1.Εισαγωγή

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως και πολλές άλλες περιοχές του κόσμου, αντιμετωπίζει επί του παρόντος απότομη εκτίναξη των τιμών της ενέργειας. Το γεγονός αυτό προκαλεί μεγάλη ανησυχία στους πολίτες, στις επιχειρήσεις, στα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα και στις κυβερνήσεις σε όλη την ΕΕ.

Η σημερινή εκτίναξη των τιμών οφείλεται κυρίως στην αυξημένη παγκόσμια ζήτηση ενέργειας εν γένει, και ειδικότερα φυσικού αερίου, η οποία σχετίζεται με την ανάκαμψη. Παρότι υπήρξαν και στο παρελθόν διακυμάνσεις των τιμών της ενέργειας, σήμερα η ΕΕ εξέρχεται από την κρίση COVID-19. Τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά και οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν την προοπτική υψηλότερων λογαριασμών ενέργειας, ενώ δεν έχουν ακόμα ξεπεράσει το πλήγμα της απώλειας εισοδήματος από την πανδημία. Αυτό μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ανάκαμψη, καθώς και τον δίκαιο και συμμετοχικό χαρακτήρα της. Υπάρχει επίσης κίνδυνος να υπονομεύσει την εμπιστοσύνη και την υποστήριξη προς την ενεργειακή μετάβαση, που απαιτούνται όχι μόνο για να αποτραπεί η καταστροφική κλιματική αλλαγή, αλλά και για να καταστεί η ΕΕ λιγότερο ευάλωτη στην αστάθεια των τιμών των ορυκτών καυσίμων.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιθυμεί, κατά προτεραιότητα, να παράσχει βοήθεια και στήριξη για την αντιμετώπιση των αρνητικών επιπτώσεων για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις. Αφού άκουσε τα κράτη μέλη και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, συνέταξε την παρούσα ανακοίνωση για να θεσπίσει και να στηρίξει κατάλληλα μέτρα για τον μετριασμό των επιπτώσεων που έχουν οι προσωρινές αυξήσεις των τιμών της ενέργειας.

Το πλαίσιο πολιτικής της ΕΕ επιτρέπει ήδη στα κράτη μέλη να λάβουν αμέσως μια σειρά στοχευμένων μέτρων για την προστασία των ευάλωτων καταναλωτών και τον μετριασμό των επιπτώσεων στη βιομηχανία. Πράγματι, τα περισσότερα κράτη μέλη έχουν ήδη εξαγγείλει μέτρα για την αντιμετώπιση της τρέχουσας κατάστασης. Η υπάρχουσα εργαλειοθήκη επιτρέπει μια συντονισμένη προσέγγιση για την προστασία όσων διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο. Έχει σταθμιστεί προσεκτικά ώστε να αντιμετωπιστούν επιτυχώς οι αρνητικές επιπτώσεις των αιφνίδιων αυξήσεων των τιμών και να διασφαλιστεί η οικονομική προσιτότητα χωρίς να κατακερματιστεί η ευρωπαϊκή ενιαία αγορά ενέργειας ή να υπονομευθούν οι επενδύσεις στον τομέα της ενέργειας και της πράσινης μετάβασης.

Μολονότι ο ενεργειακός εφοδιασμός δεν διατρέχει άμεσο κίνδυνο και οι αγορές αναμένουν αυτή τη στιγμή ότι οι τιμές χονδρικής του φυσικού αερίου θα σταθεροποιηθούν σε χαμηλότερο επίπεδο έως τον Απρίλιο του 2022, η ασφάλεια του εφοδιασμού, τα επίπεδα αποθήκευσης φυσικού αερίου και η ορθή λειτουργία της αγοράς φυσικού αερίου απαιτούν ιδιαίτερη παρακολούθηση πριν από τη χειμερινή περίοδο. Εκτός από τα βραχυπρόθεσμα μέτρα, η παρούσα ανακοίνωση προσφέρει μια επισκόπηση των συντονισμένων μέτρων που η Επιτροπή θεωρεί ότι πρέπει να ληφθούν μεσοπρόθεσμα ώστε να εξασφαλιστεί μεγαλύτερη ετοιμότητα έναντι των διακυμάνσεων των τιμών του φυσικού αερίου και, παράλληλα, για να μειωθεί η εξάρτηση της ΕΕ από τα ορυκτά καύσιμα.

2.Τιμές της ενέργειας

Λόγω των φθηνότερων καυσίμων, της υποτονικής ζήτησης και της ταχείας ανάπτυξης της παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, οι τιμές χονδρικής της ενέργειας μειώθηκαν απότομα το 2019 και οι αρνητικές τιμές ηλεκτρικής ενέργειας διαδόθηκαν το 2020. Αυτή η πτωτική τάση αντιστράφηκε απότομα στη διάρκεια του τρέχοντος έτους. Οι τιμές χονδρικής της ηλεκτρικής ενέργειας αυξήθηκαν κατά 200 % σε ετήσια βάση 1 . Αυτό με τη σειρά του οδήγησε σε αύξηση των τιμών λιανικής, αλλά σε πολύ μικρότερο βαθμό (+ 9 % κατά μέσο όρο στην ΕΕ έως τον Αύγουστο του 2021 2 ).

2.1.Τι προκαλεί την τρέχουσα εκτίναξη των τιμών;

Η τρέχουσα αύξηση της τιμής της ηλεκτρικής ενέργειας οφείλεται κυρίως στην παγκόσμια ζήτηση φυσικού αερίου, η οποία εκτινάχθηκε με την επιτάχυνση της οικονομικής ανάκαμψης. Η αυξανόμενη ζήτηση δεν συνοδεύτηκε από αντίστοιχη αύξηση της προσφοράς, με επιπτώσεις που έγιναν αισθητές όχι μόνο στην ΕΕ αλλά και σε άλλες περιοχές του κόσμου. Επιπλέον, οι ποσότητες φυσικού αερίου που προέρχονται από τη Ρωσία είναι χαμηλότερες από τις αναμενόμενες, γεγονός που περιορίζει την αγορά ενώ πλησιάζει η περίοδος θέρμανσης. Αν και έχει εκπληρώσει τις μακροπρόθεσμες συμβάσεις της με τους Ευρωπαίους ομολόγους της, η Gazprom προσέφερε ελάχιστη ή μηδενική πρόσθετη δυναμικότητα για την ελάφρυνση της πίεσης στην αγορά φυσικού αερίου της ΕΕ. Η καθυστερημένη συντήρηση των υποδομών κατά τη διάρκεια της πανδημίας έχει περιορίσει επίσης τον εφοδιασμό με φυσικό αέριο.

Δεδομένου ότι οι τιμές του φυσικού αερίου αποτελούν θεμελιώδη καθοριστικό παράγοντα για τις τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας στις περισσότερες χώρες της ΕΕ, η τρέχουσα αύξηση των τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη δυναμική αυτή. Επιπλέον, οι τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας αυξήθηκαν επίσης λόγω των εποχιακών καιρικών συνθηκών (χαμηλή στάθμη νερού και ασθενείς άνεμοι κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού). Αυτές είχαν ως αποτέλεσμα τη μείωση της παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στην Ευρώπη.

Η ευρωπαϊκή τιμή των ανθρακούχων εκπομπών αυξήθηκε επίσης απότομα το 2021, αν και πολύ λιγότερο από την τιμή του φυσικού αερίου. Η αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου επηρεάζει την τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας εννέα φορές περισσότερο από ό,τι η αύξηση της τιμής των ανθρακούχων εκπομπών 3 . Η τιμή των ανθρακούχων εκπομπών αυξήθηκε φέτος κατά περίπου 30 EUR ανά τόνο CO2, για να φτάσει το σημερινό επίπεδο περίπου 60 EUR ανά τόνο CO2. Η τιμή αυξήθηκε λόγω της υψηλότερης ζήτησης δικαιωμάτων εκπομπής που οφείλεται στην υψηλότερη οικονομική δραστηριότητα μετά την πανδημία COVID-19 και στις προσδοκίες που συνδέονται με την κλιματική φιλοδοξία για το 2030, αλλά όχι μόνο. Οι ίδιες οι υψηλές τιμές του φυσικού αερίου συμβάλλουν επίσης στην αύξηση της τιμής των ανθρακούχων εκπομπών, δεδομένου ότι οδηγούν σε αυξημένη χρήση γαιάνθρακα για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και, κατά συνέπεια, σε υψηλότερη ζήτηση δικαιωμάτων εκπομπής. Το ΣΕΔΕ διαθέτει ενσωματωμένες διασφαλίσεις για να αντιμετωπίζονται περιπτώσεις υπερβολικών διακυμάνσεων των τιμών. Παρότι επί του παρόντος δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις για την ενεργοποίηση των μέτρων αυτών 4 , η Επιτροπή θα συνεχίσει να παρακολουθεί την εξέλιξη της τιμής των ανθρακούχων εκπομπών. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η τιμή των ανθρακούχων εκπομπών από το ΣΕΔΕ παρέχει ένα θεμελιώδες κίνητρο για τη μετάβαση σε φθηνότερες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, σε μεγαλύτερη ενεργειακή απόδοση και πιο αποδοτικά κτίρια, καθώς και σε πηγές ενέργειας χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, συμβάλλοντας έτσι μακροπρόθεσμα στη μείωση των τιμών χονδρικής και στη μείωση της ευπάθειας σε παγκόσμιους κλυδωνισμούς, όπως ο σημερινός.

Το φυσικό αέριο εξακολουθεί να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στο ενεργειακό μείγμα της ΕΕ. Αντιπροσωπεύει επί του παρόντος περίπου το ένα τέταρτο της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας της ΕΕ. Σήμερα, περίπου το 26 % του εν λόγω φυσικού αερίου χρησιμοποιείται στον τομέα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας (συμπεριλαμβανομένων των σταθμών συνδυασμένης παραγωγής θερμότητας και ηλεκτρισμού) και περίπου το 23 % στη βιομηχανία. Κατά τα λοιπά, το μεγαλύτερο μέρος χρησιμοποιείται από τα νοικοκυριά και τον τομέα υπηρεσιών, κυρίως για θέρμανση και ψύξη 5 . Αν και τα τελευταία χρόνια παρατηρήθηκε μετάβαση σε άλλα είδη καυσίμων όπως το φυσικό αέριο και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ενώ το μερίδιο της πυρηνικής ενέργειας παρέμεινε περίπου στο 25 % του μείγματος ηλεκτρικής ενέργειας, η άνοδος των τιμών του φυσικού αερίου έχει αντιστρέψει, τουλάχιστον προσωρινά, αυτή τη δυναμική σε ορισμένα κράτη μέλη προς τον γαιάνθρακα, παρά το γεγονός ότι οδηγεί σε υψηλότερη ένταση CO2 ανά MWh.

Το 2019, το ποσοστό ενεργειακής εξάρτησης της ΕΕ από τις εισαγωγές ήταν 61 % (από 56 % το 2000). Η υψηλή εξάρτηση από τις εισαγωγές 6 εκθέτει την οικονομία και τους βασικούς τομείς της ΕΕ σε μεγάλες διακυμάνσεις των τιμών των ορυκτών καυσίμων, τα οποία αποτελούν αντικείμενο συναλλαγών στις παγκόσμιες αγορές. Οι τιμές του φυσικού αερίου αυξάνονται παγκοσμίως, αλλά περισσότερο στις περιφερειακές αγορές που αποτελούν καθαρούς εισαγωγείς, όπως η Ασία και η ΕΕ. Μέχρι στιγμής το 2021, οι τιμές τριπλασιάστηκαν στην ΕΕ και υπερδιπλασιάστηκαν στην Ασία, ενώ στις ΗΠΑ διπλασιάστηκαν.

2.2.Ο αντίκτυπος των υψηλών τιμών της ενέργειας

Οι σημερινές υψηλές τιμές φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας επηρεάζουν τα περισσότερα κράτη μέλη, αν και σε διαφορετικό βαθμό και χρόνο. Η σχέση μεταξύ των τιμών χονδρικής και λιανικής πώλησης ποικίλλει σε κάθε κράτος μέλος και εξαρτάται από τη ρύθμιση και τη δομή των τιμών λιανικής και του ενεργειακού μείγματος. Το στοιχείο χονδρικής πώλησης συνήθως αντιπροσωπεύει μόνο το ένα τρίτο της τελικής τιμής, ενώ το υπόλοιπο αποτελείται από το κόστος μεταφοράς και διανομής, καθώς και από φόρους και εισφορές. Ανεξαρτήτως των υπολοίπων παραγόντων, όπου το φυσικό αέριο διαδραματίζει σημαντικότερο ρόλο στο ενεργειακό μείγμα, οι τιμές λιανικής επηρεάστηκαν περισσότερο· όπου οι τιμές λιανικής είναι στενότερα συνδεδεμένες με την τιμή χονδρικής στις συμβάσεις, οι επιπτώσεις έγιναν αισθητές νωρίτερα. Τα κράτη μέλη στα οποία είναι συχνότερες οι μακροπρόθεσμες συμβάσεις ενδέχεται να αντιμετωπίσουν βραδύτερη μετακύλιση των υψηλότερων αυξήσεων των τιμών κατά τις προσεχείς εβδομάδες και μήνες.

	Μεταβολές τιμών φυσικού αερίου & ηλεκτρικής ενέργειας την περίοδο 2019-2021
	BE	BG	CZ	DK	DE	EST	IE	EL	ES	FR	HR	IT	CY	LV
Τιμή χονδρικής φυσικού αερίου1	592%	159%	565%	554%	559%	264%	100%	11%	370%	562%	ά/α	406 %	ά/α	271 %
Τιμή λιανικής φυσικού αερίου2	38%	23%	7%	51%	5%	-12%	0%	28%	4%	25%	5%	14%	ά/α	25 %
Τιμή χονδρικής ηλεκτρικής ενέργειας3	306%	122%	227%	245%	259%	151%	343%	121%	271%	281%	153%	210%	ά/α	153 %
Τιμή λιανικής ηλεκτρικής ενέργειας2	21%	8%	15%	16%	5%	23%	14%	19%	-8%	5%	3%	-2%	-2%	4%
	LT	LU4	HU	MT	NL	AT	PL	PT	RO	SI	SK	FI	SE	EU5
Τιμή χονδρικής φυσικού αερίου1	283%	572%	410%	ά/α	572%	462%	504%	0%	-41%	52%	37%	289%	7%	429%
Τιμή λιανικής φυσικού αερίου2	8%	17%	-6%	ά/α	29%	19%	-2%	-4%	103%	-1%	-8%	ά/α	6%	14%
Τιμή χονδρικής ηλεκτρικής ενέργειας3	154%	259%	143%	171%	273%	258%	83%	271%	121%	151%	206%	83%	135%	230%
Τιμή λιανικής ηλεκτρικής ενέργειας2	17%	7%	-5%	0%	-20%	14%	3%	-4%	48%	5%	9%	5%	17%	7%
1 Πηγή: Στοιχεία από τους κόμβους και την EUROSTAT (τελευταία διαθέσιμα στοιχεία). Τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία είναι του Σεπτεμβρίου 2021 για τις χώρες με λειτουργικό κόμβο (BE, BG, CZ, DK, DE, EST, ES, FR, IT, LV, LT, HU, NL, AT,PL, FI).
Για τα άλλα κράτη μέλη τα στοιχεία είναι του Ιουνίου 2021 (EUROSTAT) με εξαίρεση τη SE (Μάιος 2021).
2 Πηγή: VaasaETT (Σεπτέμβριος 2021).
3 Πηγή: ΕΔΔΣΜ-ηλ και πολλαπλές πηγές (Σεπτέμβριος 2021).
4Τα στοιχεία χονδρικής πώλησης για το Λουξεμβούργο βασίζονται στα στοιχεία της Γερμανίας όσον αφορά την ηλεκτρική ενέργεια και στα στοιχεία των Κάτω Χωρών όσον αφορά το φυσικό αέριο.
5 Χρησιμοποιήθηκαν διαφορετικές προσεγγιστικές τιμές για την εκτίμηση των δεικτών αναφοράς της ΕΕ με βάση τη διαθεσιμότητα στοιχείων.

Αν και οι πρόσφατες αυξήσεις των τιμών επηρεάζουν τους πάντες, οι ενεργειακά φτωχοί και τα νοικοκυριά χαμηλού και μετρίου-χαμηλού εισοδήματος επηρεάζονται περισσότερο, καθότι δαπανούν σημαντικά υψηλότερα μερίδια των εισοδημάτων τους για ενέργεια 7 . Η ενεργειακή φτώχεια παρακολουθείται στενά από την Επιτροπή. Με βάση τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία του 2019, περίπου το 7 % του πληθυσμού της ΕΕ των 27, δηλαδή 31 εκατομμύρια άτομα, δεν ήταν σε θέση να θερμάνουν επαρκώς τα σπίτια τους, με σημαντικές διαφορές μεταξύ εισοδηματικών ομάδων και κρατών μελών. Επιπλέον, το 6 % του πληθυσμού της ΕΕ ζούσε σε νοικοκυριά με καθυστερούμενες οφειλές σε λογαριασμούς υπηρεσιών κοινής ωφελείας.

Οι κοινωνικές και διανεμητικές επιπτώσεις εξαρτώνται από τις τρέχουσες συμβάσεις, καθώς και από τα ρυθμιστικά πλαίσια, συμπεριλαμβανομένων των υφιστάμενων διασφαλίσεων για την προστασία ιδίως των ευάλωτων και των ενεργειακά φτωχών καταναλωτών. Οι διασφαλίσεις αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν μέτρα κοινωνικής και δημόσιας πολιτικής, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών τιμολογίων, και άλλα μέσα που συνάδουν με την εσωτερική αγορά ενέργειας της ΕΕ, ιδίως την οδηγία για την ηλεκτρική ενέργεια 8 και την οδηγία για το φυσικό αέριο 9 , καθώς και τις κατευθυντήριες γραμμές της Επιτροπής 10 .

Η αύξηση των τιμών του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας μπορεί επίσης να έχει σημαντικές επιπτώσεις στη βιομηχανία και στις ΜΜΕ. Ο αντίκτυπος των υψηλών τιμών της ενέργειας γίνεται άνισα αισθητός από τομέα σε τομέα, με την αύξηση των τιμών να εμποδίζει την παραγωγή στους βιομηχανικούς κλάδους, ενώ ο αντίκτυπος στις υπηρεσίες είναι πιο περιορισμένος. Η τρέχουσα κατάσταση επιδεινώνει περαιτέρω τα ζητήματα ρευστότητας ορισμένων επιχειρήσεων μετά την COVID-19, και ιδίως των ΜΜΕ, με διαφορετικές επιπτώσεις σε όλους τους τομείς.

Οι υψηλές τιμές της ενέργειας επηρεάζουν τις παγκόσμιες και ευρωπαϊκές αλυσίδες εφοδιασμού με επιπτώσεις στην παραγωγή, στην απασχόληση και στις τιμές. Οι ενεργοβόρες βιομηχανίες 11 πλήττονται σοβαρά. Ο τομέας των λιπασμάτων αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα. Η παραγωγή στον εν λόγω τομέα, η οποία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το φυσικό αέριο ως πρώτη ύλη, έχει καταστεί ασύμφορη και, κατά συνέπεια, μειώθηκε σημαντικά τις τελευταίες εβδομάδες. Αυτό με τη σειρά του επηρεάζει τις θέσεις εργασίας στον τομέα. Επιπλέον, η μειωμένη παραγωγή λιπασμάτων αναμένεται να οδηγήσει προσωρινά σε υψηλότερες τιμές των τροφίμων ή σε χαμηλότερα περιθώρια κέρδους για τη βιομηχανία τροφίμων.

Η αύξηση των τιμών της ενέργειας έχει επίσης σημαντικό και άμεσο αντίκτυπο στον τομέα των μεταφορών και της κινητικότητας, με αποτέλεσμα υψηλότερο κόστος για τους οδηγούς, τους επιβάτες και τους χρήστες εμπορευματικών μεταφορών.

Οι υψηλές τιμές της ενέργειας παγκοσμίως μπορούν επίσης να οδηγήσουν σε μείωση της προμήθειας πρώτων υλών και συστατικών στοιχείων σε περίπτωση μείωσης της παραγωγής. Αυτό με τη σειρά του επηρεάζει στιγμιαίως διάφορους κατασκευαστές της ΕΕ που εξαρτώνται από τα εν λόγω συστατικά και τις ύλες, με αξιοσημείωτο το παράδειγμα του μαγνησίου και της αυτοκινητοβιομηχανίας της ΕΕ.

Όσον αφορά τον μακροοικονομικό αντίκτυπο, η απότομη αύξηση των τιμών της ενέργειας συνέβαλε στην αύξηση του πληθωρισμού. Μετά από αρκετά χρόνια, ο πληθωρισμός αυξήθηκε σημαντικά στην ΕΕ και σε πολλές άλλες προηγμένες οικονομίες από την αρχή του έτους. Αυτό εξηγείται κυρίως από μεταβατικούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης της επιστροφής ορισμένων τιμών βασικών προϊόντων από τα ιστορικά χαμηλά επίπεδα στα επίπεδα προ της πανδημίας ή πάνω από αυτά, και της έλλειψης προσφοράς για ορισμένα αγαθά. Καθώς οι παράγοντες αυτοί αναμένεται να είναι παροδικοί, ο πληθωρισμός αναμένεται να μειωθεί εκ νέου το επόμενο έτος.

Συνολικά, η οικονομία της ΕΕ ανακάμπτει ταχύτερα από το αναμενόμενο και προβλέπεται να συνεχίσει να αναπτύσσεται βραχυπρόθεσμα. Οι πρώτες επιπτώσεις στα δημοσιονομικά ισοζύγια θα εξαρτηθούν, αφενός, από τον βαθμό αύξησης των φορολογικών εσόδων λόγω της υψηλότερης είσπραξης ΦΠΑ επί των ενεργειακών προϊόντων και των υψηλότερων των αναμενόμενων εσόδων από τον πλειστηριασμό των δικαιωμάτων εκπομπής και, αφετέρου, από το ύψος των μέτρων για την προστασία των τελικών χρηστών, ιδίως των κρατικών επιδοτήσεων προς τα ευάλωτα νοικοκυριά ή της μείωσης του ΦΠΑ.

2.3.Τάσεις και προσδοκίες

Οι τρέχουσες προσδοκίες της αγοράς για τα ενεργειακά προϊόντα 12 δείχνουν ότι οι τρέχουσες αυξήσεις των τιμών ενδέχεται να είναι προσωρινές. Οι τιμές χονδρικής πώλησης του φυσικού αερίου ενδέχεται να παραμείνουν υψηλές κατά τους χειμερινούς μήνες και να μειωθούν από τον Απρίλιο του 2022 και μετά. Ωστόσο, οι τιμές αναμένεται να παραμείνουν υψηλότερες από τον μέσο όρο των τελευταίων ετών 13 .

Μολονότι το σημερινό επίπεδο αποθήκευσης φυσικού αερίου στην Ευρώπη είναι περιορισμένο 14 , φαίνεται επαρκές για να αντιμετωπιστεί ο κίνδυνος εφοδιασμού για έναν χειμώνα παρόμοιο με τον προηγούμενο. Ωστόσο, η εξέλιξη των καιρικών συνθηκών κατά τη χειμερινή περίοδο αποτελεί βασική μεταβλητή προς παρακολούθηση.

Χρήση της δυναμικότητας αποθήκευσης

Πηγή: Gas Infrastructure Europe

Ο κανονισμός της ΕΕ που διέπει την ασφάλεια του εφοδιασμού με φυσικό αέριο 15 θεσπίζει το πλαίσιο ετοιμότητας της ΕΕ για την αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης και ανθεκτικότητας σε περίπτωση διαταραχής του εφοδιασμού με φυσικό αέριο. Παρέχει τη δυνατότητα ανταλλαγής πληροφοριών και περιφερειακής συνεργασίας, καθώς και ανάπτυξης σχεδίων έκτακτης ανάγκης. Ο κανονισμός περιλαμβάνει μηχανισμό αλληλεγγύης που μπορεί να ενεργοποιηθεί σε ακραίες καταστάσεις κρίσης στον τομέα του φυσικού αερίου. Η Επιτροπή συγκαλεί τακτικά το δίκτυο ασφάλειας του εφοδιασμού με φυσικό αέριο και παρακολουθεί συνεχώς την κατάσταση σε περιφερειακό επίπεδο.

Μεσοπρόθεσμα, οι διακυμάνσεις των τιμών ενδέχεται να συνεχιστούν, ενώ μελλοντικά δεν μπορούν να αποκλειστούν προσωρινές αιφνίδιες μεταβολές, καθώς η παγκόσμια προσφορά και ζήτηση ενδέχεται να μην προσαρμόζονται πάντα ομαλά λόγω γεωπολιτικών, τεχνολογικών και οικονομικών παραγόντων.

Η παγκόσμια ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας αναμένεται να αυξηθεί κατά περίπου 5 % το 2021 και 4 % το 2022, λόγω της παγκόσμιας οικονομικής ανάκαμψης. Στην Ευρώπη, η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας αναμένεται να αυξηθεί το 2022 κατά σχεδόν 2 %.

3.Μια εργαλειοθήκη μέτρων για την αντιμετώπιση της πρόκλησης

Η ραγδαία αύξηση των τιμών καθιστά αναγκαία μια ταχεία και συντονισμένη αντίδραση. Το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο επιτρέπει στην ΕΕ και τα κράτη μέλη της να λαμβάνουν μέτρα για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων των αιφνίδιων διακυμάνσεων των τιμών.

Η προτεραιότητα στο πλαίσιο της άμεσης αντίδρασης θα πρέπει να δοθεί σε ειδικά προσαρμοσμένα μέτρα, τα οποία μπορούν να μετριάσουν ταχέως τις επιπτώσεις στις ευάλωτες ομάδες, είναι εύκολα αναπροσαρμόσιμα όταν η κατάσταση των εν λόγω ομάδων βελτιώνεται και δεν παρεμποδίζουν τη δυναμική της αγοράς ούτε αποδυναμώνουν τα κίνητρα για τη μετάβαση σε μια απανθρακοποιημένη οικονομία. Μεσοπρόθεσμα, η απόκριση σε επίπεδο πολιτικής θα πρέπει να επικεντρωθεί στην αποδοτικότερη χρήση ενέργειας, τη χαμηλότερη εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα και την υψηλότερη ανθεκτικότητα της ΕΕ σε απότομες αυξήσεις των ενεργειακών τιμών, με παράλληλη παροχή οικονομικά προσιτής και καθαρής ενέργειας στους τελικούς χρήστες.

3.1.Άμεσα μέτρα προστασίας των καταναλωτών και επιχειρήσεων

Είκοσι κράτη μέλη έχουν λάβει ή σκοπεύουν να λάβουν μέτρα, τα οποία στοχεύουν πρωτίστως στον μετριασμό των επιπτώσεων στους πλέον ευάλωτους, στις μικρότερες επιχειρήσεις και στις ενεργοβόρες βιομηχανίες. Τα μέτρα αυτά περιλαμβάνουν ανώτατα όρια τιμών και προσωρινές φοροελαφρύνσεις για τους ευάλωτους καταναλωτές ενέργειας, ή κουπόνια και επιδοτήσεις για τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις.

Τα εν λόγω άμεσα μέτρα θα μπορούσαν να χρηματοδοτηθούν εν μέρει από τα έσοδα των πλειστηριασμών δικαιωμάτων του ΣΕΔΕ της ΕΕ, τις εισφορές και τους φόρους επί των τιμών της ενέργειας και τους περιβαλλοντικούς φόρους. Στο τρέχον πλαίσιο, τα υψηλότερα από τα αναμενόμενα έσοδα του ΣΕΔΕ μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη χρηματοδότηση των απρόβλεπτων αναγκών στο επίπεδο της στοχευμένης κοινωνικής στήριξης. Από την 1η Σεπτεμβρίου 2020 έως τις 30 Αυγούστου 2021, τα έσοδα από τη δημοπράτηση δικαιωμάτων του ΣΕΔΕ της ΕΕ 16 ανήλθαν σε 26,3 δισ. EUR.

3.1.1.Εισοδηματική στήριξη έκτακτης ανάγκης και αποφυγή αποσυνδέσεων από το δίκτυο

Τα κράτη μέλη μπορούν να καταβάλουν ειδικές κοινωνικές παροχές σε όσους διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο προκειμένου να τους βοηθήσουν να εξοφλήσουν τους λογαριασμούς τους βραχυπρόθεσμα ή να τους παράσχουν στήριξη για να προβούν σε βελτιώσεις της ενεργειακής απόδοσης, διασφαλίζοντας παράλληλα την αποτελεσματική λειτουργία της αγοράς. Η στήριξη αυτή μπορεί να πάρει τη μορφή κατ’ αποκοπή πληρωμών, ώστε να διατηρηθεί το κίνητρο για τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και για την πραγματοποίηση επενδύσεων στην εξοικονόμηση ενέργειας.

Εκτός αυτού 17 , τα κράτη μέλη μπορούν να προβλέψουν διασφαλίσεις για την αποφυγή αποσυνδέσεων από το ενεργειακό δίκτυο ή να αναβάλουν προσωρινά τις πληρωμές σε περίπτωση που οι καταναλωτές αντιμετωπίζουν βραχυπρόθεσμες δυσκολίες στην εξόφληση των λογαριασμών τους. Μια σειρά από κράτη μέλη θέσπισε τέτοια μέτρα κατά την έναρξη της πανδημίας COVID-19 18 . Τα μέτρα αυτά θα μπορούσαν τώρα να επεκταθούν.

Με βάση την περσινή σύσταση σχετικά με την ενεργειακή φτώχεια 19 , η Επιτροπή θα καλέσει τους εκπροσώπους των κρατών μελών και τις ρυθμιστικές αρχές ενέργειάς τους να συνεργαστούν με στόχο την καλύτερη δυνατή προστασία των ευάλωτων καταναλωτών. Αυτό θα επιτρέψει στα κράτη μέλη να ανταλλάξουν βέλτιστες πρακτικές και να επικεντρωθούν καλύτερα στα μέτρα αντιμετώπισης της ενεργειακής φτώχειας σε σύμπνοια με τις σχετικές πολιτικές της ΕΕ, όπως η πολιτική για την ενεργειακή απόδοση και το κύμα ανακαινίσεων.

Τα κράτη μέλη θα μπορούσαν:

-να παράσχουν αντισταθμιστικά μέτρα περιορισμένης χρονικής διάρκειας και άμεση στήριξη σε ενεργειακά φτωχούς τελικούς χρήστες, συμπεριλαμβανομένων των ομάδων που διατρέχουν κίνδυνο, π.χ. μέσω κουπονιών ή καταβάλλοντας μέρος του λογαριασμού ενέργειας, με χρηματοδότηση, μεταξύ άλλων, από τα έσοδα του ΣΕΔΕ·

-να θεσπίσουν και/ή να παρατείνουν διασφαλίσεις για την αποφυγή αποσυνδέσεων από το ενεργειακό δίκτυο ή να αναστείλουν προσωρινά τις πληρωμές·

-να ανταλλάξουν βέλτιστες πρακτικές και να συντονίσουν τα μέτρα τους μέσω της ομάδας συντονισμού της Επιτροπής για την ενεργειακή φτώχεια και τους ευάλωτους καταναλωτές.

3.1.2.Φορολογία

Οι φόροι και οι εισφορές εξασφαλίζουν έσοδα για την αντιστάθμιση του κόστους των πλέον ευάλωτων νοικοκυριών και την αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας, παρέχοντας παράλληλα κίνητρα για επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και για τη στήριξη της πράσινης μετάβασης.

Οι φόροι και οι εισφορές 20 επί των λιανικών τιμών ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό. Κατά μέσο όρο, αντιπροσωπεύουν το 41 % των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας των νοικοκυριών, το 30-34 % των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας της βιομηχανίας, το 32 % των τιμών φυσικού αερίου των νοικοκυριών και το 13-16 % των τιμών φυσικού αερίου της βιομηχανίας. Η οδηγία φορολόγησης της ενέργειας 21 και η οδηγία ΦΠΑ 22 παρέχουν κάποια ευελιξία στα κράτη μέλη. Η οδηγία φορολόγησης της ενέργειας επιτρέπει στα κράτη μέλη να χορηγούν φοροαπαλλαγές ή να εφαρμόζουν μειωμένο φορολογικό συντελεστή στην ηλεκτρική ενέργεια, το φυσικό αέριο, τον γαιάνθρακα και τα στερεά καύσιμα που χρησιμοποιούνται από τα νοικοκυριά. Τα κράτη μέλη μπορούν να χορηγούν τις φορολογικές αυτές απαλλαγές ή μειώσεις είτε απευθείας είτε με τη μορφή ενός διαφοροποιημένου συντελεστή είτε επιστρέφοντας το σύνολο ή μέρος του καταβληθέντος φόρου. Οι μειωμένοι φορολογικοί συντελεστές πρέπει να είναι στοχευμένοι και δεν θα πρέπει να προκαλούν στρεβλώσεις. Τα κράτη μέλη μπορούν να αποφασίσουν να εφαρμόσουν μειωμένους συντελεστές ΦΠΑ στα ενεργειακά προϊόντα, εφόσον τηρούν τα ελάχιστα όρια που ορίζονται στην οδηγία ΦΠΑ της ΕΕ 23 , και έχουν ζητήσει τη γνώμη της επιτροπής ΦΠΑ της ΕΕ.

Ορισμένα κράτη μέλη χρησιμοποιούν τα πρόσθετα φορολογικά έσοδα για την παροχή κατ’ αποκοπή αποζημιώσεων σε ευάλωτα νοικοκυριά. Άλλα κράτη μέλη χρησιμοποιούν μέρος των εσόδων από περιβαλλοντικούς φόρους για τη χρηματοδότηση συστημάτων κοινωνικής προστασίας. Τα κράτη μέλη στα οποία οι εισφορές για επιδοτήσεις για την παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές αντιπροσωπεύουν σημαντικό μερίδιο της λιανικής τιμής της ηλεκτρικής ενέργειας μπορούν να εξετάσουν το ενδεχόμενο χρηματοδότησης των πολιτικών αυτών με δημόσια έσοδα πέραν των λογαριασμών ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτό θα είχε ως πλεονέκτημα την ανακούφιση των καταναλωτών από σημαντικό μέρος του λογαριασμού ενέργειάς τους.

Η πρόταση αναθεώρησης της οδηγίας φορολόγησης της ενέργειας που υποβλήθηκε τον Ιούλιο του 2021 αποσκοπεί στον εκσυγχρονισμό της φορολόγησης της ενέργειας στην ΕΕ, ευθυγραμμίζοντάς την με τους στόχους της ΕΕ για το κλίμα και διασφαλίζοντας κοινωνική δικαιοσύνη. Η αναθεωρημένη οδηγία θα ενθαρρύνει τις επενδύσεις στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τη χρήση τους και προβλέπει τη δυνατότητα στοχευμένων εξαιρέσεων για τη στήριξη των ευάλωτων και ενεργειακά φτωχών νοικοκυριών, ιδίως κατά τη μετάβαση σε ένα καθαρότερο ενεργειακό σύστημα.

Τα κράτη μέλη θα μπορούσαν:

-να μειώσουν τους φορολογικούς συντελεστές για τους ευάλωτους πληθυσμούς, για περιορισμένο χρονικό διάστημα και με στοχευμένο τρόπο·

-να εξετάσουν το ενδεχόμενο χρηματοδότησης καθεστώτων στήριξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας από άλλους πόρους αντί των εισφορών που περιλαμβάνονται στους λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος.

3.1.3.Κρατικές ενισχύσεις

Μέτρα γενικού χαρακτήρα, από τα οποία επωφελούνται όλοι οι καταναλωτές επί ίσοις όροις, δεν συνιστούν κρατική ενίσχυση. Τέτοια μη επιλεκτικά μέτρα μπορούν π.χ. να είναι μειωμένοι φόροι ή εισφορές ή η εφαρμογή ενός μειωμένου συντελεστή στην προμήθεια φυσικού αερίου, ηλεκτρικής ενέργειας ή τηλεθέρμανσης. Στον βαθμό που οι εθνικές παρεμβάσεις χαρακτηρίζονται ως ενισχύσεις, μπορούν να θεωρηθούν συμβατές με τους κανόνες περί κρατικών ενισχύσεων εφόσον πληρούν ορισμένες προϋποθέσεις. Για παράδειγμα, οι ενισχύσεις με τη μορφή μείωσης των εναρμονισμένων περιβαλλοντικών φόρων έως τα ελάχιστα όρια που ορίζονται στην οδηγία φορολόγησης της ενέργειας μπορούν να εφαρμοστούν από τα κράτη μέλη χωρίς προηγούμενη κοινοποίηση στην Επιτροπή.

Πιο στοχευμένα μέτρα στήριξης μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να βοηθήσουν τις επιχειρήσεις ή τις βιομηχανίες να προσαρμοστούν εγκαίρως και να συμμετάσχουν πλήρως στην ενεργειακή μετάβαση. Η συμμόρφωση με τους κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις και τους διεθνείς κανόνες για τις επιδοτήσεις θα διασφαλίσει ότι τα εν λόγω μέτρα δεν στρεβλώνουν αδικαιολόγητα τον ανταγωνισμό ούτε οδηγούν σε κατακερματισμό της εσωτερικής αγοράς. Οι παρεμβάσεις με τη μορφή ενίσχυσης θα πρέπει να είναι τεχνολογικά ουδέτερες και να μην εισάγουν διακρίσεις 24 μεταξύ επιχειρήσεων που βρίσκονται σε συγκρίσιμη κατάσταση. Επίσης, δεν θα πρέπει να υπονομεύουν την αποτελεσματικότητα των υφιστάμενων μηχανισμών που βασίζονται στην αγορά (συμπεριλαμβανομένου του ΣΕΔΕ της ΕΕ) και θα πρέπει να ευθυγραμμίζονται με τους γενικούς στόχους απανθρακοποίησης και με τους στόχους που περιλαμβάνονται στα εθνικά σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα.

Θα πρέπει να ενθαρρυνθεί η σύναψη μακροπρόθεσμων συμφωνιών αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Οι συμφωνίες αυτές μπορούν να αποφέρουν οφέλη τόσο στους βιομηχανικούς χρήστες ηλεκτρικής ενέργειας όσο και στους παραγωγούς ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Πρόκειται για μακροπρόθεσμες συμβάσεις, στις οποίες ένας παραγωγός και ένας αγοραστής ηλεκτρικής ενέργειας συμφωνούν να αγοράζουν / να πωλούν συγκεκριμένη ποσότητα ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές σε συμφωνημένη τιμή για παρατεταμένο χρονικό διάστημα. Οι συμφωνίες αυτές εγγυώνται στον παραγωγό ένα σταθερό εισόδημα, ενώ ο χρήστης επωφελείται από τη σταθερή τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας. Η Επιτροπή θα συνεργαστεί με τα κράτη μέλη για να διευκολύνει τη δημιουργία μιας ευρύτερης αγοράς για συμφωνίες αγοράς απανθρακοποιημένης ηλεκτρικής ενέργειας, η οποία δεν θα περιλαμβάνει μόνο τις μεγάλες επιχειρήσεις αλλά και τις ΜΜΕ, για παράδειγμα μέσα από τη συγκέντρωση τη ζήτησης των τελικών χρηστών, την αντιμετώπιση των σχετικών διοικητικών εμποδίων ή την παροχή τυποποιημένων συμβατικών ρητρών. Βραχυπρόθεσμα, συνοδευτικά μέτρα όπως η εξεύρεση εταίρων, οι τυποποιημένες συμβάσεις και η ελαχιστοποίηση των κινδύνων μέσω χρηματοδοτικών προϊόντων του InvestEU μπορούν να στηρίξουν την αύξηση της χρήσης τέτοιων συμφωνιών.

Τα κράτη μέλη θα μπορούσαν:

-να λάβουν μέτρα για τη μείωση του ενεργειακού κόστους για όλους τους τελικούς χρήστες ενέργειας·

-να παράσχουν ενισχύσεις σε επιχειρήσεις ή βιομηχανίες για να αντεπεξέλθουν στην κρίση, σε πλήρη συμμόρφωση με το πλαίσιο για τις κρατικές ενισχύσεις, αξιοποιώντας, κατά περίπτωση, τα περιθώρια ευελιξίας που προβλέπονται στο εν λόγω πλαίσιο και ενθαρρύνοντας τη σταδιακή εγκατάλειψη των ορυκτών καυσίμων·

-να διευκολύνουν την ευρύτερη πρόσβαση σε συμφωνίες αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ώστε να συνάπτονται όχι μόνο από μεγάλες επιχειρήσεις, αλλά και από ΜΜΕ, για παράδειγμα μέσω της συγκέντρωσης της ζήτησης των τελικών χρηστών σύμφωνα με τους κανόνες ανταγωνισμού·

-να στηρίξουν τις συμφωνίες αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας μέσω συνοδευτικών μέτρων, όπως η εξεύρεση εταίρων, οι τυποποιημένες συμβάσεις και η ελαχιστοποίηση των κινδύνων μέσω των χρηματοπιστωτικών προϊόντων του InvestEU.

3.1.4.Ενίσχυση της εποπτείας της αγοράς

Στο σημερινό πλαίσιο υψηλών τιμών, είναι σημαντικότερη από ποτέ η πρόβλεψη των κινδύνων για την ασφάλεια του εφοδιασμού και η διασφάλιση της διαφάνειας και της ακεραιότητας της λειτουργίας των αγορών, ώστε να διασκεδαστούν οι ανησυχίες για πρακτικές χειραγώγησης ή καταχρήσεις, μεταξύ άλλων όσον αφορά τις τρέχουσες εξελίξεις. Για να επιτευχθεί ο στόχος αυτός, απαιτείται η κινητοποίηση όλων των μέσων παρακολούθησης της αγοράς και επιβολής της νομοθεσίας τα οποία έχει στη διάθεσή της η Επιτροπή, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη.

Η ΕΕ διαθέτει ένα ισχυρό και αξιόπιστο μέσο που επιτρέπει τον εντοπισμό της χειραγώγησης της αγοράς: τον κανονισμό για την ακεραιότητα και τη διαφάνεια στη χονδρική αγορά ενέργειας (REMIT). Ο REMIT θέτει τις βάσεις για αυξημένη διαφάνεια και ακεραιότητα στην αγορά και προστατεύει τελικά τα συμφέροντα των επιχειρήσεων και των καταναλωτών.

Κατά τη δημόσια συζήτηση σχετικά με τις εκτινάξεις των τιμών της ενέργειας, εκφράστηκε η ανησυχία για πιθανές στρεβλώσεις του ανταγωνισμού από εταιρείες που δραστηριοποιούνται στις ευρωπαϊκές αγορές φυσικού αερίου. Επί του παρόντος, η Επιτροπή διερευνά κατά προτεραιότητα όλες τις αιτιάσεις για πιθανή αντιανταγωνιστική εμπορική συμπεριφορά επιχειρήσεων που παράγουν και προμηθεύουν φυσικό αέριο στην Ευρώπη 25 . Η Επιτροπή συνεργάζεται στενά στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Δικτύου Ανταγωνισμού (ΕΔΑ) με τις εθνικές αρχές ανταγωνισμού των κρατών μελών. Τα μέσα εμπορικής άμυνας της ΕΕ μπορεί επίσης να συμβάλουν στη διασφάλιση ανοικτού και θεμιτού ανταγωνισμού μεταξύ των ενεργοβόρων επιχειρήσεων σε τρίτες χώρες και εκείνων που είναι εγκατεστημένες στην ΕΕ.

Ερωτήματα έχουν προκύψει επίσης σχετικά με τη λειτουργία της ευρωπαϊκής αγοράς ανθρακούχων εκπομπών και τους λόγους για την αύξηση της τιμής των ανθρακούχων εκπομπών. Ωστόσο, στις πρόσφατες πληροφορίες της αγοράς δεν υπάρχουν στοιχεία που να υποδεικνύουν ότι η κερδοσκοπία αποτελεί σημαντικό παράγοντα διαμόρφωσης των τιμών στην αγορά ανθρακούχων εκπομπών. Στα μέσα Σεπτεμβρίου 2021, οι εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Αρχής Κινητών Αξιών και Αγορών (ESMA) δείχνουν ότι την πλειονότητα των θέσεων (άνω του 90 %) κατέχουν οντότητες με υποχρεώσεις συμμόρφωσης στο πλαίσιο του ΣΕΔΕ, καθώς και τράπεζες, οι οποίες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην κάλυψη των αναγκών αντιστάθμισης κινδύνου των επιχειρήσεων που υπέχουν υποχρεώσεις συμμόρφωσης. Η συμμετοχή χρηματοπιστωτικών οντοτήτων στην αγορά αυξάνει τη ρευστότητα, γεγονός που μειώνει την πίεση στις τιμές.

Η δίκαιη διαμόρφωση των τιμών και η ακεραιότητα της ευρωπαϊκής αγοράς ανθρακούχων εκπομπών διασφαλίζονται από ένα ισχυρό καθεστώς εποπτείας που εφαρμόζεται και σε άλλες χρηματοπιστωτικές αγορές 26 . Η συμμετοχή χρηματοπιστωτικών οντοτήτων στην αγορά ανθρακούχων εκπομπών αναμένεται να αυξήσει τη ρευστότητα και να συμβάλει έτσι στη μείωση της αστάθειας και της πίεσης στις τιμές. Για να εξετάσει διεξοδικότερα τις εμπορικές συμπεριφορές και τη δυνητική ανάγκη για στοχευμένες δράσεις, η Επιτροπή θα καλέσει την ESMA να κάνει μια προκαταρκτική αξιολόγηση έως τις 15 Νοεμβρίου και θα της αναθέσει να αναλύσει, έως τις αρχές του 2022, την εμπορία δικαιωμάτων εκπομπής. Εν συνεχεία, η Επιτροπή θα αξιολογήσει κατά πόσον ορισμένες εμπορικές συμπεριφορές θα απαιτούσαν περαιτέρω ρυθμιστικές δράσεις.

Η Επιτροπή:

-θα διερευνήσει τις ενδείξεις για οποιαδήποτε πιθανή αντιανταγωνιστική συμπεριφορά στην αγορά ενέργειας·

-θα καλέσει την ESMA να ενισχύσει περαιτέρω την παρακολούθηση των εξελίξεων στην ευρωπαϊκή αγορά ανθρακούχων εκπομπών·

-από κοινού με τον ACER και τις εθνικές αρχές, θα μεριμνήσει για την αποτελεσματική επιβολή του REMIT.

3.1.5.Συνεργασία με διεθνείς εταίρους

Δεδομένου του παγκόσμιου χαρακτήρα της τρέχουσας αύξησης των τιμών, η διεθνής συνεργασία για την προμήθεια, τη μεταφορά και την κατανάλωση φυσικού αερίου μπορεί να συμβάλει ώστε να παραμείνουν υπό έλεγχο οι τιμές του φυσικού αερίου. Η Επιτροπή διεξάγει διάλογο με τις κύριες χώρες που παράγουν και καταναλώνουν φυσικό αέριο για τη διευκόλυνση του εμπορίου φυσικού αερίου. Ο διάλογος αυτός με τους διεθνείς εταίρους μας αποσκοπεί στην ενίσχυση της ρευστότητας και της ευελιξίας της διεθνούς αγοράς φυσικού αερίου προκειμένου να εξασφαλιστεί επαρκής και ανταγωνιστικός εφοδιασμός με φυσικό αέριο.

Η Επιτροπή:

-θα ενισχύσει τις διεθνείς επαφές της στον τομέα της ενέργειας προκειμένου να διασφαλίσει τη διαφάνεια, τη ρευστότητα και την ευελιξία των διεθνών αγορών·

-θα παρουσιάσει μια στρατηγική για τη διεθνή ενεργειακή δέσμευση στις αρχές του 2022, η οποία θα εξετάζει, μεταξύ άλλων, τις δράσεις που απαιτούνται για την εγγύηση της ασφάλειας και της ανταγωνιστικότητας των διεθνών αγορών ενέργειας καθ’ όλη τη διάρκεια της εν εξελίξει ενεργειακής μετάβασης.

3.2.Μεσοπρόθεσμα μέτρα

Η παρατηρούμενη απροσδόκητη αύξηση των τιμών καταδεικνύει ορισμένα άγνωστα στοιχεία όσον αφορά τη μετάβαση σε καθαρές μορφές ενέργειας που βρίσκεται σε εξέλιξη σε παγκόσμιο επίπεδο.

Αντλώντας διδάγματα από την κρίση αυτή, η ΕΕ θα πρέπει να εξετάσει μέτρα τα οποία, χωρίς να έχουν άμεσο αντίκτυπο στην τρέχουσα κατάσταση, θα ενισχύσουν την ετοιμότητα έναντι πιθανών μελλοντικών διαταραχών των τιμών, θα αυξήσουν την ολοκλήρωση και την ανθεκτικότητα της αγοράς, θα ενδυναμώσουν τους καταναλωτές και τις καταναλώτριες, θα ενισχύσουν την πρόσβαση σε οικονομικά προσιτή ενέργεια και θα μειώσουν την εξάρτηση από τις ασταθείς αγορές ορυκτών καυσίμων.

Η ΕΕ θα συνεχίσει να αναπτύσσει μέτρα για τη διευκόλυνση της οικοδόμησης ενός ενεργειακού συστήματος με υψηλά μερίδια ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, μεταξύ άλλων μέσω της επαρκούς αποθήκευσης, των διασυνοριακών διασυνδέσεων, της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας βασικού φόρτου – στοιχεία με τα οποία θα αντισταθμίζονται πιθανές προσωρινά ελλείμματα ή πλεονάσματα στον εφοδιασμό.

3.2.1.Δυναμικότητα αποθήκευσης και ανθεκτικό ενεργειακό σύστημα της ΕΕ

Τα πρόσφατα γεγονότα μας υπενθυμίζουν ότι η ανθεκτικότητα του ευρωπαϊκού ενεργειακού συστήματος αποκτά όλο και μεγαλύτερη σημασία καθώς το ενεργειακό σύστημα της ΕΕ ενσωματώνει περισσότερο αποκεντρωμένες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ενώ τα ορυκτά καύσιμα σταδιακά καταργούνται. Οι ρυθμίσεις για την ασφάλεια του εφοδιασμού και την ετοιμότητα αντιμετώπισης κινδύνων πρέπει να είναι κατάλληλες για τη μετάβαση σε καθαρές μορφές ενέργειας.

Η τρέχουσα κατάσταση στην αγορά φυσικού αερίου δείχνει ότι το επίπεδο αποθήκευσης φυσικού αερίου παραμένει σημαντική παράμετρος. Σήμερα, η αποθήκευση δεν είναι διαθέσιμη σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ. Στα μισά περίπου κράτη μέλη η χρήση της αποθήκευσης υποστηρίζεται από εθνικές υποχρεώσεις, όπως τα στρατηγικά αποθέματα που χρησιμοποιούνται σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης. Μια πιο ολοκληρωμένη ευρωπαϊκή προσέγγιση θα μπορούσε να βελτιστοποιήσει το κόστος και τα οφέλη της αποθήκευσης φυσικού αερίου σε ολόκληρη την επικράτεια της ΕΕ, ώστε να συμβάλει στην άμβλυνση της αστάθειας των τιμών της ενέργειας.

Ικανότητα υπόγειας αποθήκευσης φυσικού αερίου (TWh)

Πηγή: αναπτύχθηκε από το ΚΚΕρ βάσει στοιχείων από τον Gas Infrastructure Europe (GIE).

Η Επιτροπή προγραμματίζει να αναθεωρήσει τον Δεκέμβριο του 2021 τον κανονισμό για την ασφάλεια του εφοδιασμού με φυσικό αέριο. Στο πλαίσιο αυτό, θα μπορούσε να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα της αγοράς φυσικού αερίου της ΕΕ, για παράδειγμα μέσω διατάξεων για ευκολότερη πρόσβαση σε δυναμικότητα αποθήκευσης σε διασυνοριακό επίπεδο, μεταξύ άλλων για τα αέρια από ανανεώσιμες πηγές και τα αέρια χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Η Επιτροπή θα μπορούσε να διερευνήσει τα δυνητικά οφέλη μηχανισμών στήριξης με βάση την αγορά (π.χ. με χρήση δημοπρασιών) προκειμένου να διασφαλιστεί η βέλτιστη χρήση της διαθέσιμης δυναμικότητας αποθήκευσης φυσικού αερίου. Στο πλαίσιο αυτό, είναι επίσης καθοριστικής σημασίας να θεσπίσουν τα κράτη μέλη τις απαραίτητες τεχνικές, οικονομικές και νομικές ρυθμίσεις για τη διασυνοριακή προμήθεια φυσικού αερίου.

Η Επιτροπή θα διερευνήσει επίσης τα πιθανά οφέλη της από κοινού προμήθειας αποθεμάτων φυσικού αερίου από ρυθμιζόμενους φορείς ή εθνικές αρχές, ώστε να καταστεί δυνατή η από κοινού αξιοποίηση των δυνατοτήτων και η δημιουργία στρατηγικών αποθεμάτων. Θα είναι προαιρετική η συμμετοχή στο σύστημα από κοινού προμηθειών, το οποίο θα πρέπει να είναι διαρθρωμένο κατά τρόπο ώστε να μην παρεμποδίζει τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς ενέργειας και να τηρεί τους κανόνες ανταγωνισμού.

Βάσει του κανονισμού (ΕΕ) 2017/1938 σχετικά με τα μέτρα κατοχύρωσης της ασφάλειας εφοδιασμού με φυσικό αέριο, η Επιτροπή προτίθεται να εκδώσει σύντομα κατ’ εξουσιοδότηση πράξη για τη σύσταση νέων ομάδων κινδύνου όσον αφορά το φυσικό αέριο σε διασυνοριακό περιφερειακό επίπεδο. Οι ομάδες κινδύνου θα αναλύουν τους κινδύνους για την επόμενη τετραετία και θα συμβουλεύουν τα κράτη μέλη και την Επιτροπή σχετικά με τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν για την ορθή διαχείριση των κινδύνων αυτών. Ιδιαίτερη προσοχή θα δοθεί σε περιοχές με ασυνήθιστα χαμηλή αποθήκευση. Οι ομάδες κινδύνου θα εκτιμήσουν επίσης τη δυνατότητα κοινών εθελοντικών περιφερειακών ρυθμίσεων αποθήκευσης.

Όπως ανακοινώθηκε στην ανακοίνωση που εξέδωσε η Επιτροπή τον Απρίλιο του 2021, η Επιτροπή θα εκδώσει κατ’ εξουσιοδότηση πράξη προς συμπλήρωση του κανονισμού της ΕΕ για την ταξινομία· η πράξη αυτή θα καλύπτει δραστηριότητες που δεν καλύπτονται ακόμη από τη σχετική με το κλίμα κατ’ εξουσιοδότηση πράξη της ταξινομίας της ΕΕ. Η συμπληρωματική αυτή κατ’ εξουσιοδότηση πράξη θα καλύπτει την πυρηνική ενέργεια αναλόγως και σύμφωνα με τα αποτελέσματα της ειδικής διαδικασίας επανεξέτασης που βρίσκεται σε εξέλιξη σύμφωνα με τον κανονισμό της ΕΕ για την ταξινομία. Η εν λόγω συμπληρωματική κατ’ εξουσιοδότηση πράξη θα καλύπτει επίσης το φυσικό αέριο και τις σχετικές τεχνολογίες ως μεταβατική δραστηριότητα στον βαθμό που εμπίπτουν στα όρια του άρθρου 10 παράγραφος 2 του κανονισμού της ΕΕ για την ταξινομία. Τα πλεονεκτήματα μιας ρήτρας λήξης ισχύος για μεταβατικές δραστηριότητες θα εξεταστούν σε αυτό το πλαίσιο. Η Επιτροπή θα εξετάσει το ενδεχόμενο να υποβάλει νομοθετική πρόταση για τη στήριξη της χρηματοδότησης ορισμένων οικονομικών δραστηριοτήτων, κυρίως στον τομέα της ενέργειας, συμπεριλαμβανομένου του φυσικού αερίου, οι οποίες συμβάλλουν μεν στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου με τρόπο που υποστηρίζει τη μετάβαση προς την κλιματική ουδετερότητα, αλλά δεν είναι επιλέξιμες για να συμπεριληφθούν στην ταξινομία.

Η αποθήκευση ενέργειας είναι όλο και πιο καίριας σημασίας για τον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ και τη βιωσιμότητά του. Πρέπει να αξιοποιηθούν εναλλακτικές δυνατότητες τόσο βραχυμεσοπρόθεσμης (συσσωρευτές) όσο και μακροπρόθεσμης αποθήκευσης (μετατροπή ηλεκτρικής ισχύος σε Χ). Ειδικότερα, η αύξηση της αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας στηρίζει την ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο σύστημα, καθώς και την εξομάλυνση της ζήτησης κατά τις περιόδους αιχμής. Με τον τρόπο αυτόν θα μπορούσαν επίσης να μειωθούν οι τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας κατά τις περιόδους αιχμής, όταν συχνά την τιμή καθορίζουν οι παραγωγοί που χρησιμοποιούν ορυκτά καύσιμα. Πρέπει να πραγματοποιηθούν σημαντικές επενδύσεις σε αυτόν τον τομέα. Η Επιτροπή θα προσδιορίσει τις βασικές δράσεις της ΕΕ για να στηριχθεί η ανάπτυξη της αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας ως βασικού εργαλείου ευελιξίας, διασφαλίζοντας ισότιμους όρους ανταγωνισμού και επαρκή οικονομικά μηνύματα.

Η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ βασίζεται σε μέθοδο τιμολόγησης με βάση το οριακό κόστος και σε μια αγορά βασισμένη στην οριακή επιτυχή προσφορά («pay-as-clear»), πράγμα που σημαίνει ότι όλοι λαμβάνουν την ίδια τιμή για την ηλεκτρική ενέργεια σε επίπεδο χονδρικής. Δεδομένου ότι οι μονάδες ηλεκτροπαραγωγής που λειτουργούν με φυσικό αέριο εξακολουθούν να παραμένουν συχνά αναγκαίες για την κάλυψη της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας, η τιμή του φυσικού αερίου έχει αντίκτυπο στο κόστος παραγωγής της ηλεκτρικής ενέργειας, πράγμα που έχει αρνητικές επιπτώσεις όπως διαπιστώνουμε τώρα. Ωστόσο, επικρατεί γενική συναίνεση ως προς το ότι το μοντέλο τιμολόγησης με βάση το οριακό κόστος είναι το πλέον αποδοτικό για τις ελευθερωμένες αγορές ηλεκτρικής ενέργειας και το καταλληλότερο για την προώθηση της αποτελεσματικής εμπορίας ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ των κρατών μελών στη χονδρική αγορά. Είναι επίσης ειδικά σχεδιασμένο για την προώθηση της ενσωμάτωσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, η οποία μειώνει τις τιμές χάρη στο μηδενικό λειτουργικό κόστος τους.

Αν και δεν υπάρχουν ακόμη σαφή στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι ένα εναλλακτικό πλαίσιο της αγοράς θα παρείχε φθηνότερες τιμές και θα προσέφερε καλύτερα κίνητρα, η Επιτροπή θα αναθέσει στον Οργανισμό Συνεργασίας των Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας (ACER), αφενός, να αξιολογήσει τα οφέλη και τα μειονεκτήματα του τρέχοντος σχεδιασμού της χονδρικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, μεταξύ άλλων όσον αφορά την ικανότητά της να αντιμετωπίζει καταστάσεις ακραίων διακυμάνσεων των τιμών στις αγορές φυσικού αερίου καθώς και τα διαθέσιμα μέτρα για τον περιορισμό τέτοιων καταστάσεων, εξασφαλίζοντας παράλληλα μια οικονομικά αποδοτική μετάβαση σε ένα σύστημα μηδενικής καθαρής κατανάλωσης ενέργειας και, αφετέρου, να διατυπώσει συστάσεις τις οποίες η Επιτροπή θα αξιολογήσει ώστε να δοθεί συνέχεια σε αυτές ανάλογα με την περίπτωση. Εντωμεταξύ, η Επιτροπή θα έλθει σε επαφή με τον ACER προκειμένου αυτός να εκπονήσει μια προκαταρκτική αξιολόγηση της κατάστασης στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, για την οποία θα υποβάλει έκθεση έως τα μέσα Νοεμβρίου.

Επιπλέον, είναι επίσης σημαντικό να προσαρμοστεί η ανθεκτικότητα του ενεργειακού συστήματος στις νέες εξελισσόμενες απειλές, όπως οι κυβερνοαπειλές ή τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Η Επιτροπή θα αναλάβει δράσεις έως το τέλος του 2022 για την περαιτέρω βελτίωση της ανθεκτικότητας των ενεργειακών υποδομών ζωτικής σημασίας ενόψει των νέων εξελισσόμενων απειλών. Οι δράσεις αυτές θα περιλαμβάνουν νέους κανόνες για την κυβερνοασφάλεια της ηλεκτρικής ενέργειας, οι οποίοι θα είναι πλήρως εναρμονισμένοι με την οριζόντια νομοθεσία για την κυβερνοασφάλεια 27 , μια σύσταση της Επιτροπής για μια εναρμονισμένη προσέγγιση για τον προσδιορισμό των ενεργειακών υποδομών ζωτικής σημασίας, ανταλλαγή πληροφοριών, και διαθέσιμες εναλλακτικές δυνατότητες για τη χρηματοδότηση της ανθεκτικότητας των ενεργειακών υποδομών ζωτικής σημασίας. Θα περιλαμβάνει επίσης τη συγκρότηση μιας ευρωπαϊκής μόνιμης ομάδας διαχειριστών και αρχών για την ανθεκτικότητα των ενεργειακών υποδομών.

Η Επιτροπή θα μελετήσει επίσης τις δυνατότητες που παρέχουν οι πλήρως ευθυγραμμισμένες αγορές λιανικής σε περιφερειακό ή ενωσιακό επίπεδο. Τα στοιχεία 28 δείχνουν ότι η αύξηση της διασυνοριακής ευθυγράμμισης των κανόνων και των πρακτικών στην αγορά λιανικής ενισχύει τον διασυνοριακό ανταγωνισμό και συμβάλλει στη διατήρηση του ελέγχου των τιμών. Οι εργασίες αυτές θα βασιστούν σε δύο σημαντικά εν εξελίξει έργα – τις εκτελεστικές πράξεις για τη διαλειτουργικότητα. Όπως και στην περίπτωση της σύζευξης της χονδρικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, η εν λόγω ευθυγράμμιση της αγοράς θα μπορούσε αρχικά να πραγματοποιηθεί μέσω της συνεργασίας μεταξύ μεμονωμένων κρατών μελών πριν από τη μετάβαση, με την πάροδο του χρόνου, σε μια πλήρως ενοποιημένη εσωτερική αγορά ενέργειας για τις καταναλώτριες και τους καταναλωτές.

Η καινοτομία αποτελεί σημαντικό στοιχείο για τη διασφάλιση ενός ανθεκτικού ενεργειακού συστήματος στην ΕΕ. Η Ευρώπη κατέχει ηγετική θέση όσον αφορά τις νεοφυείς επιχειρήσεις στον τομέα της βιώσιμης ενέργειας με καινοτόμες λύσεις που κυμαίνονται από τη γεωθερμική ενέργεια μεγάλου βάθους έως το υδρογόνο. Τα κράτη μέλη και η ΕΕ θα πρέπει να συνεργαστούν για να διευκολύνουν την ανάπτυξη καινοτόμων λύσεων.

Η Επιτροπή:

-θα υποβάλει πρόταση ρυθμιστικού πλαισίου για την αγορά φυσικού αερίου και υδρογόνου έως τον Δεκέμβριο του 2021·

-θα εξετάσει το ενδεχόμενο αναθεώρησης του κανονισμού για την ασφάλεια του εφοδιασμού ώστε να διασφαλιστεί η αποτελεσματικότερη λειτουργία των εγκαταστάσεων αποθήκευσης φυσικού αερίου σε ολόκληρη την ενιαία αγορά και να συναφθούν οι αναγκαίες ρυθμίσεις αλληλεγγύης·

-θα εκδώσει, έως τον Νοέμβριο του 2021, κανονισμό για τη σύσταση νέων ομάδων κινδύνου όσον αφορά το φυσικό αέριο σε διασυνοριακό περιφερειακό επίπεδο με σκοπό την ανάλυση των κινδύνων και την παροχή συμβουλών στα κράτη μέλη σχετικά με την κατάρτιση των εθνικών τους σχεδίων προληπτικής δράσης και των σχεδίων έκτακτης ανάγκης·

-θα στηρίξει την ανάπτυξη ανθεκτικής στις μελλοντικές εξελίξεις αποθήκευσης ενέργειας ως βασικό εργαλείο ευελιξίας, τόσο για εναλλακτικές δυνατότητες βραχυμεσοπρόθεσμης (για παράδειγμα, απόκριση της ζήτησης και συσσωρευτές) όσο και μακροπρόθεσμης αποθήκευσης (για παράδειγμα υδρογόνο)·

-θα διερευνήσει τα δυνητικά οφέλη και τον σχεδιασμό μιας εθελοντικής από κοινού προμήθειας αποθεμάτων φυσικού αερίου, σύμφωνα με τον κανονισμό για την αγορά ενέργειας και τους κανόνες ανταγωνισμού της ΕΕ·

-θα εκδώσει εγχειρίδιο κανόνων για την κυβερνοασφάλεια στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας·

-θα αναθέσει στον ACER να μελετήσει τα οφέλη και τα μειονεκτήματα του υφιστάμενου σχεδιασμού της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και να διατυπώσει συστάσεις προς αξιολόγηση από την Επιτροπή έως τον Απρίλιο του 2022·

-θα μελετήσει τη σκοπιμότητα μιας πρωτοβουλίας για την ανάπτυξη πλήρως ευθυγραμμισμένων αγορών λιανικής σε περιφερειακό ή ενωσιακό επίπεδο.

Η έξοδος ενός προμηθευτή από την αγορά ή η μη εκπλήρωση των υποχρεώσεών του μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες για τους καταναλωτές, τις οποίες δεν μπορούν να ελέγξουν. Η αύξηση των τιμών της ενέργειας μπορεί να ασκήσει αδικαιολόγητη πίεση, ιδίως στους μικρούς προμηθευτές που προσφέρουν συμβάσεις σταθερής τιμής. Συνεπώς, είναι αναγκαίο να διευκολυνθεί η πρόσβαση στις χρηματοπιστωτικές αγορές όλων των προμηθευτών ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων των μικρών προμηθευτών, ώστε να μπορούν να προστατεύουν τις συμβάσεις τους από τις μελλοντικές εξελίξεις των τιμών. Στο πλαίσιο αυτό, η νομοθεσία της ΕΕ αναγνωρίζει ότι τα κράτη μέλη έχουν την ευχέρεια να καθορίσουν έναν Προμηθευτή Τελευταίου Καταφυγίου. Ωστόσο, είναι επίσης σημαντικό να μην δημιουργείται ηθικός κίνδυνος, δηλαδή με την προστασία των προμηθευτών από τις εμπορικές τους αποφάσεις εις βάρος όλων των καταναλωτών. Σε συνδυασμό με τα μέτρα για τη βελτίωση της πρόσβασης των μικρών προμηθευτών σε μακροπρόθεσμες αγορές, η Επιτροπή θα διευκρινίσει τους κανόνες, αφενός, για την προστασία των καταναλωτών σε περίπτωση μη εκπλήρωσης των υποχρεώσεων μεμονωμένων προμηθευτών και, αφετέρου, για τον τρόπο λειτουργίας των καθεστώτων Προμηθευτή Τελευταίου Καταφυγίου.

Η Επιτροπή:

-θα προτείνει, έως τον Δεκέμβριο του 2021, σύσταση του Συμβουλίου, στην οποία θα παρέχεται περαιτέρω καθοδήγηση στα κράτη μέλη σχετικά με τον βέλτιστο τρόπο αντιμετώπισης των κοινωνικών και εργασιακών πτυχών της πράσινης μετάβασης.

Τα κράτη μέλη θα μπορούσαν:

-να στηρίξουν την ενδυνάμωση των καταναλωτών, παρέχοντάς τους πληροφορίες σχετικά με τις δυνατότητες συμμετοχής στην αγορά ενέργειας, καθώς και σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο μπορούν προστατεύονται καλύτερα και να βρίσκονται σε ισχυρότερη θέση στην αλυσίδα του ενεργειακού εφοδιασμού·

-να καθορίσουν έναν Προμηθευτή Τελευταίου Καταφυγίου, σε περίπτωση εξόδου ενός προμηθευτή από την αγορά ή σε περίπτωση μη εκπλήρωσης των υποχρεώσεών του·

-να ενισχύσουν περαιτέρω τον ρόλο των καταναλωτών στην αγορά ενέργειας, με τη συμβολή στη βελτίωση της απόκρισης ζήτησης, καθώς και με την ανάπτυξη της ιδιοπαροχής μέσω ατομικών ρυθμίσεων για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές και την ενεργειακή κοινότητα.

3.2.3.Αύξηση των επενδύσεων στην ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές και στην ενεργειακή απόδοση

Η αιολική και η ηλιακή ενέργεια έχουν σχεδόν μηδενικό μεταβλητό κόστος. Με την αύξηση της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στο σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας, τα ακριβότερα ορυκτά καύσιμα θα αποκλειστούν από την αγορά. Για όλο και περισσότερες ώρες ετησίως, η ποσότητα ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στο σύστημα θα επιτρέψει την κάλυψη της συνολικής ζήτησης και οι τιμές χονδρικής πώλησης θα είναι σχεδόν μηδενικές ή μηδενικές, ή και αρνητικές 30 . Συνολικά, η επικρατούσα άποψη των εμπειρογνωμόνων είναι ότι, με αμετάβλητες όλες τις υπόλοιπες παραμέτρους, η αύξηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση των τιμών της χονδρικής αγοράς 31 .

Πέρα από τις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας, το συνολικό κόστος ορισμένων τεχνολογιών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έχει μειωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Για παράδειγμα, το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας από ηλιακά φωτοβολταϊκά συστήματα μεγάλης κλίμακας μειώθηκε κατά 85 % μεταξύ του 2010 και του 2020 32 . Σήμερα, σε πολλούς τομείς και σε πολλές χρήσεις, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αποτελούν ήδη τη φθηνότερη μορφή ενέργειας, και οι καταναλωτές θα μπορούσαν σε πολλές περιπτώσεις να μειώσουν τους λογαριασμούς τους με τη χρήση ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Αυτό ισχύει τόσο για τη βιομηχανία και τις υπηρεσίες όσο και για τα νοικοκυριά, τα οποία, για παράδειγμα, μπορούν να επενδύσουν σε ηλιακούς φωτοβολταϊκούς συλλέκτες, αντλίες θερμότητας, ηλιακό θερμικό εξοπλισμό ή προηγμένους λέβητες βιομάζας και, κατ’ αυτόν τον τρόπο, να μειώσουν τους λογαριασμούς ηλεκτρικής ενέργειας και θέρμανσης.

Για τον σκοπό αυτόν, τα κράτη μέλη θα πρέπει να επιταχύνουν τις διαδικασίες αδειοδότησης με τη μείωση των χρονοβόρων και πολύπλοκών διαδικασιών που αποτελούν ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια για την ανάπτυξη και την εγκατάσταση υποδομών καθαρής ενέργειας. Η στήριξη της ιδιοκατανάλωσης και των κοινοτήτων ανανεώσιμης ενέργειας θα μπορούσε επίσης να βοηθήσει τα νοικοκυριά να επωφεληθούν από τις φθηνότερες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Η αύξηση της παραγωγής εξοπλισμού ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αποτελεί έναν ακόμη κρίσιμο παράγοντα επιτυχίας για την επιτάχυνση της ανάπτυξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Οι νέες τεχνολογίες και η ψηφιοποίηση παρέχουν νέες δυνατότητες ευελιξίας από την πλευρά της ζήτησης. Στις αρχές του 2022, η Επιτροπή θα ξεκινήσει εργασίες για την ανάπτυξη ενός κώδικα δικτύου προκειμένου να αρθούν οι κανονιστικοί φραγμοί στην ανάπτυξη ευελιξίας από την πλευρά της ζήτησης.

Η ενεργειακή απόδοση μειώνει την κατανάλωση ενέργειας και, συνεπώς, το ενεργειακό κόστος, αλλά απαιτεί επενδύσεις. Αντιμετωπίζει ένα από τα βαθύτερα αίτια της ενεργειακής φτώχειας, ιδίως μέσω της βελτιωμένης ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων και των συσκευών. Η Επιτροπή θα υποβάλει επίσης πρόταση για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης του ευρωπαϊκού κτιριακού αποθέματος. Χάρη σε ορισμένα μέτρα ανακαίνισης που στοχεύουν στην κοινωνική στέγαση —και χάρη σε νέους κανόνες για τις χώρες της ΕΕ όσον αφορά τη μέτρηση και την παρακολούθηση των στοιχείων σχετικά με τα άτομα που δυσκολεύονται να πληρώσουν τους λογαριασμούς ενέργειάς τους—, οι εν λόγω κανόνες για την ανακαίνιση κτιρίων θα συμβάλουν στην καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας.

Σε επίπεδο ΕΕ, έχουν αυξηθεί οι επενδύσεις στην πράσινη μετάβαση. Το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο 2021-2027, που ενισχύθηκε από το NextGenerationEU, είναι το κύριο εργαλείο για την επίτευξη της ταχείας ανάκαμψης και της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης που θα θέσει την οικονομία μας σε μια βιώσιμη πορεία ανάπτυξης. Στο πλαίσιο του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και των 22 σχεδίων που εγκρίθηκαν από την Επιτροπή, διατέθηκαν 177 δισ. EUR για επενδύσεις σχετικές με το κλίμα 33 .

Επιπλέον, οι μεγαλύτερες και πιο ενοποιημένες αγορές με διασυνοριακές υποδομές προσφέρουν καλύτερους όρους για τις καταναλώτριες και τους καταναλωτές. Η πλήρης και αποτελεσματική υλική διασύνδεση με τις γειτονικές αγορές και η διασυνοριακή πρόσβαση σε νέους προμηθευτές θα ενισχύσει τον ανταγωνισμό και θα εξασφαλίσει την παροχή ηλεκτρικής ενέργειας στις πιο ανταγωνιστικές τιμές. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να συνεχίσουν να προωθούν τις επενδύσεις σε διευρωπαϊκά δίκτυα για την ενίσχυση του ανταγωνισμού και την αποφυγή μειώσεων, βάσει έργων κοινού ενδιαφέροντος 34 . Σε αυτά περιλαμβάνονται οι διασυνδέσεις, η εξάλειψη των συμφορήσεων σε εθνικό επίπεδο, η αποθήκευση και η μετάβαση σε έξυπνες λύσεις των δικτύων μεταφοράς και διανομής. Η Επιτροπή θα συνεργαστεί με τα κράτη μέλη για να ληφθούν τα μέτρα που απαιτούνται για την επίτευξη του στόχου του 15 % έως το 2030 όσον αφορά τη διασύνδεση ηλεκτρικής ενέργειας, σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Οκτωβρίου του 2014 35 .

Η Επιτροπή πρότεινε πρόσφατα την αναθεώρηση των κατευθυντήριων γραμμών για τις κρατικές ενισχύσεις στους τομείς του περιβάλλοντος και της ενέργειας ώστε να διευρυνθούν οι δυνατότητες των κρατών μελών να χορηγούν χρηματοδοτική στήριξη για την προστασία του κλίματος και την απανθρακοποίηση ολόκληρης της οικονομίας. Οι νέοι κανόνες, οι οποίοι αναμένεται να τεθούν σε ισχύ το επόμενο έτος, θα συμβάλουν στη μείωση της χρήσης ορυκτών καυσίμων και στην αποφυγή των μη αξιοποιήσιμων στοιχείων του δικτύου, θα καταστήσουν δυνατή τη θέσπιση συστημάτων για τη χρηματοδότηση νέων τεχνολογιών, όπως η αποθήκευση και το ανανεώσιμο υδρογόνο, και θα διευκολύνουν τη χρηματοδότηση μέτρων ενεργειακής απόδοσης.

Τα κράτη μέλη θα πρέπει:

-να επιταχύνουν τις δημοπρασίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και να εξασφαλίσουν την ταχεία και πλήρη υλοποίηση των σχετικών επενδύσεων στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας·

-να επιταχύνουν τις διαδικασίες αδειοδότησης με τη μείωση των χρονοβόρων και πολύπλοκων διαδικασιών που αποτελούν ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια για την ανάπτυξη και την εγκατάσταση υποδομών καθαρής ενέργειας·

-να αυξήσουν την παραγωγή εξοπλισμού ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, η οποία αποτελεί έναν ακόμη κρίσιμο παράγοντα επιτυχίας για την επιτάχυνση της ανάπτυξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας·

-να αυξήσουν τις επενδύσεις στην ενεργειακή απόδοση και στην απόδοση των κτιρίων που συμβάλλει στη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και του ενεργειακού κόστους, καθώς και στον περιορισμό της πίεσης που ασκείται στις αγορές ενέργειας·

-να επιταχύνουν τις επενδύσεις σε διευρωπαϊκά δίκτυα με σκοπό την αποφυγή μειώσεων, βάσει έργων κοινού ενδιαφέροντος. Σε αυτά περιλαμβάνονται οι διασυνδέσεις, η εξάλειψη των συμφορήσεων σε εθνικό επίπεδο, η αποθήκευση και η μετάβαση σε έξυπνες λύσεις των δικτύων μεταφοράς και διανομής.

Η Επιτροπή:

-θα εκδώσει κατευθυντήριες γραμμές το 2022 για την επιτάχυνση των διαδικασιών αδειοδότησης για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και θα εξακολουθήσει να συνεργάζεται στενά με τις εθνικές διοικήσεις για τον εντοπισμό και την ανταλλαγή ορθών πρακτικών·

-θα ξεκινήσει εργασίες, στις αρχές του 2022, με σκοπό την ανάπτυξη ενός κώδικα δικτύου για την ευελιξία από την πλευρά της ζήτησης·

-θα ολοκληρώσει την αναθεώρηση των κατευθυντήριων γραμμών για τις κρατικές ενισχύσεις στους τομείς του περιβάλλοντος και της ενέργειας ώστε να διευκολυνθεί η επίτευξη της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας με το ελάχιστο κόστος, διευκολύνοντας τις επενδύσεις στην ενεργειακή απόδοση και στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας·

-θα συνεχίσει να παρέχει συνδρομή στα κράτη μέλη για τη βέλτιστη αξιοποίηση των χρηματοδοτικών πόρων που διατίθενται από τον προϋπολογισμό της ΕΕ και το NextGenerationEU.

4.Συμπέρασμα

Τα μέτρα που περιγράφονται στην παρούσα ανακοίνωση αποσκοπούν στην αντιμετώπιση της τρέχουσας αύξησης των τιμών της ενέργειας και θα συμβάλουν στην επίτευξη μιας κοινωνικά δίκαιης και βιώσιμης ενεργειακής μετάβασης. Η Επιτροπή θα παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς την κατάσταση κατά τους επόμενους μήνες.

Τα κράτη μέλη μπορούν να αναλάβουν δράση και ήδη λαμβάνουν ορισμένα μέτρα που συνδέονται με τη φορολογία, την άμεση εισοδηματική στήριξη και άλλα στοχευμένα μέτρα περιορισμένου χρόνου για την παροχή βραχυπρόθεσμης ανακούφισης από τα προβλήματα που προκαλούνται για ορισμένα άτομα από την αύξηση των τιμών. Σε επίπεδο ΕΕ, μπορούν να ληφθούν ορισμένα πρόσθετα μεσοπρόθεσμα μέτρα για την αποθήκευση, καθώς και για την ενοποίηση της αγοράς και τις ενεργειακές κοινότητες, ώστε να εξασφαλιστεί η ανθεκτικότητα των αγορών ενέργειας και η καλύτερη προετοιμασία τους για την αστάθεια και για τις προκλήσεις της μετάβασης. Η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και τα μέτρα για τον εκσυγχρονισμό του ενεργειακού συστήματος θα μειώσουν τους λογαριασμούς ενέργειας μακροπρόθεσμα.

Η ενεργειακή, περιβαλλοντική και κλιματική πολιτική της Ευρώπης, η χρηματοδότηση που διατίθεται μέσω διαφόρων προγραμμάτων της ΕΕ, και οι πρόσφατες προτάσεις της Επιτροπής για την «προσαρμογή στον στόχο του 55 %» αποσκοπούν στη δημιουργία ενός βιώσιμου ενεργειακού τομέα μακροπρόθεσμα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι σταθερά προσηλωμένη στη μετάβαση στην κλιματική ουδετερότητα και στην απανθρακοποίηση του ενεργειακού συστήματος με την αντικατάσταση των ορυκτών καυσίμων από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και, συνεπώς, στη μείωση της εξάρτησής μας από τις εισαγωγές ενέργειας.

Οι σαφείς δεσμεύσεις για επενδύσεις σε κλιματικά ουδέτερες ενεργειακές λύσεις σε όλα τα κράτη μέλη θα συμβάλουν στη μείωση της αστάθειας των τιμών της ενέργειας και των ανισορροπιών στην προσφορά και στη ζήτηση ενέργειας που προκαλούνται από τις διακυμάνσεις των διεθνών τιμών των ορυκτών καυσίμων και από άλλους εξωτερικούς παράγοντες. Οι δεσμεύσεις είναι ζωτικής σημασίας προκειμένου η ενέργεια να παραμείνει οικονομικά προσιτή για όλους τους καταναλωτές.

Η επιτυχής πράσινη μετάβαση θα καθοδηγήσει τον μετασχηματισμό όχι μόνο προς την καθαρή ενέργεια, αλλά και προς την αύξηση της ενεργειακής απόδοσης και προς τη διαφορετική χρήση της ενέργειας. Η δέσμευση της ΕΕ για σημαντική μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων επιβεβαιώνεται πλήρως από πρόσφατα γεγονότα. Πρέπει να επιταχυνθεί η λήψη μέτρων, τόσο από κανονιστικής όσο και από επενδυτικής πλευράς. Η μετάβαση σε καθαρές μορφές ενέργειας είναι η καλύτερη ασφάλιση έναντι των κλυδωνισμών των τιμών, όπως αυτού που αντιμετωπίζει σήμερα η ΕΕ. Είναι ώρα να επιταχύνουμε τη δράση μας.

(1)

Σε σύγκριση με τη μέση τιμή του 2019, οι τιμές στις αρχές Οκτωβρίου 2021 αυξήθηκαν κατά 166 % για τον δείκτη αναφοράς EP5 (DE, ES, FR, NL) και την αγορά Nordpool (NO, DK, FI, SE, EST, LT, LV) .

(2)

VaasaETT (https://www.vaasaett.com/)

(3)

Μεταξύ Ιανουαρίου 2021 και Σεπτεμβρίου 2021, η τιμή του ΣΕΔΕ αυξήθηκε κατά περίπου 30 EUR/tCO2, που μεταφράζεται σε αύξηση του κόστους κατά περίπου 10 EUR/MWh για την ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από φυσικό αέριο (με απόδοση 50 %) και περίπου 25 EUR/MWh για την ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από άνθρακα (με απόδοση 40 %). Αυτό αντισταθμίζεται σαφώς από την παρατηρούμενη αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου κατά περίπου 45 EUR/MWh την ίδια περίοδο, η οποία μεταφράζεται σε πρόσθετο κόστος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας περίπου 90 EUR/MWh.

(4)

Το άρθρο 29α της οδηγίας ΣΕΔΕ προβλέπει ότι σε περίπτωση που, για περίοδο άνω των έξι συναπτών μηνών, η τιμή των δικαιωμάτων υπερβαίνει το τριπλάσιο της μέσης τιμής των δικαιωμάτων των δύο προηγούμενων ετών στην ευρωπαϊκή αγορά ανθρακούχων εκπομπών, η Επιτροπή συγκαλεί αμέσως συνεδρίαση επιτροπής με τα κράτη μέλη προκειμένου να συζητηθούν πιθανά μέτρα.

(5)

Το φυσικό αέριο μπορεί να εισάγεται στην ΕΕ είτε μέσω αγωγών από την πηγή του είτε να μεταφέρεται σε υγροποιημένη μορφή (υγροποιημένο φυσικό αέριο – LNG). Το αέριο πρέπει να αποθηκεύεται ώστε να εξισορροπούνται οι διακυμάνσεις της ημερήσιας και της εποχιακής ζήτησης. Έτσι εξασφαλίζεται επίσης η προμήθεια φυσικού αερίου σε περίπτωση διαταραχών του εφοδιασμού ή ιδιαίτερα υψηλής ζήτησης. Το βασικό πλεονέκτημα του αποθηκευμένου φυσικού αερίου είναι η διαθεσιμότητά του κοντά στους καταναλωτές και η δυνατότητα παράδοσής του χωρίς καθυστέρηση.

(6)

Πετρέλαιο (97 %), γαιάνθρακας (44 %) και φυσικό αέριο (90 %).

(7)

Κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, σε 8 κράτη μέλη (από τα 21 για τα οποία υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία) σημειώθηκε ετήσια αύξηση του ποσοστού ενεργειακής φτώχειας το 2020, ενώ σε 13 κράτη μέλη σημειώθηκε μείωση του ποσοστού αυτού, μεταξύ των οποίων 5 κράτη μέλη με ποσοστά άνω του 15 % το 2019 (Βουλγαρία, Ελλάδα, Κύπρος, Λιθουανία και Πορτογαλία).

(8)

Οδηγία (ΕΕ) 2019/944 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 5ης Ιουνίου 2019, σχετικά με τους κοινούς κανόνες για την εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και την τροποποίηση της οδηγίας 2012/27/ΕΕ.

(9)

Οδηγία 2009/73/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 13ης Ιουλίου 2009, σχετικά με τους κοινούς κανόνες για την εσωτερική αγορά φυσικού αερίου και την κατάργηση της οδηγίας 2003/55/ΕΚ.

(10)

Βλ. σύσταση (ΕΕ) 2020/1563 της Επιτροπής της 14ης Οκτωβρίου 2020 σχετικά με την ενεργειακή φτώχεια.

(11)

Το ενεργειακό κόστος αντιπροσωπεύει σημαντικό μέρος του κόστους παραγωγής σε ορισμένους υποτομείς, π.χ. 71 % του κόστους παραγωγής λιπασμάτων, 40 % του πρωτογενούς αλουμινίου, 31 % του ψευδαργύρου και 25 % του επίπεδου γυαλιού.

(12)

Ο ολλανδικός δείκτης TTF Gas Futures, που ανέρχεται επί του παρόντος σε περίπου 90 EUR/MWh, προβλέπει ότι η τιμή θα φτάσει περίπου στα 50 EUR/MWh τον Απρίλιο του 2022.

(13)

Επόμενο έτος: 42 EUR/MWh, σε ορίζοντα δύο ετών: 35 EUR/MWh, σε ορίζοντα τριών ετών: 32 EUR/MWh.

(14)

Τα επίπεδα αποθήκευσης φυσικού αερίου στην ΕΕ βρίσκονται ελαφρώς πάνω από το 75 %, χαμηλότερα από το 90 % που ήταν ο μέσος όρος των τελευταίων 10 ετών. Την 3η Οκτωβρίου 2021.

(15)

Κανονισμός (ΕΕ) 2017/1938 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 25ης Οκτωβρίου 2017, σχετικά με τα μέτρα κατοχύρωσης της ασφάλειας εφοδιασμού με φυσικό αέριο και με την κατάργηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 994/2010».

(16)

Παρότι τα κονδύλια του ΣΕΔΕ θα πρέπει να χρησιμοποιούνται πρωτίστως για τη στήριξη της περαιτέρω μείωσης των εκπομπών, ιδίως μέσω επενδύσεων σε μέτρα ενεργειακής απόδοσης, στην ενεργειακή μετάβαση και στην καινοτομία στις καθαρές τεχνολογίες, το άρθρο 10 παράγραφος 3 της οδηγίας για το ΣΕΔΕ (οδηγία 2009/29/ΕΚ) ορίζει ότι τα κράτη μέλη μπορούν να χρησιμοποιούν τα έσοδα του ΣΕΔΕ για την παροχή οικονομικής στήριξης με σκοπό την αντιμετώπιση κοινωνικών ζητημάτων που αφορούν νοικοκυριά με χαμηλό και μεσαίο εισόδημα.

(17)

Η νομοθεσία της ΕΕ επιτρέπει τη ρύθμιση των τιμών λιανικής για ενεργειακά φτωχά και ευάλωτα νοικοκυριά μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις και υπό αυστηρές προϋποθέσεις. Η ρύθμιση των τιμών αποθαρρύνει τις επενδύσεις στην παραγωγή ενέργειας και αποδυναμώνει τους καταναλωτές.

(18)

Ειδικά μέτρα στο πλαίσιο της πανδημίας COVID-19 για την προστασία των ευάλωτων καταναλωτών: Οι εθνικές κυβερνήσεις και οι ρυθμιστικές αρχές ενέργειας ανέστειλαν τις αποσυνδέσεις λόγω μη εξόφλησης του λογαριασμού ενέργειας. Εκτός από τα κυβερνητικά μέτρα, ορισμένες εταιρείες ενέργειας σε ολόκληρη την ΕΕ υιοθέτησαν εθελοντικές πρωτοβουλίες για τη στήριξη των πελατών τους, προσφέροντας, μεταξύ άλλων, ρυθμίσεις πληρωμής και αναστέλλοντας τις αποσυνδέσεις.

(19)

Σύσταση (ΕΕ) 2020/1563 της Επιτροπής, της 14ης Οκτωβρίου 2020, σχετικά με την ενεργειακή φτώχεια.

(20)

Οι εν λόγω φόροι και εισφορές περιλαμβάνουν ειδικότερα τους ειδικούς φόρους κατανάλωσης στα ενεργειακά προϊόντα και την ηλεκτρική ενέργεια και τον φόρο προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ), οι οποίοι είναι εναρμονισμένοι σε επίπεδο ΕΕ, αλλά και άλλους εγχώριους περιβαλλοντικούς φόρους και εισφορές για τη χρηματοδότηση των επενδύσεων σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας που είναι αναγκαίες για την πράσινη μετάβαση.

(21)

Οδηγία 2003/96/ΕΚ του Συμβουλίου, της 27ης Οκτωβρίου 2003, σχετικά με την αναδιάρθρωση του κοινοτικού πλαισίου φορολογίας των ενεργειακών προϊόντων και της ηλεκτρικής ενέργειας.

(22)

Οδηγία 2006/112/ΕΚ του Συμβουλίου, της 28ης Νοεμβρίου 2006, σχετικά με το κοινό σύστημα φόρου προστιθέμενης αξίας.

(23)

Το νομικό πλαίσιο για τους συντελεστές ΦΠΑ επανεξετάζεται επί του παρόντος στο Συμβούλιο.

(24)

Σύμφωνα με τους κανονισμούς απαλλαγής κατά κατηγορία και τις κατευθυντήριες γραμμές για τις κρατικές ενισχύσεις, οι κρατικές παρεμβάσεις θα πρέπει να καθορίζονται με διαφανή και αμερόληπτο τρόπο, βάσει αντικειμενικών και αναλογικών κριτηρίων.

(25)

Ο χρήση του όρου «εμπορική συμπεριφορά» υπονοεί ότι οι επιχειρήσεις μπορούν να καθορίζουν ανεξάρτητα τις αποφάσεις τους, χωρίς να υποχρεούνται από τον νόμο να συμπεριφέρονται με έναν συγκεκριμένο τρόπο.

(26)

Η αγορά εποπτεύεται από τις ρυθμιστικές αρχές του χρηματοπιστωτικού τομέα των 27 κρατών μελών υπό τον συντονισμό της Ευρωπαϊκής Αρχής Κινητών Αξιών και Αγορών (ESMA).

(27)

COM/2020/823 final, πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με μέτρα για υψηλό κοινό επίπεδο κυβερνοασφάλειας σε ολόκληρη την Ένωση και για την κατάργηση της οδηγίας (ΕΕ) 2016/1148.

(28)

https://ec.europa.eu/info/news/commission-publishes-report-barriers-eu-retail-energy-markets-2021-feb-23_en

(29)

COM(2021) 550 τελικό. Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών «Προσαρμογή στον στόχο του 55 %»: υλοποίηση του στόχου της ΕΕ για το κλίμα με ορίζοντα το 2030 στην πορεία προς την κλιματική ουδετερότητα.

(30)

Σε περίπτωση που ορισμένοι μη ευέλικτοι σταθμοί παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας πρέπει να συνεχίσουν την παραγωγή τους παρά τις αρνητικές τιμές.

(31)

Για παράδειγμα, εκτιμάται ότι, με αμετάβλητες όλες τις υπόλοιπες παραμέτρους, η αύξηση της ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές οδήγησε στη μείωση των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας άμεσης παράδοσης στη Γερμανία κατά 24 % κατά την περίοδο 2008-2015 και στη Σουηδία κατά 35 % κατά την περίοδο 2010-2015 (Hirth, 2018).

(32)

IRENA, Power Generation Costs in 2020.

(33)

Οι δαπάνες που δηλώθηκαν για τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας αποτελούν εκτιμήσεις της Επιτροπής που βασίζονται στα αριθμητικά στοιχεία από την παρακολούθηση του κλίματος, τα οποία δημοσιεύονται στο πλαίσιο των αναλύσεων της Επιτροπής σχετικά με τα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας. Το δηλωθέν ποσό καλύπτει τα 22 εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας που αξιολογήθηκαν και εγκρίθηκαν από την Επιτροπή έως τις 5 Οκτωβρίου. Το ποσό αυτό θα αλλάξει, όταν αξιολογηθούν περισσότερα σχέδια.

(34)

https://ec.europa.eu/energy/topics/infrastructure/projects-common-interest_el

(35)

https://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-169-2014-INIT/el/pdf