.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ

Ένδειξη της διοικήσεως ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ

ΓΝΩΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΕΓΚΡΙΣΕΩΣ

(ή της αρνήσεως ή της ανακλήσεως της εγκρίσεως ενός τύπου οχήματος με κινητήρα όσον αφορά την προστασία κατά μιας μη επιτρεπομένης χρήσεως)

Αριθμός εγκρίσεως.....

1. Βιομηχανικό ή εμπορικό σήμα του οχήματος με κινητήρα.....

2. Τύπος οχήματος.....

3. Ονοματεπώνυμο και διεύθυνση του κατασκευαστού.....

4. Κατά περίπτωση, ονοματεπώνυμο και διεύθυνση του εντολοδόχου του κατασκευαστού................

5. Περιληπτική περιγραφή της διατάξεως προστασίας, της τοποθετήσεώς της και του στοιχείου του οχήματος, εκτός της θέσεως σε κίνηση του κινητήρα, επί του οποίου δρα (σύστημα διευθύνσεως/μοχλός αλλαγής ταχυτήτων/σύστημα μεταδόσεως/παρεμποδίζει τη λειτουργία του κινητήρα (1))..............

...............

6. Το όχημα είναι εφοδιασμένο μα μία συμπληρωματική ακουστική διάταξη συναγερμού του ακόλουθου τύπου.....

7. Όχημα παρουσιασθέν προς έγκριση την.....

8. Τεχνική υπηρεσία επιφορτισμένη με τις δοκιμές εγκρίσεως.....

9. Ημερομηνία του χορηγηθέντος από την υπηρεσία πρακτικού.....

10. Αριθμός του χορηγηθέντος από την υπηρεσία πρακτικού...........

11. Η έγκριση όσον αφορά την προστασία εχορηγήθη/απερρίφθη (1).....

12. Τόπος.....

13. Ημερομηνία.....

14. Υπογραφή.....

15. Συνάπτονται στην παρούσα γνωστοποίηση τα ακόλουθα έγγραφα που φέρουν τον ανωτέρω αριθμό εγκρίσεως:

.....σχέδια, σχήματα και διαγράμματα της διατάξεως προστασίας, της τοποθετήσεώς της και των στοιχείωυ του οχήματος επί τωυ οποίωυ δρα:

.....φωτογραφίες της διατάξεως προστασίας του οχήματος κατά της μη επιτρεπομένης χρήσεώς του.

(1) Διαγράψατε την περιττή ένδειξη.