30.4.2004   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 110/3

1.1

Η ΕΟΚΕ έχει τονίσει και παλαιότερα ότι το ανθρώπινο δυναμικό αποτελεί την πιο ευαίσθητη και πολύτιμη πηγή έρευνας και ανάπτυξης καθώς και ότι υποστηρίζει κάθε προσπάθεια της Επιτροπής για την ανάπτυξη και τη διατήρηση του ανθρώπινου δυναμικού.

1.2

Συνεπώς, επιδοκιμάζει την ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με τα επαγγελματικά προβλήματα των ερευνητών καθώς και τις προτάσεις και πρωτοβουλίες που περιέχει. Στηρίζει πλήρως τις προσπάθειες της Επιτροπής και καλεί συγχρόνως τα κράτη μέλη να μεριμνήσουν για την ουσιαστική βελτίωση της υφιστάμενης κατάστασης. Υπάρχει άμεση ανάγκη για ανάληψη δράσης.

1.3

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την Επιτροπή, ότι οι αναγκαίες βελτιώσεις, αφορούν τόσο τις ατομικές συμβάσεις των ερευνητών όσο και την προσαρμογή/μεταφορά όλων των πτυχών της κοινωνικής ασφάλισης και των συνταξιοδοτικών ρυθμίσεων, ζητήματα εξαιρετικά σημαντικά για κάθε είδους κινητικότητα.

1.4

Όσο δεν πληρούνται οι ανωτέρω προϋποθέσεις, είτε ως αποτέλεσμα της ελλιπούς ολοκλήρωσης της ευρωπαϊκής εσωτερικής αγοράς, είτε λόγω της ανεπαρκούς νομοθεσίας των κρατών μελών, η Επιτροπή θα πρέπει, επί παραδείγματι, στο πλαίσιο του προγράμματος κινητικότητας, να μεριμνήσει για την όσο το δυνατό καλύτερη κάλυψη των υφιστάμενων ελλείψεων αλλά και να δημιουργήσει πρόσθετα κίνητρα. Σε αυτό το πλαίσιο, είναι πολύ σημαντικά τα ζητήματα που συνδέονται την επανένωση των οικογενειών.

1.5

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει επίσης, ότι ως κίνητρο για την επιλογή σταδιοδρομίας στο χώρο της έρευνας πρέπει να πληρούνται δύο όροι: συμφέρουσες συμβάσεις για τους ερευνητές, οι οποίες να ανταποκρίνονται στη σπουδαιότητα της έρευνας και της ανάπτυξης, και μακροχρόνια εξασφάλιση και προγραμματισμός της χρηματοδότησης των ερευνητικών ιδρυμάτων και των βιομηχανικών ερευνητικών εργαστηρίων ερευνών. Η έρευνα δεν θα πρέπει να γίνει έρμαιο βραχυπρόθεσμων δημοσιονομικών σχεδιασμών αλλά ούτε και αντικείμενο πειραματικών προσανατολισμών.

1.6.

Οι πλειονότητα των μεγάλων πρωτοποριακών ανακαλύψεων, δεν ήταν αποτέλεσμα στοχοθετημένων προσπαθειών αλλά αποτέλεσμα της διερεύνησης των νόμων της φύσης. Το γεγονός ότι η έρευνα αυτή πραγματοποιήθηκε χάρις στη διάθεση των απαραίτητων οικονομικών πόρων και χωρίς πολιτικούς περιορισμούς, όχι μόνο αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της ελευθερίας της έρευνας, ως θεμελιώδες δικαίωμα, αλλά και ουσιαστική προϋπόθεση για την μελλοντική πρόοδο και την ευμάρεια όλων, εφόσον συνδυαστεί με μια ισορροπημένη και στοχοθετημένη έρευνα και ανάπτυξη.

1.7

Η ΕΟΚΕ ανησυχεί για το γεγονός ότι σε πολλά κράτη μέλη δεν πληρούνται ακόμη ή δεν πληρούνται επαρκώς οι προϋποθέσεις αυτές. Πέραν των γνωστών δραματικών συνεπειών που έχει για την οικονομία γενικά, η έλλειψη αυτή ωθεί πολλούς και ιδιαίτερα τους καλύτερους νέους ερευνητές να εγκατασταθούν σε άλλες χώρες και κυρίως στις ΗΠΑ.

1.8.

Η ΕΟΚΕ απευθύνει γι αυτό έκκληση προς το Συμβούλιο, το Κοινοβούλιο και την Επιτροπή, αλλά κυρίως προς τα κράτη μέλη, να ανταποκριθούν στις επανειλημμένα επιβεβαιωμένες δεσμεύσεις τους και να αυξήσουν έως το 2010 τις δαπάνες για την έρευνα και την τεχνολογική ανάπτυξη στο 3 % του ΑΕγχΠ. Οι πραγματοποίηση επενδύσεων που να αντέχουν τη σύγκριση με τους κυριότερους ανταγωνιστές μας, αποτελούν βασική προϋπόθεση για την επίτευξη των στόχων της Λισσαβώνας.

1.9

Η ΕΟΚΕ στηρίζει επίσης τα μεμονωμένα μέτρα που προτείνει η Επιτροπή, όπως είναι ο «Χάρτης των Ευρωπαίων Ερευνητών» και ο «Κώδικας συμπεριφοράς για την πρόσληψη ερευνητών» και τα δύο κείμενα ενδεχομένως φανούν πολύ χρήσιμα. Η ΕΟΚΕ διατηρεί, εντούτοις, την επιφύλαξη η εφαρμογή του περιεχόμενου των εν λόγω κειμένων (όπως προτάθηκαν από την Επιτροπή), να είναι προαιρετική, ούτως ώστε να μην οδηγήσει σε υπέρμετρες ρυθμίσεις (υπερβολική γραφειοκρατία) σε έναν τομέα για τον οποίο ήδη ισχύει υπερβολικά μεγάλος αριθμός διατάξεων.

1.10

Κατευθυντήρια αρχή για τη χάραξη πολιτικής στο χώρο της έρευνας πρέπει να παραμένουν οι στόχοι της Λισσαβώνας. Επομένως, θα πρέπει να επικουρηθεί και να στηριχθεί ο συναγωνισμός των ερευνητικών συστημάτων και ιδρυμάτων, για την καλύτερη διάρθρωση, τις βέλτιστες εγκαταστάσεις και τη βέλτιστη πολιτική προσλήψεων και σε καμία περίπτωση να μην περιοριστεί μέσω υπέρμετρης νομοθετικών ρυθμίσεων. Η συνολική πρόοδος θα έχει ως σημείο αναφοράς τα επιτυχή παραδείγματα. Η επιτυχία πρέπει να αναγνωρίζεται, να στηρίζεται και να αφήνεται ελεύθερη να εξελιχθεί.

1.11

Τα κίνητρα και οι διαδικασίες επιλογής στην σταδιοδρομία του ερευνητή, οι οποίες ξεκινούν από τα μαθητικά χρόνια, πρέπει να διαρθρωθούν κατά τέτοιον τρόπο, και οι σχετικές επιδόσεις να ανταμείβονται κατάλληλα ώστε ένας επαρκής αριθμός αριστούχων να επιλέγει την επιστημονική (ακαδημαϊκή) εκπαίδευση, ενώ οι πιο άξιοι επιστήμονες να αναλαμβάνουν διευθυντικά καθήκοντα.

1.12

Πέραν των στόχων των ίδιων των ερευνητών, η κοινωνία επίσης επενδύει στην απόκτηση της αναγκαίας ευρείας, απαιτούμενης βασικής και προηγμένης εξειδικευμένης γνώσης μέσω του ερευνητικού έργου. Οι πολιτικοί ιθύνοντες που εκπροσωπούν την κοινωνία αναλαμβάνουν την ευθύνη να διασφαλίσουν την αξιοποίηση της εν λόγω επένδυσης στο μέγιστο βαθμό. Η ανάληψη της ευθύνης αυτής πρέπει να αντικατοπτρίζεται στην φροντίδα για κατάλληλες δυνατότητες σταδιοδρομίας για τους ερευνητές με ελκυστικές δυνατότητες ειδίκευσης προς αποφυγή των τυχόν αδιεξόδων. Η ΕΟΚΕ στηρίζει την Επιτροπή στις προσπάθειές της για την επίτευξη των στόχων αυτών.

1.13

Ένας πολύ σημαντικός στόχος, που έχει τονίσει και η Επιτροπή, είναι η βελτίωση των δυνατοτήτων επαγγελματικής ανέλιξης μεταξύ του ακαδημαϊκού και του βιομηχανικού τομέα αλλά και των δυνατοτήτων ανταλλαγής προσωπικού. Παρά την πρόοδο που έχει σημειωθεί, πολλά απομένουν να γίνουν ακόμη σε αυτόν τον τομέα. Σε αυτό θα μπορούσε να συμβάλει και μια αισθητά εντατικότερη συμμετοχή της βιομηχανίας στην έρευνα και ανάπτυξη, όπως έχει ζητηθεί.

1.14

Προκειμένου να προστατευθεί ο ερευνητής από υπερβολικά διοικητικά καθήκοντα και προβλήματα, συμπεριλαμβανομένων των αναλόγων ενεργητικών ή μη διαδικασιών αξιολόγησης, θα πρέπει να αποφευχθεί η εμφάνιση πολλών καθέτων (ή οριζόντιων/παραλλήλων) ιεραρχιών και οργάνων διευθυντικού ή συμβουλευτικού χαρακτήρα, καθώς όχι μόνο θα δημιουργήσουν ενδεχομένως εσωτερικές προστριβές που θα μπορούσαν να αποφευχθούν, ή άσκοπη και αποπροσανατολισμένη εργασία του ερευνητή αλλά και θα οδηγήσουν σε ασαφείς ή και αντιφατικές απαιτήσεις και αποφάσεις.

1.15

Οι κοινωνία και οι πολιτικοί ιθύνοντες οφείλουν να διασφαλίζουν ή να δημιουργούν τις απαραίτητες προϋποθέσεις για την ανάπτυξη και διατήρηση της αριστείας και αποτελεσμάτων υψηλού επιπέδου.

1.16

Η ΕΟΚΕ παραπέμπει, επίσης, στα πολυάριθμα ειδικά σχόλια και λεπτομερείς συστάσεις που διατυπώνει στα κεφάλαια 3 και 4 της παρούσας γνωμοδότησης.

2.1

Τον Ιανουάριο του 2000, η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία πρότεινε τη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας (EΟΧ) (1). Επί τούτου, η ΕΟΚΕ υιοθέτησε λεπτομερή γνωμοδότηση (2), στην οποία στηρίζει το έγγραφο της Επιτροπής και εξετάζει τα προβλήματα που αφορούν στην κινητικότητα αλλά και τις πτυχές που σχετίζονται με το επάγγελμα του ερευνητή προτείνοντας ανάλογα μέτρα για την άρση αυτών. Σε περαιτέρω ενδιάμεσες γνωμοδοτήσεις (3) της Επιτροπής εξετάσθηκε το ανωτέρω ζήτημα και προτάθηκαν τα ανάλογα μέτρα.

2.2

Η Επιτροπή θίγει στην εν λόγω ανακοίνωση, στο πλαίσιο των στόχων της Λισσαβώνας, και του ουσιαστικού ρόλου που πρέπει να διαδραματίσουν για την επίτευξη των στόχων αυτών η έρευνα και η ανάπτυξη, το καίριο ζήτημα των επαγγελματικών δυνατοτήτων και δυνατοτήτων σταδιοδρομίας των ερευνητών στον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας.

2.3

H Eπιτροπή αναφέρει σχετικά: «Στην παρούσα ανακοίνωση αποκαλύπτονται οι διαρθρωτικές αδυναμίες καθώς και οι χαρακτηριστικές διαφορές που αφορούν καθένα από αυτά τα στοιχεία, ανάλογα με τους τομείς που δραστηριοποιούνται οι ερευνητές ή ανάλογα μ ε τις γεωγραφικέ, νομικές, διοικητικές και πολιτισμικές συνθήκες όπου επιτελούν το έργο τους. Οι διαφορές αυτές και η έλλειψη ανοικτής πρόσβασης στις δυνατότητες σταδιοδρομίας στην έρευνα στην Ευρώπη εμποδίζουν την ανάπτυξη των ενδεδειγμένων προοπτικών σταδιοδρομίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο και την ανάδειξη πραγματικής αγοράς απασχόλησης των ερευνητών στην Ευρώπη, ανεξαρτήτως εάν τα κριτήρια θεώρησης είναι γεωγραφικά, κλαδικά, ή η ισότητα των δύο φύλων. Οι διαφορές αυτές έχουν εξάλλου σημαντικό αντίκτυπο στην προσέλκυση νέων να σταδιοδρομήσουν στην έρευνα και ανάπτυξη, καθώς και στη συνολική δημόσια αναγνώριση των ερευνητών.»

3.1

Η ανακοίνωση της Επιτροπής εμπεριέχει ανάλυση των διαφορετικών συνισταμένων που χαρακτηρίζουν το επάγγελμα του ερευνητή και ορισμό των διαφορετικών παραγόντων που υπέχουν σε ευρωπαϊκό επίπεδο ένα ιδιαίτερο ρόλο για την εξέλιξη της ερευνητικής σταδιοδρομίας: Σημασία και είδος εκπαίδευσης, διαφορές των διαδικασιών πρόσληψης, συμβατικές και οικονομικές πτυχές και εν κατακλείδι τις διαδικασίες αξιολόγησης, και τις προοπτικές για περαιτέρω επαγγελματική εξέλιξη. Η ανακοίνωση είναι θεματικά τόσο εκτενής και εμπεριστατωμένη ώστε μια περιληπτική, σύντομη αναφορά των κύριων σημείων στο βαθμό που δεν αναφέρονται ρητώς στα κεφάλαια που ακολουθούν, καθίσταται αδύνατη σε αυτό το πλαίσιο.

3.2

Η ανακοίνωση της Επιτροπής προσεγγίζει συνοπτικά μεταξύ άλλων τις ακόλουθες παραμέτρους:

Πλαίσιο άσκησης πολιτικής· ορισμός του ερευνητή· προοπτικές σταδιοδρομίας· ανάγκες εργατικού δυναμικού· αναγνώριση της σταδιοδρομίας· διάδρομοι επικοινωνίας μεταξύ πανεπιστημίων και βιομηχανία· ευρωπαϊκή διάσταση των σταδιοδρομιών· διαφορές στις σταδιοδρομίες λόγω φύλου· παράγοντες που διαμορφώνουν τις σταδιοδρομίες· κατάρτιση στον τομέα της έρευνας· ερευνητικό πεδίο· διδακτορικά προγράμματα· μέθοδοι πρόσληψης· απασχόληση και συνθήκες εργασίας· άρση των κανονιστικών ρυθμίσεων περί σταδιοδρομίας· αποδοχές ως κίνητρο σταδιοδρομίας· ανάγκη εναλλακτικών ευκαιριών διδακτικού έργου· συστήματα αξιολόγησης· προτεινόμενες δράσεις και πρωτοβουλίες.

3.3

Στο πλαίσιο των προτεινόμενων μέτρων και πρωτοβουλιών εκ μέρους της Επιτροπής αναφέρονται μεταξύ άλλων τα ακόλουθα:

4.1

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει θερμά την ανακοίνωση της Επιτροπής, στην οποία θίγεται το σημαντικό και κατά το παρελθόν θεωρούμενο ως ήσσονος σημασίας ζήτημα της σταδιοδρομίας των ερευνητών. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί πλήρως με τη θέση της Επιτροπής ότι «οι ανθρώπινοι πόροι είναι σε μεγάλο βαθμό το κλειδί των προσπαθειών, της αριστείας και των επιδόσεων στον τομέα της έρευνας», και υποστηρίζει την πρόθεση της Επιτροπής να εξετάσει το πρόβλημα αυτό και στο πλαίσιο της Κοινότητας. ΕΟΚΕ υπογράμμισε και σε προηγούμενη γνωμοδότηση της (4), ότι το ανθρώπινο δυναμικό αποτελεί την πλέον ευαίσθητη και πολύτιμη πηγή της έρευνας και ανάπτυξης και υποστηρίζει τις προσπάθειες της Επιτροπής για την ανάπτυξη και προστασία των ανθρωπίνων πόρων. Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει σε αυτό το σημείο την ανάγκη επίτευξης σημαντικών βελτιώσεων και δηλώνει ευχαριστημένη με την ανάληψη δράσης εκ μέρους της Επιτροπής.

4.2

Τόσο η κοινωνία όσο και μεμονωμένοι ερευνητές επενδύουν στην απόκτηση της αναγκαίας ευρείας, βασικής και προηγμένης εξειδικευμένης γνώσης υψηλού επιπέδου. Κατ'αυτόν τον τρόπο η κοινωνία, εκπροσωπούμενη από τους πολιτικούς ιθύνοντες, αναλαμβάνει την ευθύνη για την βέλτιστη δυνατή αξιοποίηση των επενδύσεων αυτών. Η ευθύνη αυτή πρέπει να αντικατοπτρίζεται και στη μέριμνα για μια κατάλληλη επαγγελματική ανέλιξη των εκπαιδευμένων ερευνητών, μέσω ελκυστικών δυνατοτήτων εξειδίκευσης, χωρίς τον κίνδυνο να βρεθούν σε αδιέξοδο. Η ΕΟΚΕ στηρίζει την Επιτροπή στις προσπάθειές υλοποίησης των εν λόγω δράσεων.

4.3

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η αποτελεσματική έρευνα και ανάπτυξη απαιτούν κατάλληλο, ανταγωνιστικό και δυστυχώς συνήθως δαπανηρό εξοπλισμό (μεγάλες εγκαταστάσεις) και υποδομή, σε συνδυασμό με μια απαιτητική φάση σύστασης και προσαρμογής των ενδιαφερόμενων ομάδων, καθώς και τον αναγκαίο προϋπολογισμό για την επιστημονική εκμετάλλευση των αποτελεσμάτων.

4.4

Επιπλέον, απαιτείται η λήψη πολιτικών και επιχειρηματικών αποφάσεων οι οποίες να καθιστούν δυνατή αφενός την εκπόνηση ερευνών σε ευρεία και μακροπρόθεσμη βάση, και αφετέρου την εξασφάλιση ικανοποιητικών πόρων ώστε να υπάρξει ασφαλής σχεδιασμός. Το τελευταίο αποτελεί καθοριστικό κίνητρο για την ενθάρρυνση των νέων να αναζητούν σταδιοδρομία στον τομέα της έρευνας και συνεπώς για την διασφάλιση και βέλτιστη αξιοποίηση των ανθρωπίνων πόρων.

4.5

Η ΕΟΚΕ ανησυχεί για το γεγονός ότι σε πολλά κράτη μέλη δεν πληρούνται ακόμη ή δεν πληρούνται επαρκώς οι προϋποθέσεις αυτές. Πέραν των γνωστών δραματικών συνεπειών που έχει για την οικονομία γενικά, η έλλειψη αυτή ωθεί πολλούς και ιδιαίτερα τους καλύτερους νέους ερευνητές να εκπατριστούν (5) σε άλλες χώρες, και κυρίως στις ΗΠΑ.

4.6

Η ΕΟΚΕ απευθύνει γι αυτό έκκληση προς το Συμβούλιο, το Κοινοβούλιο και την Επιτροπή, αλλά κυρίως προς τα κράτη μέλη, να ανταποκριθούν στις δεσμεύσεις που ανέλαβαν στη συνάντηση κορυφής στη Βαρκελώνη να αυξήσουν έως το 2010 τις δαπάνες για την έρευνα και την τεχνολογική ανάπτυξη (Ε&Α) στο 3 % του ΑΕγχΠ και συγχρόνως να εγγυηθούν την ασφάλεια του προγραμματισμού και την ελευθερία της έρευνας αλλά και μια ικανοποιητική ερευνητική δραστηριότητα στον τομέα της βασικής έρευνας (6). Οι πραγματοποίηση επενδύσεων που να αντέχουν τη σύγκριση με τους κυριότερους ανταγωνιστές μας (7), αποτελούν βασική προϋπόθεση για την επίτευξη των στόχων της Λισσαβώνας, δηλαδή να καταστεί η Ευρώπη έως το 2010 «η ανταγωνιστικότερη και δυναμικότερη οικονομία της γνώσης ανά την υφήλιο».

4.7

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει σχετικά μια παλαιότερη σύστασή της (8) να αυξηθούν κατά 50 % οι επενδύσεις της ΕΕ στην Ε&Α, ως μεσοπρόθεσμο στόχο μετά το 6ο πρόγραμμα πλαίσιο Ε&Α.

4.8

Είναι προφανές ότι τα ανωτέρω αναφερόμενα θα πρέπει να συνοδεύονται από αποτελεσματικά μέτρα σχεδιασμένα ώστε (i) να εξοικειωθούν οι νέοι με την επιστήμη και την έρευνα, και (ii) να δοθεί στο πλαίσιο των σχολικών προγραμμάτων μεγαλύτερη έμφαση στη διδασκαλία της επιστήμης, της τεχνολογίας και των μαθηματικών, μέσω μιας πιο ελκυστικής για τους μαθητές παρουσίαση. Η έρευνα και η ανάπτυξη αποτελούν θεμέλιους λίθους για το σημερινό τρόπο ζωής και βάση για την μελλοντική καινοτομία, την ευημερία και την ειρήνη (9).

4.9

Ωστόσο, η σημασία, οι προϋποθέσεις, και η έκταση του φαινομένου αυτού δεν έχουν συνειδητοποιηθεί πλήρως από τους πολίτες. Επίσης, δεν έχουν ικανοποιητικό αντίκτυπο στο περιεχόμενο των σχολικών προγραμμάτων αλλά ούτε και στη συμπεριφορά του διδακτικού προσωπικού.

4.10

Όπως ορθά υπογραμμίζει η Επιτροπή, τα κίνητρα για τους νέους να ακολουθήσουν ακαδημαϊκή εκπαίδευση που θα τους οδηγήσει σε ερευνητική σταδιοδρομία, και οι επακόλουθες επαγγελματικές αποφάσεις των ειδικών επιστημόνων όσον αφορά τον οργανισμό ή την χώρα στην οποία θα ασκήσουν το έργο τους, εξαρτώνται από τα κοινωνικά πρότυπα και τη σημασία που η εκάστοτε κοινωνία προσδίδει σε τέτοιου είδους δραστηριότητες.

4.11

Η αξία που αποδίδεται στην έρευνα δεν πρέπει αντικατοπτρίζεται μόνο στην κοινή γνώμη, σε όλες της μορφές έκφρασής της, αλλά και στη συνέχεια, την αξιοπιστία και σταθερότητα των πολιτικών και επιχειρησιακών αποφάσεων. Αυτό ισχύει τόσο σε κοινοτικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο κρατών μελών. Οι ανθρώπινοι πόροι, τα υλικά αγαθά, οι ευκαιρίες απασχόλησης που να προσφέρουν κατάλληλες δυνατότητες ανέλιξης, και η χρηματοδότηση τους είναι αλληλένδετοι παράγοντες (10).

4.12

Εφόσον υπάρξει η βούληση αφενός για τη διασφάλιση των αναγκαίων υλικών προϋποθέσεων και τη λήψη απόφασης για την κατάλληλη προώθηση της έρευνας και την ανάπτυξή της σε κοινοτικό και εθνικό επίπεδο (11), καθώς και την κατάλληλη ανταμοιβή των ερευνητών και αφετέρου για την πραγματοποίηση ιδιαίτερων προσπαθειών για την κάλυψη των καθυστερήσεων σε ορισμένα κράτη μέλη όπου κρίνεται αναγκαίο, θα καταστεί ευκολότερη η επίλυση των υπολοίπων προβλημάτων τα οποία υπογραμμίζει η ανακοίνωση της Επιτροπής, όπως η διαπίστωση ότι «… οι διαφορές αυτές και η έλλειψη ανοικτής πρόσβασης στις δυνατότητες σταδιοδρομίας στην έρευνα στην Ευρώπη εμποδίζουν την ανάπτυξη των ενδεδειγμένων προοπτικών σταδιοδρομίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο και την ανάδειξη πραγματικής αγοράς απασχόλησης των ερευνητών στην Ευρώπη, ανεξαρτήτως εάν τα κριτήρια θεώρησης είναι γεωγραφικά, κλαδικά ή η ισότητα των φύλων».

4.13

Η σταδιοδρομία του ερευνητή στον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας απαιτεί δικαιολογημένα κινητικότητα και ευελιξία. Ωστόσο, κάτι τέτοιο δεν θα πρέπει να αποβαίνει εις βάρος των προσωπικών και οικογενειακών συνθηκών ζωής και της κοινωνικής ασφάλειας. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ στηρίζει την Επιτροπή στο στόχο που έθεσε για την επίλυση των σχετικών προβλημάτων και την θέσπιση και διασφάλιση κατάλληλου και διεθνώς ανταγωνιστικού συμβατικού πλαισίου για τους ερευνητές.

4.14

Η ΕΟΚΕ στηρίζει ουσιαστικά τα μέτρα και τις πρωτοβουλίες που προτάθηκαν και σχεδιάστηκαν εκ μέρους της Επιτροπής. Ωστόσο, αμφισβητεί την επάρκεια των εν λόγω μέτρων και πρωτοβουλιών προκειμένου για τη επίτευξη των στόχων που ορίζονται στην ανακοίνωση. Η ΕΟΚΕ κρίνει ότι η ανάπτυξη των αναλυτικών μελετών, οι οποίες επανειλημμένως αναφέρονται στην ανακοίνωση ενδεχομένως φανούν χρήσιμες σε μεμονωμένες περιπτώσεις, όμως σε καμία περίπτωση δεν θεωρούνται επαρκείς.

4.15

Προς τούτο, είναι περισσότερο αναγκαίο να σημειωθούν ορθά πολιτικά βήματα, ιδιαίτερα εκ μέρους των κρατών μελών. Ωστόσο, η ανακοίνωση δεν περιέχει καμία συγκεκριμένη πρόταση ή εξέταση της σχετικής νομικής βάσης.

4.16

Η θέσπιση συγκεκριμένων μέτρων, εντούτοις, δεν συνεπάγεται υπέρμετρες ρυθμίσεις και επακόλουθους περιορισμούς στην ελευθερία επιλογής των συγκεκριμένων προσεγγίσεων και δεν περιορίζει τον ανταγωνισμό για την επίτευξη των βέλτιστων προσεγγίσεων μέσω ενός υπερβολικού αριθμού διατάξεων και ρυθμίσεων.

4.17

Η ΕΟΚΕ προτείνει επίσης την πλήρη αξιοποίηση της πείρας που αποκτήθηκε από την εφαρμογή των θεματικών δράσεων υπό τα προγράμματα πλαίσιο Ε&Α και EURATOM, τα προγράμματα ΣΩΚΡΑΤΗΣ και Μαρία Κιουρί καθώς και το πρόγραμμα για την Κινητικότητα των Ερευνητών (12), και ιδιαιτέρως συνιστά να ληφθούν υπόψη η πείρα και οι προβληματισμοί των επιστημόνων με «ευρωπαϊκή» σταδιοδρομία στο ενεργητικό τους. Ενδεχόμενα τροχοπέδη νομικής φύσεως (13) θα πρέπει επίσης να αντιμετωπιστούν εξαρχής και να εξευρεθούν ικανοποιητικές λύσεις για τη διευθέτησή τους.

5.1.1

ΕΟΚΕ είναι σύμφωνη ως προς την πλειονότητα των προτάσεων που περιέχονται στο κεφάλαιο 2 της ανακοίνωσης της Επιτροπής και εγκρίνει το περιεχόμενο τους.

5.1.1.1

Η ΕΟΚΕ κατανοεί τους λόγους για τους οποίους η Επιτροπή επέλεξε, όσον αφορά τον ορισμό της έρευνας, τον ορισμό που χρησιμοποιεί και ο ΟΟΣΑ στο εγχειρίδιο Frascati 2002, σύμφωνα με το οποίο: Έρευνα και πειραματική ανάπτυξη (Ε&Α) συνιστά η δημιουργική εργασία που επιτελείται σε συστηματική βάση ούτως ώστε να αυξηθεί το επίπεδο της γνώσης, όπου συμπεριλαμβάνεται η γνώση του ανθρώπου, του πολιτισμού και της κοινωνίας και η χρήση αυτού του αποθέματος γνώσης για την εκπόνηση νέων εφαρμογών.

5.1.1.2

Ωστόσο, η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή να αναθεωρήσει τον ορισμό αυτό κατά τέτοιο τρόπο ώστε να συμπεριλαμβάνει τη βασική έννοια της Φυσικής επιστήμης και της τεχνολογίας, ιδιαίτερα ενόψει των στόχων της Λισσαβώνας.

5.1.1.3

Σε αυτό το πλαίσιο αξίζει να υπογραμμισθεί η καθοριστική σημασία που έχει η πρωτογενής βασική έρευνα (14) που δεν επιδιώκει συγκεκριμένη χρήση. Οι πλειονότητα των μεγάλων ανακαλύψεων που άνοιξαν νέους δρόμους, δεν ήταν αποτέλεσμα στοχοθετημένων προσπαθειών αλλά αποτέλεσμα της διερεύνησης των νόμων της φύσης. Το γεγονός ότι η έρευνα αυτή πραγματοποιήθηκε χάρις στη διάθεση των απαραίτητων οικονομικών πόρων και χωρίς πολιτικούς περιορισμούς, όχι μόνο αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της ελευθερίας της έρευνας, ως θεμελιώδες δικαίωμα, αλλά και ουσιαστική προϋπόθεση για την μελλοντική πρόοδο και την ευμάρεια όλων, εφόσον συνδυαστεί με μια ισορροπημένη και στοχοθετημένη έρευνα και ανάπτυξη.

5.1.1.4

Η ΕΟΚΕ κάνει εν προκειμένω αναφορά σε προηγούμενη σύστασή της (15), η οποία στηρίζει όλα τα μέτρα που επικουρούν την εξάλειψη της πόλωσης μεταξύ των θεωρητικών και θετικών επιστημών με σκοπό την στενότερη σύνδεση των θεωρητικών και οικονομικών επιστημών με την τεχνολογία Κάτι τέτοιο, συμπεριλαμβάνει αμφίδρομη διαλογική διαδικασία σε ζητήματα μεθοδολογίας, εννοιολογικά θέματα και ζητήματα εκτίμησης και επαλήθευσης των πορισμάτων.

5.1.1.5

Επιπροσθέτως, η γνώση θα πρέπει να διευρύνεται και να βαθύνεται. Η ΕΟΚΕ συνιστά να ληφθούν υπόψη τα σχόλια αυτά, κατά την αναθεώρηση του ορισμού.

5.1.1.6

Σχετικά με τον ορισμό του «ερευνητή» που προτείνει η Επιτροπή, η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι ο ορισμός δεν κάνει αναφορά στο αποδεδειγμένα υψηλό γνωστικό επίπεδο, στις ικανότητες και την ανεξαρτησία ως προαπαιτούμενα για την αναγνώριση της ιδιότητας του ερευνητή με την έννοια του ορισμού.

5.1.1.7

Η ΕΟΚΕ προτείνει τον ακόλουθο, εν μέρει τροποποιημένο ορισμό: «Ειδικοί που καταγίνονται με τη σύλληψη ή τη δημιουργία νέας γνώσης προϊόντων, διαδικασιών, μεθόδων και συστημάτων και τη διαχείριση των αντίστοιχων έργων,οι οποίοι έχουν εξειδικευτεί για το σκοπό αυτό μέσω της εκπαίδευσης και της αποκτηθείσας πείρας.»

5.1.1.8

Σε οποιοδήποτε σημείο δεν ορίζεται διαφορετικά, οι αναφορές στους ερευνητές αφορούν τους επιστήμονες ή μηχανολόγους, οι οποίοι διαθέτουν τα απαιτούμενα προσόντα.

5.1.2

Η ΕΟΚΕ παραπέμπει στην περιγραφή της έρευνας και της ανάπτυξης, την οποία διατύπωσε σε προηγούμενη γνώμη (16). Σύμφωνα με την περιγραφή αυτή, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την πρόθεση της Επιτροπής να μην περιορίσει σε μεγάλο βαθμό τις πιθανές εναλλακτικές κατευθύνσεις μιας επαγγελματικής σταδιοδρομίας στον τομέα της Ε&Α.

5.1.3

Ωστόσο, η ΕΟΚΕ δε συμφωνεί σε γενικές γραμμές με την πρόταση ότι « οποιαδήποτε από αυτές τις επαγγελματικές σταδιοδρομίες πρέπει να αντιμετωπίζεται και να αξιολογείται σε ισότιμη βάση». Πολύ σημαντικότερο είναι η ανακάλυψη και προσέλκυση εφευρετικών και δημιουργικών ερευνητών, προκειμένου να παραμείνουν, ώστε να επιτευχθεί το προσδοκώμενο όφελος και η πρόσθετη οικονομική αξία για την Ευρώπη. Για να καταστεί κάτι τέτοιο δυνατό, θα πρέπει να δημιουργηθούν ιδιάζουσες ευκαιρίες απασχόλησης και κίνητρα.

5.1.4

Όμως, κυρίως εξαίρετες ικανότητες και καινοτόμα επιτεύγματα είναι ανέφικτο να εφαρμοστούν με συμβατικά μοντέλα αξιολόγησης, τα οποία υπόκεινται ενδεχομένως σε κατάχρηση.

5.1.4.1

Προβληματική είναι και η συμπεριφορά συγγραφέων οι οποίοι κάνουν κατά προτίμηση αμοιβαία χρήση των δημοσιεύσεών τους και παραθέτουν χωρία, με αποτέλεσμα να δημιουργούν «κλειστά καρτέλ» και να εκμεταλλεύονται το πλεονέκτημα αυτό για την τυπική τους αξιολόγηση.

5.1.4.2

Επιπλέον υπάρχουν περιπτώσεις, αν και μεμονωμένες, στις οποίες, ειδικά οι πρωτοποριακές καινοτόμες ανακαλύψεις, δημοσιεύτηκαν, αναγνωρίστηκαν και αναφέρθηκαν στη σχετική βιβλιογραφία με κάποια καθυστέρηση.

5.1.4.3

Η προσωπικότητα δεν είναι δυνατόν να αξιολογηθεί με ακρίβεια κατά τυπικό ή σχηματικό τρόπο. Θα πρέπει να επικαλεστούμε την πείρα και τη γνώση των κορυφαίων εκπροσώπων της «επιστημονικής κοινότητας», με τους οποίους έχουν σημειωθεί ή αναμένονται επιτεύγματα (αν και ακόμη και σε αυτή την περίπτωση συνάγονται λανθασμένες εκτιμήσεις — όπως η ιστορία καταδεικνύει).

5.1.5

Στο πλαίσιο αυτό, όσον αφορά τον «Κώδικα συμπεριφοράς για την πρόσληψη ερευνητών» που προτείνει η ανακοίνωση της Επιτροπής (βλέπε σημείο 4.2.5), η ΕΟΚΕ συνιστά να εξασφαλιστεί ότι η — ομολογουμένως προαιρετική— εφαρμογή του δεν θα οδηγήσει σε υπέρμετρες ρυθμίσεις και περαιτέρω δυσκαμψία.

5.1.5.1

Η ΕΟΚΕ δεν αγνοεί, αλλά υπογραμμίζει, ότι η διαφάνεια και η ισότητα ευκαιριών πρέπει να εξασφαλιστούν για όλους τους αιτούντες στα πλαίσια της ΕΕ- και ότι στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει κυρίως να αυξηθεί η συμμετοχή των γυναικών. Σχετικά με αυτό, αναγνωρίζει τα πιθανά οφέλη που προκύπτουν από την κατάρτιση κώδικα συμπεριφοράς για την επίτευξη του σημαντικού αυτού στόχου.

5.1.5.2

Εντούτοις, δεδομένων των πολυποίκιλων απαιτήσεων όσον αφορά την φύση των διαφόρων εργασιών και την «παράδοση» των πλέον αναγνωρισμένων ερευνητικών κέντρων (17), η ΕΟΚΕ προτείνει να αξιοποιηθεί η πείρα και η γνώση της εν λόγω επιστημονικής κοινότητας και να μην χρησιμοποιούνται αποκλειστικά τυπικές και γενικευμένες μέθοδοι αξιολόγησης κατά τη διαδικασία πρόσληψης. Τέλος, θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι τα ευρωπαϊκά ερευνητικά ιδρύματα διαθέτουν δέλεαρ, βούληση και κατάλληλες ευκαιρίες, καθώς και τα διοικητικά μέσα ώστε να είναι σε θέση να συμμετάσχουν επάξια στο διεθνή στίβο του ανταγωνισμού για την κατάκτηση των κορυφαίων «κεφαλών».

5.1.5.3

Η ΕΟΚΕ ως εκ τούτου, συνιστά να υπάρξει περιπτωσιολογική αντιμετώπιση των περιπτώσεων λανθασμένης συμπεριφοράς ή λανθασμένων εξελίξεων, ενώ προτείνει να εφαρμοστεί ως ύστατη λύση η θέσπιση (υπέρμετρων) ρυθμίσεων.

5.1.6

Ή έννοια «της ισότιμης βάσης ευκαιριών» είναι δύσκολο να ερμηνευθεί λόγω των διαφορών που υπάρχουν μεταξύ των κρατών μελών και των ερευνητικών πεδίων και ερευνητικών στόχων και συνεπώς, είναι αναγκαία μια διαφοροποιημένη μέθοδος προσέγγισης.

5.1.7

Όσον αφορά τους εν λόγω ερευνητικούς τομείς όπως είναι η «θεμελιώδης έρευνα», η «στρατηγική έρευνα» κλπ. και τους ορισμούς τους, η ΕΟΚΕ παραπέμπει σε σύσταση που κατήρτισε σε προηγούμενη γνωμοδότηση (18), ιδιαίτερα σχετικά με την παγκοσμίως παραδεκτή έννοια της «εφαρμοσμένης έρευνας» (19), και συνιστά, την επανεξέταση του ζητήματος σε κατάλληλη χρονική στιγμή από ομάδα εμπειρογνωμόνων.

5.1.8.1

Η πραγματική ερευνητική δραστηριότητα, δηλ. η άμεση απασχόληση σε επιστημονικά και τεχνολογικά προβλήματα, συμπεριλαμβάνει καθήκοντα που συνδέονται με τον ερευνητικό σχεδιασμό, τα επιχειρησιακά και διοικητικά καθήκοντα, καθώς και τα καθήκοντα αξιολόγησης που σε μεγάλο βαθμό μπορούν να διεκπεραιωθούν μόνο από επιστήμονες.

5.1.8.2

Σε αυτά περιλαμβάνονται προτάσεις προγραμμάτων, διαδικασίες υποβολής αιτήσεων, κατάρτιση εκθέσεων, δημοσιεύσεις, αποφάσεις προσωπικού και σχετικές (ενεργητικές ή μη) διαδικασίες αξιολόγησης.

5.1.8.3

Εάν, ωστόσο, τα εν λόγω καθήκοντα ανατεθούν κατά μη συντονισμένο τρόπο, με τη συμμετοχή υπερβολικά μεγάλου αριθμού ερευνητικών ιδρυμάτων και χορηγών, μέσω διαφορετικού σχεδιασμού σε διαφορετικό βαθμό και διαφορετικό χρονοδιάγραμμα, θα παρακωλύσουν το πραγματικό έργο των ερευνητών και θα παρατείνουν το χρόνο ολοκλήρωσής του.

5.1.8.4

Λόγω της πληθώρας αιτήσεων, διαδικασιών αξιολόγησης και παρακολούθησης, η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή να επιληφθεί του θέματος αυτού και να επιδιώξει την επίτευξη συντονισμένων διαδικασιών που να εγγυώνται λογική ισορροπία, και να εμποδίζουν κάθε αντιπαραγωγική δραστηριότητα που απλώς αναπαράγει διαρκώς τα ίδια έγγραφα (20). Η υπερβολική γραφειοκρατία στον ερευνητικό τομέα θα πρέπει οπωσδήποτε να εξαλειφθεί.

5.1.8.5

Σε αυτή την περίπτωση, η ΕΟΚΕ προτείνει στην Επιτροπή να επανεξετάσει τις οικείες διαδικασίες υποβολής αιτήσεων και ανάθεσης συμβάσεων καθώς και τα κριτήρια που σχετίζονται με αυτές. Η επιστημονική κοινότητα συχνά επικρίνει τις εν λόγω μεθόδους και συχνά ερωτάται κατά πόσον είναι σκόπιμη η υποβολή σχετικών προσφορών λαμβανομένου υπόψη του αναγκαίου μεγάλου εργασιακού φόρτου και του χαμηλού ποσοστού επιτυχίας. Επίσης, οι μέθοδοι και τα κριτήρια (π.χ. για την χορήγηση υποτροφιών) δεν θα πρέπει να υποβάλλονται σε συνεχείς μεταβολές.

5.1.8.6

Είναι εξίσου σημαντικό, να αποφευχθεί η εμφάνιση υπερβολικά μεγάλου αριθμού καθέτων (ή οριζόντιων/παραλλήλων) οργάνων (και διαδικασιών) έγκρισης και προσανατολισμού που δρουν ο ένας ανεξάρτητα από τον άλλον, διότι αυτό όχι μόνο δημιουργεί εσωτερικές προστριβές που είναι πηγή αναποτελεσματικότητας, αλλά συχνά υπερβολικά ρυθμισμένες και σε ορισμένες περιπτώσεις ασαφείς, και ενδεχομένως αντικρουόμενες απαιτήσεις και αποφάσεις.

5.2.1

Προοπτικές απασχόλησης στην Ε&Α: Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την ανησυχία της Επιτροπής, όσον αφορά αφενός τη προφανή και ανησυχητική ασυμφωνία μεταξύ των μακροοικονομικών αναλύσεων και των προγνωστικών («ευκαιρίες απασχόλησης για χιλιάδες ερευνητές») και αφετέρου τις λιγότερο ευοίωνες διαπιστώσεις σχετικά με τις πραγματικές ή ανύπαρκτες ευκαιρίες στην αγορά εργασίας. Η πλειονότητα των πανεπιστημίων και ερευνητικών οργανισμών σημειώνουν επί του παρόντος μείωση των προϋπολογισμών που διατίθενται από τον ιδιωτικό και το δημόσιο τομέα, και ως εκ τούτου δηλώνουν απροθυμία πρόσληψης νέου προσωπικού, και ακόμα απροθυμία να συνάψουν μακροπρόθεσμες συμβάσεις εργασίας.

5.2.1.1

Ακόμη και η βιομηχανία, όπως π.χ. η φαρμακοβιομηχανία που εξαρτάται έντονα από την έρευνα, αντιμετωπίζει δυσκολίες να κρατήσει στην Ευρώπη νέους ερευνητές (21).

5.2.1.2

Τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά ιδρύματα που χρηματοδοτούνται από τον δημόσιο τομέα δεσμεύονται εκ μέρους των χορηγών τους να προβαίνουν στην πρόσληψη σημαντικού αριθμού επιστημόνων με διαδοχικές βραχυπρόθεσμες συμβάσεις, ώστε να είναι σε θέση να προσαρμόζονται ταχύτερα σε περικοπές του προϋπολογισμού ή αλλαγές των προγραμμάτων που επιβάλλονται από εξωτερικούς παράγοντες.

5.2.2

Εν προκειμένω, η ΕΟΚΕ θα τονίσει μια περαιτέρω σημαντική πτυχή: οι επιστήμονες που απασχολούνται στον ακαδημαϊκό χώρο ή σε ερευνητικούς οργανισμούς που λαμβάνουν κρατική χρηματοδότηση λαμβάνουν κατά κανόνα αποδοχές ανάλογες της μισθολογικής κλίμακας του δημοσίου τομέα.

5.2.2.1

Οι εν λόγω αποδοχές, σε γενικές γραμμές, υστερούν σημαντικά σε σχέση με τις αποδοχές των επιστημόνων που απασχολούνται στον ιδιωτικό τομέα. Η ΕΟΚΕ είναι σύμφωνη με τη θέση της Επιτροπής ότι: «Οι αποδοχές αποτελούν ένα από τα πλέον ορατά στοιχεία αναγνώρισης της σταδιοδρομίας. Οι αποδοχές των ερευνητών δείχνουν να υστερούν, λόγου χάριν σε σύγκριση με τις αποδοχές των στελεχών με διοικητικές ευθύνες.»

5.2.2.2

Το μειονέκτημα αυτό, που οφείλεται στις χαμηλότερες μισθολογικές κλίμακες του δημοσίου τομέα, δικαιολογείται συνήθως με την καλύτερη κοινωνική ασφάλεια και τα υψηλότερα εχέγγυα των σταδιοδρομιών στο δημόσιο τομέα (δημόσιοι υπάλληλοι, δάσκαλοι, δικαστές, …).

5.2.3

Ωστόσο, συνήθως συνειδητά δεν προσφέρεται σε πληθώρα επιστημόνων υψηλότερη κοινωνική ασφάλεια, με το επιχείρημα της επιδίωξης μεγαλύτερης ευελιξίας στον προγραμματισμό της έρευνας, στην κατάρτιση του προϋπολογισμού και στη διαμόρφωση της πολιτικής προσωπικού.

5.2.3.1

Το μειονέκτημα αυτό, εντούτοις, δεν αντισταθμίζεται με άλλα πλεονεκτήματα ή εγγυήσεις. Ένα περαιτέρω πρόβλημα αφορά στις μισθολογικές κλίμακες, οι οποίες δεν λαμβάνουν επαρκώς υπόψη τα στοιχεία της απόδοσης και της αφοσίωσης του εργαζομένου.

5.2.3.2

Θα ήταν όμως άτοπο να επιβληθούν βραχυπρόθεσμα συμβόλαια και ταυτόχρονα χαμηλές αμοιβές, με όλες τις επακόλουθες συνέπειες, προκειμένου να επιτευχθούν ευελιξία και κινητικότητα, οι οποίες σαφέστατα απαιτούνται στο χώρο της έρευνας.

5.2.3.3

Εκείνο που είναι πραγματικά αναγκαίο, είναι αρτιότερες κλίμακες αποδοχών, προσαρμοσμένες στο επάγγελμα του ερευνητή, οι οποίες αφενός θα κυμαίνονται σε υψηλότερο (και μόνο υψηλότερο) επίπεδο, σε σχέση με τις ισχύουσες κλίμακες και αφετέρου θα επιτρέπουν μια πολύ ελαστικότερη προσαρμογή σε ειδικές περιπτώσεις. Χάρη σε παρόμοιες μισθολογικές κλίμακες θα επιτευχθούν οι προαναφερθέντες στόχοι μέσω αποτελεσματικών κινήτρων. Για το λόγο αυτό θα πρέπει να δημιουργηθούν στα πανεπιστήμια και στα ερευνητικά κέντρα περισσότερες «μεταδιδακτορικές» θέσεις εργασίας οι οποίες θα συνοδεύονται από αξιόπιστες συμβάσεις θέσεως εργασίας διδακτικού έργου. Η σημερινή έλλειψη ανάλογων μισθολογικών δυνατοτήτων και δυνατοτήτων ανέλιξης, αλλά και οι παγίδες που ενέχει η σταδιοδρομία του ερευνητή, είναι οι κυριότεροι λόγοι για τους οποίους οι κορυφαίοι ερευνητές αναζητούν το επαγγελματικό τους μέλλον στις ΗΠΑ (22) και είναι σχεδόν αδύνατο να πεισθούν να επιστρέψουν.

5.2.3.4

Η σημερινή μειονεκτική θέση των επιστημονικών ερευνητών επιδεινώνεται από το γεγονός ότι έχουν υποβληθεί, σε μακροχρόνια εκπαίδευση και ειδίκευση (διδακτορικός τίτλος, ακαδημαϊκή διδακτική εμπειρία). Είναι συνεπώς επειγόντως αναγκαίο να διορθωθεί η κατάσταση αυτή προκειμένου η ερευνητική σταδιοδρομία να καταστεί ελκυστική.

5.2.3.5

Τυπικό αποθαρρυντικό χαρακτηριστικό (23) για την «σταδιοδρομία» των νέων επιστημόνων αποτελεί το γεγονός ότι αρχικώς, και σε κάθε μετέπειτα εργασιακή μεταβολή, συνάπτουν διαδοχικά βραχυπρόθεσμα συμβόλαια εργασίας (24) (π.χ. συνολικά για μια έως και 12ετή περίοδο).

5.2.3.6

Με τη λήξη των συμβολαίων αυτών, η οποία στις περισσότερες περιπτώσεις δεν σχετίζεται με μη ικανοποιητική επίδοση αλλά επιβάλλεται από διοικητικούς κανόνες και κανόνες αναλογικότητας αλλά κυρίως από τις περικοπές του προϋπολογισμού για την έρευνα, οι ερευνητές διακυβεύουν την ερευνητική σταδιοδρομία τους ή σε πολλές περιπτώσεις καταλήγουν άνεργοι.

5.2.3.7

Αυτή η μορφή σταδιοδρομίας των ερευνητών κινδυνεύει επομένως να καταλήξει σε αδιέξοδο ιδιαίτερα σε μια ηλικία (συνήθως σε ηλικία 40 ετών) στην οποία η αλλαγή της επαγγελματικής κατεύθυνσης και η αναζήτηση απασχόλησης στην αγορά εργασίας καθίσταται ιδιαιτέρως δύσκολη, εν μέρει λόγω των πολιτικών πρόσληψης που εφαρμόζουν οι βιομηχανίες να προτιμούν πτυχιούχους πρόσφατης αποφοίτησης.

5.2.3.8

Θα πρέπει να τονιστεί ότι συνήθως πρόκειται για επιστήμονες οι οποίοι έχουν υποβληθεί με επιτυχία στα πολυάριθμα στάδια δύσκολων διαγωνισμών, καθώς μόνο στους εξέχοντες αποφοίτους προσφέρεται η δυνατότητα ανάληψης διδακτορικής έρευνας μετά την αποφοίτηση και μόνο σε όσους εξ αυτών σημειώσουν βέλτιστες επιδόσεις προσφέρεται ερευνητική θέση ή τίτλος λέκτορα.

5.2.3.9

Προκειμένου να αποκτήσουν εξειδικευμένες ικανότητες και επιδόσεις, σε συγκεκριμένο επιστημονικό τομέα, πόσο μάλλον όταν επιθυμούν να προσληφθούν σε εξέχουσα θέση, οι ενδιαφερόμενοι ερευνητές και επιστημονικές ομάδες εργασίας πρέπει να υποβληθούν σε περαιτέρω εξαιρετικά απαιτητική επιμόρφωση και να αποκτήσουν εργασιακή εμπειρία, διαδικασία που διαρκεί συνήθως πολλά έτη.

5.2.3.10

Επιπροσθέτως, αυτό προϋποθέτει την ανάπτυξη και εγκατάσταση δαπανηρού εξοπλισμού, τη δημιουργία εποικοδομητικού ερευνητικού κλίματος και τη θέσπιση ανάλογων διαρθρωτικών δομών. Η πολύτιμη και δαπανηρή αυτή επένδυση σε ανθρώπινο δυναμικό και στην απαραίτητη ερευνητική υποδομή, είναι επίσης αποτέλεσμα ερευνητικής δραστηριότητας, και θα μπορεί, προστιθέμενη στα ερευνητικά πορίσματα που προέκυψαν, να αξιοποιηθεί περαιτέρω.

5.2.4

Η ανεργία των άρτια καταρτισμένων επιστημόνων, όχι μόνο αποτελεί κοινωνικό πρόβλημα, αλλά και συνιστά σπατάλη οικονομικών και ανθρώπινων πόρων.

5.2.4.1

Δεν είναι απλώς αποθαρρυντικό για τους επιστήμονες που πλήττονται ή ενδεχομένως απειλούνται από την ανεργία, αλλά αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα και για τους φοιτητές οι οποίοι όταν θα κληθούν να επιλέξουν το μελλοντικό τους επαγγελματικό προσανατολισμό θα διστάζουν να ακολουθήσουν μία δύσκολη και απαιτητική επιστήμη. Περαιτέρω ανασταλτικά λειτουργεί και η αντίφαση μεταξύ των αισιόδοξων και ελκυστικών υποσχέσεων του δημόσιου τομέα και της αποθαρρυντικής και σε ορισμένα κράτη μέλη καταστροφικής πραγματικότητας όσον αφορά την αγορά εργασίας και τις επαγγελματικές προοπτικές.

5.2.4.2

Υπό την οπτική αυτή, το γεγονός ότι πολλοί επιστήμονες, ιδιαίτερα νέοι επιστήμονες, αναζητούν επί του παρόντος εργασία εκτός της ΕΕ, π.χ. στις ΗΠΑ, είναι σε τελική ανάλυση επιθυμητό, τουλάχιστον όσο τα ευρωπαϊκά ιδρύματα αδυνατούν να προσφέρουν το κατάλληλο άνοιγμα στην απασχόληση. Τόσο οι πολιτικοί ιθύνοντες όσο και η κοινή γνώμη θα πρέπει να κατανοήσουν σαφώς το γεγονός ότι η αποχώρηση των επιστημόνων προκαλεί τεράστιο πλήγμα στην ευρωπαϊκή οικονομία και είναι εξαιρετικά επικερδής για την χώρα υποδοχής.

5.2.4.3

Η έλλειψη οικονομικού δέλεαρ και οι σημαντικοί κοινωνικοί κίνδυνοι που ταλανίζουν τη σταδιοδρομία του «ερευνητή», αποτελούν πιθανώς λόγο, για τον οποίο πολλοί μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης εκδηλώνουν ελάχιστο ενδιαφέρον για τις θετικές επιστήμες και τα μαθηματικά.

5.2.4.4

Συνεπώς, δεν είναι δύσκολο να αναλογιστεί κανείς, γιατί σε περιόδους όπου η ζήτηση σε ερευνητές είναι αυξημένη, διαπιστώνεται ξαφνικά ότι το «ανθρώπινο δυναμικό» είναι ανεπαρκές (βλέπε εισαγωγικό μέρος της ανακοίνωσης της Επιτροπής).

5.2.5

Όπως διατύπωσε η Επιτροπή, κρίνεται αναγκαίο για τη βελτίωση των προοπτικών σταδιοδρομίας των ερευνητών και την επίτευξη ποσοστού «3 % επί του στόχου» (25), να αμβλυνθούν οι προφανείς αποκλίσεις μεταξύ αφενός των αναγκών της οικονομίας στην ΕΕ και αφετέρου της μικροοικονομικής και δημοσιονομικής πολιτικής (π.χ. κυβερνητικής) και των «πολιτικών πρόσληψης προσωπικού» ως απόρροια της εν λόγω πολιτικής.

5.2.5.1

Η έρευνα δεν θα πρέπει να νοείται ως κεφαλαιουχικό αγαθό. Δεν θα πρέπει να έρμαιο πειραματικών προσανατολισμών ή των αναγκών περιορισμού του προϋπολογισμού. Η γόνιμη και τελεσφόρος έρευνα πρέπει να έχει μακροπρόθεσμο σχεδιασμό και δεν θα πρέπει να αρχίζει, να διακόπτεται και να αναπροσανατολίζεται ανάλογα με την κυκλική εξέλιξη της οικονομικής συγκυρίας των δημοσιονομικών κρίσεων ή την εξέλιξη τρεχουσών πολιτικών τάσεων και προγραμματισμών απαιτεί συνέχεια ελευθερία και αξιοπιστία. Τότε μόνο, είναι δυνατή η αποφυγή των ως άνω προβλημάτων.

5.2.5.2

Όπως αναφέρει επίσης η Επιτροπή, είναι έντονη η ανάγκη κατάρτισης κατάλληλων προγραμμάτων σπουδών και μαθημάτων ειδίκευσης προκειμένου να αποφευχθούν τέτοιου είδους αδιέξοδα στη σταδιοδρομία και να προσφερθούν ελκυστικές και σταθερές επαγγελματικές προοπτικές στους νέους που επιλέγουν τον επαγγελματικό τους προσανατολισμό.

5.2.5.3

Θα ήταν επίσης χρήσιμη η βελτίωση και η προώθηση της κινητικότητας των ερευνητών προς τις βιομηχανίες (βλέπε 4.4) και τον ακαδημαϊκό τομέα (π.χ. προκειμένου να καταστεί εφικτή η πρόσληψη ερευνητών για τους οποίους δεν προβλέπεται σταθερή απασχόληση στα πανεπιστήμια ή στους χρηματοδοτούμενους με κρατικά κονδύλια ερευνητικούς οργανισμούς ως διδακτικό προσωπικό με ερευνητική εμπειρία σε ανώτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα, ιδιαιτέρως λόγω της έλλειψης κατάλληλα εκπαιδευμένου διδακτικού προσωπικού με ερευνητική πείρα).

5.2.6

Η ΕΟΚΕ είναι ικανοποιημένη με τα μέτρα που προτίθεται να λάβει η Επιτροπή σύμφωνα με την ανακοίνωσή της, δηλαδή να:

Η ΕΟΚΕ συνιστά να ληφθούν υπόψη τα σχόλια που διατύπωσε σχετικά με τα θέματα αυτά.

5.2.6.1

Η ΕΟΚΕ συνιστά, επίσης, οι πρωτοβουλίες που θεσπίστηκαν σε ορισμένα κράτη μέλη (26) για την τριτοβάθμια εκπαίδευση να συμπεριλάβουν και τους μη πανεπιστημιακούς ερευνητικούς οργανισμούς, και συγχρόνως να ελέγχεται αν τα ληφθέντα μέτρα επέφεραν πράγματι την προσδοκώμενη βελτίωση (27).

5.3.1

Η δημόσια αναγνώριση του επαγγέλματος του ερευνητή αποτελεί σημαντικό παράγοντα. Η ΕΟΚΕ εγκρίνει πλήρως τη δήλωση της Επιτροπής ότι «Το θέμα της υποστήριξης από το δημόσιο στους ερευνητές συνδέεται σαφώς με τον τρόπο θεώρησης της επιστήμης ως μέσο που συμβάλλει στην ανάπτυξη της κοινωνίας».

5.3.2

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται επίσης τις θέσεις που διατυπώνονται στο κεφάλαιο 3.2 της ανακοίνωσης. Ωστόσο, θα πρέπει να υπογραμμιστεί ότι, τα προβλήματα και οι δυσκολίες που προκύπτουν για την «σταδιοδρομία του ερευνητή στην Ευρώπη», την εξάλειψη των οποίων επιδιώκει η ανακοίνωση της Επιτροπής, οφείλονται στο γεγονός ότι δεν έχει επιτευχθεί ακόμη η ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς καθώς και στο γεγονός τα προβλήματα αυτά δεν είναι πλήρως κατανοητά από τους πολίτες, και συχνά ούτε και από τους ίδιους τους πολιτικούς. Χρειάζεται συνεπώς να ληφθεί μέριμνα για την τεκμηριωμένη ενημέρωση των πολιτικών.

5.3.3

Εντούτοις, θα αποτελούσε υπεραπλούστευση η αναζήτηση των γενεσιουργών αιτιών των προβλημάτων στην ελλιπή εκτίμηση και αναγνώριση της σημασίας της έρευνας και ανάπτυξης από τους πολίτες.

5.3.4

Παρότι αληθεύει πως οι πολίτες δεν είναι επαρκώς ενήμεροι για το γεγονός ότι η υπάρχουσα ευημερία βασίζεται εν πολλοίς στην έρευνα που έγινε στο παρελθόν και τα επιτεύγματα που σημειώθηκαν, η πλειονότητα του κοινού διατίθεται με σεβασμό απέναντι στους ερευνητές και τις ικανότητές τους.

5.3.5

Το πραγματικό πρόβλημα είναι να εξασφαλιστεί ότι οι πολιτικοί ιθύνοντες θα καταβάλλουν σταθερή προσπάθεια για τη βελτίωση των συνθηκών απασχόλησης των ερευνητών σε προσωπικό και επαγγελματικό επίπεδο, ώστε να περιοριστούν τα ανωτέρω αναφερόμενα μειονεκτήματα της σταδιοδρομίας τους. Τα εν λόγω προβλήματα μπορεί να συμβάλλουν στην μείωση της εκτίμησης έναντι των ερευνητών.

5.3.6

Τη διασφάλιση της πολιτικής βούλησης, δυστυχώς δυσχεραίνει το γεγονός ότι η προώθηση της έρευνας και της ανάπτυξης, και επιπλέον της σταδιοδρομίας του ερευνητή, δεν αποτελεί προσφιλές θέμα των μέσων μαζικής ενημέρωσης και επομένως όσον αφορά το πολιτικό πλαίσιο, υπάρχει ελλιπής ενημέρωση του πολίτη· ένα περαιτέρω μειονέκτημα, είναι ότι ο αριθμός των ερευνητών είναι ελάχιστος και δεν επαρκεί για να προασπίζει τα επαγγελματικά και κοινωνικά τους συμφέροντα κατά τρόπο δυναμικό και οργανωμένο.

5.3.7

Επιπρόσθετο σχετικό πρόβλημα αποτελεί το γεγονός ότι, μεσολαβεί μεγάλο διάστημα ανάμεσα στην επένδυση στην έρευνα και την ανάπτυξη του σχετικού οικονομικού και κοινωνικού οφέλους, διάστημα το οποίο υπερβαίνει συνήθως τη διάρκεια της «πολιτικής μνήμης» της κοινωνίας καθώς επίσης και το γεγονός ότι, η σπουδαιότητα και το δυναμικό των επιτευγμάτων δεν συνειδητοποιείται άμεσα από τον πολίτη αλλά αργά και σταδιακά. Επίσης θα πρέπει η κοινωνία να ενημερώνεται καλύτερα για τις απαραίτητες λειτουργικές προϋποθέσεις που επιτρέπουν την επίτευξη έρευνας υψηλού επιπέδου.

5.3.8

Η ΕΟΚΕ, στηρίζει πλήρως την ακόλουθη δήλωση της Επιτροπής: «Για να αναβαθμιστεί σε πολιτικό επίπεδο η σπουδαιότητα της έρευνας ως νευραλγικού ζητήματος για την ανάπτυξη της κοινωνίας, πρέπει να επισημανθεί σαφώς η συσχέτιση μεταξύ του περιεχομένου της έρευνας και του πραγματικού οφέλους για την κοινωνία. Εξάλλου πρέπει να αναβαθμιστεί η ικανότητα της κοινωνίας να αναγνωρίζει το ρόλο της έρευνας, τη σπουδαιότητα της διενέργειας έρευνας και την αξία της σταδιοδρομίας στην Ε&Α».

5.4.1

Η Επιτροπή διαπιστώνει σχετικά με το θέμα αυτό: «Οι συμπράξεις μεταξύ πανεπιστημίων και βιομηχανίας ή δημοσίων και ιδιωτικών οργανισμών χρηματοδότησης έρευνας έχει αναδειχθεί ως κρίσιμης σημασίας επιταγή για να εξασφαλιστεί η μεταφορά γνώσης και η καινοτομία, αλλά είναι ακόμα ασαφές το πώς πρέπει να διαρθρωθούν οι σχέσεις αυτές, χωρίς να είναι δυνατόν να γίνει καν λόγος για την ανταλλαγή προσωπικού ή την προώθηση κοινών προγραμμάτων κατάρτισης». Η ΕΟΚΕ στηρίζει περαιτέρω την πρόταση αυτή, δεν κρίνει εντούτοις, ότι η κατάσταση είναι ιδιαίτερα κρίσιμη.

5.4.2

Ωστόσο, και η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι εξακολουθεί να υπάρχει η ανάγκη για περαιτέρω βελτιώσεις και καλύτερη κατανόηση των μεθόδων εργασίας και των κριτηρίων σταδιοδρομίας.

5.4.2.1

Ένα ιδιαίτερα σημαντικό ερώτημα σχετικά με το πρόγραμμα σπουδών αφορά τους λόγους για τους οποίους η βιομηχανία, κατά την πρόσληψη επιστημόνων και μηχανολόγων, γενικά προτιμά πρόσφατους αποφοίτους παρά ειδικούς με πολυετή εργασιακή εμπειρία στον χώρο της έρευνας, αν και χάρη στις ευρύτερες γνώσεις τους θα μπορούσε να επιταχυνθεί η μεταφορά τεχνογνωσίας σχετικά με τις πλέον σύγχρονες μεθόδους και διαδικασίες.

5.4.2.2

Η ΕΟΚΕ παραπέμπει σχετικά με το θέμα αυτό σε παλαιότερη σύστασή της (28) να ενισχυθεί και να τροποποιηθεί το υφιστάμενο πρόγραμμα κινητικότητας («διατριβές στο χώρο της βιομηχανίας») κατά τρόπο ώστε να δημιουργηθούν σαφή κίνητρα για την απαραίτητη κινητικότητα των ενδιαφερομένων και να καταστεί δυνατή η καθιέρωση ορισμένων περιόδων ανταλλαγής ερευνητών ικανοποιητικής διάρκειας η οποίες στη συνέχεια θα μπορούσαν να κινήσουν το ενδιαφέρον και των δύο πλευρών για μόνιμη ανταλλαγή. Η ως άνω σύσταση ενδεχομένως αποτελέσει κίνητρο για τη βιομηχανία να προσλάβει μεγαλύτερους σε ηλικία και πεπειραμένους επιστήμονες.

5.4.3

Σε μεμονωμένες περιπτώσεις σημειώθηκε πρόοδος. Τα σημεία ανάσχεσης που περιγράφονται στην ανακοίνωση έχουν περιοριστεί όσον αφορά για παράδειγμα τις σχέσεις μεταξύ της βιομηχανίας και των ανώτερων τεχνολογικών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και ερευνητικών οργανισμών.

5.4.4

Όμως, και σε αυτή την περίπτωση ισχύει ότι πρέπει απαραιτήτως να ληφθεί μέριμνα για τη συμβατότητα αλλά και τη δυνατότητα μεταφοράς και αναγνώρισης των διαφόρων συνισταμένων της κοινωνικής ασφάλισης και πρόνοιας (όπως υγειονομική περίθαλψη, ασφάλιση κατά της επαγγελματικής αναπηρίας, προσδοκία συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων, σύνταξη γήρατος, συντάξιμα έτη κ.λπ.), τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

5.4.5

Τέλος, δεν πρέπει να αγνοηθεί το γεγονός ότι υπάρχουν διαφορετικές ικανότητες και προεξέχουσες δεξιότητες, εκ των οποίων ορισμένες είναι περισσότερο χρήσιμες στη βιομηχανία, όπου ενδεχομένως μπορούν να αναπτυχθούν καλύτερα, ενώ άλλες αρμόζουν περισσότερο σε μια καθαρά ερευνητική και ακαδημαϊκή δραστηριότητα.

5.5.1

Η εξαιρετικά διευρυμένη αγορά εργασίας προσφέρει σημαντικές ευκαιρίες και δυνατότητες απασχόλησης, ιδιαίτερα για ειδικούς επιστήμονες υψηλής κατάρτισης, τόσο σε προσωπικό όσο και σε οικονομικό επίπεδο. Ιδιαίτερα πρέπει να τονισθεί η σημασία του «εξευρωπαϊσμού» της ερευνητικής σταδιοδρομίας, ως προϋπόθεση για την επίτευξη του στόχου της Επιτροπής, και τον οποίο υποστηρίζει η ΕΟΚΕ (29) σχετικά με τη «διασύνδεση των ειδικών πόρων και υποδομών σε ευρωπαϊκή κλίμακα».

5.5.2

Ο ενεχόμενος κίνδυνος αφορά αφενός στο ερώτημα κατά πόσον η επαγγελματική εμπειρία που αποκτήθηκε σε άλλο κράτος μέλος (και όχι αυτό της ιθαγένειας), θα αναγνωριστεί και θα εκτιμηθεί στην «εγχώρια αγορά», με επακόλουθα πλεονεκτήματα για τη σταδιοδρομία, και αφετέρου στην έλλειψη συμβατότητας/μεταφοράς/αναγνώρισης των διαφόρων πτυχών κοινωνικής ασφάλισης (όπως: υγειονομική περίθαλψη, ασφάλιση κατά της επαγγελματικής αναπηρίας, σύνταξη γήρατος και προσδοκίες συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων, συντάξιμα έτη κ.λπ.).

5.5.3

Απαιτείται σειρά κατάλληλων μέτρων προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η αλλαγή εργοδότη ή τόπου εργασίας και διαμονής, και ενδεχομένως κράτους μέλους διαμονής, αλλαγές που θεωρούνται τυπικό και θεμιτό χαρακτηριστικό της σταδιοδρομίας του «ευρωπαίου» ερευνητή, καθώς και οι μετακινήσεις μεταξύ δημόσια χρηματοδοτούμενων ερευνητικών ιδρυμάτων στα διάφορα κράτη μέλη, τη βιομηχανία κ.λπ., δεν θα επηρεάζουν αρνητικά τις προαναφερθείσες απαιτήσεις, όπως συμβαίνει έως σήμερα.

5.5.4

Θα πρέπει να δοθούν και να εφαρμοστούν σαφείς λύσεις, προκειμένου για την επίτευξη του στόχου που ετέθη στην ανακοίνωση της Επιτροπής.

5.5.5

Για το σκοπό αυτό είναι απαραίτητο, πέραν της εφαρμογής των σχετικών ερευνητικών προγραμμάτων, να προσαρμόζονται αναλόγως οι μισθοί, αλλά και οι ρυθμίσεις σχετικά με την ασφάλεια συνταξιοδότησης και ασθενείας (!), καθώς και σχετικά με τα έξοδα μετακόμισης, εύρεσης, ανακαίνισης ή αγοράς κατοικίας, την εκπαίδευση των τέκνων, την οικογενειακή επανένωση (!), οι ρυθμίσεις σχετικά με την ανεργία και την επαγγελματική αναπηρία, τη σύνταξη γήρατος κ.λπ., καθώς και τα φορολογικά θέματα (30) ώστε να πληρούνται οι προϋποθέσεις για την πραγματοποίηση μιας πραγματικά ευρωπαϊκής σταδιοδρομίας ερευνητή. Μεγάλο μέρος της ισχύουσας νομοθεσίας, (όπως π.χ. η φορολογία για την αγορά ακινήτων) δεν ευνοεί την κινητικότητα.

5.5.5.1

Συγκεκριμένα, θα πρέπει να θεσπιστεί ή, σε περίπτωση που έχει ήδη θεσπισθεί, να εφαρμοστεί στην πράξη, πανευρωπαϊκό σύστημα συνταξιοδότησης ώστε ακόμα και σε περίπτωση αλλαγής εργοδότη ή κράτους μέλους διαμονής, να διατηρούνται πλήρως τα κεκτημένα δικαιώματα και να μπορούν να μεταφερθούν, χωρίς αυτό να συνεπάγεται μειονεκτήματα για τον εργαζόμενο.

5.5.5.2

Ιδιαίτερο πρόβλημα για τον ερευνητή συνιστά συχνά η επαγγελματική δραστηριότητα του/της συζύγου ή συντρόφου. Προκειμένου να μη διακυβευτεί η οικογενειακή ενότητα, θα πρέπει να καταβληθούν προσπάθειες με σκοπό την δημιουργία κατάλληλων δυνατοτήτων απασχόλησης ή επαγγελματικής δραστηριότητας για τους συζύγους ή συντρόφους. Προς τούτο, θα πρέπει να θεσπιστεί επίσημη στρατηγική (31).

5.5.6

Την άποψη αυτή συμμερίζεται και η Επιτροπή αναφέροντας στην ανακοίνωση: Τέλος, η προώθηση της ευρωπαϊκής διάστασης στις σταδιοδρομίες Ε&Α πρέπει να ενταχθεί σε διαρθρωμένο και συντονισμένο νομικό πλαίσιο σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το οποίο θα εγγυάται στους επιστήμονες και τις οικογένειές τους υψηλό επίπεδο κοινωνικής ασφάλισης, ελαχιστοποιώντας έτσι τον κίνδυνο να απολέσουν δικαιώματα κοινωνικής ασφάλισης που έχουν ήδη αποκτήσει (Σχόλιο της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής: θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι δεν θα υπάρξει κανένας κίνδυνος!) Εν προκειμένω, οι ερευνητές θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να επωφελούνται από τις εν εξελίξει εργασίες σε επίπεδο ΕΕ που αποσκοπούν στον εκσυγχρονισμό και την απλούστευση του συντονισμού των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης … Στο πλαίσιο αυτό πρέπει να ληφθούν πλήρως υπόψη οι ειδικές ανάγκες των ερευνητών και των οικογενειών τους.

5.5.7

Η ΕΟΚΕ συνιστά, μέχρις ότου επιτευχθούν οι στόχοι και τεθούν σε ισχύ οι προτεινόμενες ρυθμίσεις, να διαμορφωθούν τα ανάλογα προγράμματα κινητικότητας και οι διατάξεις τους κατά τέτοιο τρόπο, ώστε όχι μόνο να αποκαταστήσουν τα υφιστάμενα τρωτά σημεία, αλλά να δημιουργήσουν πρόσθετα και ευρύτερα κίνητρα. Κίνητρα τέτοιου είδους είναι αναγκαία όχι μόνο για να βελτιώσουν την εικόνα της σταδιοδρομίας του «ευρωπαίου» ερευνητή ακόμα και για τους ερευνητές υψηλού επιπέδου, αλλά ενδεχομένως και για να προσελκύσουν πάλι επιστήμονες, π.χ. από τις ΗΠΑ.

5.5.8

Προκειμένου να διευρυνθεί αποτελεσματικά η περιορισμένη αγορά εργασίας (για επιστήμονες/ερευνητές που ζητούν εργασία), όπως απορρέει από την εφαρμογή του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας, η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή τη συστηματική ανάπτυξη και τελειοποίηση της διαδικτυακής της θύρας (32), ώστε να εξασφαλιστεί ότι όλες οι σχετικές προσφορές εργασίας και προκηρύξεις διαγωνισμών των ερευνητικών ιδρυμάτων ή προγραμμάτων στην ΕΕ, πανεπιστημίων ή επιχειρήσεων θα καταχωρούνται στον κατάλογο με άρτια οργάνωση και εκτενή αναφορά (Αυτό θα πρέπει να θεμελιωθεί επίσης «στον κώδικα».) Η ΕΟΚΕ προτείνει στην Επιτροπή να έλθει σε επαφή με ιδρύματα των κρατών μελών τα οποία ήδη εργάζονται προς αυτή την κατεύθυνση.

5.6.1

Προκειμένου να έχει τη δυνατότητα να εκπονήσει διδακτορική διατριβή, ο υποψήφιος οφείλει κατά κανόνα να έχει ολοκληρώσει τον επιστημονικό κύκλο σπουδών με πολύ καλές επιδόσεις.

5.6.2

Αντιστοίχως, η εκπόνηση διδακτορικής διατριβής θεωρείται αφενός περαιτέρω συμπληρωματικό στάδιο εμβάθυνσης της ακαδημαϊκής εκπαίδευσης και αφετέρου, κυρίως πιστοποιητικό υψηλού επιπέδου για την ανεξάρτητη σταδιοδρομία του ερευνητή.

5.6.3

Η διδακτορική διατριβή συμπεριλαμβάνει την απόκτηση περαιτέρω σημαντικών γενικής φύσεως προσόντων, όπως είναι η ικανότητα εκπόνησης ερευνών εις βάθος, η ικανότητα παρουσίασης ιδιαίτερα σύνθετων θεμάτων προφορικώς και γραπτώς με κατανοητό τρόπο, καθώς και η χρήση της αγγλικής γλώσσας στον τομέα της έρευνας και της τεχνολογίας, και συγκεκριμένα στο διεθνές περιβάλλον.

5.6.4

Οι υποψήφιοι διδάκτορες, μολονότι αποτελούν το απλό «πεζικό» (33) της ακαδημαϊκής έρευνας, προσφέρουν αδιαμφισβήτητα καίρια και σημαντική συμβολή στην ερευνητική δραστηριότητα και στον δεδηλωμένο στόχο των πανεπιστημίων και των παρεμφερών ερευνητικών οργανισμών.

5.6.5

Από αυτό προκύπτει ότι οι υποψήφιοι διδάκτορες εκφράζουν την νόμιμη αλλά συχνά ανεκπλήρωτη αξίωση να αναγνωρίζεται το έργο τους (34) ως επαγγελματική δραστηριότητα (Αποδοχές, κοινωνική ασφάλιση).

5.6.6

Μια άρρηκτα συνδεδεμένη με τη διδακτορική δραστηριότητα έννοια, είναι ο βαθμός εξάρτησης από τον επόπτη, ο οποίος είναι σε μεγάλο βαθμό αρμόδιος για την αξιολόγηση της διατριβής.

5.6.6.1

Οι ερευνητικές μέθοδοι και προσεγγίσεις του επόπτη δεν θα πρέπει, ωστόσο, να επιδρούν αρνητικά ως προς τα κίνητρα, και ακόμη την ανάγκη εκπόνησης ανεξάρτητης έρευνας εκ μέρους του ερευνητή.

5.6.6.2

Παρότι στις περισσότερες περιπτώσεις η λειτουργία και τα καθήκοντα του επόπτη είναι εξαιρετικά χρήσιμα ερευνητικά εργαλεία, σε μεμονωμένες περιπτώσεις γίνεται κατάχρησή τους. Κάτι τέτοιο, ενδεχομένως, να είναι αποτέλεσμα ανεπαρκούς αμοιβής των υποψηφίων διδακτόρων, που οδηγεί σε υπερβολικές αξιώσεις, οι οποίες εξυπηρετούν αποκλειστικά τα επιστημονικά ενδιαφέροντα του επόπτη και οδηγούν σε εκτεταμένη παράταση της έρευνας.

5.6.7

Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή να εξετάσει τον κώδικα συμπεριφοράς ως προς το ρόλο και τη μεταχείριση των υποψηφίων διδακτόρων και να ενσωματώσει τα σχετικά πορίσματα στον «Κώδικα».

5.6.8

Στην ανακοίνωσή της η Επιτροπή αναφέρει επίσης, ότι, η βιομηχανία δείχνει να επείγεται να απασχολήσει ερευνητές χωρίς διδακτορικούς τίτλους, θεωρώντας ότι οι κάτοχοι διδακτορικού τίτλου (35)«είναι υπέρ το δέον εξειδικευμένοι».

5.6.9

Μολονότι φαίνεται να αληθεύει ότι η βιομηχανία δείχνει προτίμηση στους νέους πτυχιούχους, και αποτελεί πράγματι εμπόδιο για τη μετακίνηση από το ακαδημαϊκό στο βιομηχανικό επίπεδο, ΟΚΕ δεν συναινεί με την ως άνω διατύπωση. Στη χημική βιομηχανία ορισμένων κρατών μελών καθώς και σε άλλους βιομηχανικούς κλάδους επιστημονικού και τεχνικού προσανατολισμού, ο διδακτορικός τίτλος που αποκτήθηκε με καλή βαθμολογία, αν δεν αποτελεί προϋπόθεση για την πρόσληψη του ερευνητή, είναι τουλάχιστον σημαντικό εφόδιο για την επιτυχημένη σταδιοδρομία του (κάτι τέτοιο δεν ισχύει γενικά για τους μηχανολόγους).

5.6.10

Ο διδακτορικός τίτλος αποτελεί εν πάσει περιπτώσει προϋπόθεση για την ακαδημαϊκή σταδιοδρομία, περιλαμβανομένης αυτής σε δημόσια χρηματοδοτούμενους ερευνητικούς οργανισμούς (Κάτι τέτοιο δεν ισχύει γενικά για τους μηχανολόγους).

5.7.1

Όταν νέοι άνθρωποι επιλέγουν την ερευνητική σταδιοδρομία και αποφασίζουν σε ποια χώρα επιθυμούν να εργαστούν, καθοριστικό κριτήριο για την επιλογή τους είναι αν η χώρα αυτή διαθέτει ενδιαφέροντα ιδρύματα αριστείας, στα οποία εργάζονται κορυφαίοι επιστήμονες οι οποίοι αποτελούν παράδειγμα και καθορίζουν τα πρότυπα.

5.7.2

Συνεπώς, η κοινωνία και οι πολιτικοί ιθύνοντες οφείλουν να φροντίσουν για τη διασφάλιση προϋποθέσεων που ευνοούν τη δημιουργία ή διατήρηση της αριστείας και των επιδόσεων υψηλού επιπέδου.

5.7.3

Η αριστεία και η ύπαρξη κορυφαίων επιστημόνων είναι ωστόσο το αποτέλεσμα πολύπλοκης, επίπονης και μακροχρόνιας διεργασίας επιλογής, η οποία ακολουθεί ίδιους κανόνες και εξαρτάται από τη σύμπτωση πολλών σημαντικών παραγόντων.

5.7.4

Καθοριστικό ρόλο διαδραματίζει το εξέχον παράδειγμα των ιδιαίτερα επιτυχημένων ερευνητών, η ελκυστικότητα των εγκαταστάσεων και των ευκολιών που παρέχει το ερευνητικό κέντρο, μια διαχείριση που να ενθαρρύνει τη δημιουργικότητα και την ανάπτυξη ιδεών, η αίσθηση της συμμετοχής σε μία νέα ανακάλυψη ή ανάπτυξη καθώς και η δικαιολογημένη προσδοκία όλων των παραγόντων να αναπτύξουν τις δυνατότητές τους, να συμβάλουν με τις δικές τους ιδέες και να επιτύχουν την αναγνώριση του έργου τους.

5.7.5

Όλα αυτά όμως μπορούν να αναπτυχθούν και να καρποφορήσουν μόνον αν στηρίζονται σε μια θεμελιωμένη, ευρεία και υψηλού επιπέδου πανεπιστημιακή κατάρτιση καθώς και σε ένα πολύπλευρο ερευνητικό περιβάλλον το οποίο να συμπεριλαμβάνει ένα ικανοποιητικό ποσοστό βασικής έρευνας.

5.8.1

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει και υποστηρίζει την πρόθεση της Επιτροπής να διοργανώσει στο άμεσο μέλλον το «Ευρωπαϊκό Έτος του Ερευνητή».

5.8.2

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η εκδήλωση αυτή θα αποτελέσει καλή ευκαιρία για την προβολή του επαγγέλματος του ερευνητή και της σημασίας του για την κοινωνία αλλά και για την επίτευξη των στόχων της Λισσαβώνας. Θα είναι επίσης καλή ευκαιρία για την επιδίωξη μεγαλύτερης αμοιβαίας κατανόησης μεταξύ των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και της επιστημονικής κοινότητας.

5.8.3

Η ΕΟΚΕ συνιστά να συμμετάσχουν στην αποστολή αυτή και οι αρμόδιες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών αλλά και οι ενδιαφερόμενες επιστημονικές οργανώσεις που δρουν σε ευρωπαϊκό επίπεδο και δηλώνει ότι είναι πρόθυμη να συμβάλει και η ίδια σε αυτό.