30.4.2004   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 110/40

1.1

Η διαδικασία σύναψης της αμερικανικής συμφωνίας ελεύθερων συναλλαγών (ALCA), που προωθούν οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (ΗΠΑ), αποτελεί μια πρωτοβουλία μεγάλου βεληνεκούς που αποσκοπεί να καταστήσει την περιοχή της αμερικανικής ηπείρου μία από τις μεγαλύτερες εμπορικές ζώνες του κόσμου με πάνω από 800 εκατομμύρια άτομα, με συνολικό ΑΕγχΠ πάνω από 11 000 δις ευρώ και με εμπορικές συναλλαγές ύψους 3 500 δις ευρώ.

1.2

Παρά τις διάφορες αντιξοότητες της διαδικασίας και τις επιφυλάξεις που διατήρησαν ορισμένοι όσον αφορά την τήρηση των προθεσμιών που έχουν καθοριστεί από την ατζέντα, είναι γεγονός ότι μέχρι σήμερα, η προθεσμία του Ιανουαρίου 2005 θεωρείται ως η τελική για την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων προκειμένου η ALCA να τεθεί σε ισχύ τον Δεκέμβριο του ιδίου έτους. Εξάλλου, η αποτυχία της υπουργικής διάσκεψης του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου που πραγματοποιήθηκε από τις 10 έως τις 14 Σεπτεμβρίου 2003 στο Κανκούν έδωσε νέα ώθηση στο σχέδιο ALCA η έκτακτη διάσκεψη για το οποίο ορίστηκε να πραγματοποιηθεί τον Ιανουάριο του 2004. Πράγματι, η υπουργική διάσκεψη του σχεδίου ACCA που πραγματοποιήθηκε στα μέσα Νοεμβρίου 2003 στο Μαϊάμι, επέτρεψε την απεμπλοκή των διαπραγματεύσεων ώστε να διατηρηθεί η επίσημη ημερομηνία θέσης σε ισχύ (Δεκέμβριος 2005). Ωστόσο, η συμφωνία που επετεύχθη κατά τη συνεδρίαση αυτή προβλέπει ένα ηπιότερο σχέδιο ALCA.

1.3

Ένα από τα χαρακτηριστικά του σχεδίου ALCA, και το οποίο επικρίνεται από πολλούς φορείς της λατινοαμερικανικής κοινωνίας είναι η αποκλειστικά εμπορική του πλευρά που θα επιδεινώσει ακόμη περισσότερο τις υφιστάμενες ασυμμετρίες σε μια περιοχή όπου οι ΗΠΑ αντιπροσωπεύουν από μόνες τους το 77 % του ΑΕγχΠ της αμερικανικής ηπείρου και το 62 % του συνόλου των εξαγωγών.

1.4

Οι θέσεις της κοινωνίας των πολιτών της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής (ΛΑΚ) για το σχέδιο αυτό είναι πολύ διαφορετικές. Αφενός, ο επιχειρηματικός κόσμος βλέπει στο σχέδιο ALCA τη δυνατότητα πρόσβασης στη μεγάλη αμερικανική αγορά έστω και αν ορισμένες επιχειρήσεις φοβούνται τον αμερικανικό και καναδικό ανταγωνισμό· αφετέρου, ορισμένοι κλάδοι που έχουν συσπειρωθεί γύρω από την Κοινωνική Ηπειρωτική Ένωση (συνδικάτα, ΜΚΟ, πανεπιστημιακά ιδρύματα) αρνούνται το σχέδιο ALCA εφόσον οι κυριότερες ανησυχίες τους - σεβασμός του περιβάλλοντος, δικαιώματα των εργαζομένων, κοινωνικός αποκλεισμός, εξωτερικό χρέος, δημοκρατία και σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, εκμετάλλευση των παιδιών και σεβασμός των αυτοχθόνων πληθυσμών – δεν συνεκτιμούνται ή δεν λαμβάνονται επαρκώς υπόψη στο σχέδιο.

1.5

Είναι επιτακτική ανάγκη η ΕΕ στις διαπραγματεύσεις της με την ΛΑΚ να δεσμευτεί με μεγαλύτερη πολιτική βούληση εφόσον πρόκειται για τα οικονομικά και εμπορικά συμφέροντά της. Η ΕΕ δεν πρέπει να ξεχνά ότι η θέση σε ισχύ της ALENA (Βορειοαμερικανική συμφωνία ελευθέρων συναλλαγών) είχε αρνητικές συνέπειες στις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις που έχασαν τη μισή μεξικανική αγορά. Παρά τη συμφωνία σύνδεσης που συνήψε σε σύντομο χρονικό διάστημα η ΕΕ με το Μεξικό, τα χαμένα μερίδια της αγοράς δεν ανακτήθηκαν όλα.

1.6

Το σημερινό πολιτικό και κοινωνικό πλαίσιο της Λατινικής Αμερικής είναι ευνοϊκό ώστε η ΕΕ να ολοκληρώσει με επιτυχία τις διαπραγματεύσεις με τους εταίρους της ΛΑΚ και ιδιαίτερα με την MERCOSUR.

1.6.1

Η εκλογή του Luis Inácio Lula da Silva στη Βραζιλία και του Nestor Kirschner στην Αργεντινή αντικατοπτρίζουν το αίτημα για αλλαγή στην περιοχή. Εκτός από το κοινό ενδιαφέρον που έχουν για την ανάπτυξη της MERCOSUR πριν ακόμη συναφθεί η ALCA, επιθυμούν επίσης να προωθήσουν τις σχέσεις με την ΕΕ.

1.6.2

Σήμερα είναι περισσότερο έκδηλη από κάθε άλλη φορά η ανάγκη για «Ευρώπη» στη μαστιζόμενη από κρίση λατινοαμερικανική ήπειρο και την Καραϊβική. Η ΕΕ εξακολουθεί να θεωρείται ως κοινωνικό και πολιτικό πρότυπο αναφοράς. Η μεγάλη πρόκληση που αντιμετωπίζουν οι χώρες της ΛΑΚ είναι η εξεύρεση ενός οικονομικού και κοινωνικού προτύπου εναλλακτικού της «συναίνεσης της Ουάσιγκτον» και του υπερβολικά ηγεμονικού σχεδίου ολοκλήρωσης που προωθούν οι ΗΠΑ.

1.7

Αν και αυτή η επιθυμία για περισσότερη Ευρώπη στην κοινωνία της Λατινικής Αμερικής είναι αισθητή κυρίως στις ανώτερες κοινωνικές τάξεις, η ΕΕ πρέπει να καταβάλει σημαντικές προσπάθειες για να ενσωματώσει καλύτερα στη στρατηγική της την κοινωνία των πολιτών. Μόνο μια αποφασιστική πολιτική δέσμευση, με κατάλληλη και αποτελεσματική ενημέρωση, και συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών θα δείξει ότι πρόκειται για ένα σχέδιο αμοιβαίου οφέλους. Η ΕΕ δεν επιτρέπεται να διαπράξει το ίδιο σφάλμα που έκανε με το σχέδιο ALCA.

1.8

Η ΕΕ πρέπει επίσης να λάβει υπόψη της την αποτυχία των πολυμερών διαπραγματεύσεων στο Κανκούν και να εκτιμήσει ότι οι διεθνείς εταίροι της, όπως και οι ΗΠΑ, είναι αποφασισμένοι να ακολουθήσουν άλλες κατευθύνσεις, όπως είναι οι διμερείς και διπεριφερειακές σχέσεις, για την ανάπτυξη του διεθνούς εμπορίου. Η αποτυχία του Κανκούν αποτελεί για τις ΗΠΑ, νέο κίνητρο για την προώθηση των διαπραγματεύσεων του σχεδίου ALCA. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ κατανοεί ότι η ΕΕ και η MERCOSUR πρέπει να επιδείξουν μεγαλύτερη πολιτική βούληση προκειμένου να συνάψει συμφωνία σύνδεσης ξεπερνώντας τους δισταγμούς και τα εμπόδια που συνεπάγεται κάθε διαπραγμάτευση. Για να επιτύχει τον ίδιο στόχο με την Κοινότητα των Άνδεων (CAN), αφενός, και με την Κοινή Αγορά της Κεντρικής Αμερικής (MCCA), αφετέρου, το Συμβούλιο της EE πρέπει να δώσει εντολή στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αρχίσει τις διαπραγματεύσεις. Στην αντίθετη περίπτωση, η Ένωση θα χάσει την ευκαιρία να είναι στρατηγικός εταίρος της Λατινικής Αμερικής και θα αποδυναμωθεί ο ρόλος της στη χάραξη των νέων κανόνων του παγκόσμιου εμπορίου και της διακυβέρνησης. Οι χώρες της ΛΑΚ αποτελούν φυσικούς συμμάχους για πολιτιστικούς, πολιτικούς και οικονομικούς λόγους, και είναι απαραίτητοι για τον εκ νέου προσδιορισμό του ρόλου της Ευρώπης στην παγκόσμια πολιτική σκηνή.

1.9

Κατά συνέπεια, στην πολιτική που εφαρμόζει σε σχέση με τους εταίρους της, της ΛΑΚ η ΕΕ δεν μπορεί μόνο να αντιδρά. Δεν χρειάζεται να σημειωθεί πρόοδος στις διαπραγματεύσεις με την ALCA για να προχωρήσει η στρατηγική εταιρική σχέση ΕE/ΛΑΚ. Η ΕΕ πρέπει να υιοθετήσει μια πραγματικά ηγετική στάση στο θέμα της διεθνούς πολιτικής και εμπορίου.

1.10

Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν μπορεί να μείνει αδιάφορη στις προσδοκίες και στις ορθές διεκδικήσεις των πληθυσμών της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής (ΛΑΚ) και θα πρέπει να δώσει νέα πολιτική ώθηση στις σχέσεις της με αυτήν την περιοχή του κόσμου και να καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για την υλοποίηση των δεσμεύσεων που αναλήφθηκαν στις Διασκέψεις Κορυφής του Ρίο του 1999 και της Μαδρίτης του 2002. Συνεπώς η ΕΕ πρέπει να χαράξει εκ νέου τη στρατηγική της με βάση τα ακόλουθα:

2.1.1

Η ιδέα ενοποίησης του συνόλου των χωρών της αμερικανικής ηπείρου είναι πολύ παλαιά αλλά ποτέ δεν υλοποιήθηκε λόγω έλλειψης συμφωνίας των χωρών. Η αμερικανική συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών (ALCA) που βρίσκεται τώρα στο στάδιο των διαπραγματεύσεων αποτελεί μια σοβαρή προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση. Πράγματι, η διαδικασία βρίσκεται στην τελική της φάση.

2.1.2

Το σχέδιο αυτό βασίζεται σε μια βορειοαμερικανική πρωτοβουλία που εντάσσεται στο ιδιαίτερο πλαίσιο της δεκαετίας του'80. Η κυβέρνηση Reagan, τον Μάιο του 1982 αναλαμβάνει πρωτοβουλία για την Καραϊβική που έχει ως στόχο την εφαρμογή ενός προγράμματος οικονομικής εταιρικής σχέσης με άξονα το άνοιγμα του εμπορίου και την ιδιωτική πρωτοβουλία. Τον Ιανουάριο του 1998 υπογράφει τη συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών με τον Καναδά (ALE). Οι συνομιλίες για την επέκταση της συμφωνίας αυτής στο Μεξικό πραγματοποιούνται με την πρωτοβουλία της κυβέρνησης Bush (πατέρα) και ολοκληρώνονται με την κυβέρνηση Clinton οπότε και υπογράφεται η Βορειοαμερικανική Συμφωνία Ελεύθερων Συναλλαγών (ALENA).

2.1.3

Το 1990, ο πρόεδρος Bush αναγγέλλει το σχέδιό του για την «Πρωτοβουλία υπέρ των αμερικανικών επιχειρήσεων » (IEA) με στόχο τη δημιουργία μιας ζώνης ελεύθερων συναλλαγών σε ηπειρωτική κλίμακα καθώς και τη σύσταση ταμείου επενδύσεων με σκοπό την ενθάρρυνση πραγματοποίησης οικονομικών μεταρρυθμίσεων, την προσέλκυση διεθνών επενδύσεων και την ελάφρυνση των χρεών των χωρών της Λατινικής Αμερικής.

2.1.4

Από την πλευρά τους, οι κυβερνήσεις των χωρών της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής (ΛΑΚ) υποδέχτηκαν με ενθουσιασμό αυτό το σχέδιο της μεγάλης οικονομικής ένωσης.

2.1.5

Αναλαμβάνοντας την εξουσία, η κυβέρνηση Clinton επιχειρεί εκ νέου τη σύνδεση της αμερικανικής ηπείρου με μία συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών. Η πρώτη διάσκεψη κορυφής των χωρών της αμερικανικής ηπείρου πραγματοποιείται τον Δεκέμβριο του 1994 στο Μαϊάμι όπου συναντώνται οι 34 αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της ηπείρου, εκτός της Κούβας (1).

2.2.1

Κατά τη διάρκεια της διάσκεψης του Μαϊάμι τα μέρη υιοθετούν ένα Σχέδιο δράσης και μία Δήλωση Αρχής όπου υπάρχουν οι κατευθυντήριες γραμμές και οι γενικές αρχές βασικός στόχος των οποίων είναι η δημιουργία ενός χώρου ελεύθερων συναλλαγών με τη σταδιακή εξάλειψη των φραγμών στο εμπόριο και τις επενδύσεις.

2.2.2

Αυτό το σχέδιο δράσης που αποσκοπεί στην προώθηση της ευημερίας μέσω της οικονομικής ολοκλήρωσης και των ελεύθερων συναλλαγών, περιλαμβάνει τρία ακόμη κεφάλαια: τη διατήρηση και την ενίσχυση της δημοκρατίας, την καταπολέμηση της φτώχειας και των διακρίσεων, την αειφόρο ανάπτυξη και την προστασία του περιβάλλοντος.

2.2.3

Κατά τη διάρκεια της δεύτερης διάσκεψης κορυφής των χωρών της αμερικανικής ηπείρου που πραγματοποιήθηκε στο Σαντιάγκο το 1998, το σχέδιο αυτό εξετάζεται εκ νέου χωρίς ωστόσο να αλλάξουν οι γενικοί προσανατολισμοί. Τα τέσσερα κεφάλαια γίνονται: η εκπαίδευση· η δημοκρατία, η δικαιοσύνη και τα δικαιώματα του ατόμου· η οικονομική ολοκλήρωση και οι ελεύθερες συναλλαγές· η εξάλειψη της φτώχειας και των διακρίσεων. Αν και το οικονομικό μέρος κατέχει πάντα δεσπόζουσα θέση στο σχέδιο, δίδεται ιδιαίτερη προσοχή, κυρίως κατόπιν αιτήσεως της Βραζιλίας, στον κοινωνικό τομέα για την εκπαίδευση και την επίλυση του θέματος της φτώχειας.

2.2.4

Το σχέδιο δράσης υφίσταται νέες αλλαγές. Επειδή σε επίπεδο διαπραγματεύσεων δεν απέφερε τίποτα, το κεφάλαιο για την εκπαίδευση καταργείται. Με την παρότρυνση όμως του Καναδά, ένα νέο εμφανίζεται κατά την τρίτη διάσκεψης κορυφής των χωρών της αμερικανικής ηπείρου που πραγματοποιήθηκε στο Κεμπέκ τον Απρίλιο του 2001. Έτσι, στην ενίσχυση της δημοκρατίας, στην οικονομική ευημερία και στη δημιουργία ανθρώπινου δυναμικού, προστίθεται το θέμα της διασύνδεσης (πρόσβαση στις νέες τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας).

2.3.1

Οι διάφορες αυτές διασκέψεις αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων αποτελούν τμήμα της ιδιαίτερα πολύπλοκης διάρθρωσης που πλαισιώνει τη διαδικασία των διαπραγματεύσεων. Συναντώνται κάθε 3 ή 4 χρόνια και το έργο τους συνίσταται στην υποστήριξη των γενικών γραμμών του σχεδίου που έχουν καθοριστεί σε άλλα επίπεδα διαπραγματεύσεων καθώς και στη γνωστοποίηση της πολιτικής βούλησης της χώρας τους. Η πολιτική αρχή όμως που κατέχει την κεντρική θέση στη δομή των διαπραγματεύσεων είναι βέβαια οι υπουργοί εμπορίου που συνεδριάζουν σχεδόν κάθε 18 μήνες για να ορίσουν τους γενικούς προσανατολισμούς της ALCA.

2.3.2

Υπάρχει ένα διοικητικό επίπεδο που εκπροσωπείται από τους υφυπουργούς εμπορίου στην επιτροπή εμπορικών διαπραγματεύσεων (CNC). Η επιτροπή αυτή διαδραματίζει καθοριστικής σημασίας ρόλο με την έννοια ότι κατευθύνει τις εργασίες των 9 ομάδων διαπραγμάτευσης, αποφασίζει για τη γενική δομή της μελλοντικής συμφωνίας ελεύθερων συναλλαγών και για τα θεσμικά θέματα, και διασφαλίζει τη διαφάνεια της διαδικασίας διαπραγματεύσεων.

2.3.3

Απομένει ένας πυλώνας τεχνικής φύσης. Πρόκειται για τους φορείς διαπραγμάτευσης και τους εμπειρογνώμονες που συνεδριάζουν στους κόλπους των εννέα ομάδων διαπραγμάτευσης οι οποίοι καλύπτουν τους εξής τομείς: 1) πρόσβαση στις αγορές· 2) επενδύσεις· 3) υπηρεσίες· 4) δημόσιες συμβάσεις· 5) διευθέτηση διαφορών· 6) γεωργία· 7) δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας· 8) επιχορηγήσεις, δασμοί αντιντάμπινγκ και αντισταθμιστικοί δασμοί· 9) πολιτική ανταγωνισμού.

2.3.4

Οι διάφορες αυτές ομάδες έχουν την τεχνική υποστήριξη και την υποστήριξη ανάλυσης της τριμερούς επιτροπής που απαρτίζεται από την Οργάνωση των Αμερικανικών Κρατών (OEA), την Οικονομική επιτροπή για τη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική (CEPAL) και την Διαμερικανική τράπεζα ανάπτυξης (BID).

2.4.1.1

Από τη διάσκεψη κορυφής του Μαϊάμι, το σχέδιο ALCA γνώρισε πολλές φάσεις διαπραγματεύσεων. Η πρώτη φάση από το 1994 έως το 1998 αποτελεί το στάδιο προετοιμασίας κατά οποίο καθορίστηκε η δομή της βάσης του σχεδίου. Διοργανώθηκαν τέσσερις υπουργικές σύνοδοι (τον Ιούνιο του 1995 στο Ντένβερ, τον Μάρτιο του 1996 στην Καρθαγένη, τον Μάιο του 1997 στο Bélo Horizonte και τον Μάρτιο του 1998 στο San José).

2.4.1.2

Κατά τη διάρκεια αυτής της πρώτης φάσης υιοθετήθηκαν οι κατευθυντήριες αρχές των διαπραγματεύσεων της ALCA. Έτσι, συμφωνήθηκε ότι οι αποφάσεις θα υιοθετούνται με συναίνεση, ότι η ALCA θα αποτελεί ενιαία δέσμευση και ότι θα είναι σύμφωνη με τους κανόνες και τις οδηγίες του ΠΟΕ. Τέλος, αποφασίστηκε κατόπιν επιμονής της MERCOSUR και κυρίως της Βραζιλίας, αλλά αντίθετα προς την επιθυμία των ΗΠΑ, ότι η ALCA θα είναι συμβατή με άλλες περιφερειακές ή διμερείς συμφωνίες και ότι η ένταξη στη συμφωνία αυτή θα μπορεί να γίνεται είτε ατομικά είτε ομαδικά. Από τη στιγμή αυτή πολλές ομάδες χωρών εκφράζονται με μία φωνή στις αρχές διαπραγμάτευσης της ALCA, όπως η Κοινότητα των Άνδεων (CAN), η MERCOSUR, η Κοινότητα της Καραϊβικής (CARICOM) και στη συνέχεια 4 (2) χώρες της Κοινής Αγοράς της Κεντρικής Αμερικής (MCCA) που αποκαλούνται CA-4.

2.4.1.3

Κατά τη διάρκεια αυτής της πρώτης φάσης των διαπραγματεύσεων, τα μέρη ασχολήθηκαν συγκεκριμένα με τη συλλογή πληροφοριών, τη συγκέντρωση γνώσεων και τον καθορισμό των βάσεων για τις μελλοντικές διαπραγματεύσεις.

2.4.2.1

Με την ευκαιρία της διάσκεψης κορυφής του Σαντιάγο, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων εξέφρασαν τη βούληση τους να προωθήσουν το σχέδιο της αμερικανικής συμφωνίας. Κατά τη διάρκεια της δεύτερης φάσης οι υπουργοί που συναντώνται δύο φορές (τον Νοέμβριο του 1999 στο Τορόντο και το Απρίλιο του 2000 στο Μπουένος Άϊρες) αναγγέλλουν την ισχύ των μέτρων διευκόλυνσης του εμπορίου για τον Ιανουάριο του 2001. Επίσης οι ομάδες διαπραγμάτευσης παρουσιάζουν στους υπουργούς ένα προσχέδιο της συμφωνίας ALCA.

2.4.2.2

Υπό την πίεση της κοινωνίας των πολιτών, αποφασίζεται η δημοσιοποίηση του προσχεδίου προκειμένου να αυξηθεί η διαφάνεια της διαδικασίας. Οι υπουργοί επαναβεβαίωσαν τη θέλησή τους να ολοκληρώσουν το σχέδιο έως τον Ιανουάριο του 2005 ώστε να τεθεί σε ισχύ τον Δεκέμβριο του 2005.

2.4.3.1

Η τρίτη φάση των διαπραγματεύσεων άρχισε με την τρίτη διάσκεψη κορυφής των χωρών της αμερικανικής ηπείρου που πραγματοποιήθηκε τον Απρίλιο του 2001 στο Κεμπέκ. Με την ευκαιρία αυτή, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων κατέληξαν σε δήλωση που περιλαμβάνει μεγάλες οικονομικές και κοινωνικές δεσμεύσεις. Υιοθετήθηκε μία δημοκρατική ρήτρα: συμφωνήθηκε να πραγματοποιηθούν διαβουλεύσεις στην περίπτωση που μία συμμετέχουσα χώρα αρνηθεί τους δημοκρατικούς της θεσμούς. Δεν προβλέπονται κυρώσεις.

2.4.3.2

Στόχος αυτής της τρίτης φάσης είναι η προετοιμασία μιας περισσότερο επεξεργασμένης νέας έκδοσης της μελλοντικής συμφωνίας. Έτσι, κατά την 7η υπουργική συνάντηση του Νοεμβρίου 2002 στο Quito, δημοσιεύεται μία νέα μορφή του σχεδίου συμφωνίας και καθορίζονται οι κατευθυντήριες γραμμές των διαπραγματεύσεων για τους επόμενους 18 μήνες. Οι υπουργοί προβαίνουν επίσης στην εκπόνηση ενός προγράμματος συνεργασίας του Ημισφαιρίου με στόχο την προώθηση της αποτελεσματικής συμμετοχής στην ALCA των μικρότερων οικονομιών της ηπείρου. Με τη διάσκεψη του Quito οι διαπραγματεύσεις εισέρχονται στην τελική φάση της διαδικασίας υπό την συμπροεδρία των ΗΠΑ και της Βραζιλίας.

3.1

Η ALCA θα αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες ζώνες ελεύθερων συναλλαγών στον κόσμο με μία αγορά άνω των 800 εκατομμυρίων προσώπων, με συνολικό ΑΕγχΠ άνω των 11 000 δις ευρώ και με εμπορικές συναλλαγές ύψους 3 500 δις ευρώ.

3.2

Ωστόσο η διαδικασία ολοκλήρωσης χαρακτηρίζεται από μία ασυμμετρία και από την πόλωση των ΗΠΑ. Πράγματι ελάχιστες είναι οι χώρες της Αμερικής που δεν έχουν ως πρώτο εμπορικό εταίρο τις ΗΠΑ. Μόνον η Αργεντινή, η Παραγουάη και η Ουρουγουάη αποτελούν εξαίρεση εφόσον έχουν ως πρώτο εταίρο για θέματα εξωτερικού εμπορίου την Βραζιλία.

3.3

Το 2000, η οικονομία της Βορείου Αμερικής αντιπροσωπεύει αφ' εαυτής το 77 % του ΑΕγχΠ της ηπείρου και το 62 % του συνόλου των εξαγωγών. Η Βραζιλία, ο Καναδάς και το Μεξικό αντιπροσωπεύουν αντίστοιχα το 6 %, 5 % και 4 % του ΑΕγχΠ της ηπείρου. Οι υπόλοιπες 30 χώρες αντιπροσωπεύουν το 8 %. Οι μικρές χώρες όπως η Νικαράγουα και η Αϊτή αντιπροσωπεύουν από κοινού το 1/2000 (3) του ίδιου συνόλου. Η ALENA και η MERCOSUR αντιπροσωπεύουν αντίστοιχα το 87 % και 9 % του συνολικού ΑΕγχΠ και αντίστοιχα το 90 % και 6 % του εμπορίου της ηπείρου.

3.4

Όσον αφορά το κατά κεφαλήν ΑΕγχΠ, τα στοιχεία επιβεβαιώνουν την ασυμμετρία αυτή: οι ΗΠΑ έρχονται πρώτες με 34 400 ευρώ κατά κεφαλήν, ακολουθούν ο Καναδάς (21 930 ευρώ), η Αργεντινή (6 950 ευρώ), η Ουρουγουάη (6 000 ευρώ), η Βραζιλία (3 060 ευρώ) και το Μεξικό (5 560 ευρώ). Στην άλλη άκρη η Νικαράγουα και η Αϊτή έχουν 745 ευρώ και 480 ευρώ ανά κάτοικο. Πρόκειται για ένα σχέδιο που ενσωματώνει πολύ άνισες οικονομίες και με πολύ διαφορετικό ρυθμό ανάπτυξης (4).

3.5

Αυτές οι ανισότητες και ασυμμετρίες θέτουν το πρόβλημα των ενδεχόμενων συνεπειών της οικονομικής ολοκλήρωσης στις αποκαλούμενες μικρού μεγέθους οικονομίες για τις οποίες δεν προβλέπεται κανένα ταμείο ανάπτυξης και κανένα δίχτυ ασφαλείας. Η ένταξη των οικονομιών αυτών στη διαδικασία της ALCA αποτελεί μία σημαντική πρόκληση. Οι χώρες αυτές, 25 (5) τον αριθμό, αντιμετωπίζουν δυσκολίες όσον αφορά τη συμμετοχή στις διαπραγματεύσεις. Το θέμα της επάρκειας των οικονομικών και ανθρώπινων πόρων αποτελεί σημαντικό εμπόδιο για τη συνέχιση αυτών των διαπραγματεύσεων. Για την αντιμετώπιση αυτών των ασυμμετριών το μόνο αντισταθμιστικό μέτρο που ελήφθη αφορά την παράταση της περιόδου ελευθέρωσης του εμπορίου των ασθενέστερων οικονομιών.

3.6

Η έλλειψη κοινωνικής ρήτρας ενδέχεται να είναι ακόμη πιο αισθητή δεδομένου ότι τα τελευταία δέκα χρόνια η ορθόδοξη εφαρμογή πολιτικών διαρθρωτικής προσαρμογής επέφερε αύξηση της ανεργίας και αύξηση της φτώχειας στις χώρες της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής (ΛΑΚ) η οποία σύμφωνα με τη CEPAL έπληττε το 2002 πάνω από 220 εκατομμύρια άτομα, δηλαδή το 43,4 % του πληθυσμού (6). Τα κοινωνικά, οικονομικά και πολιτικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η ήπειρος αυτή δεν διευκόλυναν καθόλου την πρόοδο των διαπραγματεύσεων από τη διάσκεψη του Κεμπέκ.

3.7

Παρά τις μεταρρυθμίσεις που πραγματοποιούνται εδώ και 20 χρόνια, οι οικονομίες των χωρών ΛΑΚ αντιμετωπίζουν πάντα τις ίδιες δυσκολίες στην επίτευξη ρυθμών σταθερής και ανταγωνιστικής οικονομικής ανάπτυξης. Μία μελέτη της Οικονομικής επιτροπής για τη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική (CEPAL) δείχνει ότι για δεύτερη συνεχή χρονιά η αύξηση του ΑΕγχΠ ήταν αρνητική, δηλαδή -1,9 % για το 2002 – περίοδος που χαρακτηρίστηκε ως «χαμένη μισή δεκαετία».

3.8

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Αργεντινή η οποία από τον Δεκέμβριο του 2001 αντιμετωπίζει μία κρίση άνευ προηγουμένου. Μετά το ξέσπασμα της κρίσης, η Αργεντινή προτίμησε να πλησιάσει τους εταίρους της, της MERCOSUR, για να ενισχύσει αυτή την περιφερειακή ολοκλήρωση και να αναπτύξει στενότερες σχέσεις με την Ευρώπη καθώς και για να αποστασιοποιηθεί από τη στρατηγική της αυτόματης ευθυγράμμισης με την Ουάσιγκτον. Για τον νέο πρόεδρο της Βραζιλίας, Luiz Inácio Lula da Silva, η ενίσχυση της MERCOSUR καθώς και οι σχέσεις με την ΕΕ αποτελούν επίσης προτεραιότητα.

3.9

Κατόπιν τούτου, η Μπραζίλια δεν προτίθεται να αλλάξει τη θέση της όσον αφορά την ALCA. Η στρατηγική της συνίσταται κυρίως στην ανάπτυξη των συνομιλιών μεταξύ της MERCOSUR, της Κοινότητας των Άνδεων (CAN), της Χιλής, των χωρών της Καραϊβικής, της Γουιάνας και του Σουρινάμ για τη σύναψη νοτιοαμερικανικής συμφωνίας ελεύθερων συναλλαγών (ALΕSA) πράγμα που θα επιτρέψει στις χώρες ΛΑΚ να ενισχύσουν τη θέση τους στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων για την ALCA. Τον Δεκέμβριο του 2002, οι συμμετέχοντες στο σχέδιο υιοθέτησαν ένα χρονοδιάγραμμα: εξάλειψη των τελωνειακών φραγμών έως τα τέλη του 2003 και θέση σε ισχύ του σχεδίου το 2005. Με στόχο τη λογική «σύνδεσης ολόκληρης της Λατινικής Αμερικής στην MERCOSUR» έως τα τέλη του 2003, η κυβέρνηση Lula κατάφερε να υπογράψει το Περού μία συμφωνία σύνδεσης με τη MERCOSUR (Αύγουστος του 2003) παρόμοια με αυτή που συνήψαν η Βολιβία τον Δεκέμβριο του 1995 και η Χιλή τον Ιούνιο του 1996. Η MERCOSUR ευελπιστεί να υπογράψει μία συμφωνία σύνδεσης με τη Βενεζουέλα και άλλη μία με την Κολομβία. Το σχέδιο αυτό ωστόσο από άποψη φιλοδοξιών όσο και επιλογής του χρονοδιαγράμματος συνιστά εναλλακτική λύση στη διαδικασία της ALCA.

3.10

Από την πλευρά τους, οι ΗΠΑ δεν δίστασαν να επιλέξουν τη διμερή οδό – όπως δείχνει η συμφωνία που υπέγραψαν με τη Χιλή τον Δεκέμβριο του 2002 – για να προωθήσουν την ALCA ιδίως μετά την υιοθέτηση του fast track ή της Αρχής για την προώθηση του εμπορίου TPA (7) (ταχεία οδός) τον Ιούλιο του 2002. Μετά την υπουργική διάσκεψη του ΠΟΕ στο Κανκούν, η τάση αυτή προς τις διμερείς σχέσεις ενδέχεται να επιταχυνθεί.

3.11

Ωστόσο το μέτρο αυτό πλήττεται από τα προστατευτικά μέτρα που έχουν λάβει οι ΗΠΑ. Πράγματι, αφού αύξησαν τους δασμούς που προστατεύουν τον αμερικανικό τομέα χάλυβα και κατασκευαστικής ξυλείας, οι ΗΠΑ υιοθέτησαν έναν γεωργικό προϋπολογισμό (Farm bill) που προβλέπει 180 δις δολάρια για επιδοτήσεις στους παραγωγούς για περίοδο δέκα ετών. Αυτά τα προστατευτικά μέτρα ενισχύουν τις εντάσεις μεταξύ ΗΠΑ και ορισμένων χωρών της Λατινικής Αμερικής, με επικεφαλής τη Βραζιλία.

3.12

Οι επιχορηγήσεις κατά τις εξαγωγές αποτελούν το κυριότερο εμπόδιο για την υλοποίηση της ALCA. Πολλές χώρες της Λατινικής Αμερικής ασκούν πιέσεις ώστε οι ΗΠΑ να μειώσουν τις επιδοτήσεις τους στη γεωργία. Η κυβέρνηση Bush όμως ασκεί πίεση ώστε το θέμα των γεωργικών επιδοτήσεων καθώς και η προσφυγή σε δασμούς αντιντάμπινγκ και σε αντισταθμιστικά τέλη να συζητηθούν στο πλαίσιο του ΠΟΕ. Η αποτυχία όμως των πολυμερών διαπραγματεύσεων του Κανκούν δείχνει τη δυσκολία που συναντούν οι πλούσιες χώρες όπως οι ΗΠΑ και η ΕΕ να συζητήσουν ιδίως τα γεωργικά θέματα στο πλαίσιο διεθνών διαπραγματεύσεων.

3.13

Με την αποτυχία των εμπορικών διαπραγματεύσεων, οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν, στη συνέντευξη Τύπου για τη λήξη της διάσκεψης του Κανκούν, την πρόθεσή τους να προβούν σε διμερείς και περιφερειακές σχέσεις. Εάν αυτές οι δηλώσεις υλοποιηθούν, είναι πιθανό οι αμερικανοί διαπραγματευτές να προσέλθουν εκ νέου στο τραπέζι των γεωργικών διαπραγματεύσεων στο πλαίσιο του σχεδίου ALCA. Μία τέτοια κατάσταση θα επιτρέψει στο σχέδιο ολοκλήρωσης της αμερικανικής ηπείρου να παρακάμψει ένα από τα ανυπέρβλητα εμπόδια και να σημειώσει σημαντική πρόοδο.

3.14

Ωστόσο, παρά την TPA, η διαπραγματευτική ισχύς της εκτελεστικής εξουσίας περιορίζεται από το Κογκρέσο. Ο νόμος για το εμπόριο (βάσει του οποίου επιχορηγείται η TPA) προβλέπει εξεταστικές διαδικασίες που ενδεχομένως αποδειχτούν δύσκολες όσον αφορά τις επιδοτήσεις, τους δασμούς αντιντάμπινγκ και τα αντισταθμιστικά τέλη. Προβλέπει επίσης μία διαδικασία διαβούλευσης που δίδει το δικαίωμα στο Κογκρέσο να επιβλέπει τις διαπραγματεύσεις.

4.1.1

Η διαδικασία σε κυβερνητικό επίπεδο της ALCA παρακολουθείται από τις οργανώσεις των πολιτών η συμμετοχή των οποίων προβλέπεται στην ALCA. Εκτός από τη συμμετοχή αυτή, οι εν λόγω οργανώσεις συνεδριάζουν κατά τη διάρκεια των υπουργικών και προεδρικών συναντήσεων προκειμένου να επηρεάσουν την πορεία των διαπραγματεύσεων.

4.1.2

Οι μηχανισμοί συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών χωρίζονται στις πρωτοβουλίες που αναλαμβάνουν οι αρχές που συμμετέχουν στις διεργασίες της ALCA και στις πρωτοβουλίες που προέρχονται από τα κοινωνικά κινήματα. Στο πλαίσιο της διαδικασίας της ALCA, η επιτροπή των κυβερνητικών εκπροσώπων θέσπισε μηχανισμό για τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών προκειμένου να προωθούνται οι προτάσεις των εργοδοτών, των εργαζομένων, των περιβαλλοντικών φορέων και των ακαδημαϊκών κύκλων. Η συμμετοχή αυτή πραγματοποιείται με έμμεσο τρόπο. Πράγματι, οι φορείς αυτοί μπορούν να απευθύνονται γραπτώς στην επιτροπή η οποία διαβιβάζει κατόπιν τις συστάσεις τους στην Επιτροπή εμπορικών διαπραγματεύσεων (CNC) ή στην κατάλληλη ομάδα διαπραγμάτευσης.

4.1.3

Προκειμένου να προωθηθεί η συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών, οι κυβερνητικοί αρμόδιοι για το σχέδιο διοργάνωσαν περιφερειακό συμπόσιο για την ALCA στη Mérida, στο Μεξικό τον Ιούλιο του 2002. Σε αυτό το πρώτο περιφερειακό φόρουμ δημόσιας συζήτησης συμμετείχαν 100 μέλη από το κοινό. Στόχος ήταν επίσης η παροχή πληροφοριών και διευκρινίσεων για τη διαδικασία αυτή καθ' εαυτή.

4.1.4

Μία δεύτερη πρωτοβουλία αναλήφθηκε κατά την υπουργική σύνοδο του Quito τον Νοέμβριο του 2002: οι υπουργοί εμπορίου συνάντησαν ιδιαιτέρως τους εκπροσώπους του ιδιωτικού τομέα καθώς και τους εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών (περιβαλλοντικές ομάδες, συνδικαλιστικές οργανώσεις, βουλευτές και αυτόχθονες λαούς). Πρώτη φορά συμβαίνει οι εκπρόσωποι της κοινωνίας των πολιτών να μπορούν να απευθύνονται άμεσα στους υπουργούς.

4.2.1

Οι επιχειρηματικοί κύκλοι της ηπείρου ενδιαφέρθηκαν πολύ νωρίς για το σχέδιο ALCA. Πράγματι, από την πρώτη υπουργική σύνοδο στο Ντένβερ το 1995, επεδίωξαν να διοργανώσουν παράλληλες συναντήσεις με την επίσημη διαδικασία προκειμένου να προωθήσουν τα συμφέροντα του ιδιωτικού τομέα. Πάνω από 1 500 επιχειρηματίες συμμετείχαν σε αυτές τις συναντήσεις μέσα από το Επιχειρηματικό Φόρουμ της Αμερικανικής Ηπείρου (Americas Business Forum, ABF) που συγκεντρώνει τους επιχειρηματικούς κύκλους σε κλαδική και εθνική βάση.

4.2.2

Το Επιχειρηματικό Φόρουμ της Αμερικανικής Ηπείρου που είναι υπέρ του σχεδίου ολοκλήρωσης της ηπείρου επιδιώκει να συμβάλει στη συζήτηση προβαίνοντας σε τεχνικές και ενημερωτικές αναλύσεις των στρατηγικών στόχων και των προσδοκιών του ιδιωτικού τομέα. Συμβάλλει επίσης στη διάδοση πληροφοριών σχετικά με τη διαδικασία καθώς και στη σύναψη προσωπικών και θεσμικών σχέσεων μεταξύ των διευθυντικών στελεχών των επιχειρήσεων και των οργανώσεων της αμερικανικής ηπείρου.

4.2.3

Κατά τη διάρκεια των ετήσιων συνεδριάσεων του Φόρουμ διοργανώνονται διασκέψεις και σεμινάρια για καθοριστικής σημασίας θέματα της ολοκλήρωσης του ημισφαιρίου. Αν και οι ετήσιες συναντήσεις του επιχειρηματικού φόρουμ δεν θεωρούνται επίσημες στη διαδικασία των διαπραγματεύσεων, οι εργασίες του όμως επηρεάζουν σημαντικά την υλοποίηση του σχεδίου. Πράγματι, οι συστάσεις του ιδιωτικού τομέα λαμβάνονται υπόψη από κάθε ομάδα διαπραγμάτευσης. Μία από τις συστάσεις αφορά την ταχεία λήψη μέτρων διευκόλυνσης του εμπορίου και τα διευθυντικά στελέχη συμφώνησαν πράγματι ώστε τα μέτρα αυτά να τεθούν σε ισχύ πριν το τέλος των διαπραγματεύσεων.

4.2.4

Όσον αφορά τους άλλους τομείς της κοινωνίας των πολιτών – όπως οι συνδικαλιστικές οργανώσεις, οι ΜΚΟ, τα πανεπιστημιακά κέντρα ερευνών – η συνεισφορά των μεταξύ τους ανταλλαγών είναι λιγότερο εμφανής. Οι κοινωνικές οργανώσεις έχουν προβεί σε δικές τους ενέργειες σχετικά με τις αποφάσεις τους για τη διαδικασία ολοκλήρωσης. Μεταξύ των διαφόρων πρωτοβουλιών υπάρχει η Κοινωνική ηπειρωτική ένωση (ASC) που αποτελεί ένα σημαντικό διαμερικανικό δίκτυο οργανώσεων και κοινωνικών κινημάτων. Χαρακτηρίζεται δε από μεγάλη διαφορά θέσεων που ξεκινά από την μεταρρύθμιση και φθάνει έως την απόρριψη του σχεδίου της ALCA. Αν και αυτή η πρωτοβουλία υλοποιήθηκε το 1997, η κοινωνία των πολιτών είχε ήδη αρχίσει να κινητοποιείται πολύ νωρίτερα.

4.2.5

Πράγματι, όπως και ο τομέας της εργοδοσίας, οι συνδικαλιστικές οργανώσεις ενδιαφέρονται πολύ νωρίς για το σχέδιο της αμερικανικής ηπείρου. Κάνουν αισθητή την παρουσία τους με την ευκαιρία της υπουργικής συνεδρίασης του Ντένβερ. Το συνδικαλιστικό κίνημα υποστηριζόμενο από την Περιφερειακή διαμερικανική οργάνωση (ORIT) – αμερικανικός κλάδος της Διεθνούς συνομοσπονδίας των ελεύθερων συνδικαλιστικών οργανώσεων (CISL) –πραγματοποιεί παράλληλη διάσκεψη που καταλήγει σε δήλωση σχετικά με τις διεκδικήσεις και τους προβληματισμούς των συμμετεχόντων.

4.2.6

Κατά τη διάρκεια της υπουργικής συνόδου της Καρθαγένης, το συνδικαλιστικό κίνημα της αμερικανικής ηπείρου δεν αρκείται μόνο στη σύνταξη ενός νέου εγγράφου προβληματισμού: επιδιώκει να ασκήσει πίεση στους κυβερνητικούς εκπροσώπους. Εξάλλου, οι τελευταίοι στα τελικά τους συμπεράσματα υπογραμμίζουν «τη σημασία που έχει η μεγαλύτερη αναγνώριση και η προώθηση των δικαιωμάτων των εργαζομένων καθώς και την ανάγκη λήψης των κατάλληλων σχετικών με το θέμα αυτό μέτρων από τις αντίστοιχες κυβερνήσεις τους».

4.2.7

Το κίνημα επεκτείνεται και σε άλλες κοινωνικές ομάδες. Έτσι κατά την τρίτη υπουργική σύνοδο του Belo Horizonte, τον Μάιο του 1997, εκπρόσωποι των ενώσεων κατά των ελεύθερων συναλλαγών (ΜΚΟ, ορισμένα ερευνητικά κέντρα, περιβαλλοντικές, φεμινιστικές οργανώσεις και αυτόχθονες) ενώνονται με τους εκπροσώπους του συνδικαλιστικού κινήματος της αμερικανικής ηπείρου και δημιουργείται η Ηπειρωτική Κοινωνική Ένωση (ΑSC) που πραγματοποιεί την επίσημη εμφάνισή της τον επόμενο χρόνο κατά τη δεύτερη διάσκεψη κορυφής των χωρών της αμερικανικής ηπείρου.

4.2.8

Με την ευκαιρία αυτή, η ASC διοργανώνει την πρώτη σύνοδο των λαών της Αμερικής από την οποία προκύπτει το έγγραφο με θέμα «Εναλλακτικές λύσεις για την Αμερική». Μία δεύτερη σύνοδος των λαών διοργανώνεται με την ευκαιρία της τρίτης διάσκεψης κορυφής των χωρών της αμερικανικής ηπείρου τον Απρίλιο του 2001 στο Κεμπέκ, με περισσότερους από 2000 εκπροσώπους κινημάτων και οργανώσεων από όλες τις χώρες της ηπείρου συμπεριλαμβανομένης της Κούβας.

4.2.9

Γνωρίζοντας την αντικειμενική επίδραση των επιχειρηματικών κύκλων στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων της ALCA, η ASC επιδιώκει να προωθήσει ένα άλλου τύπου σχέδιο προτείνοντας την εισαγωγή στη μελλοντική συμφωνία κοινωνικών και περιβαλλοντικών μέτρων. Επιθυμεί με τον τρόπο αυτό να διασφαλίσει την απασχόληση και την ποιότητά της και να αποφύγει το «οικολογικό ντάμπινγκ» με τη συνεκτίμηση των περιβαλλοντικών δαπανών στις εξαγωγές. Στην ΛΑΚ όμως πολλές κυβερνήσεις αντιτίθενται σε αυτού του τύπου τα μέτρα διότι τα θεωρούν ως πρόσχημα για τον προστατευτισμό. Επίσης η αμερικανική θέση που έχει υιοθετηθεί από το 2001 δεν ευνοεί την πρόοδο σε αυτούς τους τομείς. Σε αντίθεση με ό,τι συνέβη στο πλαίσιο της ALENA, το σχέδιο εισαγωγής ρητρών για την απασχόληση και το περιβάλλον έχασε τη σημασία του στις επίσημες διαπραγματεύσεις της ALCA στις ΗΠΑ που επανειλημμένα αρνήθηκαν να θίξουν τα θέματα αυτά στις συζητήσεις.

4.2.10

Η Κοινωνική Ηπειρωτική Ένωση τάσσεται κατά της συστηματικής ελευθέρωσης των δημόσιων συμβάσεων, των υπηρεσιών υγείας, της εκπαίδευσης και των επενδύσεων.

4.2.11

Η ASC καταγγέλλει επίσης την έλλειψη διαφάνειας της διαδικασίας. Σήμερα ασχολείται με τη διοργάνωση διαβούλευσης σχετικά με το σχέδιο της ALCA που πρέπει να πραγματοποιηθεί το 2003-2004 και σε ολόκληρη την αμερικανική ήπειρο.

4.2.12

Σε αυτό το κλίμα αντίθεσης για τη σύναψη της ALCA με τη σημερινή της διαπραγματευτική μορφή, ορισμένοι βουλευτές των χωρών της αμερικανικής ηπείρου εκδήλωσαν την αντίθεσή τους προς το σχέδιο. Πράγματι, βουλευτές από 164 και πλέον επαρχιακά κοινοβούλια ή κράτη, αντιπρόσωποι περιφερειακών κοινοβουλίων από 34 χώρες που συμμετέχουν στις διαπραγματεύσεις της ALCA καθώς και η Κούβα, συνεδρίασαν επανειλημμένα στο πλαίσιο φόρουμ με την ονομασία «Διάσκεψη των βουλευτών της αμερικανικής ηπείρου» (COPA) προκειμένου να εκφράσουν τις επιφυλάξεις τους σχετικά με το σχέδιο της αμερικανικής ηπείρου.

4.2.13

Στη δήλωση που υιοθετήθηκε κατά τη δεύτερη γενική συνέλευση τον Ιούλιο του 2000, η COPA καλεί τους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων να λάβουν υπόψη το επίπεδο ανάπτυξης των χωρών που συμμετέχουν στο σχέδιο της ALCA και να εξασφαλίσουν τη συμμετοχή των βουλευτών όλων των περιφερειών για την προώθηση της διαφάνειας.

4.2.14

Παράλληλα, στην υπουργική σύνοδο του Quito, πραγματοποιήθηκε μια διηπειρωτική συνάντηση των βουλευτών που κατέληξε σε ψήφισμα στο οποίο οι βουλευτές απορρίπτουν την ALCA και προτείνουν στις κυβερνήσεις να επιλέξουν την ενίσχυση των συμφωνιών ολοκλήρωσης της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής, όπως είναι η MERCOSUR, η CAN, η CARICOM, MCCA, κλπ.

4.3.1

Στην κοινωνία πολιτών της ΛΑΚ υπάρχουν διάφορες θέσεις για το σχέδιο ALCA. Οι κλάδοι που αντιτίθενται στο σχέδιο ALCA εκφράζουν τη λύπη τους για το γεγονός ότι δεν υπάρχει αποτελεσματική συμμετοχή σημαντικού τμήματος της κοινωνίας των πολιτών, όπως είναι οι συνδικαλιστικές οργανώσεις και οι ΜΚΟ, στις διαδικασίες λήψεως αποφάσεων και ότι μόνο τα μέλη του επιχειρηματικού φόρουμ της αμερικανικής ηπείρου που είναι υπέρ του σχεδίου ALCA μπορούν να έχουν άμεση επαφή με τους διαπραγματευτές και να ασκούν επιρροή στα προσωρινά υπό διαπραγμάτευση έγγραφα.

4.3.2

Φόβο προκαλεί το γεγονός ότι η διαδικασία θα εξακολουθεί να προχωρεί χωρίς διαφάνεια ή ότι θα εφαρμοστεί η «πολιτική του τετελεσμένου γεγονότος» και θα παρουσιαστούν στην κοινωνία των πολιτών τα τελικά αποτελέσματα των διαπραγματεύσεων χωρίς αυτή να μπορεί να τα επηρεάσει.

4.3.3

Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις καθώς και άλλοι κοινωνικοί φορείς που έχουν συσπειρωθεί γύρω από την ASC εκφράζουν τη λύπη τους που οι πολιτικές αρχές και ο κόσμος των μεγάλων ιδιωτικών επιχειρήσεων συνεχίζουν να καθορίζουν τη μελλοντική συμφωνία ολοκλήρωσης της αμερικανικής ηπείρου χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τους κύριους προβληματισμούς τους: περιβάλλον, δικαιώματα των εργαζομένων, μισθολογική αβεβαιότητα, ανεργία, φτώχεια, κοινωνικός αποκλεισμός, αύξηση των διαφορών μεταξύ των οικονομιών της ηπείρου, γεωργικός προστατευτισμός και αμερικανικές επιχορηγήσεις επί των εξαγωγών που πλήττουν τις χώρες της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής, εξωτερικό χρέος, δημοκρατία (ζητείται από τις κυβερνήσεις η διοργάνωση διαβούλευσης για την ALCA) καθώς και ο σεβασμός των δικαιωμάτων του ανθρώπου, η εκμετάλλευση των παιδιών και ο σεβασμός των αυτοχθόνων πληθυσμών.

4.3.4

Αν και μεγάλο μέρος των κοινωνικών κινημάτων (ΜΚΟ, συνδικαλιστικές οργανώσεις, ερευνητικά ιδρύματα,…) τάσσονται υπέρ των διεργασιών περιφερειακής ενσωμάτωσης, διατυπώνουν σοβαρές επιφυλάξεις για συμφωνίες ολοκλήρωσης όπως η ALCA. Θεωρούν ότι διεργασίες ολοκλήρωσης όπως η MERCOSUR, μπορούν να αποτελέσουν πρότυπο αναφοράς για την ολοκλήρωση της αμερικανικής ηπείρου διότι εμπεριέχουν πολιτικές, κοινωνικές, πολιτιστικές και στρατηγικές πτυχές ενώ η ALCA, με τη μορφή υπό την οποία αποτελεί αντικείμενο διαπραγμάτευσης, αμβλύνει σημαντικά τις ασυμμετρίες μεταξύ ΗΠΑ και ΛΑΚ, όταν μάλιστα οι ΗΠΑ εφαρμόζουν προστατευτικές πολιτικές που πλήττουν τη διεθνή ανταγωνιστικότητα των χωρών ΛΑΚ.

4.3.5

Οι εν λόγω κοινωνικοί φορείς είναι υπέρ μιας ολοκλήρωσης που να μην περιορίζεται στο εμπόριο και αντιτίθενται– σε αντίθεση με την πλειοψηφία των κυβερνήσεων των χωρών της ΛΑΚ– σε μια συμφωνία που δεν παρέχει καμιά εγγύηση σε κοινωνικό και περιβαλλοντικό επίπεδο. Επιθυμούν επίσης να ληφθεί σοβαρά υπόψη ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Σύμφωνα με τις δηλώσεις τους κλίνουν περισσότερο στο να στηρίξουν μια συμφωνία μεταξύ ΛΑΚ και ΕΕ παρά μεταξύ ΛΑΚ και ΗΠΑ. Δηλώνουν ότι όχι μόνο εκτιμούν τη θέση της ΕΕ για τον κοινωνικό τομέα, το περιβάλλον και τα ανθρώπινα δικαιώματα τόσο στο εσωτερικό όσο και στο διεθνές επίπεδο, αλλά εκτιμούν και τη συνοχή με την οποία τηρούνται τα σχετικά μέτρα. Εκφράζουν την λύπη τους όμως για την έλλειψη βούλησης και δυναμισμού στη στρατηγική της ΕΕ για την Λατινική Αμερική.

4.3.6

Η ASC επιθυμεί επίσης οι κυβερνήσεις να καταστήσουν διαφανή τη διαδικασία διαπραγμάτευσης και να διοργανώσουν ανοικτό διάλογο για την ALCA με όλους τους φορείς της κοινωνίας των πολιτών προκειμένου να αναλύσουν τη βιωσιμότητα και τις συνέπειες της συμφωνίας αυτής στα έθνη της αμερικανικής ηπείρου.

4.3.7

Όσον αφορά τη θέση των επιχειρηματιών, πολλοί επιχειρηματίες των χωρών ΛΑΚ βλέπουν το σχέδιο ALCA ως μέσο για να εισχωρήσουν στη μεγάλη αμερικανική αγορά την οποία διευθύνουν γεωργικοί επιχειρηματικοί κύκλοι. Θεωρούν ότι το σχέδιο ALCA αποτελεί το μέσο εξόδου από τον φαύλο κύκλο χρέωσης της δεκαετίας του '80, εδραίωσης των φιλελευθέρων μεταρρυθμίσεων και εξόδου από τη διεθνή απομόνωση. Ωστόσο ορισμένοι επιχειρηματίες είναι λιγότερο ενθουσιώδεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η πετροχημική βιομηχανία της Λατινικής Αμερικής που δήλωσε εκ νέου την αντίθεσή της στο σχέδιο ALCA κατά την τελευταία συνεδρίασή της (11 Νοεμβρίου 2003) που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της Χημικής και Πετροχημικής Ένωσης της Λατινικής Αμερικής (APLA).

4.3.8

Στη Λατινική Αμερική και ιδίως στη Βραζιλία, ορισμένοι τομείς δραστηριότητας έχουν επιφυλάξεις να προχωρήσουν στις διαπραγματεύσεις για το σχέδιο ALCA. Πρόκειται κυρίως για ορισμένες επιχειρήσεις οι οποίες φοβούνται τον αμερικανικό και καναδικό ανταγωνισμό που ενδεχομένως επιφέρει η υπογραφή της ALCA. Αντιθέτως, πολλές επιχειρήσεις του δευτερογενούς και τριτογενούς τομέα στις ΗΠΑ και στον Καναδά θεωρούν την ALCA ως ευκαιρία για να εισχωρήσουν στις αγορές της Λατινικής Αμερικής και κυρίως της Βραζιλίας.

4.3.9

Ωστόσο, ο ιδιωτικός τομέας της Βραζιλίας φαίνεται να αλλάζει θέση. Πράγματι, ενώ για καιρό οι επιχειρηματίες της χώρας και η έδρα της διπλωματίας της Βραζιλίας (Palais d'Itamaraty) είχαν τις ίδιες απόψεις για το σχέδιο ALCA, οι πρώτοι έχουν αρχίσει να τάσσονται υπέρ ενός μεγαλύτερου εμπορικού ανοίγματος και δηλώνουν ότι είναι έτοιμοι να αντιμετωπίσουν τον εξωτερικό ανταγωνισμό. Ο ιδιωτικός τομέας της χώρας έχει αρχίσει να ασκεί πίεση στην κυβέρνηση Lula προκειμένου να είναι πιο ευέλικτη στις διαπραγματεύσεις για την ALCA ούτως ώστε η συμφωνία να υπογραφεί εγκαίρως.

4.4.1

Υπάρχει ένα πραγματικό χάσμα μεταξύ των απόψεων της κοινωνίας των πολιτών και των κυβερνήσεων σχετικά με την κατεύθυνση που πρέπει να ακολουθηθεί για την υλοποίηση της ολοκλήρωσης της αμερικανικής ηπείρου. Οι κυβερνήσεις της ΛΑΚ που ενδιαφέρονται κυρίως για το οικονομικό άνοιγμα και ιδιαιτέρως για την είσοδο στη μεγάλη αγορά των ΗΠΑ, επιδιώκουν, διαπραγματευόμενες μία εμπορική συμφωνία, να ωθήσουν τις ΗΠΑ να θέσουν τέρμα στην προστατευτική γεωργική τους πολιτική.

4.4.2

Εκτιμούν, όπως τα μέλη της MERCOSUR, ότι η ALCA θα μπορούσε να παροτρύνει την ΕΕ να προχωρήσει στις διαπραγματεύσεις της με τις χώρες της ΛΑΚ και να προωθήσει τις πολυμερείς διαπραγματεύσεις στο πλαίσιο του ΠΟΕ. Η ALCA, οι διαπραγματεύσεις με την ΕΕ και τον ΠΟΕ αποτελούν κατά τη γνώμη τους «τρεις αλληλοσυνδεόμενες διαδικασίες που η μία προϋποθέτει την άλλη». Η σταθερή θέση των αναπτυσσόμενων χωρών μέσω της «Ομάδας των 21» (G21 που αποκαλείται επίσης G20-συν), έναντι των επιφυλάξεων των πλούσιων χωρών «να βάλουν νερό στο κρασί τους» όσον αφορά τον γεωργικό τομέα κατά την υπουργική διάσκεψη στο Κανκούν και η αποτυχία των διαπραγματεύσεων αυτών θα μπορούσαν, ως ένα βαθμό, να ερμηνευτούν ως μείωση της πολυμέρειας. Το πάγωμα των πολυμερών συζητήσεων φαίνεται να ανοίγει το δρόμο σε περιφερειακές, διμερείς και διπεριφερειακές στρατηγικές. Όπως έχει ήδη τονιστεί, οι ΗΠΑ δείχνουν μεγάλη προθυμία να επιταχύνουν τη σύναψη παρόμοιων συμφωνιών. Οι αναδυόμενες δυνάμεις όπως η Κίνα και η Βραζιλία, έχουν επίσης δηλώσει την πρόθεσή τους να ακολουθήσουν την ίδια κατεύθυνση.

4.4.3

Οι χώρες της νοτίου Αμερικής πιστεύουν ότι, σε αντίθεση με την προσφορά των ΗΠΑ για τον γεωργικό τομέα, η προσφορά της ΕΕ κάθε άλλο παρά σαφής είναι. Εκτιμούν ότι δεν αρκούν οι απλές διαπραγματεύσεις για τα γεωργικά προϊόντα· πρέπει επίσης οι επιδοτήσεις κατά τις εξαγωγές να αποτελέσουν αντικείμενο διαπραγμάτευσης. Όσον αφορά τα θέματα αυτά, η ALCA φαίνεται περισσότερο ελπιδοφόρος από τις διαπραγματεύσεις με την ΕΕ. Ωστόσο οι διαπραγματεύσεις με την ΕΕ φαίνονται ευκολότερες από τις διαπραγματεύσεις που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο του σχεδίου ALCA: οι συζητήσεις με την Ευρώπη συνεπάγονται διαπραγματεύσεις μεταξύ δύο περιφερειών ενώ στις διαπραγματεύσεις με την ALCA εμπλέκονται πολλοί διαφορετικοί φορείς και προτάσεις. Στο πλαίσιο της διαπραγμάτευσης της συμφωνίας σύνδεσης ΕΕ-MERCOSUR, η Ένωση, την ενιαία θέση της οποίας προασπίζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, παρότρυνε πάντα, και με επιτυχία, τις χώρες μέλη της MERCOSUR να καθορίσουν κοινή θέση. Κατά την διάρκεια των διπεριφερειακών διαπραγματεύσεων, οι προτάσεις προσφοράς από διάφορα μέρη μειώνονται σε δύο, πράγμα που διευκολύνει τις διαπραγματεύσεις.

5.1.1

Λόγω διαφόρων ιστορικών παραγόντων, ορισμένες χώρες της Ευρώπης όπως η Ισπανία, η Γαλλία, η Μεγάλη Βρετανία, η Πορτογαλία και οι Κάτω Χώρες διατηρούσαν πάντα κατά το μάλλον ή ήττον στενές διμερείς σχέσεις με τις χώρες της ΛΑΚ. Παρά την πολιτιστική πολυμορφία και την ανομοιογένεια που χαρακτηρίζει την ΛΑΚ, η πολιτιστική της ταυτότητα διέπεται από τις αξίες που σφυρηλάτησαν τον χαρακτήρα και την ιστορία της Ευρώπης. Η σημαντική διάδοση των ιδανικών των φιλοσοφιών του διαφωτισμού όπως η δημοκρατία, το κράτος δικαίου, η ιδέα της ελευθερίας, τα ανθρώπινα δικαιώματα σε αυτή την περιοχή του κόσμου, διευκολύνει την προσέγγιση ΕΕ και ΛΑΚ.

5.1.2

Ωστόσο η θεσμοθέτηση των σχέσεων Ευρώπης και Λατινικής Αμερικής είναι πρόσφατη διότι από τις αρχές του 20ού αιώνα η Λατινική Αμερική ανέπτυξε άνισες και σχεδόν αποκλειστικές διπλωματικές σχέσεις με τις ΗΠΑ. Η Ευρώπη όμως είχε πάντα θεσμοθετημένες θέσεις με τις χώρες της Καραϊβικής στο πλαίσιο των συμφωνιών ΑΚΕ εκτός της Κούβας.

5.1.3

Αν και η επιστροφή της Ευρώπης στη λατινοαμερικανική σκηνή άρχισε πριν από 30 περίπου χρόνια, η δεκαετία του '90 δίνει στην ΕΚ/ΕΕ (8), χάρη κυρίως στην ώθηση που δόθηκε μετά την ένταξη της Ισπανίας και της Πορτογαλίας, μία στρατηγική για την θέσπιση σχέσεων με το σύνολο της ΛΑΚ. Κατόπιν της ευρωπαϊκής επιθυμίας να συνάψει προτιμησιακές σχέσεις με τις χώρες της Λατινικής Αμερικής, η ΕΟΚ υπογράφει τη δεκαετία του '60 μία σειρά τομεακών συμφωνιών που αποκαλούνται «πρώτης γενιάς» και μετά στη δεκαετία του '70 υπογράφει συμφωνίες «δεύτερης γενιάς» που περιλαμβάνουν πολλούς τομείς.

5.1.4

Οι ένοπλες συγκρούσεις στην Κεντρική Αμερική κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του '80 και ο σχηματισμός της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Συνεργασίας οδηγούν την ΕΟΚ να διαδραματίσει σημαντικό πολιτικό ρόλο διαμεσολαβητή. Οι συνομιλίες που αρχίζουν τον Σεπτέμβριο του 1984 στο San José (Κόστα Ρίκα) μεταξύ των υπουργών εξωτερικών της ΕΟΚ, της Ισπανίας και της Πορτογαλίας και των εκπροσώπων των χωρών της Κεντρικής Αμερικής για την αποκατάσταση της ειρήνης και τη συζήτηση για τη λήψη μέτρων εκδημοκρατισμού στην ήπειρο, αναθερμαίνουν τις σχέσεις ΕΟΚ και ΛΑ (συμβάλλοντας στη δημιουργία της «Διαδικασίας του San José»).

5.1.5

Με την ένταξη της Ισπανίας και της Πορτογαλίας στην Κοινότητα, ο πολιτικός αυτός διάλογος θα επεκταθεί και στην υπόλοιπη περιοχή όπου συνομιλητής γίνεται η Ομάδα του Ρίο. Η Ομάδα αυτή δημιουργήθηκε το 1986 από την Αργεντινή, τη Βολιβία, τη Βραζιλία, τη Χιλή, τη Κολομβία, την Κόστα Ρίκα, τον Ισημερινό, το Μεξικό, την Παραγουάη, το Περού, την Ουρουγουάη και τη Βενεζουέλα, για την εξέταση πολιτικών προβλημάτων και την ανάπτυξη εξωτερικών σχέσεων καθώς και για την εξέταση θεμάτων περιφερειακής ολοκλήρωσης. Αργότερα και άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής προσχωρούν στην Ομάδα η οποία καθίσταται στο πλαίσιο του πολιτικού διαλόγου ο κατ' εξοχήν συνομιλητής ΕΚ/ΕΕ στη Λατινική Αμερική. Αυτός ο διπεριφερειακός διάλογος αρχίζει το 1987 και θεσμοθετείται το 1990.

5.1.6

Το τέλος του διπολισμού, η ευρωπαϊκή βούληση να καταστεί η Κοινότητα διεθνής πρωταγωνιστής καθώς και η πολιτική σταθερότητα, η διαδικασία εκδημοκρατισμού και η υιοθέτηση μιας οικονομίας που στρέφεται προς το εξωτερικό στη Λατινική Αμερική συνεχίζουν να ενδυναμώνουν τις σχέσεις μεταξύ των δύο ηπείρων. Οι ιστορικοί και πολιτιστικοί παράγοντες καθώς και οι κοινές φιλοσοφικές και νομικές αρχές και αξίες συμβάλλουν επίσης στη διευκόλυνση της προσέγγισης των δύο ηπείρων.

5.2.1

Όταν οι ΗΠΑ θεσπίζουν την ALENA και εκπονούν το σχέδιο για την ALCA το 1994, η Ευρώπη επιδιώκει να προτείνει μία άλλου τύπου εταιρική σχέση με της χώρες της Λατινικής Αμερικής. Έχοντας συνείδηση της ποικιλομορφίας της ΛΑ, η ΕΕ προσπαθεί να αναπτύξει μία στρατηγική με διαφοροποιημένες και αρθρωτές προσεγγίσεις σε συνάρτηση με της εθνικές και περιφερειακές πραγματικότητες, δηλαδή λαμβάνοντας υπόψη την ανομοιογένεια της ηπείρου, πράγμα που παραλείπει το σχέδιο ALCA. Με τον τρόπο αυτό η ΕΕ προτείνει μία εταιρική σχέση που βασίζεται στο διάλογο με τις διάφορες περιφερειακές υποομάδες χωρών και σε μέσα που προσαρμόζονται στις κοινωνικοοικονομικές και πολιτικές πραγματικότητες της κάθε υποομάδας.

5.2.2

Η νέα ευρωπαϊκή στρατηγική του επιτρόπου Manuel Marín της Επιτροπής Santer και την οποία επικύρωσε το Συμβούλιο του Οκτωβρίου 1994 αποσκοπεί στη θέσπιση μιας «σύνδεσης» βασισμένης σε συμφωνίες τρίτης γενιάς και σε νέες συμφωνίες «τέταρτης γενιάς» με την Λατινική Αμερική. Οι πρώτες που χαρακτηρίζονται από το στόχο της περιφερειακής ολοκλήρωσης και συνεργασίας περιλαμβάνουν μία «εξελικτική ρήτρα» που επιτρέπει στα συμβαλλόμενα μέρη να συμπληρώσουν και να ενισχύσουν τη συνεργασία και μία «δημοκρατική ρήτρα» που διασφαλίζει την τήρηση των βασικών αρχών που αντιστοιχούν σε κοινές αξίες. Οι συμφωνίες τέταρτης γενιάς υιοθετούν τα κεκτημένα αυτά και προβλέπουν επίσης την υπογραφή εμπορικών συμφωνιών.

5.2.3

Οι πολιτικές λιτότητας και ιδιωτικοποίησης που εφαρμόζονται στις χώρες της Λατινικής Αμερικής (ΛΑ) την δεκαετία του '90 προσελκύουν ευρωπαϊκές ιδιωτικές επενδύσεις με αποτέλεσμα την περαιτέρω προσέγγιση των δύο περιοχών. Μεταξύ 1996 και 1999, η ΕΕ καθίσταται η σημαντικότερη πηγή επενδύσεων στην ΛΑ η οποία μετατρέπεται σε πρώτο παραλήπτη των ευρωπαϊκών επενδύσεων στις «αναδυόμενες αγορές». Κατά την περίοδο αυτή οι ευρωπαϊκές επενδύσεις αυξήθηκαν από 13 289 σε 42 226 εκατομμύρια δολάρια. Επίσης, το εμπόριο μεταξύ των δύο περιοχών διπλασιάστηκε μεταξύ 1990 και 2000: ενώ οι εξαγωγές αγαθών από την ΕΕ προς την ΛΑ αυξήθηκαν από τα 17 δις ευρώ σε πάνω από 54 δις ευρώ, οι εξαγωγές της ΛΑ προς την ΕΕ από τα 27 δις ευρώ φτάνουν τα 49 δις ευρώ. Έτσι η ΕΕ είναι ο δεύτερος επενδυτής και εμπορικός εταίρος της ΛΑ, αλλά ο πρώτος της MERCOSUR και της Χιλής.

5.2.4

Από αυτό το ευνοϊκό από διπλή άποψη κλίμα, από την πολιτική βούληση και των δύο πλευρών και από την εμφανή οικονομική προσέγγιση, προκύπτει η ιδέα για ποιοτική προώθηση των σχέσεων: έτσι τον Ιούνιο του 1999 διοργανώνεται στο Ρίο ντε Τζανέιρο, διάσκεψη κορυφής με τους 48 αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ και της ΛΑΚ, συμπεριλαμβανομένης της Κούβας.

5.2.5

Η διάσκεψη αυτή αποτελεί ένα πραγματικό ιστορικό γεγονός. Δείχνει την αυξανόμενη ωριμότητα της ΕΕ να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην παγκόσμια σκηνή και το αυξανόμενο ενδιαφέρον που προκαλεί η ΛΑΚ στις βιομηχανικές χώρες. Η διάσκεψη αυτή, που αποτελεί επίσης απάντηση στον μονοπολισμό της μεταψυχροπολεμικής περιόδου, προβάλλει την περιφερειοποίηση ως νέα δύναμη στις διεθνείς σχέσεις. Ορισμένοι μάλιστα θεώρησαν το γεγονός αυτό ως το θεμέλιο λίθο ενός πολυπολικού κόσμου που θα απαλλαχθεί από την κυριαρχία των ΗΠΑ.

5.2.6

Από τη διάσκεψη προκύπτουν δύο έγγραφα: μία δήλωση και ένα σχέδιο δράσης που θα αποτελέσουν τη βάση μιας «νέας στρατηγικής σχέσης» μεταξύ των δύο ακτών του Ατλαντικού. Η δήλωση που περιλαμβάνει 69 σημεία, ζητεί για την ανάπτυξη των σχέσεων στους τομείς της πολιτικής, της οικονομίας, της επιστήμης, του πολιτισμού, της εκπαίδευσης, της κοινωνίας με στόχο τη Στρατηγική Σύνδεση. Όσον αφορά το σχέδιο δράσης που τη συνοδεύει περιέχει 55 προτεραιότητες.

5.2.7

Λόγω του αριθμού των προτεινόμενων τομέων και προτεραιοτήτων, τα έγγραφα αυτά αδυνατούν να καθορίσουν μία συγκεκριμένη γραμμή δράσης. Κατά συνέπεια η διπεριφερειακή επιτροπή παρακολούθησης, που απαρτίζεται από ανώτατους υπαλλήλους, κατά την πρώτη της συνεδρίαση στην Tuusula (Φινλανδία, Νοέμβριος 1999) καθόρισε τον αριθμό των προτεραιοτήτων σε 11 (9). Έχει σημειωθεί κάποια πρόοδος όσον αφορά τις προτεραιότητες 5,7 και 8. Όσον αφορά την προτεραιότητα 5 έχει συσταθεί ένας «μηχανισμός διπεριφερειακού συντονισμού» για την καταπολέμηση των ναρκωτικών. Η πρόοδος που σημειώθηκε, όσον αφορά την προτεραιότητα 7, οφείλεται στην υπογραφή των συμφωνιών σύνδεσης με το Μεξικό και τη Χιλή αντίστοιχα. Τέλος, όσον αφορά την προτεραιότητα 8 θεσπίστηκε ειδικός διπεριφερειακός διάλογος σχετικά με την επιστήμη και την τεχνολογία που κατέληξε στην υπουργική διάσκεψη της Μπραζίλια (Μάρτιος του 2002). Με την ευκαιρία αυτή υιοθετήθηκαν η «Δήλωση της Μπραζίλια» και ένα σχέδιο δράσης ΕΕ-ΛΑΚ για την επιστήμη και την τεχνολογία που υποβλήθηκαν στη διάσκεψη κορυφής της Μαδρίτης με κύρια θέματα την υγεία και την ποιότητα ζωής, την αειφόρο ανάπτυξη και την αστικοποίηση, την πολιτιστική κληρονομιά και την κοινωνία των πληροφοριών.

5.2.8

Ωστόσο, παρά την επεξεργασία του «καταλόγου της Tuusula» για τον καθορισμό των προτεραιοτήτων και την υλοποίηση ορισμένων στόχων, η έλλειψη σαφούς προσανατολισμού για τις διπεριφερειακές σχέσεις επιβεβαιώνεται κατά τη διάσκεψη κορυφής ΕΕ/ΛΑΚ της Μαδρίτης τον Μάιο του 2002.

5.2.9

Η Επιτροπή προβλέπει κατά μέσο όρο 323 εκατομμύρια ευρώ για την περίοδο 2000-2006 (10) για το σύνολο της ΛΑ, ποσό προφανώς ανεπαρκές αν ληφθεί υπόψη η σημασία του σχεδίου και όλων όσων διακυβεύονται. Κατά συνέπεια, η ΛΑ εξακολουθεί να αποτελεί την περιοχή που επωφελείται λιγότερο από την κοινοτική βοήθεια.

5.2.10

Όσον αφορά τις διαπραγματεύσεις, αυτές καθ' εαυτές, η διάσκεψη της Μαδρίτης, που πραγματοποιείται μετά την 11η Σεπτεμβρίου, δεν καταλήγει σε συγκεκριμένα αποτελέσματα. Έτσι με πρωτοβουλία της Ευρώπης, τα θέματα της ασφάλειας και της τρομοκρατίας κυριαρχούν στην ημερήσια διάταξη των συζητήσεων, ενώ οι χώρες της ΛΑΚ ενδιαφέρονται περισσότερο για τις οικονομικές και εμπορικές πτυχές. Αυτή η διαφορά στην ιεράρχηση των προτεραιοτήτων είχε γίνει ήδη αισθητή στη διάσκεψη του Ρίο κατά την οποία οι Ευρωπαίοι τόνιζαν τα θέματα της διακυβέρνησης και της φτώχειας, ενώ οι χώρες της ΛΑΚ έδειχναν περισσότερο ενδιαφέρον για τις οικονομικές σχέσεις και τις συνέπειές τους στην απασχόληση. Η τρίτη διάσκεψη κορυφής που θα πραγματοποιηθεί στο Μεξικό τον Μάιο του 2004 πρέπει να καθορίσει μία ημερήσια διάταξη που να βασίζεται σε έναν πραγματικά κοινό παρανομαστή.

5.3.1

Η μεγάλη επιτυχία του Ρίο σηματοδοτεί αναμφισβήτητα την έναρξη των εμπορικών διαπραγματεύσεων ΕΕ και MERCOSUR. Κατά τη διάρκεια του 2000 τίθεται σε ισχύ η συμφωνία που έχει υπογράψει το Μεξικό με την ΕΕ, ενώ η Χιλή υπογράφει τη συμφωνία με την ΕΕ κατά τη διάσκεψη κορυφής της Μαδρίτης (2002). Οι συμφωνίες αυτές περιλαμβάνουν τους τρεις πυλώνες της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την ΛΑ: πολιτικό διάλογο, συνεργασία και οικονομική και εμπορική ολοκλήρωση. Εκτός από τη συμφωνία που υπεγράφη με τη Χιλή, είναι ασαφής η πρόοδος που σημειώθηκε στη Μαδρίτη σε σχέση με τη νέα αυτή στρατηγική συμμαχία.

5.3.2

Παραδόξως, οι περιφερειακές διαδικασίες της ΛΑ, τόσο επιθυμητές από την ΕΕ, έχουν καθυστερήσει την υπογραφή των συμφωνιών σύνδεσης με την Ευρώπη. Στη διάσκεψη της Μαδρίτης η ΕΕ προτείνει στην Κοινότητα των Άνδεων (CAN) και στην Κοινή Αγορά της Κεντρικής Αμερικής (MCCA) να ξεκινήσουν τις διαπραγματεύσεις από τον πολιτικό διάλογο και τη συνεργασία και οι οποίες ολοκληρώθηκαν τον Οκτώβριο του 2003. Αντιθέτως, όσον αφορά την έναρξη των εμπορικών διαπραγματεύσεων, εξαρτάται από τη λήξη του κύκλου της Ντόχα που προβλέπεται για τα τέλη του 2004, και από την εσωτερική ανάπτυξη της CAN και της MCCA.

5.3.3

Από την πλευρά της, η MERCOSUR, που έχει περισσότερους πολιτικούς και οικονομικούς δεσμούς με την Ευρώπη, δεν έχει ακόμη γνωστοποιήσει τη συνολική προσφορά της για τις διαπραγματεύσεις σχετικά με τη μείωση των τελωνειακών δασμολογίων, ειδικότερα δε όσον αφορά τα αγροτικά προϊόντα. Οι διαπραγματεύσεις προσκρούουν μεν κυρίως στα αγροτικά θέματα, αποτελεί όμως αρμοδιότητα της ΕΕ να βεβαιωθεί ότι η οποιαδήποτε συμφωνία σύνδεσης δεν θα έρχεται σε αντίθεση με πολιτικούς στόχους της ΕΕ όπως η υγειονομική ασφάλεια, η πνευματική ιδιοκτησία και η βιώσιμη ανάπτυξη.

5.3.4

Είναι εκπληκτικό το γεγονός, δεδομένης της ευρωπαϊκής στρατηγικής διαπραγμάτευσης με τους περιφερειακούς συνασπισμούς, ότι η ΕΕ έδωσε προτεραιότητα σε χώρες όπως το Μεξικό και η Χιλή που απέχουν πολύ από το ιδανικό της ολοκλήρωσης και που ανταποκρίνονται περισσότερο στο σχέδιο της Ουάσιγκτον για την ολοκλήρωση του ημισφαιρίου. Έτσι, σε αντίθεση με τις απαιτήσεις της Δήλωσης και του Σχεδίου Δράσης του Ρίο που κατηύθυνε τις σχέσεις ΕΕ-ΛΑΚ προς μια νέα στρατηγική σχέση, η μέχρι τώρα δράση της ΕΕ χαρακτηρίζεται από αντίδραση στο σχέδιο ALCA.

5.3.5

Η πλειοψηφία των περιφερειακών συνασπισμών της ΛΑ επιθυμούν, πέραν των ΗΠΑ, την ανάπτυξη εμπορικών σχέσεων με άλλους φορείς της διεθνούς σκακιέρας κυρίως δε με την ΕΕ. Με τη διαφοροποίηση των εξωτερικών σχέσεων και κυρίως με την ανάπτυξη πολιτικών και οικονομικών δεσμών με την ΕΕ, οι φορείς της ΛΑΚ, όπως και στην περίπτωση της MERCOSUR, ελπίζουν να αποκτήσουν μια λιγότερο περιφερειακή εικόνα στην παγκόσμια σκηνή. Εν προκειμένω μία πιο δυναμική στάση από την ΕΕ θα συμβάλει σημαντικά στη διεύρυνση και στην εδραίωση της ύπαρξης αυτών των περιφερειακών συνασπισμών καθώς και στη μεταβολή του ρόλου των συμμαχιών και στην επιρροή των χωρών ΛΑΚ στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων της ALCA. Επισημαίνεται ότι αυτή η νέα στρατηγική εταιρική σχέση παρέχει στους εταίρους τη δυνατότητα να προβάλλουν, σε πολυμερές επίπεδο, απόψεις που εκφράζουν σύγκλιση θέσεων και συμφερόντων.

5.3.6

Ωστόσο η ΕΟΚΕ κρίνει ότι οι προτιμησιακές συμφωνίες που θα υπογράψει η ΕΕ με την MERCOSUR, την Κοινότητα των Άνδεων (CAN) και την Κοινή Αγορά της Κεντρικής Αμερικής (MCCA) πρέπει να είναι σύμφωνες με τις διατάξεις του άρθρου 24 της ΓΣΔΕ/ΠΟΕ (11).

5.3.7

Σε αυτές τις μελλοντικές συμφωνίες πρέπει επίσης να ληφθούν υπόψη τα συμφέροντα τόσο των μεγάλων όσο και των μικρών γεωργικών εκμεταλλεύσεων τόσο στην Ευρώπη όσο και στις ΛΑΚ, και να τηρηθεί η κοινωνική αρμονία του αγροτικού κόσμου.

5.4.1

Η ΕΟΚΕ έλαβε γνώση της στρατηγικής βούλησης της ΕΕ να ενισχύσει τις σχέσεις της με την ΛΑΚ. Για το λόγο αυτό, παρακολουθεί με μεγάλη προσοχή την εξέλιξη αυτών των σχέσεων και έχει, επανειλημμένα, τονίσει την αναγκαιότητα της μεγαλύτερης συμμετοχής της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών σε όλες τις φάσεις της διαδικασίας.

5.4.2

Στις διάφορες γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ για την ΛΑ (12) τονίζεται το γεγονός ότι, για θέματα πολιτικής και εμπορικής φύσεως, πρέπει να ενισχυθεί η κοινωνική πτυχή των σχέσεων της ΕΕ με τη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική όσον αφορά, αφενός, το σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των δικαιωμάτων των εργαζομένων και, αφετέρου, την κοινωνική συνοχή.

5.4.3

Με την προοπτική ενίσχυσης της συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών, η ΕΟΚΕ ανέλαβε ενεργά την προετοιμασία των συναντήσεων της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών της ΕΕ –ΛΑΚ που πραγματοποιήθηκαν στο Ρίο ντε Τζανέιρο (1999) και στη Μαδρίτη (2002) με την ευκαιρία των διασκέψεων κορυφής αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ και της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής.

5.4.4

Ακολουθώντας την ίδια λογική, η ΕΟΚΕ προετοιμάζει την τρίτη συνάντηση της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών που θα πραγματοποιηθεί στο Μεξικό, το 2004, με την ευκαιρία της προσεχούς διασκέψεως κορυφής αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων.

5.4.5

Ένα από τα θετικά δείγματα αυτής της στρατηγικής είναι οι συναντήσεις που είχε η ΕΟΚΕ με το Οικονομικό και Κοινωνικό Συμβουλευτικό Φόρουμ της MERCOSUR (ΟΚΣΦ). Οι συναντήσεις αυτές αποσκοπούσαν στην ενίσχυση της συμμετοχής της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών σε όλους τους τομείς των διμερών διαπραγματεύσεων ενόψει της μελλοντικής συμφωνίας σύνδεσης ΕΕ- MERCOSUR.

5.4.6

Κατά τη διάρκεια της τελευταίας συνάντησης ΕΟΚΕ-ΟΚΣΦ που πραγματοποιήθηκε στις 5 και 6 Μαΐου 2003, τα δύο θεσμικά όργανα κάλεσαν τις διαπραγματευόμενες πλευρές να ενισχύσουν τις πτυχές που συνδέονται με την κοινωνική διάσταση της υπό διαπραγμάτευση συμφωνίας με ρητή αναφορά στην «Declaracion sοcio-laboral» (δήλωση για τα δικαιώματα των εργαζομένων) της MERCOSUR, στον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ και στη Δήλωση των θεμελιωδών αρχών και δικαιωμάτων της ΔΟΕ του 1998.

5.4.7

Από την άλλη πλευρά, απαίτησαν συγκεκριμένες μορφές συμμετοχής στη διεξαγωγή των διαπραγματεύσεων για τη συμφωνία σύνδεσης, διότι θεωρούν ότι η επιτυχία της διαδικασίας προϋποθέτει την ολοκλήρωση των δράσεων και την παρουσία της αντιπροσωπευτικής οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών και των δύο πλευρών σε όλους τους τομείς συζήτησης.

5.4.8

Στο πλαίσιο αυτών των θεσμικών συναντήσεων εμφανίζονται κλαδικές οργανώσεις που επιδιώκουν να προωθήσουν τον διατλαντικό διάλογο, όπως το Φόρουμ επιχειρηματιών της ΕΕ-MERCOSUR και το πρόσφατο φόρουμ εργασίας ΕΕ- MERCOSUR, και να επηρεάσουν τις πολιτικές αποφάσεις που αφορούν τα συμφέροντά τους.

6.1.1

Σήμερα πολλές χώρες της Λατινικής Αμερικής αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες και προσπαθούν να βρουν οικονομικές αγορές με οποιοδήποτε τίμημα. Ορισμένες χώρες που είναι μέλη της Κοινότητας των Άνδεων (CAN) ή της Κοινής Αγοράς της Κεντρικής Αμερικής (MCCA) είναι έτοιμες να μην τηρήσουν τις τοπικές τους υποχρεώσεις και να δεχτούν τις προτάσεις της κυβέρνησης Bush να υπογράψουν διμερείς εμπορικές συμφωνίες. Τούτο ισχύει για παράδειγμα για χώρες όπως η Κολομβία, η Κόστα Ρίκα, η Γουατεμάλα, το Περού, το Ελ Σαλβαδόρ, οι οποίες αντιμετωπίζουν σοβαρά την πιθανότητα αυτή μετά το Κανκούν. Οι χώρες αυτές όπως και η Χιλή και το Μεξικό επιδιώκουν τώρα να αποχωρήσουν την Ομάδα των 21 όπως έκανε το Σαλβαδόρ που εγκατέλειψε την Ομάδα λίγο πριν τελειώσει η διάσκεψη κορυφής του Κανκούν.

6.1.2

Παρά τους πρώτους κλυδωνισμούς που γνωρίζει η Ομάδα των 21, υπογραμμίζεται ότι από την αποτυχία της Υπουργικής Διάσκεψης του Σηάτλ τον Δεκέμβριο του 1999, οι μεγάλες εμπορικές δυνάμεις αυτού του πλανήτη, οι ΗΠΑ, η Ιαπωνία και η ΕΕ, οφείλουν τώρα να βασίζονται σε πολυμερείς διαπραγματεύσεις με τις αναδυόμενες δυνάμεις όπως η Νότια Αφρική, η Βραζιλία, η Κίνα και η Ινδία που έχουν την ικανότητα να συνασπιστούν για να εμποδίσουν την πρόοδο των διαπραγματεύσεων όπως έγινε με την Ομάδα των 21. Αυτή η Ομάδα των 21 χωρών υποστηρίχθηκε περιστασιακά και για διάφορους λόγους από 90 φτωχές χώρες κυρίως αφρικανικές. Οι τελευταίες δεν συμμετέχουν ωστόσο στην Ομάδα των 21.

6.1.3

Ο κυριότερος λόγος για το σχηματισμό παρόμοιου συνασπισμού οφείλεται στη δυσκολία των αναπτυσσόμενων χωρών (ΑΧ) να διεισδύουν στις γεωργικές αγορές των πλούσιων χωρών. Οι ΑΧ απαιτούν από τις ΗΠΑ, την Ευρώπη και την Ιαπωνία να καταργήσουν τις γεωργικές επιδοτήσεις τους τις οποίες θεωρούν αποσταθεροποιητικές για τις οικονομίες τους. Αν και η ΕΕ έδειξε την πρόθεσή της να συμβιβαστεί προτείνοντας να απομονώσει τις επιδοτήσεις που έχει αποδειχτεί ότι βλάπτουν πραγματικά τους γεωργούς των αναπτυσσόμενων χωρών, αρνήθηκε όμως να ορίσει ημερομηνία κατάργησης των εν λόγω επιδοτήσεων όπως αναφέρεται στη συμφωνία που υπέγραψαν Ευρωπαίοι και Αμερικανοί στα μέσα Αυγούστου 2003 ενόψει της διάσκεψης του Κανκούν.

6.1.4

Στη διαφωνία για τη γεωργία ήρθε να προστεθεί και η διαφωνία για τα αποκαλούμενα θέματα της «Σιγκαπούρης» τα οποία εξετάσθηκαν για πρώτη φορά στην υπουργική διάσκεψη της Σιγκαπούρης το 1997. Πρόκειται για τα θέματα των επενδύσεων, του ανταγωνισμού, της διαφάνειας των δημοσίων συμβάσεων και της διευκόλυνσης των συναλλαγών. Τα θέματα αυτά παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον για τις πλούσιες χώρες ενώ προβληματίζουν τις αναπτυσσόμενες.

6.1.5

Στο Κανκούν, ορισμένες αναπτυσσόμενες χώρες επανέλαβαν την αντίθεσή τους στην έναρξη διαπραγματεύσεων για τα θέματα της Σιγκαπούρης και για την ελευθέρωση των υπηρεσιών. Απέναντι στην επιμονή των πλούσιων χωρών να διαπραγματευτούν τα θέματα αυτά, οι φτωχότερες χώρες, που μέχρι σήμερα ήταν στο περιθώριο των διαπραγματεύσεων λόγω της ασθενούς τους θέσης στις παγκόσμιες συναλλαγές – λιγότερο από 1 %-, δεν υποχώρησαν.

6.1.6

Η κακή διαχείριση του θέματος του βαμβακιού ενίσχυσε τη συμμαχία αυτή που σχηματίστηκε στη Γενεύη λίγους μήνες πριν τη διάσκεψη κορυφής του Κανκούν. Το τελικό κείμενο δεν προσέφερε τίποτα συγκεκριμένο σε ένα θέμα ζωτικής σημασίας για τις φτωχότερες χώρες του πλανήτη μεταξύ των οποίων και οι χώρες Σαχέλ (Μαλί, Μπουργκίνα Φάσο, Μπενίν, Τσάντ), ενώ οι διαπραγματεύσεις που είχαν αρχίσει στη Ντόχα είχαν χαρακτηριστεί, με πρωτοβουλία της ΕΕ, διαπραγματεύσεις «κύκλου ανάπτυξης». Οι ΗΠΑ αρνήθηκαν να μειώσουν κατά 4 δις δολάρια τις επιδοτήσεις που χορηγούν κάθε χρόνο στους παραγωγούς τους. Στο πλαίσιο αυτό οι αναπτυσσόμενες χώρες αρνήθηκαν να υποταχθούν.

6.1.7

Απέναντι στην αδιαλλαξία, η αποτυχία των πολυμερών διαπραγματεύσεων του Κανκούν ήταν αναπόφευκτη.

6.1.8

Η αποτυχία του Κανκούν φέρνει στο φως όχι μόνο την αυξανόμενη ικανότητα των χωρών του νότου να οργανωθούν και να διεκδικήσουν τα συμφέροντά τους, αλλά και τη λανθασμένη εκτίμηση, κυρίως, της ΕΕ απέναντι στη συμμαχία της Ομάδας των 21. Η αποτυχία αυτή αποτελεί μία επιπλέον απειλή για την παγκόσμια διακυβέρνηση. Από τη λήξη του β' παγκοσμίου πολέμου, οι διεθνείς σχέσεις διέπονται από διεθνείς κανόνες και συνθήκες. Αυτό το σύνολο των κανόνων, που συχνά θεωρείται σαν τον ιστό της αράχνης που επιτρέπει, στο μέτρο του δυνατού, να συσφίξει τις σχέσεις των κρατών του πλανήτη, έχει θεσπιστεί στο πλαίσιο του ΟΗΕ. Παρά τις αδυναμίες και τις αποτυχίες που του καταλογίζουν, ο οργανισμός αυτός κατάφερε να επιτύχει μία ελάχιστη διεθνή τάξη. Η ΕΕ από την αρχή έχει θεωρήσει τις πολυμερείς διαπραγματεύσεις καθοριστικής σημασίας στις εξωτερικές της σχέσεις. Το πολυμερές πλαίσιο παρέχει, στο μέτρο του δυνατού, έναν χώρο που επιτρέπει τη συλλογική διαχείριση του πλανήτη.

6.1.9

Σήμερα, η παγκόσμια νομική δομή τίθεται υπό αμφισβήτηση και η μονομέρεια που αναπτύσσεται τελευταία κυρίως στις ΗΠΑ αποτελεί σοβαρή προσβολή της διεθνούς νομικής τάξεως που έχει οικοδομηθεί με μεγάλη υπομονή εδώ και πενήντα χρόνια.

6.1.10

Η αποτυχία του Κανκούν συμβάλλει σε αυτή την κρίση της παγκόσμιας διακυβέρνησης. Σήμερα οι ΗΠΑ επιδιώκουν να παρακάμψουν τον ΠΟΕ συνάπτοντας διμερείς συμφωνίες με τους γείτονές τους. Οι διμερείς συμφωνίες, αποτελούν μεταξύ άλλων για τις ΗΠΑ ένα μέσο προώθησης του σχεδίου ALCA. Εξάλλου η κυβέρνηση Bush δήλωσε πρόσφατα ότι, αν και ο πόλεμος στο Ιράκ την απομάκρυνε λίγο από την ΛΑΚ, θα καταβάλει εκ νέου σοβαρές προσπάθειες για την προώθηση του σχεδίου της αμερικανικής ηπείρου, δήλωση που επαναλήφθηκε την επομένη της υπουργικής διάσκεψης του Κανκούν. Όπως αναφέρεται στο σημείο 6.1, ορισμένες χώρες της Λατινικής Αμερικής είναι έτοιμες να υπογράψουν διμερείς συμφωνίες με τις ΗΠΑ και να αθετήσουν τις εθνικές τους υποχρεώσεις, πράγμα που θα έχει ως αποτέλεσμα την αποτυχία των προσπαθειών ενσωμάτωσης των ΛΑΚ που τόσο υποστήριξε η ΕΕ.

6.2.1

Οι ΗΠΑ θεωρούν την ALCA ως ένα μέσο για να αυξήσουν την παγκόσμια ηγεμονία τους απέναντι στις μεγάλες παγκόσμιες εμπορικές δυνάμεις όπως είναι η ΕΕ και η Ιαπωνία. Αρκεί να εξεταστεί ο πολυδιάστατος χαρακτήρας του σχεδίου ALCA, για να διαπιστωθεί η εμβέλειά του. Το σχέδιο υποχρεώνει τις χώρες να υπερκεράσουν την απλή υπογραφή μιας συμφωνίας ελεύθερων συναλλαγών στόχος της οποίας θα ήταν η ενίσχυση του εμπορίου αγαθών και υπηρεσιών με την κατάργηση των τελωνειακών φραγμών. Το σχέδιο αυτό περιλαμβάνει στα προς συζήτηση θέματα την προστασία των επενδύσεων και των επενδυτών, τις χρηματοοικονομικές αγορές, την πνευματική ιδιοκτησία, τις δημόσιες συμβάσεις, την πολιτική ανταγωνισμού κτλ.

6.2.2

Στην πραγματικότητα, αυτό που δημιουργείται είναι ένα θεσμικό πλαίσιο που βασίζεται κυρίως στον κανόνα δικαίου και το οποίο θα προωθήσει ένα πρότυπο οικονομικής ολοκλήρωσης στην αγορά. Τούτο σημαίνει ότι το σχέδιο ολοκλήρωσης της αμερικανικής ηπείρου εμπεριέχει αφενός μία διαδικασία ανοίγματος των αγορών και αφετέρου τη θέσπιση σειράς κανόνων, προτύπων και ρυθμίσεων που θα διέπουν το παγκόσμιο εμπόριο. Λόγω του πολιτικού και οικονομικού βάρους των ΗΠΑ, είναι πολύ πιθανό οι κανόνες αυτοί να αντικατοπτρίζουν την αμερικανική νομοθεσία και πραγματικότητα.

6.2.3

Εάν υλοποιηθεί ένα παρόμοιο σενάριο, τούτο θα έχει ως επακόλουθο την συνεχή απώλεια επιρροής της Ευρώπης και θα καταστήσει δυσκολότερη τη δραστηριότητα των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων στις αγορές της ΛΑΚ.

6.2.4

Η θέση σε ισχύ της ALENA είχε ήδη αρνητικό αντίκτυπο στην ΕΕ εφόσον είχε ως αποτέλεσμα την εκτροπή των εμπορικών ροών και προκάλεσε την απώλεια της μισής μεξικανικής αγοράς από τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις. Ενώ το 1990 η Ευρώπη αντιπροσώπευε το 14,3 % των εισαγωγών στο Μεξικό, το μερίδιο αγοράς της μειώθηκε στο 8,5 % το 1997. Στο ίδιο χρονικό διάστημα, η Ευρώπη απορροφούσε μόνο το 3,6 % των μεξικανικών εξαγωγών, έναντι 12,6 % στις αρχές της δεκαετίας. Αντιθέτως, οι ΗΠΑ που απορροφούν το 90 % των μεξικανικών εξαγωγών, έγιναν ο κυριότερος εμπορικός εταίρος του Μεξικού. Παρά τη συμφωνία σύνδεσης που διαπραγματεύτηκε η ΕΕ σε σύντομο χρονικό διάστημα με το Μεξικό, δεν έχουν ανακτηθεί όλα τα απολεσθέντα μερίδια αγοράς. Συνηθισμένο να εμπορεύεται με τις ΗΠΑ, το Μεξικό καθυστερεί να στραφεί προς την Ευρώπη. Η συμφωνία ΕΕ-Μεξικό εμπεριέχει σημαντικές δυνατότητες που δεν έχουν αξιοποιηθεί ακόμη πλήρως και από τις δύο πλευρές.

6.2.5

Η εμπειρία της ALENA έδειξε πόσο μπορεί να μεταβληθεί η ροή των συναλλαγών από παρόμοια εγχειρήματα. Η ίδια κατάσταση εκτροπής των εμπορικών ροών και των επενδύσεων ενδέχεται να σημειωθεί και με την ALCA.

6.2.6

Έστω και εάν καθυστερήσει η υλοποίηση της ALCA, υπάρχει ήδη η τάση περιφερειοποίησης/ηπειροποίησης των εμπορικών συναλλαγών στην αμερικανική ήπειρο λόγω των διαφόρων συμφωνιών ελεύθερων συναλλαγών που έχουν αποτελέσει αντικείμενο διαπραγμάτευσης στην ήπειρο. Σήμερα, το 60 % των εξαγωγών και το 50 % των εισαγωγών των 34 χωρών πραγματοποιείται στο εσωτερικό της αμερικανικής ηπείρου έναντι του 48 % και 41 % πριν από 10 χρόνια. Εκτός της MERCOSUR που έχει ως πρώτο εμπορικό εταίρο την ΕΕ, το εμπόριο των υπολοίπων χωρών της ΛΑΚ εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το βόρειο τμήμα της ηπείρου. Το 50 % σχεδόν των εξαγωγών της CAN, το 45 % της MCCA και το 41 % των εξαγωγών της Κοινότητας της Καραϊβικής (CARICOM) κατευθύνονται προς την ALENA. Η ALCA θα ενισχύσει την κατάσταση αυτή.

6.3.1

Η ΕΕ πρέπει να λάβει υπόψη τη διεθνή στρατηγική των ΗΠΑ προκειμένου να χαράξει τη δική της. Τούτο δεν σημαίνει ότι πρέπει να θεωρηθεί ως διεθνής αντίπαλος των ΗΠΑ, αλλά να ακολουθήσει τον ευρωπαϊκό δρόμο που συνίσταται στην προώθηση του προτύπου της για την περιφερειακή διακυβέρνηση ανά τις ηπείρους, σύμφωνα με τους υφιστάμενους διεθνείς κανόνες, για να οικοδομήσει έναν κόσμο πολυπεριφερειακό και πιο ισορροπημένο. Η υπογραφή των προτιμησιακών συμφωνιών με τους διάφορους περιφερειακούς συνασπισμούς της Λατινικής Αμερικής θα συμβάλει στην εδραίωση των αντίστοιχων εσωτερικών τους δομών καθώς και στην είσοδό τους στη διεθνή σκηνή ως ενιαίων φορέων.

6.3.2

Η ΕΕ δεν μπορεί να αγνοήσει αυτή την περιοχή του κόσμου διότι έχει ανάγκη εταίρων προκειμένου να επαναπροσδιορίσει τον ρόλο της στην παγκόσμια πολιτική σκηνή. Οι χώρες της ΛΑΚ αποτελούν φυσικούς συμμάχους για πολιτιστικούς, πολιτικούς, οικονομικούς λόγους, πόσο μάλλον που το πρότυπο της Ευρώπης έχει σήμερα μεγάλη απήχηση στην περιοχή αυτή. Όπως προτείνεται στην έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου του Οκτωβρίου 2001, η ΕΕ δεν πρέπει πλέον να θέτει ως όρο την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων του ΠΟΕ για τη σύναψη συμφωνίας ελεύθερων συναλλαγών με την MERCOSUR (13) πόσο μάλλον που η ημερομηνία που έχει οριστεί για την ολοκλήρωση του κύκλου της Ντόχα φαίνεται να τίθεται υπό αμφισβήτηση λόγω της δυσκολίας που έχουν τα μέλη για την επίτευξη συναίνεσης προκειμένου να προχωρήσουν οι πολυμερείς εμπορικές διαπραγματεύσεις, όπως έδειξε η αποτυχία του Κανκούν.

6.3.3

Είναι σημαντικό η ΕΕ να λάβει σοβαρά υπόψη το σχέδιο της αμερικανικής ηπείρου. Εάν η ΕΕ επιθυμεί να διατηρήσει τον ρόλο της στην ήπειρο και να συμμετέχει στη θέσπιση των νέων κανόνων του διεθνούς εμπορίου, επείγει να αποκτήσει πολιτική βούληση και οικονομικά μέσα που να ανταποκρίνονται στις διεθνείς της φιλοδοξίες και να ενεργήσει με μία φωνή στους διεθνείς οικονομικούς οργανισμούς (ΔΝΤ, Παγκόσμια τράπεζα,…) ούτως ώστε να ασκήσει την επιρροή της.

6.3.4

Επίσης, σήμερα, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, είναι έκδηλη η ανάγκη για «Ευρώπη» στην μαστιζόμενη από κρίση περιοχή της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής. Η ΕΕ εξακολουθεί να θεωρείται ως κοινωνικό και πολιτικό πρότυπο αναφοράς. Η Ευρώπη δεν πρέπει να παραβλέψει ότι η μεγάλη πρόκληση που αντιμετωπίζουν οι χώρες της ΛΑΚ συνίσταται στην εξεύρεση ενός οικονομικού και κοινωνικού προτύπου εναλλακτικού της «συναίνεσης της Washington» και του σχεδίου ολοκλήρωσης της αμερικανικής ηπείρου των ΗΠΑ.

6.3.5

Είναι γεγονός ότι οι πολυμερείς διαπραγματεύσεις, η διεύρυνση προς ανατολάς, η εξέλιξη του διεθνούς σκηνικού από τις 11 Σεπτεμβρίου και μετά, η κρίση που αντιμετωπίζει η Λατινική Αμερική, αποτελούν παράγοντες που επιβραδύνουν τις σχέσεις μεταξύ των δύο αυτών πλευρών του Ατλαντικού. Η ΕΕ όμως δεν έχει μόνο οικονομικά συμφέροντα στην περιοχή, διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο γενικά. Κατά συνέπεια πρέπει να έχει ολοκληρωμένη και συνεκτική πολιτική για την περιοχή αυτή.

6.3.6

Είναι αισθητό το αίτημα για αλλαγή στη Λατινική Αμερική, όπως φαίνεται από τις πολλές διαδηλώσεις που πραγματοποιούνται τα τελευταία χρόνια στις χώρες των Άνδεων και της Νοτίου Αμερικής καθώς και από την εκλογή του Luis Inácio Lula da Silva στη Βραζιλία, ή του Nestor Kirschner στην Αργεντινή. Ο Lula da Silva και ο Nestor Kirschner εξέφρασαν τη βούλησή τους να ενισχύσουν τον τόπο τους πριν συνάψουν την ALCA και την επιθυμία τους να ευνοήσουν τις σχέσεις με την ΕΕ, όπως δείχνουν οι επισκέψεις των δύο αυτών προέδρων στις διάφορες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες τον Ιούλιο του 2003.

6.3.7

Αυτό το αίτημα για «Ευρώπη» αργεί ακόμη να ικανοποιηθεί. Για το λόγο αυτό υψώνονται φωνές στην Ευρώπη που καταγγέλλουν την κατάσταση αυτή. Πράγματι, ορισμένοι ευρωβουλευτές δεν διστάζουν να επισημάνουν ότι η ΕΕ, αν και διαθέτει τα μέσα για να προτείνει στην ΛΑΚ ένα σχέδιο εναλλακτικό του σχεδίου της ALCA, της λείπει η πολιτική βούληση. Λόγια που επαναλήφθηκαν κατά την XVI διακοινοβουλευτική διάσκεψη ΕΕ/Λατινικής Αμερικής που πραγματοποιήθηκε τον Μάιο του 2003.

6.3.8

Είναι επιτακτική ανάγκη να δοθεί μεγαλύτερη σημασία στις κοινωνικές αλλά και περιβαλλοντικές πτυχές της σχέσης. Η ΕΟΚΕ στηρίζει την πρωτοβουλία του Επιτρόπου Patten που προτείνει η «κοινωνική συνοχή» να τεθεί στο επίκεντρο των συζητήσεων κατά την προσεχή διάσκεψη ΕΕ/ΛΑΚ, που θα πραγματοποιηθεί στο Μεξικό το 2004.

6.3.9

Λόγω της αύξησης της ανεργίας, της εξάπλωσης της φτώχειας στην κοινωνία και της όξυνσης των κοινωνικών ανισοτήτων στην ΛΑΚ κατά τα τελευταία δέκα χρόνια, ενδείκνυται να εισαχθεί μία κοινωνική ρήτρα στη στρατηγική εταιρική σχέση – καθώς και μία περιβαλλοντική – ούτως ώστε οι εμπορικές συμφωνίες που υπογράφονται με την Ευρώπη να συμβάλλουν στη μείωση της φτώχειας και των ακραίων ανισοτήτων που χαρακτηρίζουν την περιοχή, και να μειώσουν τις πιθανές παράπλευρες απώλειες από την ελευθέρωση του εμπορίου. Στόχος της κοινωνικής αυτής ρήτρας θα είναι να χρησιμοποιούν οι κυβερνήσεις των χωρών ΛΑΚ τα κεφάλαια της ΕΕ για την ανακατανομή των εισοδημάτων. Τούτο θα συμβάλει στην καταπολέμηση των κοινωνικών ανισοτήτων που μαστίζουν τις χώρες αυτές.

6.3.10

Όπως εξάλλου έχει επισημανθεί προηγουμένως, η ΕΕ και η ΛΑΚ δεν έχουν καταφέρει μέχρι σήμερα να ορίσουν μια πραγματικά κοινή ατζέντα. Υπάρχει ο κίνδυνος κατά τη διάσκεψη κορυφής ΕΕ-ΛΑΚ του Μεξικού, η ασυμμετρία αυτή να συνεχιστεί. Ενώ ο Επίτροπος Patten επιθυμεί αυτή η τρίτη διάσκεψη κορυφής να καταστεί η διάσκεψη της κοινωνικής συνοχής ώστε να συμβάλει στην εξάλειψη των κοινωνικών ανισοτήτων και της φτώχειας στις χώρες της Λατινικής Αμερικής, οι τελευταίες θεωρούν ότι μόνο με την καλύτερη πρόσβαση στο διεθνές εμπόριο θα καταφέρουν να ανακάμψουν και να καταπολεμήσουν τη φτώχεια. Όσο οι Ευρωπαίοι και οι Λατινοαμερικάνοι δεν καταφέρνουν να ορίσουν μια πραγματικά κοινή ατζέντα ή τουλάχιστον να μειώσουν τις αποκλίσεις στην ιεράρχηση των προτεραιοτήτων, θα έχουν μεγάλες δυσκολίες να προωθήσουν τη φιλόδοξη πρωτοβουλία της στρατηγικής εταιρικής σχέσης που προτάθηκε στο Ρίο. Αν και η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρωτοβουλία της κοινωνικής συνοχής, η ΕΕ πρέπει να λάβει υπόψη τις προτεραιότητες των εταίρων της ούτως ώστε η διάσκεψη κορυφής του Μεξικού να στεφθεί με επιτυχία. Δεδομένου του πλαισίου μετά το Κανκούν, η ΕΕ οφείλει όχι μόνο να επικεντρωθεί στα κοινωνικά θέματα που θα της επιτρέψουν να διακριθεί στη διεθνή σκηνή αλλά να ανταποκριθεί και στις προσδοκίες των χωρών ΛΑΚ που συνίστανται στην υπογραφή προτιμησιακών συμφωνιών μαζί της. Η διάσκεψη κορυφής του Μεξικό είναι μία ευκαιρία για την Ευρώπη να δώσει στη στρατηγική εταιρική σχέση ΕΕ-ΛΑΚ την ώθηση που χρειάζεται και τούτο λίγους μήνες πριν την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων της ALCA.

7.1

Η συμφωνία Κοτονού, που υπεγράφη τον Ιούνιο του 2000 μεταξύ ΕΕ και των χωρών ΑΚΕ, απαιτεί διάλογο μεταξύ των θεσμικών οργάνων και των μη κρατικών οργανώσεων ούτως ώστε το κράτος και η κοινωνία των πολιτών να διαδραματίζουν συμπληρωματικό ρόλο στις αναπτυξιακές δράσεις. Για το λόγο αυτό, στη Λευκή Βίβλο για την ευρωπαϊκή διακυβέρνηση, που υποβλήθηκε το 2001, υπογραμμιζόταν η σημασία της κοινωνίας των πολιτών για τον καθορισμό πολιτικών με διεθνή διάσταση.

7.2

Συνεπώς, η συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών της ΛΑΚ πρέπει να πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο των σχέσεων με την ΕΕ τόσο στα προγράμματα συνεργασίας όσο και στις διαπραγματεύσεις που αφορούν τις υπό προετοιμασία συμφωνίες.

7.3

Μέχρι σήμερα, η συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στις διαπραγματεύσεις μεταξύ ΕΕ και ΛΑΚ δεν γίνεται σε πραγματική και στρατηγική βάση· είναι περισσότερο συμβολικού χαρακτήρα. Πέρα από τις συναντήσεις με την ΕΟΚΕ και την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών της ΛΑΚ, κυρίως με την ευκαιρία της διάσκεψης αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων, ελάχιστα έχουν γίνει προς αυτή την κατεύθυνση.

7.4

Δεδομένου ότι η συμμετοχή των πολιτών αποτελεί καθοριστικής σημασίας στοιχείο για την εδραίωση της δημοκρατίας και μία ουσιαστική βάση για την αειφόρο ανάπτυξη, και ότι είναι απαραίτητη η συμμετοχή της για να αποκτήσει νομιμότητα η στρατηγική εταιρική σχέση ΕΕ/ΛΑΚ και να αποφευχθεί ο σκόπελος του σχεδίου ALCA που τόσο επικρίνεται από μεγάλο τμήμα της κοινωνίας της αμερικανικής ηπείρου, η ΕΟΚΕ διατυπώνει τις ακόλουθες προτάσεις:

7.4.1.1

Σε έναν κόσμο περίπλοκο και με ολοένα και περισσότερους κινδύνους, η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να διαθέτει σφαιρική στρατηγική η οποία να στηρίζεται σε αξίες όπως η ειρήνη, η αειφόρος ανάπτυξη και τα ανθρώπινα δικαιώματα επιδιώκοντας την οικοδόμηση ενός δικαιότερου και πιο ισορροπημένου κόσμου.

7.4.1.2

Οι αξίες αυτές και ο εν λόγω στόχος πρέπει να προβάλλονται στις σχέσεις με την ΛΑΚ ούτως ώστε οι λαοί της περιοχής αυτής να κατανοήσουν ότι οι συμφωνίες με την ΕΕ είναι θεμελιώδες στοιχείο για την ανάπτυξή τους και τη θέση τους στη διεθνή σκακιέρα.

7.4.1.3

Για την υλοποίηση της στρατηγικής αυτής είναι σημαντικό η ΕΕ να αυξήσει αναλόγως τα οικονομικά της μέσα.

7.4.1.4

Συνεπώς, στις τρέχουσες διαπραγματεύσεις είτε με την MERCOSUR είτε με την CAN ή την MCCA ή την CARICOM, η ΕΕ πρέπει, εκτός από τα εμπορικά και τελωνειακά θέματα, να λάβει υπόψη αυτή τη στρατηγική.

7.4.1.5

Η ΕΕ οφείλει επίσης να ενεργοποιήσει τον πολιτικό διάλογο ΕΕ-ΛΑΚ όχι μόνο γιατί αποτελεί τον έναν από τους τρεις πυλώνες των συμφωνιών σύνδεσης που έχει υπογράψει ή ετοιμάζεται να υπογράψει με τις χώρες ή τις περιοχές ΛΑΚ αλλά κυρίως γιατί αποτελεί το σήμα διαφοροποίησης του σχεδίου σύνδεσης που επεξεργάζεται η ΕΕ με την ΛΑΚ από το σχέδιο ALCA. Για να γίνει αυτό, είναι απαραίτητο η ευρωπαϊκή υπουργική παρουσία στα διυπουργικά φόρουμ ΕΕ-ΛΑΚ, όπως στις συναντήσεις ΕΕ-Ομάδα του Ρίο, να ανταποκρίνεται στον επιδιωκόμενο στόχο που είναι η υλοποίηση μιας στρατηγικής εταιρικής σχέσης μεταξύ των δύο περιοχών.

7.4.2.1

Λόγω της αποτυχίας των διαπραγματεύσεων του ΠΟΕ στο Κανκούν και της βορειοαμερικανικής απόφασης να συνεχιστούν οι διαπραγματεύσεις ώστε να τηρηθεί το προβλεπόμενο χρονοδιάγραμμα για την ALCA, η Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλει το συντομότερο δυνατό να αποκτήσει ένα σχέδιο δράσης και να ορίσει ένα χρονοδιάγραμμα που να ανταποκρίνεται καλύτερα στη νέα πραγματικότητα.

7.4.2.2

Η ΕΕ πρέπει κυρίως να μελετήσει την αναγκαιότητα νέων διαπραγματεύσεων που να μην εξαρτώνται από τη λήξη των διαπραγματεύσεων της Ντόχα.

7.4.2.3

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί η συμφωνία σύνδεσης με την MERCOSUR να υπογραφεί (ή τουλάχιστον να αναγγελθεί η υπογραφή της) κατά τη διάρκεια της διάσκεψης κορυφής αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων που θα πραγματοποιηθεί στη Γκουανταλαχάρα στο Μεξικό, τον Μάιο του 2004.

7.4.3.1

Η διαφάνεια στις διαπραγματεύσεις και η ενημέρωση για τις επιτυχίες και τα εμπόδια αποτελούν βασικά στοιχεία ώστε η κοινωνία των πολιτών να συμμετέχει σε όλα τα στάδια των διαπραγματεύσεων.

7.4.3.2

Η Ευρώπη πρέπει να αναλάβει πρωτοβουλίες σε όλους τους τομείς της κοινωνίας των πολιτών διευκρινίζοντας τις προτάσεις της και τις παραχωρήσεις που προτίθεται να κάνει προκειμένου να καταλήξει σε συμφωνία με τα ενδιαφερόμενα μέρη.

7.4.4.1

Η Ευρωπαϊκή Ένωση διαθέτει μεγάλη εμπειρία στον διάλογο με τους πολίτες που αποτελεί τη βάση του ευρωπαϊκού κοινωνικού προτύπου, χαρακτηριστικό παράδειγμα του οποίου αποτελεί η ΕΟΚΕ.

7.4.4.2

Χωρίς να έχει πρόθεση εξαγωγής προτύπων, η ΕΕ πρέπει να στηρίξει τη σύσταση συναφών θεσμικών οργάνων στις περιοχές όπου αυτά δεν υπάρχουν ή στις περιοχές όπου είναι ασθενέστερα.

7.4.4.3

Επίσης, η υποστήριξη των επαφών και των σχέσεων κατά μάλλον ή ήττον σε θεσμικό επίπεδο με τις οργανώσεις των δύο ακτών του Ατλαντικού φαίνεται ότι είναι ένα πολύ θετικό στοιχείο προσέγγισης για την ευρωπαϊκή στρατηγική.

7.4.5.1

Όλες οι διαδικασίες ολοκλήρωσης έχουν συνέπειες που επηρεάζουν την καθημερινή ζωή των ανθρώπων και, κυρίως, των πλέον ευαίσθητων.

7.4.5.2

Υπ' αυτή την έννοια η ΕΕ πρέπει να εκπονήσει μελέτες για τις συνέπειες της ολοκλήρωσης και του ανοίγματος των αγορών και, κατά συνέπεια να υποστηρίξει οικονομικά τις πολιτικές για την καταπολέμηση της φτώχειας και την αύξηση της απασχόλησης.

7.4.6.1

Η ΕΕ πρέπει να θεωρήσει της συμφωνίες με την ΛΑΚ ως ευκαιρία πρόσβασης σε νέες αγορές, αλλά και ως ευκαιρία οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης των λαών των χωρών αυτών.

7.4.6.2

Τα οφέλη από τις συμφωνίες αυτές πρέπει να τα απολαμβάνει το σύνολο του πληθυσμού και όχι μόνον όσοι είναι ήδη δικαιούχοι. Θα ήταν σφάλμα στρατηγικής με ολέθριες συνέπειες εάν η ΕΕ συνδεόταν με μία πολιτική αύξησης των οικονομικών και κοινωνικών ανισοτήτων στη ΛΑΚ.

7.4.6.3

Η απαίτηση μιας πολιτικής κοινωνικής συνοχής που να συνοδεύει τις συμφωνίες που έχουν ήδη αποτελέσει αντικείμενο διαπραγμάτευσης ή είναι υπό διαπραγμάτευση πρέπει να αποτελεί το στοιχείο που διαφοροποιεί το σχέδιο σύνδεσης ΕΕ-ΛΑΚ από το σχέδιο ALCA.

7.4.6.4

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρωτοβουλία της Επιτροπής να προτείνει στη διάσκεψη κορυφής του Μεξικού ως θέμα συζήτησης την κοινωνική συνοχή.

7.4.7.1

Στο πρωτόκολλο που υπέγραψε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με την ΕΟΚΕ, το 2001, μετά τη Συνθήκη της Νίκαιας, αναγνωρίζεται ότι η ΕΟΚΕ είναι το κατ' εξοχήν θεσμικό όργανο διαλόγου μεταξύ των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων και της κοινωνίας των πολιτών όχι μόνον στην Ευρώπη αλλά και με την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών των τρίτων χωρών.

7.4.7.2

Η ΕΟΚΕ εκμεταλλεύτηκε όλες τις ευκαιρίες για να εκπληρώσει τα καθήκοντα αυτά, αλλά αναγνωρίζει ότι μπορεί ( και πρέπει) να προχωρήσει περισσότερο στο διάλογο με συναφή όργανα της ΛΑΚ και να αναζητήσει άλλες μορφές συνεργασίας, στενότερες και αποτελεσματικότερες.

7.4.7.3

Σε μια περίοδο καθοριστικής σημασίας για τις σχέσεις ΕΕ και ΛΑΚ, η ΕΟΚΕ οφείλει: