1.

Η υπό κρίση αίτηση του High Court of Justice (England and Wales) ( 2 ) για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως παρέχει στο Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων την ευκαιρία να επεξεργαστεί περαιτέρω τη νομολογία του που αφορά τα ένδικα βοηθήματα των απορριφθέντων που είχαν υποβάλει προσφορά για σύναψη δημοσίων συμβάσεων.

2.

Είναι αναγνωρισμένο ότι τα κράτη μέλη μπορούν να προβλέπουν, για αυτού του είδους τα ένδικα βοηθήματα, εύλογες αποκλειστικές προθεσμίες. Απαιτείται όμως να διευκρινιστεί, ειδικότερα, από ποιο χρονικό σημείο της διαδικασίας μπορούν να αρχίσουν να τρέχουν οι προθεσμίες αυτές: από το χρονικό σημείο κατά το οποίο έλαβε χώρα η προβαλλόμενη παραβίαση της νομοθεσίας περί συνάψεως δημοσίων συμβάσεων ή από το χρονικό σημείο κατά το οποίο ο απορριφθείς προσφέρων έλαβε ή όφειλε να λάβει γνώση της παραβιάσεως αυτής. Το πρόβλημα αυτό, του οποίου οι πρακτικές συνέπειες δεν πρέπει να υποτιμώνται, ανακύπτει στο πλαίσιο διατάξεως του αγγλικού δικαίου, σύμφωνα με την οποία η προθεσμία για την άσκηση προσφυγής αρχίζει να τρέχει ανεξαρτήτως της γνώσεως, εκ μέρους του απορριφθέντος προσφέροντος, της παραβιάσεως της νομοθεσίας περί συνάψεως δημοσίων συμβάσεων και η ενδεχόμενη παράταση της προθεσμίας αυτής εναπόκειται στη διακριτική ευχέρεια του επιληφθέντος εθνικού δικαστηρίου.

3.

Η υπό κρίση υπόθεση παρουσιάζει, όσον αφορά τα τεθέντα νομικά ζητήματα, ορισμένα σημεία ομοιότητας προς την υπόθεση Επιτροπή κατά Ιρλανδίας (C-456/08), επί της οποίας αναπτύσσω επίσης σήμερα τις προτάσεις μου.

4.

Όσον αφορά το κοινοτικό δίκαιο, το πλαίσιο της υπό κρίση υποθέσεως προσδιορίζεται από την οδηγία 89/665/ΕΟΚ ( 3 ), όπως τροποποιήθηκε με την οδηγία 92/50/ΕΟΚ ( 4 ) ( 5 ).

5.

Το άρθρο 1 της οδηγίας 89/665 ορίζει τα εξής:

«1.   Τα κράτη μέλη λαμβάνουν τα αναγκαία μέτρα, έτσι ώστε, όσον αφορά τις διαδικασίες σύναψης συμβάσεων που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής των οδηγιών 71/305/ΕΟΚ, 77/62/ΕΟΚ και 92/50/ΕΟΚ, οι αποφάσεις των αναθετουσών αρχών να υπόκεινται στην άσκηση αποτελεσματικών και, ιδίως, όσο το δυνατόν ταχύτερων προσφυγών, σύμφωνα με τους όρους που τίθενται στα ακόλουθα άρθρα καθώς και, ιδίως, στο άρθρο 2 παράγραφος 7, στην περίπτωση όπου οι αποφάσεις αυτές παραβιάζουν την κοινοτική νομοθεσία στον τομέα των δημοσίων συμβάσεων ή τους εθνικούς κανόνες που θέτουν σε εφαρμογή την κοινοτική νομοθεσία.

2.   Τα κράτη μέλη μεριμνούν ώστε να μην υφίσταται καμία διάκριση μεταξύ των επιχειρήσεων που μπορούν να επικαλεσθούν ζημία στα πλαίσια διαδικασίας ανάθεσης συμβάσεως του δημοσίου, λόγω της διάκρισης που γίνεται με την παρούσα οδηγία μεταξύ των εθνικών κανόνων που μεταγράφουν το κοινοτικό δίκαιο και των άλλων εθνικών κανόνων.

3.   Τα κράτη μέλη εξασφαλίζουν ότι οι διαδικασίες προσφυγής μπορούν να κινηθούν, σύμφωνα με προϋποθέσεις που μπορούν να καθορίζουν τα κράτη μέλη, τουλάχιστον από οποιοδήποτε πρόσωπο που έχει ή είχε συμφέρον να του ανατεθεί συγκεκριμένη σύμβαση κρατικών προμηθειών ή δημοσίων έργων και το οποίο υπέστη ή ενδέχεται να υποστεί ζημία από μια εικαζόμενη παράβαση. Ειδικότερα, τα κράτη μέλη μπορούν να απαιτούν από το πρόσωπο που επιθυμεί να χρησιμοποιήσει τη διαδικασία αυτή να ενημερώνει προηγουμένως την αναθέτουσα αρχή για την εικαζόμενη παράβαση και για την πρόθεσή του να ασκήσει προσφυγή.» ( 6 )

6.

Πέραν αυτού, το άρθρο 2, παράγραφος 1, της οδηγίας 89/665 προβλέπει την ακόλουθη ρύθμιση:

«Τα κράτη μέλη μεριμνούν ώστε τα μέτρα που λαμβάνονται όσον αφορά τις διαδικασίες προσφυγής που ορίζονται στο άρθρο 1 να προβλέπουν τις αναγκαίες εξουσίες προκειμένου:

[…]

7.

Η οδηγία 89/665/ΕΟΚ μεταφέρθηκε στο εσωτερικό δίκαιο του Ηνωμένου Βασιλείου της Αγγλίας, της Ουαλίας και της Βόρειας Ιρλανδίας με το 9ο μέρος του Public Contracts Regulations 2006 ( 7 ) (PCR 2006). Το άρθρο 47 του κανονισμού αυτού προβλέπει, μεταξύ άλλων, τα εξής:

«(1)   Η τήρηση της υποχρεώσεως που υπέχει

αποτελεί υποχρέωση έναντι κάθε επιχείρησης.

[…]

(6)   Οποιαδήποτε επιχείρηση υφίσταται ή κινδυνεύει να υποστεί ζημία λόγω παραβάσεως των υποχρεώσεων που επιβάλλουν οι παράγραφοι 1 και 2 μπορεί να προσφύγει στο High Court.

(7)   Το ένδικο βοήθημα που ασκείται δυνάμει του παρόντος είναι παραδεκτό εφόσον:

[…]

(9)   Στο πλαίσιο της εκδικάσεως ενδίκου βοηθήματος που έχει ασκηθεί δυνάμει του παρόντος και εφόσον η σύμβαση ως προς την οποία διαπράχθηκε η παράβαση έχει συναφθεί, το High Court δύναται μόνο να επιδικάσει αποζημίωση για παράβαση υποχρεώσεως επιβαλλόμενης από τις παραγράφους 1 και 2 και όχι να διατάξει περαιτέρω μέτρα.»

8.

Η Uniplex (UK) Ltd ( 8 ) είναι κεφαλαιουχική εταιρία εγκατεστημένη στο Ηνωμένο Βασίλειο και έχει την ιδιότητα της επιχείρησης, κατά την έννοια της οδηγίας 2004/18/ΕΚ και του PCR 2006. Είναι η αποκλειστική αντιπρόσωπος, στο Ηνωμένο Βασίλειο, των αιμοστατικών προϊόντων που παράγει η ολλανδική εταιρία Gelita Medical BV.

9.

Η NHS Business Services Authority ( 9 ) ανήκει στη δημόσια υπηρεσία υγείας του Ηνωμένου Βασιλείου, τη National Health Service, που λειτουργεί υπό την εποπτεία του Δημοσίου. Πρόκειται για αναθέτουσα αρχή κατά την έννοια της οδηγίας 2004/18 και του PCR 2006.

10.

Στις 26 Μαρτίου 2007, η NHS προκήρυξε διαδικασία υποβολής προσφορών με κλειστή διαδικασία για την ανάθεση συμφωνίας-πλαισίου για την προμήθεια αιμοστατικού υλικού στους φορείς της NHS ( 10 ). Η σχετική προκήρυξη δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις 28 Μαρτίου 2007.

11.

Με έγγραφο της 13ης Ιουνίου 2007, η NHS απέστειλε πρόσκληση προς υποβολή προσφορών σε πέντε ενδιαφερόμενους, στους οποίους περιλαμβανόταν και η Uniplex. Ως προθεσμία για την υποβολή προσφορών καθορίστηκε η 19η Ιουλίου 2007. Η Uniplex υπέβαλε την προσφορά της στις 18 Ιουλίου 2007.

12.

Στις 22 Νοεμβρίου 2007, η Uniplex ενημερώθηκε εγγράφως από τη NHS ότι τελικώς η ανάθεση έγινε σε τρεις μετέχοντες στο διαγωνισμό, ενώ αντιθέτως η Uniplex δεν συμπεριλήφθηκε στη συμφωνία-πλαίσιο. Το έγγραφο αυτό περιελάμβανε επίσης τα κριτήρια αναθέσεως, την επωνυμία των επιλεγέντων μετεχόντων στον διαγωνισμό, τη βαθμολογία της Uniplex, καθώς και το εύρος των βαθμολογιών που συγκέντρωσαν οι επιλεγέντες μετέχοντες στον διαγωνισμό. Σύμφωνα με τα κριτήρια που χρησιμοποίησε η NHS, η Uniplex συγκέντρωσε τη χαμηλότερη βαθμολογία από τους πέντε μετέχοντες στον διαγωνισμό, οι οποίοι προσκλήθηκαν να υποβάλουν και υπέβαλαν προσφορά. Με το ίδιο έγγραφο ενημερώθηκε η Uniplex και για το δικαίωμά της να προσβάλει την απόφαση αναθέσεως και να ζητήσει επιπλέον πληροφορίες.

13.

Απαντώντας σε ειδική αίτηση που υπέβαλε η Uniplex στις 23 Νοεμβρίου 2007, η NHS παρέθεσε, στις 13 Δεκεμβρίου 2007, λεπτομερή στοιχεία σχετικά με τον τρόπο αξιολογήσεως των κριτηρίων αναθέσεως που εφάρμοσε, αναφερόμενη επίσης και στα χαρακτηριστικά και στα σχετικά πλεονεκτήματα των προσφορών των επιτυχόντων που μετείχαν στο διαγωνισμό σε σύγκριση με την προσφορά της Uniplex.

14.

Στις 28 Ιανουαρίου 2008, η Uniplex απηύθυνε στην NHS έγγραφο οχλήσεως, προβάλλοντας διάφορες παραβάσεις διατάξεων της νομοθεσίας για τη σύναψη δημοσίων συμβάσεων.

15.

Με έγγραφο της 11ης Φεβρουαρίου 2008, η Uniplex ενημέρωσε τη NHS ότι υπήρξε μεταβολή των συνθηκών. Διαπιστώθηκε ότι η προσφορά της Assut (UK) Ltd δεν ήταν σύννομη και η θέση της εταιρίας αυτής ως συμβαλλομένης στη συμφωνία-πλαίσιο δόθηκε στην B. Braun UK Ltd, η οποία είχε καταταγεί τέταρτη κατά την αξιολόγηση των μετεχόντων στον διαγωνισμό.

16.

Μετά την ανταλλαγή περαιτέρω επιστολών μεταξύ της Uniplex και της NHS, στις οποίες διατυπώθηκε, μεταξύ άλλων, διαφωνία ως προς το χρονικό σημείο ενάρξεως της προθεσμίας ασκήσεως ενδεχομένου ενδίκου βοηθήματος, η Uniplex άσκησε, στις 12 Μαρτίου, αγωγή ενώπιον του High Court, δηλαδή του αιτούντος δικαστηρίου. Ζητεί, μεταξύ άλλων, να αναγνωριστούν οι παραβιάσεις της νομοθεσίας περί συνάψεως δημοσίων συμβάσεων, τις οποίες επικαλείται, να υποχρεωθεί η NHS να καταβάλει αποζημίωση για τις παραβιάσεις αυτές και, εφόσον το High Court έχει την εξουσία να λάβει αντίστοιχο μέτρο, να υποχρεώσει τη NHS να συμπεριλάβει την Uniplex στη συμφωνία-πλαίσιο.

17.

Το αιτούν δικαστήριο διατηρεί αμφιβολίες ως προς το αν η Uniplex άσκησε εμπροθέσμως την αγωγή της και αν θα πρέπει, ενδεχομένως, να κάνει χρήση της διακριτικής του ευχέρειας να παρατείνει την προθεσμία ασκήσεως ενδίκου βοηθήματος κατά το άρθρο 47, παράγραφος 7, στοιχείο b, PCR 2006.

18.

Με διάταξη της 30ής Ιουλίου 2008, που περιήλθε στο Δικαστήριο στις 18 Σεπτεμβρίου 2008, το High Court ανέστειλε την ενώπιόν του διαδικασία και υπέβαλε στο Δικαστήριο τα ακόλουθα ερωτήματα, ζητώντας την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως:

Σε περίπτωση που μια επιχείρηση προσβάλει την ανάθεση συμφωνίας-πλαισίου από αναθέτουσα αρχή κατόπιν δημόσιου διαγωνισμού, στον οποίον η εν λόγω επιχείρηση μετέσχε και ο οποίος έπρεπε να διεξαχθεί σύμφωνα με την οδηγία 2008/18/ΕΚ (και με τις εφαρμοστέες διατάξεις της εθνικής νομοθεσίας για τη μεταφορά της οδηγίας στο εσωτερικό δίκαιο), ασκώντας ένδικο βοήθημα ενώπιον εθνικού δικαστηρίου με αίτημα την αναγνώριση παραβάσεως των εφαρμοστέων ως προς τον διαγωνισμό και την ανάθεση διατάξεων περί αναθέσεως δημοσίων συμβάσεων και την καταβολή αποζημιώσεως,

19.

Κατά τη διαδικασία ενώπιον του Δικαστηρίου υπέβαλαν γραπτές και προφορικές παρατηρήσεις, εκτός από την Uniplex και τη NHS, οι Κυβερνήσεις του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ιρλανδίας καθώς και η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων ( 11 ). Στην επ’ ακροατηρίου συζήτηση έλαβε, επίσης, μέρος και η Γερμανική Κυβέρνηση.

20.

Με τα δύο προδικαστικά του ερωτήματα, το High Court ερωτά, κατ’ ουσίαν, ποιες προδιαγραφές προκύπτουν από το κοινοτικό δίκαιο για την ερμηνεία και εφαρμογή αποκλειστικών προθεσμιών στη διαδικασία προσφυγής του δικαίου συνάψεως δημοσίων συμβάσεων.

21.

Η οδηγία 89/665 δεν περιέχει κάποια ρητή ρύθμιση σχετικά με τις προθεσμίες που θα πρέπει να ισχύουν επί των προσφυγών που ασκούνται βάσει του άρθρου της 1 ( 12 ). Το Δικαστήριο όμως αναγνωρίζει, κατά πάγια νομολογία, ότι τα κράτη μέλη μπορούν, στο πλαίσιο της διαδικαστικής τους αυτονομίας, να θεσπίζουν εύλογες αποκλειστικές προθεσμίες για την άσκηση προσφυγής, εφόσον τηρούν, κατά τον καθορισμό τους, τις αρχές της ισοδυναμίας και της αποτελεσματικότητας ( 13 ). Αμφότερες οι αρχές αυτές εκφράζονται και στο άρθρο 1 της οδηγίας 89/665: η αρχή της ισοδυναμίας στην παράγραφο 2 και η αρχή της αποτελεσματικότητας στην παράγραφο 1 ( 14 ).

22.

Στην υπό κρίση υπόθεση, στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος βρίσκεται η αρχή της αποτελεσματικότητας. Δεν αμφισβητείται το γεγονός ότι το Ηνωμένο Βασίλειο μπορεί να προβλέψει αποκλειστικές προθεσμίες για την άσκηση προσφυγής κατά αποφάσεων αναθέτουσας αρχής ( 15 ). Οι διάδικοι διαφωνούν μόνον ως προς ορισμένες λεπτομέρειες της ερμηνείας και εφαρμογής της ρυθμίσεως του εσωτερικού δικαίου σχετικά με την προθεσμία. Διαφωνούν ως προς το κατά πόσον μια ρύθμιση προθεσμίας, όπως η αγγλική ρύθμιση του άρθρου 47, παράγραφος 7, στοιχείο b, PCR 2006, λαμβάνει προσηκόντως υπόψη τις επιταγές του κοινοτικού δικαίου. Στο πλαίσιο αυτό, το αιτούν δικαστήριο ερωτά

23.

Από την απάντηση στο ερώτημα αυτό εξαρτάται κατά πόσον το αιτούν δικαστήριο πρέπει να θεωρήσει την αγωγή της Uniplex στη διαφορά της κύριας δίκης εμπρόθεσμη, κατά την έννοια του άρθρου 47, παράγραφος 7, στοιχείο b, PCR 2006, ή όχι.

24.

Ακολούθως θα ασχοληθώ, κατ’ αρχάς, με το πρώτο ερώτημα (βλ. κατωτέρω, κεφάλαιο Α) και το δεύτερο τμήμα του δευτέρου ερωτήματος (βλ. κατωτέρω, κεφάλαιο Β), που συνδέονται στενά μεταξύ τους, προτού στραφώ στο πρώτο τμήμα του δευτέρου ερωτήματος (βλ. κατωτέρω, κεφάλαιο Γ).

25.

Αντίθετα προς ό,τι υποστήριξαν προφορικά η NHS, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ιρλανδία, για την απάντηση των ερωτημάτων αυτών δεν μπορεί να έχει αποφασιστική σημασία το γεγονός ότι μια διάταξη όπως το άρθρο 47, παράγραφος 7, στοιχείο b, PCR 2006 πιθανώς ανάγεται σε μακροχρόνια παράδοση του οικείου κράτους μέλους.

26.

Αναμφίβολα, θα έπρεπε βέβαια πάντοτε, κατά την ερμηνεία των επιταγών του κοινοτικού δικαίου, να λαμβάνεται υπόψη κατά πόσον οι επιταγές αυτές μπορούν να ενταχθούν στο εσωτερικό δίκαιο με όσο το δυνατόν πιο ήπιο τρόπο. Αποτελεί όμως, εξίσου, υπέρτατο καθήκον του Δικαστηρίου να εξασφαλίζει την τήρηση του δικαίου κατά την ερμηνεία και εφαρμογή του ευρωπαϊκού κοινοτικού δικαίου (άρθρο 220, παράγραφος 1, ΕΚ) και –σε συνεργασία με τα εθνικά δικαστήρια– να συνδράμει αποτελεσματικά στην πραγμάτωση των δικαιωμάτων των ιδιωτών, όπως αυτά απορρέουν από το κοινοτικό δίκαιο.

27.

Με το πρώτο ερώτημά του, το αιτούν δικαστήριο ερωτά, κατ’ ουσίαν, κατά πόσον μπορεί να καθορίσει ως έναρξη της αποκλειστικής προθεσμίας στη διαδικασία προσφυγής του δικαίου συνάψεως δημοσίων συμβάσεων το χρονικό σημείο της παραβιάσεως της νομοθεσίας περί συνάψεωςδημοσίων συμβάσεων ή πρέπει να θεωρήσει κρίσιμο το χρονικό σημείο κατά το οποίο ο προσφεύγων έλαβε ή όφειλε να λάβει γνώση της παραβιάσεως αυτής.

28.

Οι σχετικές απόψεις των διαδίκων διίστανται: η Uniplex, η Γερμανική Κυβέρνηση και η Επιτροπή θεωρούν ότι, τουλάχιστον όσον αφορά ένδικα βοηθήματα που δεν θίγουν το κύρος συμβάσεων, δεν θα έπρεπε να μπορεί να αρχίζει να τρέχει η αποκλειστική προθεσμία πριν από τον χρόνο κατά τον οποίο ο ασκών το βοήθημα έλαβε ή όφειλε να λάβει γνώση της παραβιάσεως της νομοθεσίας περί συνάψεως δημοσίων συμβάσεων που επικαλείται. Αντιθέτως, η NHS, η Κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου και η Κυβέρνηση της Ιρλανδίας επιμένουν στην άποψη ότι για την έναρξη της προθεσμίας δεν θα έπρεπε να είναι κρίσιμο κατά πόσον ο αιτών γνώριζε ή όφειλε να γνωρίζει την παραβίαση της νομοθεσίας περί συνάψεως δημοσίων συμβάσεων· αρκεί να παρέχεται στο εθνικό δικαστήριο η δυνατότητα παρατάσεως της προθεσμίας κατά την ελεύθερη κρίση του.

29.

Η τελευταία άποψη αντικατοπτρίζεται στην πρακτική των αγγλικών δικαστηρίων ( 16 ) καθώς και των ιρλανδικών δικαστηρίων ( 17 ). Σύμφωνα με τηνομολογία των δικαστηρίων αυτών, η προθεσμία για την άσκηση προσφυγής κατά αποφάσεως για την ανάθεση δημοσίας συμβάσεως σύμφωνα με το άρθρο 47, παράγραφος 7, στοιχείο b, PCR 2006 ( 18 ) αρχίζει να τρέχει ανεξαρτήτως του αν ο οικείος προσφέρων ή υποψήφιος γνώριζε ή όφειλε να γνωρίζει την προβαλλόμενη παραβίαση της νομοθεσίας για τη σύναψη δημοσίων συμβάσεων. Η άγνοια της παραβιάσεως αυτής εκ μέρους του προσφεύγοντος μπορεί όμως να παίξει ρόλο για την παράταση της προθεσμίας και αποτελεί, στο μέτρο αυτό, έναν από τους πολλούς παράγοντες που λαμβάνει υπόψη ο εθνικός δικαστής κατά την άσκηση της διακριτικής του ευχέρειας ( 19 ).

30.

Στο πλαίσιο αυτής της κρατούσας πρακτικής των αγγλικών δικαστηρίων ( 20 ), θα πρέπει στη συνέχεια να ερευνηθεί κατά πόσον είναι σύμφωνο με τις επιταγές του κοινοτικού δικαίου να αρχίζει να τρέχει μια αποκλειστική προθεσμία, όπως αυτή που προβλέπει το άρθρο 47, παράγραφος 7, στοιχείο b, PCR 2006, ανεξαρτήτως του αν ο προσφεύγων γνώριζε ή όφειλε να γνωρίζει την επίδικη παραβίαση της νομοθεσίας περί συνάψεως δημοσίων συμβάσεων.

31.

Το άρθρο 1, παράγραφος 1, της οδηγίας 89/665 επιτάσσει οι αποφάσεις που λαμβάνουν οι αναθέτουσες αρχές να υπόκεινται στην άσκηση «αποτελεσματικών και, ιδίως, όσο το δυνατόν ταχύτερων» προσφυγών, για το λόγο ότι οι αποφάσεις αυτές παραβιάζουν τη νομοθεσία περί συνάψεως δημοσίων συμβάσεων. Η επιταγή αυτή αποτελεί έκφραση τόσο της αρχής της αποτελεσματικότητας («αποτελεσματικών»), όσο και της επιταγής της ταχείας διεκπεραιώσεως («όσο το δυνατόν ταχύτερων»). Κανένας από τους σκοπούς αυτούς δεν πρέπει να πραγματώνεται σε βάρος του άλλου ( 21 ). Αντιθέτως, πρέπει να επιτυγχάνεται μια εύλογη εξισορρόπηση των δύο αυτών σκοπών, πράγμα που πρέπει να κρίνεται βάσει του είδους και των έννομων συνεπειών του εκάστοτε ένδικου βοηθήματος καθώς και των δικαιωμάτων και συμφερόντων όλων των ενδιαφερομένων τα οποία διακυβεύονται.

32.

Στις προτάσεις μου επί της υποθέσεως Pressetext Nachrichtenagentur έχω προτείνει μια λύση στηριζόμενη στη διάκριση μεταξύ πρωτογενούς και δευτερογενούς εννόμου προστασίας ( 22 ).

33.

Εφόσον το ένδικο βοήθημα σκοπεί να κηρύξει άκυρη συναφθείσα σύμβαση με επιτυχόντα προσφέροντα (πρωτογενής έννομη προστασία), είναι εύλογος ο καθορισμός απόλυτης αποκλειστικής προθεσμίας συγκριτικά σύντομης διάρκειας. Πράγματι, οι ιδιαίτερα σοβαρές έννομες συνέπειες της ακυρώσεως συναφθείσας συμβάσεως δικαιολογούν την πρόβλεψη προθεσμίας η οποία θα τρέχει ανεξάρτητα από το αν ο προσφεύγων έλαβε γνώση της παραβιάσεως της νομοθεσίας περί συνάψεως δημοσίων συμβάσεων ή αν έπρεπε τουλάχιστον να έχει λάβει γνώση αυτής. Τόσο για την αναθέτουσα αρχή όσο και για τον αντισυμβαλλόμενό της υπάρχει σαφής και άξια προστασίας ανάγκη για ασφάλεια δικαίου σε σχέση με το κύρος της συναφθείσας συμβάσεως ( 23 ). Η απαίτηση ασκήσεως «όσο το δυνατόν ταχύτερων» προσφυγών, κατά την έννοια του άρθρου 1, παράγραφος 1, της οδηγίας 89/665, αποκτά, συνεπώς, ιδιαίτερη βαρύτητα στον τομέα της πρωτογενούς εννόμου προστασίας.

34.

Διαφορετικά έχουν τα πράγματα, όταν το ένδικο βοήθημα σκοπεί μόνον στη διαπίστωση της παραβιάσεως της νομοθεσίας περί συνάψεως δημοσίων συμβάσεων και ενδεχομένως σε καταβολή αποζημιώσεως (δευτερογενής έννομη προστασία). Πράγματι, ένα τέτοιο ένδικο βοήθημα δεν θίγει το κύρος συναφθείσας συμβάσεως με επιτυχόντα προσφέροντα. Η ανάγκη των συμβαλλομένων μερών για ασφάλεια σχεδιασμού και το συμφέρον τους για ομαλή εκτέλεση της δημοσίας συμβάσεως δεν θίγονται. Κατά συνέπεια, δεν συντρέχει λόγος να υποβάλλονται οι αιτήσεις για δευτερογενή έννομη προστασία στις ίδιες αυστηρές αποκλειστικές προθεσμίες όπως οι αιτήσεις για πρωτογενή έννομη προστασία. Αντιθέτως, ο σκοπός της ασκήσεως αποτελεσματικών προσφυγών, όπως επιβάλλει το άρθρο 1, παράγραφος 1, της οδηγίας 89/665 στα κράτη μέλη, συνηγορεί υπέρ του να προσδίδεται μεγαλύτερο βάρος στα συμφέροντα έννομης προστασίας του προσφέροντος ή υποψηφίου που απέτυχε και να προβλέπονται, έτσι, πιο απλόχερες προθεσμίες που αρχίζουν να τρέχουν μόνον όταν ο ενδιαφερόμενος έλαβε ή όφειλε να λάβει γνώση της προβαλλομένης παραβιάσεως της νομοθεσίας περί συνάψεως δημοσίων συμβάσεων ( 24 ).

35.

Αντίθετα από ό,τι υποστηρίζουν η NHS και η Κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου, μια τέτοια διάκριση μεταξύ πρωτογενούς και δευτερογενούς εννόμου προστασίας δεν οδηγεί σε «αδιαφάνεια» και «ανασφάλεια δικαίου». Ούτε ενδείκνυται μόνον σε περιπτώσεις όπως η υπόθεση Pressetext Nachrichtenagentur, στις οποίες η αναθέτουσα αρχή προβαίνει σε «απευθείας ανάθεση», χωρίς να προηγηθεί δημοσίευση σχετικής προκήρυξης.

36.

Αντιθέτως, η διάκριση μεταξύ πρωτογενούς και δευτερογενούς εννόμου προστασίας είναι γενικής ισχύος. Καθιστά δυνατή τη δίκαιη εξισορρόπηση μεταξύ «αποτελεσματικών» και «όσο το δυνατόν ταχύτερων» προσφυγών και βρίσκει έρεισμα στην ίδια την οδηγία 89/665. Ήδη στο αρχικό κείμενο της οδηγίας αυτής γίνεται, στο άρθρο 2, παράγραφος 1, στοιχεία β’ και γ’, διάκριση μεταξύ της ακυρώσεως των παράνομων αποφάσεων, αφενός, και της επιδικάσεως αποζημιώσεως, αφετέρου. Τα άρθρα 2δ, 2ε και 2στ της οδηγίας 89/665, όπως τροποποιήθηκε με την οδηγία 2007/66 καθιστούν στο μέλλον ακόμη σαφέστερη τη διάκριση αυτή μεταξύ πρωτογενούς και δευτερογενούς εννόμου προστασίας, ιδίως μάλιστα όσον αφορά τις αποκλειστικές προθεσμίες ( 25 ).

37.

Η υπό κρίση υπόθεση δεν αφορά την πρωτογενή αλλά μόνον τη δευτερογενή έννομη προστασία. Αυτό καθίσταται ιδιαίτερα σαφές αν ληφθεί υπόψη η εισαγωγική ημιπερίοδος των προδικαστικών ερωτημάτων που διατύπωσε το High Court. Εκεί γίνεται αποκλειστικά λόγος για αιτήματα αναγνωρίσεως της παραβιάσεως της νομοθεσίας περί συνάψεως δημοσίων συμβάσεων και καταβολής αποζημιώσεως. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσονται τα προδικαστικά ερωτήματα ( 26 ).

38.

Κατά συνέπεια, δεν συντρέχει λόγος να υποβληθούν τα αιτήματα που υπέβαλε η Uniplex στη διαφορά της κύριας δίκης στις ίδιες αυστηρές αποκλειστικές προθεσμίες, όπως αυτές που ενδεχομένως θα ίσχυαν στην περίπτωση αιτημάτων αναγνωρίσεως του ανενεργού συμβάσεως ή καταδίκης της αναθέτουσας αρχής στη σύναψη συμβάσεως.

39.

Η αρχή της αποτελεσματικότητας, όπως αποτυπώνεται στο άρθρο 1, παράγραφος 1, της οδηγίας 89/665, επιτάσσει να αρχίζει να τρέχει η αποκλειστική προθεσμία για αγωγές αποζημιώσεως και αιτήσεις αναγνωρίσεως παραβιάσεων της νομοθεσίας περί συνάψεως δημοσίων συμβάσεων όταν ο ενάγων έλαβε ή όφειλε να λάβει γνώση της προβαλλομένης παραβιάσεως της νομοθεσίας περί συνάψεως δημοσίων συμβάσεων ( 27 ).

40.

Την ίδια γραμμή ακολούθησε το Δικαστήριο με την απόφαση Universale-Bau κ.λπ. ( 28 ): Θεωρεί ως σκοπό των ρυθμίσεων των αποκλειστικών προθεσμιών το γεγονός ότι οι παράνομες αποφάσεις των αναθετουσών αρχών, αφ’ ης στιγμής γνωστοποιηθούν στους ενδιαφερομένους ( 29 ), καταγγέλλονται και διορθώνονται το συντομότερο δυνατόν ( 30 ).

41.

Είναι αυτονόητο ότι εναπόκειται στο αιτούν δικαστήριο να διαπιστώσει από ποιο χρονικό σημείο ο ενδιαφερόμενος έλαβε ή όφειλε να λάβει γνώση της παραβιάσεως της νομοθεσίας περί συνάψεως δημοσίων συμβάσεων ( 31 ). Ωστόσο, για να του δώσει μια χρήσιμη απάντηση, το Δικαστήριο μπορεί, σε πνεύμα συνεργασίας με τα εθνικά δικαστήρια, να του παράσχει όλα τα στοιχεία που κρίνει αναγκαία ( 32 ).

42.

Το γεγονός και μόνον ότι ένας προσφέρων ή υποψήφιος πληροφορήθηκε την αποτυχία της προσφοράς του δεν σημαίνει ότι έλαβε ήδη γνώση ενδεχομένης παραβιάσεως της νομοθεσίας περί συνάψεως δημοσίων συμβάσεων. Κατά συνέπεια, μόνο το γεγονός αυτό δεν πρέπει να θέτει σε κίνηση την προθεσμία ασκήσεως του ενδίκου βοηθήματος με το οποίο ζητείται δευτερογενής έννομη προστασία. Πράγματι, όπως ορθά παρατήρησε η Uniplex, ένας προσφέρων ή υποψήφιος που απέτυχε δεν θα μπορούσε, από την πλευρά του, να στηρίξει την προσφυγή του απλώς και μόνον στο γεγονός ότι η προσφορά του απορρίφθηκε.

43.

Μόνον όταν γνωστοποιηθούν στον προσφέροντα ή υποψήφιο που απέτυχε οι βασικοί λόγοι της αποτυχίας του κατά τη διαδικασία για τη σύναψη δημοσίας συμβάσεως μπορεί, κατά κανόνα, να γίνει δεκτό ότι έλαβε ή τουλάχιστον όφειλε να λάβει γνώση της προβαλλομένης παραβιάσεως της νομοθεσίας περί συνάψεως δημοσίων συμβάσεων ( 33 ). Από το χρονικό αυτό σημείο έχει τη δυνατότητα να προετοιμάσει εύλογα ενδεχόμενη προσφυγή και να εκτιμήσει τις πιθανότητες επιτυχίας της ( 34 ). Αντιθέτως, πριν πληροφορηθεί την αιτιολογία αυτή, ο ενδιαφερόμενος δεν μπορεί, κατά κανόνα, να ασκήσει αποτελεσματικά το δικαίωμα προσφυγής ( 35 ).

44.

Σύμφωνα με όσα προαναφέρθηκαν, το άρθρο 41, παράγραφος 1 και 2, της οδηγίας 2004/18 επιβάλλει πλέον σήμερα στις αναθέτουσες αρχές να γνωστοποιούν στους απορριφθέντες προσφέροντες και υποψηφίους τους λόγους απόρριψής τους. Στο ίδιο πνεύμα προβλέπεται, για μελλοντικές περιπτώσεις, στο άρθρο 2γ της οδηγίας 89/665, που προστέθηκε με την οδηγία 2007/66, ότι η κοινοποίηση της απόφασης της αναθέτουσας αρχής σε κάθε προσφέροντα ή υποψήφιο συνοδεύεται από συνοπτική έκθεση των συναφών λόγων και ότι ενδεχόμενες αποκλειστικές προθεσμίες για την άσκηση προσφυγής μπορούν να εκπνέουν μόνον μετά την πάροδο συγκεκριμένου αριθμού ημερολογιακών ημερών από της κοινοποιήσεως αυτής.

45.

Για λόγους πληρότητας και μόνον, θα πρέπει να αναφερθεί ότι η έναρξη της προθεσμίας για την άσκηση αγωγής αποζημιώσεως δεν πρέπει να εξαρτάται από το αν ο ενάγων γνώριζε ή όφειλε να γνωρίζει την επελθούσα ζημία ( 36 ). Και τούτο διότι η ζημία που οφείλεται σε παράβαση υποχρεώσεως γίνεται, ενίοτε, αντιληπτή με κάποια χρονική καθυστέρηση. Η αναμονή της γνώσεως της ζημίας θα αντιστρατευόταν, κατά συνέπεια, την αρχή της ασκήσεως «όσο το δυνατόν ταχύτερων προσφυγών», κατά την έννοια του άρθρου 1, παράγραφος 1, της οδηγίας 89/665. Σε αντιστάθμισμα, θα πρέπει όμως να δοθεί στον ενδιαφερόμενο προσφέροντα ή υποψήφιο η δυνατότητα να ζητήσει, εν ανάγκη, αρχικά τη διαπίστωση της παραβιάσεως της νομοθεσίας περί συνάψεως δημοσίων συμβάσεων και να υπολογίσει και να αξιώσει την αποκατάσταση της ζημίας του σε μεταγενέστερη διαδικασία αγωγής αποζημιώσεως.

46.

Η NHS, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ιρλανδία αντιτάσσουν ότι, παρ’ όλα αυτά, η αποτελεσματική έννομη προστασία δεν προϋποθέτει αναγκαστικά ότι οι αποκλειστικές προθεσμίες στη διαδικασία προσφυγής αρχίζουν να τρέχουν από το χρονικό σημείο κατά το οποίο ο ενδιαφερόμενος προσφέρων ή υποψήφιος έλαβε ή όφειλε να λάβει γνώση της προβαλλομένης παραβιάσεως της νομοθεσίας περί συνάψεως δημοσίων συμβάσεων. Μια ρύθμιση όπως αυτή του άρθρου 47, παράγραφος 7, στοιχείο b, PCR 2006 εξασφαλίζει αποτελεσματική έννομη προστασία, επαφίοντας στη διακριτική ευχέρεια του εθνικού δικαστή την ενδεχόμενη παράταση της προθεσμίας προσφυγής.

47.

Το επιχείρημα αυτό δεν με πείθει.

48.

Το άρθρο 1, παράγραφος 1, σε συνδυασμό με το άρθρο 3 της οδηγίας 89/665 παρέχει σε όποιον έχει ή είχε συμφέρον για σύναψη συγκεκριμένης δημοσίας συμβάσεως και υπέστη ή κινδυνεύει να υποστεί ζημία από προβαλλόμενη παραβίαση της νομοθεσίας ατομικό δικαίωμα για άσκηση προσφυγής κατά των αποφάσεων της αναθέτουσας αρχής ( 37 ). Όπως εκθέτω και στην παράλληλη υπόθεση Επιτροπή κατά Ιρλανδίας, η αποτελεσματική πραγμάτωση μιας τέτοιας αξιώσεως δεν μπορεί να επαφίεται στη διακριτική ευχέρεια εθνικής αρχής, ούτε και σε αυτή ανεξάρτητου δικαστηρίου ( 38 ).

49.

Το άρθρο 47, παράγραφος 7, στοιχείο b, PCR 2006 δεν παρέχει στον εθνικό δικαστή νομικά κριτήρια για την άσκηση της διακριτικής του ευχέρειας όσον αφορά ενδεχόμενη παράταση της προθεσμίας. Εξάλλου, κατά την επ’ ακροατηρίου συζήτηση ενώπιον του Δικαστηρίου, όλοι οι διάδικοι υποστήριξαν ομόφωνα ότι η έλλειψη γνώσεως της παραβιάσεως της νομοθεσίας περί συνάψεως δημοσίων συμβάσεων εκ μέρους του προσφεύγοντος αποτελεί έναν μόνον από περισσότερους παράγοντες που επηρεάζουν την εκτίμηση του εθνικού δικαστή. Κατά συνέπεια, η έλλειψη γνώσεως μπορεί να οδηγήσει σε παράταση προθεσμίας, αυτό δεν είναι όμως απαραίτητο. Πέραν αυτού, ο εθνικός δικαστής μπορεί, όπως επισημαίνει η Ιρλανδία, να περιορίσει την ενδεχόμενη παράταση της προθεσμίας σε ορισμένες αιτιάσεις και να την αρνηθεί ως προς άλλες αιτιάσεις, με αποτέλεσμα η προσφυγή του προσφέροντος η υποψηφίου που απέτυχε να είναι, ενδεχομένως, εν μέρει μόνον παραδεκτή.

50.

Κατά συνέπεια, ο ενδιαφερόμενος δεν μπορεί, στη συγκεκριμένη περίπτωση, να εκτιμήσει αν τον συμφέρει η άσκηση ενδίκου βοηθήματος. Μια τέτοια νομική κατάσταση μπορεί να αποτρέψει τους προσφέροντες ή υποψηφίους που απέτυχαν –ιδίως τους προερχόμενους από άλλα κράτη μέλη– από την άσκηση του δικαιώματος προσφυγής κατά των αποφάσεων των αναθετουσών αρχών. Δεν είναι δυνατόν, υπό τις συνθήκες αυτές, να εξασφαλιστεί η επίτευξη του σκοπού της ασκήσεως αποτελεσματικών προσφυγών, όπως επιβάλλει το άρθρο 1, παράγραφος 1, της οδηγίας 89/665.

51.

Εκτός αυτού, η NHS και το Ηνωμένο Βασίλειο θεωρούν ότι η άποψη ότι η αποκλειστική προθεσμία αρχίζει να τρέχει από την ημέρα κατά την οποία ο προσφέρων ή υποψήφιος που απέτυχε έλαβε ή όφειλε να λάβει γνώση της προβαλλομένης παραβιάσεως της νομοθεσίας περί συνάψεως δημοσίων συμβάσεων θα οδηγούσε σε σημαντικά πρακτικά προβλήματα. Θα ήταν, παραδείγματος χάριν, δύσκολο να κριθεί τι θα έπρεπε να αφορά, στη συγκεκριμένη περίπτωση, η γνώση και σε ποιο χρονικό σημείο αποκτήθηκε ή από πότε τεκμαίρεται.

52.

Επί του ζητήματος αυτού αρκεί να επισημανθεί ότι τα ίδια πρακτικά προβλήματα ανακύπτουν όταν ένας δικαστής πρέπει, στο πλαίσιο της ασκήσεως της διακριτικής του ευχέρειας σχετικά με ενδεχόμενη παράταση προθεσμίας, να εξετάσει από πότε ο προσφεύγων γνώριζε ή όφειλε να γνωρίζει την παραβίαση της νομοθεσίας περί συνάψεως δημοσίων συμβάσεων την οποία επικαλείται. Μια ρύθμιση όπως αυτή του άρθρου 47, παράγραφος 7, στοιχείο b, PCR 2006 δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να αποφύγει τέτοια πρακτικά προβλήματα, απλώς τα αντιμετωπίζει από διαφορετική οπτική γωνία.

53.

Η Ιρλανδία αντιτάσσει, επιπλέον, ότι μια υπερβολικά χαλαρή αντιμετώπιση των προθεσμιών για την άσκηση αποζημιωτικών αγωγών θα μπορούσε να ασκήσει ιδιαίτερα αποτρεπτική επίδραση στις αναθέτουσες αρχές (καλούμενη «chilling effect») και να καθυστερήσει σημαντικά τις διαδικασίες συνάψεως δημοσίων συμβάσεων. Κατά την επ’ ακροατηρίου συζήτηση συντάχθηκαν με την επιχειρηματολογία αυτή η NHS και το Ηνωμένο Βασίλειο.

54.

Ούτε το επιχείρημα αυτό είναι, εντούτοις, πειστικό.

55.

Δεν γεννάται αμφιβολία ότι οι επιτυχείς αγωγές αποζημιώσεως των προσφερόντων ή υποψηφίων που απέτυχαν συνεπάγονται σημαντικές οικονομικές επιβαρύνσεις για την αναθέτουσα αρχή. Ο κίνδυνος όμως αυτός είναι το τίμημα που πρέπει αναπόφευκτα να δεχθεί να καταβάλει η αναθέτουσα αρχή για να καταστεί δυνατή η εξασφάλιση αποτελεσματικής έννομης προστασίας σε σχέση με τη σύναψη δημοσίων συμβάσεων. Κάθε προσπάθεια ελαχιστοποιήσεως των οικονομικών κινδύνων που ενυπάρχουν για τις αναθέτουσες αρχές αποβαίνει αναγκαστικά σε βάρος της αποτελεσματικής έννομης προστασίας.

56.

Τέλος, μια υπερβολικά περιοριστική εφαρμογή των προϋποθέσεων για την επίτευξη δευτερογενούς έννομης προστασίας θα έθετε σε κίνδυνο και την πραγμάτωση των στόχων της διαδικασίας προσφυγής. Πράγματι, οι στόχοι αυτοί δεν περιορίζονται στην παροχή έννομης προστασίας τους οικείους προσφέροντες και υποψηφίους. Αντιθέτως, η διαδικασία προσφυγής πρέπει να ασκεί επίδραση που να υποβάλει σε πειθαρχία τις αναθέτουσες αρχές, εξασφαλίζοντας την τήρηση των κανόνων της ευρωπαϊκής νομοθεσίας περί συνάψεως δημοσίων συμβάσεων –ιδίως της επιταγής διαφάνειας και της απαγορεύσεως των διακρίσεων– και επιβάλλοντας κυρώσεις για ενδεχόμενες παραβάσεις.

57.

Ειρήσθω εν παρόδω ότι ακόμη και μια ρύθμιση προθεσμίας όπως αυτή του άρθρου 47, παράγραφος 7, στοιχείο b, PCR 2006 δεν είναι σε καμία περίπτωση ικανή να αποκλείσει την προαναφερθείσα αποτρεπτική επίδραση. Και τούτο διότι, όπως προαναφέρθηκε, σύμφωνα με τη διάταξη αυτή, επαφίεται στη διακριτική ευχέρεια του εθνικού δικαστή να παρατείνει τις προθεσμίες προσφυγής για τους προσφέροντες ή υποψηφίους που απέτυχαν, και μάλιστα ιδίως στην περίπτωση που δεν έχουν λάβει προηγουμένως γνώση της προβαλλομένης παραβιάσεως της νομοθεσίας περί συνάψεως δημοσίων συμβάσεων. Αυτή η δυνατότητα παρατάσεως της προθεσμίας μπορεί, συνεπώς, να οδηγήσει στην έκθεση της αναθέτουσας αρχής στον κίνδυνο απαιτήσεων αποζημιώσεως για μεγάλο ακόμη χρονικό διάστημα μετά τη σύναψη της συμβάσεως με τον επιτυχόντα προσφέροντα ή υποψήφιο. Λόγω του αστάθμητου χαρακτήρα της ασκήσεως της διακριτικής ευχέρειας εκ μέρους του δικαστηρίου, είναι ακόμη πιο δύσκολο για την αναθέτουσα αρχή να υπολογίσει τον κίνδυνο αυτό στο πλαίσιο του άρθρου 47, παράγραφος 7, στοιχείο b, PCR 2006, από ό,τι στην περίπτωση ρυθμίσεως, σύμφωνα με την οποία η αποκλειστική προθεσμία αρχίζει να τρέχει μόλις ο ενδιαφερόμενος έλαβε ή όφειλε να λάβει γνώση της προβαλλομένης παραβιάσεως της νομοθεσίας περί συνάψεως δημοσίων συμβάσεων.

58.

Το δεύτερο τμήμα του δευτέρου προδικαστικού ερωτήματος συνδέεται στενά με το πρώτο προδικαστικό ερώτημα. Το αιτούν δικαστήριο ερωτά, κατ’ ουσίαν, ποια μέτρα πρέπει να λάβει σε περίπτωση που ένας προσφέρων ή υποψήφιος που απέτυχε δεν γνώριζε, αρχικώς, ούτε όφειλε να γνωρίζει την προβαλλόμενη παραβίαση της νομοθεσίας περί συνάψεως δημοσίων συμβάσεων, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να ασκήσει προσφυγή εντός της τρίμηνης προθεσμίας του άρθρου 47, παράγραφος 7, στοιχείο b, PCR 2006.

59.

Κατά πάγια νομολογία, τα δικαστήρια των κρατών μελών υποχρεούνται να ερμηνεύουν και να εφαρμόζουν το εσωτερικό δίκαιο κατά τρόπο σύμφωνο προς την οδηγία ( 39 ). Ειδικώς όσον αφορά τη διαδικασία προσφυγής στο δίκαιο συνάψεως δημοσίων συμβάσεων, οφείλουν να ερμηνεύουν, στο μέτρο του δυνατού, τις εθνικές διατάξεις που προβλέπουν αποσβεστική προθεσμία κατά τρόπο ώστε να διασφαλίζεται η τήρηση της απορρέουσας από την οδηγία 89/665 αρχής της αποτελεσματικότητας ( 40 ).

60.

Όπως ανέφερα σε σχέση με το πρώτο προδικαστικό ερώτημα ( 41 ), οι αποκλειστικές προθεσμίες για αναγνωριστικές και αποζημιωτικές αγωγές που αφορούν δημόσιες συμβάσεις μπορούν να αρχίζουν να τρέχουν μόνον όταν ο ενάγων έλαβε ή όφειλε να λάβει γνώση της προβαλλομένης παραβιάσεως της νομοθεσίας περί συνάψεως δημοσίων συμβάσεων. Το αιτούν δικαστήριο πρέπει, συνεπώς, να προβαίνει σε κάθε ενέργεια που εμπίπτει στην αρμοδιότητά του, προκειμένου να επιτευχθεί το εν λόγω αποτέλεσμα ( 42 ).

61.

Κατά συνέπεια, το αιτούν δικαστήριο είναι, κατ’ αρχάς, υποχρεωμένο να εφαρμόσει την προθεσμία του άρθρου 47, παράγραφος 7, στοιχείο b, PCR 2006 κατά τρόπο σύμφωνο προς την οδηγία, ώστε να μην αρχίσει, σε περίπτωση αναγνωριστικής και αποζημιωτικής αγωγής, να τρέχει από το χρονικό σημείο της παραβιάσεως της νομοθεσίας περί συνάψεως δημοσίων συμβάσεων, αλλά το πρώτον από το χρονικό σημείο κατά το οποίο ο ενάγων έλαβε ή όφειλε να λάβει γνώση της παραβιάσεως αυτής.

62.

Εάν το άρθρο 47, παράγραφος 7, στοιχείο b, PCR 2006 δεν προσφερόταν για τέτοια ερμηνεία, το αιτούν δικαστήριο θα έπρεπε να αναζητήσει επικουρικώς, στο πλαίσιο της διακριτικής του ευχέρειας για παράταση προθεσμίας, λύση σύμφωνη προς την οδηγία. Στην περίπτωση αυτή, ο σκοπός της ασκήσεως αποτελεσματικής προσφυγής, όπως επιτάσσει το άρθρο 1, παράγραφος 1, της οδηγίας 89/665, θα οδηγούσε σε πραγματική «εκμηδένιση» της διακριτικής ευχέρειας του εθνικού δικαστή. Θα ήταν, συνεπώς, υποχρεωμένος να χορηγήσει σε έναν προσφεύγοντα όπως η Uniplex παράταση προθεσμίας.

63.

Η έκταση αυτής της παρατάσεως προθεσμίας θα έπρεπε, τουλάχιστον, να υπολογιστεί κατά τρόπον ώστε ο προσφεύγων να έχει στη διάθεσή του, από τότε που έλαβε ή όφειλε να λάβει γνώση της προβαλλομένης παραβιάσεως της νομοθεσίας περί συνάψεως δημοσίων συμβάσεων, τους προβλεπόμενους στο άρθρο 47, παράγραφος 7, στοιχείο b, PCR 2006 τρεις μήνες για την προετοιμασία και άσκηση της προσφυγής του. Πέραν αυτού ο εθνικός δικαστής διατηρεί τη δυνατότητα να χορηγήσει, στο πλαίσιο της διακριτικής του ευχέρειας, λαμβάνοντας υπόψη τις περιστάσεις της συγκεκριμένης περιπτώσεως, μεγαλύτερη παράταση προθεσμίας, εφόσον το θεωρήσει απαραίτητο για την επίτευξη δίκαιης λύσεως.

64.

Με το πρώτο τμήμα του δευτέρου προδικαστικού του ερωτήματος, το αιτούν δικαστήριο ερωτά, κατ’ ουσίαν, αν μπορεί να απορρίψει προσφυγή που δεν ασκήθηκε «αμελλητί» (στην αγγλική γλώσσα: «promptly»), ως απαράδεκτη.

65.

Σύμφωνα με τη ρύθμιση που προβλέπει για την προθεσμία το άρθρο 47, παράγραφος 7, στοιχείο b, PCR 2006, μια προσφυγή είναι παραδεκτή μόνον αν ασκηθεί «αμελλητί, και πάντως εντός τριών μηνών το αργότερο από την ημερομηνία γενέσεως των λόγων στους οποίους στηρίζεται». Αυτή η απαίτηση αμελλητί ασκήσεως της προσφυγής επιτρέπει προφανώς στον Άγγλο δικαστή να απορρίπτει, ήδη πριν την εκπνοή της τρίμηνης προθεσμίας, κατά την ελεύθερη κρίση του, προσφυγές ως απαράδεκτες. Κατά την επ’ ακροατηρίου συζήτηση ενώπιον του Δικαστηρίου οι διάδικοι της κύριας δίκης και η Κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου υποστήριξαν ομόφωνα ( 43 ) ότι τα αγγλικά δικαστήρια στις αποφάσεις τους κάνουν, πράγματι, χρήση της δυνατότητας αυτής απορρίψεως της προσφυγής επειδή «δεν ασκήθηκε αμελλητί» («lack of promptness») ( 44 ).

66.

Η εφαρμογή αποκλειστικής προθεσμίας δεν πρέπει όμως να στερεί, κατ’ αποτέλεσμα, την πρακτική αποτελεσματικότητα από την άσκηση προσφυγής κατά των αποφάσεων περί συνάψεως δημοσίων συμβάσεων ( 45 ).

67.

Το άρθρο 1, παράγραφος 1, της οδηγίας 89/665 επιτάσσει να υπόκεινται οι αποφάσεις που λαμβάνουν οι αναθέτουσες αρχές στην άσκηση «αποτελεσματικών και, ιδίως, όσο το δυνατόν ταχύτερων» προσφυγών. Όπως εκθέτω αναλυτικότερα στις προτάσεις μου επί της υποθέσεως Επιτροπή κατά Ιρλανδίας (C-456/08) ( 46 ), τα κράτη μέλη πρέπει, για την επίτευξη του σκοπού αυτού της οδηγίας, να θεσπίζουν σαφές νομικό πλαίσιο στον συγκεκριμένο τομέα. Είναι υποχρεωμένα να δημιουργήσουν κατάσταση αρκετά ακριβή, σαφή και διαφανή, ώστε να επιτραπεί στους ιδιώτες να γνωρίσουν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους.

68.

Οι απαιτήσεις της σαφήνειας, ακρίβειας και προβλεψιμότητας ισχύουν με ιδιαίτερη ένταση για μια ρύθμιση προθεσμίας όπως αυτή άρθρου 47, παράγραφος 7, στοιχείο b, PCR 2006. Και τούτο διότι η ασάφεια σε σχέση με τις ισχύουσες προθεσμίες είναι ικανή, λαμβανομένου υπόψη του κινδύνου παραγραφής, να επιφέρει, σε μεγάλη έκταση, δυσμενείς συνέπειες για ιδιώτες και επιχειρήσεις.

69.

Τα αποτελέσματα αποκλειστικής προθεσμίας, όπως αυτή του άρθρου 47, παράγραφος 7, στοιχείο b, PCR 2006, η διάρκεια της οποίας εναπόκειται στη διακριτική ευχέρεια του αρμόδιου δικαστή, μέσω του κριτηρίου της «αμελλητί» ασκήσεως της προσφυγής, δεν είναι προβλέψιμα. Οι ενδιαφερόμενοι προσφέροντες και υποψήφιοι δεν γνωρίζουν πόσο χρόνο διαθέτουν για μια εύλογη προετοιμασία των προσφυγών τους και δεν μπορούν να εκτιμήσουν τις προοπτικές επιτυχίας τέτοιων ένδικων βοηθημάτων. Ματαιώνεται, με τον τρόπο αυτό, η επίτευξη του σκοπού της ασκήσεως αποτελεσματικών προσφυγών κατά των αποφάσεων των αναθετουσών αρχών, που επιδιώκεται με το άρθρο 1, παράγραφος 1, της οδηγίας 89/665 ( 47 ).

70.

Κατά συνέπεια, τα εθνικά δικαστήρια δεν μπορούν να κηρύσσουν απαράδεκτη προσφυγή που ασκήθηκε εντός της τρίμηνης προθεσμίας του άρθρου 47, παράγραφος 7, στοιχείο b, PCR 2006, επειδή «δεν ασκήθηκε αμελλητί». Υποχρεούνται να ερμηνεύουν και να εφαρμόζουν τις διατάξεις του εσωτερικού δικαίου κατά τρόπο σύμφωνο προς την οδηγία ( 48 ). Ειδικώς όσον αφορά τη διαδικασία προσφυγής στο δίκαιο συνάψεως δημοσίων συμβάσεων, οφείλουν –όπως προαναφέρθηκε– να ερμηνεύουν, στο μέτρο του δυνατού, τις εθνικές διατάξεις που προβλέπουν αποσβεστική προθεσμία κατά τρόπο ώστε να διασφαλίζεται η τήρηση της απορρέουσας από την οδηγία 89/665 αρχής της αποτελεσματικότητας ( 49 ).

71.

Στο πλαίσιο αυτό, ας μου επιτραπεί η επισήμανση ότι το κριτήριο της αμελλητί ασκήσεως της προσφυγής δεν έχει αναγκαστικά την έννοια της αυτόνομης αποκλειστικής προθεσμίας. Όταν μια διάταξη συνδέει ένα χρονικό διάστημα που εκφράζεται σε ημέρες, εβδομάδες, μήνες ή έτη με τη λέξη «αμελλητί» ή αντίστοιχη έκφραση, η προσθήκη αυτή μπορεί επίσης να ερμηνευτεί υπό την έννοια ότι εκφράζει την επιταγή της ταχείας διεκπεραιώσεως και υπενθυμίζει στους αιτούντες ή προσφεύγοντες το καθήκον τους να προβούν, προς το δικό τους συμφέρον, όσο το δυνατόν γρηγορότερα στις απαραίτητες ενέργειες για την καλύτερη διασφάλιση των δικαιωμάτων τους ( 50 ).

72.

Στο πλαίσιο αυτό, το αιτούν δικαστήριο θα πρέπει να εξετάσει κατά πόσον το κριτήριο της «αμελλητί» ασκήσεως της προσφυγής, που θέτει το άρθρο 47, παράγραφος 7, στοιχείο b, PCR 2006, μπορεί να ερμηνευθεί υπό την έννοια ότι δεν θέτει αυτοτελές εμπόδιο παραδεκτού, αλλά παραπέμπει απλώς στην επιταγή της ταχείας διεκπεραιώσεως..

73.

Αν δεν είναι δυνατή η σύμφωνη προς την οδηγία ερμηνεία του άρθρου 47, παράγραφος 7, στοιχείο b, PCR 2006, υπό την προαναφερθείσα έννοια, το εθνικό δικαστήριο έχει υποχρέωση να εφαρμόσει ακέραιο το κοινοτικό δίκαιο και να προστατεύσει τα δικαιώματα που το κοινοτικό δίκαιο χορηγεί στους ιδιώτες, αφήνοντας εν ανάγκη ανεφάρμοστη κάθε εθνική διάταξη στο μέτρο που η εφαρμογή της, υπό τις συνθήκες της συγκεκριμένης υποθέσεως, θα οδηγούσε σε αποτέλεσμα αντίθετο προς το κοινοτικό δίκαιο ( 51 ).

74.

Σύμφωνα με όσα προαναφέρθηκαν, προτείνω στο Δικαστήριο να δώσει την ακόλουθη απάντηση στην αίτηση του High Court of Justice για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως: