1.Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τη δημιουργία ενός Κοινωνικού Ταμείου για το Κλίμα, προκειμένου να μετριαστούν οι αρνητικές κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις της νέας τιμολόγησης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και να παρασχεθούν κεφάλαια στα κράτη μέλη για τη στήριξη των μέτρων που λαμβάνουν για την αντιμετώπιση του κοινωνικού αντικτύπου της εν λόγω εμπορίας εκπομπών στα οικονομικά ασθενέστερα νοικοκυριά, τις πολύ μικρές επιχειρήσεις και τους χρήστες των μεταφορών. Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει επίσης ότι, με τον παρόντα κανονισμό, η Επιτροπή αποδεικνύει με αξιόπιστο τρόπο τη βούλησή της να καταπολεμήσει τη φτώχεια στον τομέα της ενέργειας και της κινητικότητας.

1.2Ωστόσο, η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα δεν θα παράσχει επαρκή χρηματοδοτική στήριξη για την υπεύθυνη αντιμετώπιση των κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεων της τιμολόγησης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Η τεράστια πρόκληση του σχεδιασμού ενός αποτελεσματικού και δίκαιου μηχανισμού αντιστάθμισης σε έναν ετερογενή οικονομικό χώρο που περιλαμβάνει 27 κράτη μέλη απαιτεί συνοδευτικά μέτρα μεγάλης εμβέλειας και πόρους σε ενωσιακό και εθνικό επίπεδο. Η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να αξιοποιήσουν τις συνέργειες του Κοινωνικού Ταμείου για το Κλίμα με άλλους διαθέσιμους χρηματοδοτικούς πόρους και να το χρησιμοποιήσουν με τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο.

1.3Τα μέτρα και οι βαθμίδες μετασχηματισμού που προβλέπονται από τη δέσμη προσαρμογής στον στόχο του 55 % θα οδηγήσουν σε μαζικές αλλαγές και δεν πρέπει να παραβλέπουν την κοινωνική και οικονομική κατάσταση των επιμέρους κρατών μελών. Διαφορετικά, θα διακυβευόταν η κοινωνική αποδοχή των μέτρων αυτών. Σε επίπεδο κρατών μελών, τα συνοδευτικά μέτρα της δέσμης πρέπει ήδη να συζητηθούν και να εφαρμοστούν τώρα. Για να επιτευχθεί ένας δίκαιος οικολογικός μετασχηματισμός, πρέπει να δοθεί έμφαση σε μια δίκαιη μετάβαση για όλους.

1.4Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι στόχος της υψηλότερης τιμολόγησης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα δεν είναι σε καμία περίπτωση η αύξηση των εσόδων, αλλά η καθοδήγηση της συμπεριφοράς της αγοράς προς τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών. Επομένως, είναι ισχυρό το επιχείρημα υπέρ της παροχής πρόσθετων οικονομικών πόρων από την Επιτροπή. Επιπλέον, η προθεσμία του 2032 δεν φαίνεται να είναι καθοριστική.

1.5Ορισμένα από τα ενδιαφερόμενα μέρη, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών εταίρων, που εκπροσωπούν τόσο τους εργοδότες όσο και τους εργαζομένους, είναι επιφυλακτικά και μάλιστα αρνητικά όσον αφορά την επέκταση της εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών στα κτίρια και τις οδικές μεταφορές, επισημαίνοντας τον αναμενόμενο κοινωνικό και οικονομικό αντίκτυπο της αύξησης των τιμών θέρμανσης και καυσίμων στα οικονομικά ασθενέστερα νοικοκυριά, τις μεσαίες, μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις και τους χρήστες των μεταφορών. Πρέπει να αποτραπεί πάση θυσία ο κίνδυνος να μην μας ακολουθήσουν οι πολίτες στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής πολιτικής για το κλίμα και να ξεσπάσουν σε εκτεταμένες διαδηλώσεις, όπως οι διαμαρτυρίες των «κίτρινων γιλέκων». Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή θα πρέπει να υποβάλει τα σχέδιά της σε διεξοδική εξέταση.

1.6Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι η Επιτροπή δεν ανέλυσε τον αντίκτυπο της δέσμης προσαρμογής στον στόχο 55 % στα επιμέρους κράτη μέλη, ούτε σε διαφορετικούς τομείς. Είναι της γνώμης ότι θα έπρεπε να διενεργηθεί ειδική εκτίμηση επιπτώσεων της δημιουργίας του Κοινωνικού Ταμείου για το Κλίμα.

1.7Η ΕΟΚΕ επικροτεί την υποχρέωση των κρατών μελών να υποβάλουν ολοκληρωμένη δέσμη μέτρων και επενδύσεων ως κοινωνικό σχέδιο για το κλίμα μαζί με την επικαιροποιημένη έκδοση του εθνικού τους σχεδίου για την ενέργεια και το κλίμα σύμφωνα με τον κανονισμό για τη διακυβέρνηση. Η ΕΟΚΕ ζητεί τη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων, των εμπορικών επιμελητηρίων, της κοινωνίας των πολιτών, των οργανώσεων νεολαίας, καθώς και των τοπικών και περιφερειακών αρχών στην κατάρτιση των εθνικών κοινωνικών σχεδίων για το κλίμα από τα κράτη μέλη.

1.8Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της για το γεγονός ότι το κόστος ενός συστήματος εμπορίας εκπομπών για τα κτίρια και τις μεταφορές θα υπερέβαινε τα επιθυμητά οφέλη και θα μπορούσε να οδηγήσει σε ανεξέλεγκτες και, ως εκ τούτου, απειλητικές για την ύπαρξή τους αυξήσεις των τιμών. Συνεπώς, η ΕΟΚΕ επικρίνει γενικά τη σύνδεση του Κοινωνικού Ταμείου για το Κλίμα με τη θέσπιση συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών για τα κτίρια και τις μεταφορές και θα επικροτούσε ένα ειδικό κονδύλιο του προϋπολογισμού της ΕΕ αφιερωμένο στον κοινωνικό αντίκτυπο της πράσινης μετάβασης. Κατ’ αρχήν η δημιουργία ενός Κοινωνικού Ταμείου για το Κλίμα θα πρέπει μάλλον να προωθηθεί σε επίπεδο ΕΕ.

1.9Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι πρέπει να διασφαλιστεί η αποτελεσματική χρήση των πόρων του Ταμείου και να αποτραπεί η απάτη, η διαφθορά και οι συγκρούσεις συμφερόντων που συνδέονται με τα μέτρα που υποστηρίζονται από το Ταμείο.

1.10Όσον αφορά το κράτος δικαίου, εκφράζει την ικανοποίησή της για τα μέτρα που προτείνει η Επιτροπή για ένα αποτελεσματικό και αποδοτικό σύστημα εσωτερικού ελέγχου και για την αναγγελία ανάκτησης αχρεωστήτως καταβληθέντων ή μη ορθώς χρησιμοποιηθέντων ποσών. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ διερωτάται εάν η διαδικασία της ΕΕ για τη μείωση των κονδυλίων της ΕΕ όταν τα κράτη μέλη παραβιάζουν το κράτος δικαίου θα ισχύει και για την εκταμίευση των κεφαλαίων.

1.11Η ΕΟΚΕ ζητεί περισσότερες διευκρινίσεις σχετικά με τη χρηματοδότηση του Ταμείου. Η πρόταση προβλέπει ότι η χρηματοδότηση θα βασίζεται σε μια ασταθή αγορά του συστήματος εμπορίας εκπομπών της ΕΕ. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ δεν κατανοεί γιατί προτείνεται ένα σταθερό ποσό ύψους 72.2 δισ. ευρώ. Η αστάθεια των τιμών θα καθορίσει τον προϋπολογισμό του Ταμείου. Πράγμα που αναδεικνύει, μεταξύ άλλων, την ανάγκη για μια πιο σταθερή βάση χρηματοδότησης. Η ΕΟΚΕ προτείνει να εισαχθεί μερική οικονομική ευελιξία στο Ταμείο ανάλογα με την πραγματική εξέλιξη των τιμών των επιδομάτων (στο πλαίσιο της οποίας η κατανομή θα μπορούσε να αυξηθεί παράλληλα με την αύξηση της τιμής).

1.12Κατά την εξέταση της κατανομής του Ταμείου μεταξύ των κρατών μελών, η ΕΟΚΕ τονίζει ότι η τιμολόγηση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα ενδέχεται να έχει διαφορετικό αντίκτυπο στα επιμέρους κράτη μέλη και μπορεί επίσης να είναι αντιφατική με τα ήδη ισχύοντα εθνικά μέτρα, όπως επεσήμανε το ιρλανδικό κοινοβούλιο στην αιτιολογημένη γνώμη του σχετικά με την επικουρικότητα.

1.13Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την προσέγγιση με την οποία επιδιώκονται και προωθούνται η ισότητα των φύλων και οι ίσες ευκαιρίες για όλους, καθώς και η ενσωμάτωση αυτών των στόχων και θέματα σχετικά με την προσβασιμότητα των ατόμων με αναπηρία, κατά την ανάπτυξη και την εφαρμογή των εθνικών σχεδίων, ώστε να διασφαλίζεται ότι κανείς δεν θα μείνει στο περιθώριο. Η σχεδιαζόμενη τιμολόγηση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα επηρεάζει ιδιαίτερα τις γυναίκες, δεδομένου ότι αποτελούν το 85 % των μονογονεϊκών οικογενειών. Στις μονογονεϊκές οικογένειες, ο κίνδυνος παιδικής φτώχειας είναι ιδιαίτερα υψηλός.

1.14Η ΕΟΚΕ γνωρίζει πολύ καλά ότι το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα αποτελεί μεσοπρόθεσμη αντίδραση στο πρόβλημα της αντιστάθμισης του υψηλότερου κόστους της πράσινης μετάβασης στις ευάλωτες οντότητες. Ωστόσο, η τρέχουσα κατάσταση όσον αφορά την εξέλιξη των τιμών της ενέργειας απαιτεί άμεση λύση. Η ΕΟΚΕ επικροτεί την ανακοίνωση της Επιτροπής, η οποία παρέχει στα κράτη μέλη μια «εργαλειοθήκη» για την αντιμετώπιση των άμεσων επιπτώσεων της τρέχουσας αύξησης των τιμών χονδρικής πώλησης για το φυσικό αέριο και την ηλεκτρική ενέργεια και για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας σε μελλοντικούς κλυδωνισμούς των τιμών. Τα βραχυπρόθεσμα εθνικά μέτρα περιλαμβάνουν έκτακτη εισοδηματική στήριξη για τα νοικοκυριά, ενίσχυση για επιχειρήσεις και στοχευμένες φορολογικές περικοπές. Προκειμένου να ευθυγραμμιστεί η στήριξη με την εργαλειοθήκη, η ΕΟΚΕ προτείνει τη διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής του Κοινωνικού Ταμείου για το Κλίμα στις ευάλωτες μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Η αντίδραση αυτή είναι συμβατή με την αποστολή του Κοινωνικού Ταμείου για το Κλίμα και τηρεί τους σχετικούς κανόνες της ΕΕ.

1.15Η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να στηρίξουν την ανάπτυξη και την παροχή οικονομικά προσιτών υπηρεσιών κινητικότητας και μεταφορών μηδενικών και χαμηλών εκπομπών. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η παροχή δημόσιων υπηρεσιών μεταφοράς επιβατών, εντός των ορίων των νομικών δυνατοτήτων, αποτελεί τη ραχοκοκαλιά της βιώσιμης και οικονομικά προσιτής κινητικότητας.

2.Περίληψη του εγγράφου της Επιτροπής

2.1Με βάση τη στρατηγική για την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, στην ανακοίνωσή της του Σεπτεμβρίου 2020, η Επιτροπή ζήτησε «Ενίσχυση της κλιματικής φιλοδοξίας της Ευρώπης για το 2030» 1 , πρότεινε δε να καταστούν πιο φιλόδοξοι οι στόχοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το κλίμα και παρουσίασε ένα σχέδιο για την αύξηση του δεσμευτικού στόχου για τη μείωση των καθαρών εκπομπών σε τουλάχιστον 55 % έως το 2030. Στις 11 Δεκεμβρίου 2020, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε αυτόν τον στόχο, τονίζοντας τη σημασία να εξεταστούν οι πτυχές της δικαιοσύνης και της αλληλεγγύης και να μην μείνει κανείς στο περιθώριο, και στις 25 Μαΐου 2021 επιβεβαίωσε τα συμπεράσματα αυτά και ζήτησε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υποβάλει τη δέσμη νομοθετικών μέτρων μαζί με μια εις βάθος εξέταση των περιβαλλοντικών, οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων σε επίπεδο κρατών μελών.

2.2Προκειμένου να εφαρμοστεί το ευρωπαϊκό νομοθέτημα για το κλίμα και τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, της 14ης Ιουλίου 2021, η Επιτροπή πρότεινε τη δέσμη προσαρμογής στον στόχο 55 %, στην οποία εξετάζονται ορισμένα τμήματα της ισχύουσας νομοθεσίας για το κλίμα και την ενέργεια και προτείνονται νέες πρωτοβουλίες. Η δέσμη προσαρμογής στον στόχο 55 %, το μέσο NextGenerationEU και το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο για την περίοδο 2021-2027 θα συμβάλουν στην επίτευξη του διττού μετασχηματισμού –οικολογικού και ψηφιακού– για τον οποίο αγωνίζεται η Ευρώπη.

2.3Σύμφωνα με την Επιτροπή, ο πιο φιλόδοξος στόχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το κλίμα σημαίνει επίσης ότι πρέπει να αυξηθούν οι συνεισφορές όλων των τομέων. Ως εκ τούτου, στο πλαίσιο της αναθεώρησης της οδηγίας 2003/87/ΕΚ 2 («οδηγία ΣΕΔΕ»), πρότεινε την εμπορία των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου για τα κτίρια και τις οδικές μεταφορές. Προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι κοινωνικές και διανεμητικές επιπτώσεις της εμπορίας των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου για τους δύο νέους τομείς, τα κτίρια και τις οδικές μεταφορές, στους πλέον οικονομικά ευάλωτους, η Επιτροπή πρότεινε, στο πλαίσιο της δέσμης προσαρμογής στον στόχο 55 %, τον κανονισμό για τη θέσπιση ενός Κοινωνικού Ταμείου για το Κλίμα.

2.4Κατά την περίοδο 2025-2032, το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα έχει ως στόχο να μετριάσει τον αντίκτυπο της νέας τιμολόγησης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και να παράσχει χρηματοδότηση στα κράτη μέλη προκειμένου να στηρίξει τα μέτρα που λαμβάνουν για την αντιμετώπιση του κοινωνικού αντικτύπου της εν λόγω εμπορίας των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου στα οικονομικά ευάλωτα νοικοκυριά, τις πολύ μικρές επιχειρήσεις και τους χρήστες των μεταφορών.

2.5Η στήριξη πρέπει να παρέχεται κυρίως μέσω προσωρινής εισοδηματικής στήριξης, καθώς και με μέτρα και επενδύσεις για τη μείωση της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα μέσω της αύξησης της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων, της μεγαλύτερης απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές της θέρμανσης και ψύξης των κτιρίων, καθώς και με την ενσωμάτωση ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και τη βελτίωση της πρόσβασης σε κινητικότητα μηδενικών και χαμηλών εκπομπών και στα αντίστοιχα μέσα μεταφοράς. Τουλάχιστον το 50 % των χρηματοδοτικών πόρων που απαιτούνται για τα αιτούμενα μέτρα πρέπει να παρέχονται από τα ίδια τα κράτη μέλη.

2.6Τα εθνικά σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα (ΕΣΕΚ) καθορίζουν τον τρόπο με τον οποίο τα κράτη μέλη προτίθενται να αντιμετωπίσουν την ενεργειακή απόδοση, τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουν ήδη την ενεργειακή φτώχεια στο πλαίσιο της ισχύουσας νομοθεσίας. Η Επιτροπή παρακολουθεί και υποβάλλει εκθέσεις προόδου στο πλαίσιο της έκθεσης σχετικά με την κατάσταση της Ενεργειακής Ένωσης. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να προτείνουν μια ολοκληρωμένη δέσμη μέτρων και επενδύσεων που θα χρηματοδοτηθούν από το Ταμείο και να την υποβάλουν ως κοινωνικό σχέδιο για το κλίμα, μαζί με την επικαιροποιημένη έκδοση των εθνικών τους σχεδίων για την ενέργεια και το κλίμα σύμφωνα με τον κανονισμό για τη διακυβέρνηση.

2.7Τα κράτη μέλη θα πρέπει να αναφέρονται στην Επιτροπή, στις διετείς εκθέσεις τους προόδου σχετικά με την εφαρμογή των εθνικών σχεδίων για την ενέργεια και το κλίμα, σύμφωνα με τον κανονισμό για τη διακυβέρνηση, σχετικά με την πρόοδο στην εφαρμογή των μέτρων και των επενδύσεων στο πλαίσιο των κοινωνικών σχεδίων τους για το κλίμα.

2.8Η εφαρμογή του Ταμείου μέσω των κοινωνικών σχεδίων των κρατών μελών για το κλίμα συνάδει επίσης με τις πολιτικές και τα μέτρα που υποστηρίζονται από άλλα μέσα της ΕΕ για την προώθηση μιας κοινωνικά δίκαιης μετάβασης. Σε αυτά περιλαμβάνονται το σχέδιο δράσης για τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων 3 , στόχος του οποίου είναι ένας κοινωνικά συμβατός και δίκαιος οικολογικός μετασχηματισμός για όλους τους Ευρωπαίους, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+ (ΕΚΤ +), τα σχέδια δίκαιης μετάβασης βάσει του κανονισμού (ΕΕ) 2021/1056, οι μακροπρόθεσμες στρατηγικές των κρατών μελών για την ανακαίνιση των κτιρίων σύμφωνα με την οδηγία 2010/31/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου 4 και το Παρατηρητήριο Ενεργειακής Φτώχειας, το οποίο στηρίζει τις προσπάθειες των κρατών μελών για τη μείωση και την παρακολούθηση της ενεργειακής φτώχειας, καθώς και τα σχετικά μείγματα πολιτικής σύμφωνα με τη σύσταση της Επιτροπής σχετικά με την ενεργειακή φτώχεια 5 .

2.9Η πλειονότητα των εσόδων από τη νέα εμπορία των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου θα διατεθεί στους εθνικούς προϋπολογισμούς των κρατών μελών και, σύμφωνα με την ιδέα της Επιτροπής, θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί για σκοπούς σχετικούς με το κλίμα, όπως η αντιμετώπιση των κοινωνικών επιπτώσεων της νέας εμπορίας εκπομπών. Τα κράτη μέλη ενθαρρύνονται να χρησιμοποιούν τα έσοδα αυτά, καθώς και πρόσθετα κονδύλια από άλλα προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για μέτρα που στηρίζουν την κοινωνικά συμβατή απαλλαγή των τομέων από τις ανθρακούχες εκπομπές.

2.10Η συνολική χρηματοδότηση του Ταμείου για την περίοδο 2025-32 ανέρχεται σε 72,2 δισ. ευρώ σε τρέχουσες τιμές. Η Επιτροπή θα υποβάλει σύντομα πρόταση για μια στοχευμένη αναθεώρηση του κανονισμού του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου για την περίοδο 2021-2027, προκειμένου να συμπεριληφθούν πρόσθετες δαπάνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ύψους 23,7 δισ. ευρώ για την περίοδο 2025-2027. Τα κονδύλια αυτά θα πρέπει να διατεθούν πριν από το χρονοδιάγραμμα, προκειμένου να δρομολογηθεί και να συνοδευτεί η ομαλή εισαγωγή του νέου ΣΕΔΕ.

2.11Καταρχήν, λόγω της άμεσης σύνδεσής της με το νέο ΣΕΔΕ, η χρηματοδότηση του Ταμείου θα πρέπει να αντιστοιχεί στο 25 % των εσόδων που αναμένονται από την ένταξη των κτιρίων και των οδικών μεταφορών στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας ΣΕΔΕ.

2.12Η ετήσια κατανομή των αναλήψεων υποχρεώσεων των ταμείων θα πρέπει να ευθυγραμμίζεται με τους στόχους του Ταμείου. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την έγκαιρη κατανομή των κονδυλίων σύμφωνα με τον στόχο του Ταμείου να μετριαστεί ο αντίκτυπος του διευρυμένου πεδίου εφαρμογής της οδηγίας ΣΕΔΕ στα οικονομικά ασθενέστερα νοικοκυριά, τις πολύ μικρές επιχειρήσεις και τους χρήστες των μεταφορών. Προκειμένου να προβλεφθούν οι συνέπειες της παράτασης, είναι ήδη διαθέσιμη η στήριξη από το 2025.

2.13Η δήλωση του Πόρτο της 8ης Μαΐου 2021 επιβεβαίωσε τη δέσμευση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου να εργαστεί για μια κοινωνική Ευρώπη και την αποφασιστικότητά του να εντείνει περαιτέρω την εφαρμογή του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων σε ενωσιακό και εθνικό επίπεδο, με τον δέοντα σεβασμό των αντίστοιχων αρμοδιοτήτων και των αρχών της επικουρικότητας και της αναλογικότητας.

2.14Η υλοποίηση του Ταμείου θα πρέπει να συνάδει με την αρχή της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης, συμπεριλαμβανομένης της αποτελεσματικής πρόληψης και δίωξης της απάτης, όπως η φορολογική απάτη, η φοροδιαφυγή, η διαφθορά και οι συγκρούσεις συμφερόντων.

3.Γενικές παρατηρήσεις της ΕΟΚΕ

3.1Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) υποστηρίζει τα σημαντικά βήματα που έχουν γίνει για την επίτευξη των στόχων της κλιματικής ουδετερότητας και της ανθεκτικότητας στην κλιματική αλλαγή έως το 2050, οι οποίοι επιδιώκονται με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία. Αναγνωρίζει το γεγονός ότι η Επιτροπή γνωρίζει ότι η κλιματική κρίση και η ενεργειακή μετάβαση δεν είναι αμιγώς τεχνικές και διαρθρωτικές προκλήσεις, αλλά και κοινωνικές, οικονομικές και διανεμητικές. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τη δημιουργία ενός Κοινωνικού Ταμείου για το Κλίμα, όπως προτείνεται στον παρόντα κανονισμό, προκειμένου να μετριαστούν οι αρνητικές κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις της νέας τιμολόγησης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και να παρασχεθούν κεφάλαια στα κράτη μέλη για τη στήριξη των μέτρων που λαμβάνουν για την αντιμετώπιση του κοινωνικού αντικτύπου της εν λόγω εμπορίας εκπομπών στα οικονομικά ασθενέστερα νοικοκυριά, τις πολύ μικρές επιχειρήσεις και τους χρήστες των μεταφορών. Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει επίσης ότι, με τον παρόντα κανονισμό, η Επιτροπή αποδεικνύει με αξιόπιστο τρόπο τη βούλησή της να καταπολεμήσει τη φτώχεια στον τομέα της ενέργειας και της κινητικότητας.

3.2Ωστόσο, η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα δεν θα παράσχει επαρκή χρηματοδοτική στήριξη για την υπεύθυνη αντιμετώπιση των κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεων της τιμολόγησης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Η τεράστια πρόκληση του σχεδιασμού ενός αποτελεσματικού και δίκαιου μηχανισμού αντιστάθμισης σε έναν ετερογενή οικονομικό χώρο που περιλαμβάνει 27 κράτη μέλη απαιτεί συνοδευτικά μέτρα μεγάλης εμβέλειας και πόρους σε ενωσιακό και εθνικό επίπεδο. Η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να αξιοποιήσουν τις συνέργειες του Κοινωνικού Ταμείου για το Κλίμα με άλλους διαθέσιμους χρηματοδοτικούς πόρους και να το χρησιμοποιήσουν με τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο. Ταυτόχρονα, η θέσπιση ενός Κοινωνικού Ταμείου για το Κλίμα πρέπει να εξεταστεί στο πλαίσιο της συνολικής δέσμης προσαρμογής στον στόχο 55 %.

3.3Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι τα προβλεπόμενα μέτρα για το κλίμα και οι επιπτώσεις τους ενδέχεται να επιδεινώσουν περαιτέρω τις ήδη υφιστάμενες ανισότητες. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή, το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο να θέσουν την αρχή της δίκαιης μετάβασης στο επίκεντρο των μέτρων μετριασμού της κλιματικής αλλαγής.

3.4Τα μέτρα και οι βαθμίδες μετασχηματισμού που προβλέπονται από τη δέσμη προσαρμογής στον στόχο του 55 % θα οδηγήσουν σε μαζικές αλλαγές και δεν πρέπει να παραβλέπουν την κοινωνική και οικονομική κατάσταση των επιμέρους κρατών μελών. Διαφορετικά, θα διακυβευόταν η κοινωνική αποδοχή των μέτρων αυτών. Σε επίπεδο κρατών μελών, τα συνοδευτικά μέτρα της δέσμης πρέπει ήδη να συζητηθούν και να εφαρμοστούν τώρα. Για να επιτευχθεί ένας δίκαιος οικολογικός μετασχηματισμός, πρέπει να δοθεί έμφαση σε μια δίκαιη μετάβαση για όλους.

3.5Ο όγκος του Ταμείου θα ανέλθει σε 72,2 δισ. ευρώ μεταξύ του 2025 και του 2032, χρησιμοποιώντας το 25 % των εσόδων του ΣΕΔΕ από τους τομείς των μεταφορών και των κτιρίων. Σε σύγκριση με τις προκλήσεις που θέτει μια τέτοια επέκταση του ΣΕΔΕ, το ποσό αυτό είναι πολύ μικρό. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι στόχος της υψηλότερης τιμολόγησης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα δεν είναι σε καμία περίπτωση η αύξηση των εσόδων, αλλά η καθοδήγηση της συμπεριφοράς της αγοράς προς τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών. Επομένως, είναι ισχυρό το επιχείρημα για την παροχή πρόσθετων χρηματοδοτικών πόρων από την πλευρά της Επιτροπής και των κρατών μελών. Επιπλέον, η προθεσμία του 2032 δεν φαίνεται να είναι καθοριστική.

3.6Ορισμένα ενδιαφερόμενα μέρη, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών εταίρων, που εκπροσωπούν τόσο τους εργοδότες όσο και τους εργαζομένους, είναι επιφυλακτικά και μάλιστα αρνητικά όσον αφορά την επέκταση της εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών στα κτίρια και τις οδικές μεταφορές, επισημαίνοντας τις αναμενόμενες κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις της αύξησης των τιμών θέρμανσης και καυσίμων στα οικονομικά ασθενέστερα νοικοκυριά, τις μεσαίες, μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις και τους χρήστες των μεταφορών. Πρέπει να αποτραπεί πάση θυσία ο κίνδυνος να μην μας ακολουθήσουν οι πολίτες στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής πολιτικής για το κλίμα και να ξεσπάσουν σε εκτεταμένες διαδηλώσεις, όπως οι διαμαρτυρίες των «κίτρινων γιλέκων». Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή θα πρέπει να υποβάλει τα σχέδιά της σε διεξοδική εξέταση.

3.7Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι η Επιτροπή δεν ανέλυσε τον αντίκτυπο της δέσμης προσαρμογής στον στόχο 55 % στα επιμέρους κράτη μέλη, ούτε σε διαφορετικούς τομείς. Είναι της γνώμης ότι θα έπρεπε να διενεργηθεί ειδική εκτίμηση επιπτώσεων της δημιουργίας του Κοινωνικού Ταμείου για το Κλίμα.

3.8Τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος αντιμετωπίζουν ήδη διαφορετικές δυσκολίες στο σημερινό σύστημα, για το οποίο, εκτός από τη βραχυπρόθεσμη στήριξη, απαιτούνται μακροπρόθεσμες και, ως εκ τούτου, βιώσιμες λύσεις. Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, η ΕΕ χρειάζεται ισχυρή χρηματοδότηση σε επίπεδο ΕΕ, η οποία θα μετριάσει τον κοινωνικοοικονομικό αντίκτυπο των μέτρων για το κλίμα και θα διασφαλίσει μια δίκαιη μετάβαση. Ως εκ τούτου, η σύσταση ενός ταμείου κοινωνικής προστασίας για το κλίμα σε επίπεδο ΕΕ είναι επίσης θεμελιωδώς αναγκαία κατά την άποψη της ΕΟΚΕ και δεν θα πρέπει να συνδέεται με τη θέσπιση συστήματος εμπορίας των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου στους τομείς των κτιρίων και των μεταφορών. Ειδικότερα, βάσει μελέτης του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος για το Κλίμα 6 , σύμφωνα με την οποία «ένα διευρυμένο ΣΕΔΕ από μόνο του δεν θα επέφερε τις σημαντικές μειώσεις εκπομπών που απαιτούνται στις οδικές μεταφορές και τα κτίρια».

3.9Μολονότι η ΕΟΚΕ επικροτεί καταρχήν τη σύσταση του προτεινόμενου Κοινωνικού Ταμείου για το Κλίμα, επισημαίνει ότι η χρηματοδότησή του εξαρτάται από τη θέσπιση συστήματος εμπορίας των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου για τα κτίρια και τις μεταφορές (άρθρο 26). Η στέγαση και η κινητικότητα αποτελούν βασικές ανάγκες και, ως εκ τούτου, η παροχή τους αποτελεί μέρος των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της για το γεγονός ότι το κόστος ενός συστήματος εμπορίας εκπομπών για τα κτίρια και τις μεταφορές θα υπερέβαινε τα επιθυμητά οφέλη και θα μπορούσε να οδηγήσει σε ανεξέλεγκτες και, ως εκ τούτου, απειλητικές για την ύπαρξή τους αυξήσεις των τιμών. Συνεπώς, η ΕΟΚΕ επικρίνει γενικά τη σύνδεση του Κοινωνικού Ταμείου για το Κλίμα με τη θέσπιση συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών για τα κτίρια και τις μεταφορές και θα επικροτούσε ένα ειδικό κονδύλιο του προϋπολογισμού της ΕΕ αφιερωμένο στον κοινωνικό αντίκτυπο της πράσινης μετάβασης. Κατ’ αρχήν η δημιουργία ενός Κοινωνικού Ταμείου για το Κλίμα θα πρέπει μάλλον να προωθηθεί σε επίπεδο ΕΕ.

3.10Το Ταμείο προβλέπει, αφενός, πληρωμές κοινωνικών αποζημιώσεων και, αφετέρου, κίνητρα για ηλεκτρικά οχήματα καθώς και επενδύσεις στην υποδομή φόρτισης και την απαλλαγή των κτιρίων από τις ανθρακούχες εκπομπές. Ωστόσο, οι ανάγκες των νοικοκυριών χαμηλού εισοδήματος θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και τα μέτρα που συνδέονται με τον εξηλεκτρισμό της κινητικότητας θα πρέπει να είναι σφαιρικά και μελλοντοστραφή, επιτρέποντας στα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος τη χρήση της ηλεκτροαστικής κινητικότητας ή νέων επιχειρηματικών μοντέλων, όπως ο διαμοιρασμός αυτοκινήτων. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η προώθηση της κινητικότητας μηδενικών και χαμηλών εκπομπών δεν θα πρέπει να επικεντρώνεται μόνο στην ηλεκτροκίνηση, αλλά ότι, κατά περίπτωση, θα πρέπει να προωθηθούν και άλλα εναλλακτικά καύσιμα χαμηλού κόστους, όπως τα βιοκαύσιμα. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει επίσης την ανάγκη προώθησης λύσεων χαμηλών εκπομπών όταν, για οικονομικούς ή τεχνικούς λόγους, δεν είναι δυνατές εναλλακτικές λύσεις μηδενικών εκπομπών. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος θα πρέπει κατά προτεραιότητα να αντικαταστήσουν τα παλαιά, ρυπογόνα αυτοκίνητά τους με πιο αποδοτικά ως προς το καύσιμο οχήματα, γεγονός που απαιτεί διεξοδική εκ νέου ρύθμιση της ευρωπαϊκής αγοράς μεταχειρισμένων αυτοκινήτων. Είναι σημαντικό αυτές οι πτυχές μιας δίκαιης μετάβασης να λαμβάνονται υπόψη από τα κράτη μέλη κατά την κατάρτιση των κοινωνικών σχεδίων τους για το κλίμα και από την Επιτροπή κατά την αξιολόγησή τους.

3.11Κατά την εξέταση της κατανομής του Ταμείου μεταξύ των κρατών μελών, η Επιτροπή αναζήτησε έναν τύπο που να λαμβάνει υπόψη το μέγεθος του πληθυσμού (συμπεριλαμβανομένου του ποσοστού των αγροτικών περιοχών), το κατά κεφαλήν ακαθάριστο εθνικό εισόδημα, το ποσοστό των ευάλωτων νοικοκυριών και τις εκπομπές των νοικοκυριών από την καύση καυσίμων. Η ΕΟΚΕ εκφράζει τον φόβο ότι αυτό δεν θα είναι επαρκές για να ληφθούν υπόψη οι ανισότητες εντός και μεταξύ των χωρών. Ένα σχετικά φτωχό κράτος μέλος με χαμηλότερη ανισότητα εντός μιας χώρας θα μπορούσε τελικά να ωφεληθεί λιγότερο από ένα πλούσιο κράτος μέλος με υψηλή ανισότητα.

3.12Τα κράτη μέλη πρέπει να υποβάλουν, μαζί με τα εθνικά τους σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα, κοινωνικά σχέδια για το κλίμα έως το 2024, προσδιορίζοντας τις ευάλωτες ομάδες και τα μέτρα. Στο πλαίσιο αυτό, οι σημαντικές διαφορές όσον αφορά τις δεσμεύσεις και τις θεσμικές ικανότητες θέτουν το ερώτημα κατά πόσον αυτό θα λειτουργήσει. Οι μεγάλες διαφορές στον τρόπο με τον οποίο τα κράτη μέλη αντιμετώπισαν τη δίκαιη μετάβαση στα διάφορα εθνικά σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα μπορούν να δώσουν μια εικόνα για το τι πρέπει να αναμένεται. Η ΕΟΚΕ ζητεί τη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων, των εμπορικών επιμελητηρίων, της κοινωνίας των πολιτών, των οργανώσεων νεολαίας, καθώς και των τοπικών και περιφερειακών αρχών στην κατάρτιση των εθνικών κοινωνικών σχεδίων για το κλίμα από τα κράτη μέλη.

3.13Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι με τον παρόντα κανονισμό, όπως και σε ορισμένα άλλα έγγραφα, όπως η ανακοίνωση και η σύσταση για την ενεργειακή φτώχεια (C2020, 9600 final) ή το κύμα ανακαινίσεων που δημοσιεύτηκε τον χειμώνα (COM (2020) 662 final, SWD (2020) 550 final), η Επιτροπή δίνει και πάλι μεγάλη έμφαση στην καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας. Απαιτούνται ωστόσο περαιτέρω προσπάθειες.

3.14Το Παρατηρητήριο Ενεργειακής Φτώχειας εκτιμά ότι συνολικά πάνω από 50 εκατομμύρια νοικοκυριά στην Ευρωπαϊκή Ένωση πλήττονται από ενεργειακή φτώχεια. Με βάση τα πορίσματα του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου Ενεργειακής Φτώχειας και του πρόσφατα αναπτυχθέντος ευρωπαϊκού δείκτη ενεργειακής φτώχειας, θα πρέπει να εκπονηθεί ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για την εξάλειψη της ενεργειακής φτώχειας σε συνεργασία με τα ενδιαφερόμενα μέρη, συμπεριλαμβανομένων των οργανώσεων καταναλωτών και των ΜΚΟ που εργάζονται για την καταπολέμηση της φτώχειας, όπως το Ευρωπαϊκό Δίκτυο κατά της Φτώχειας, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η δημόσια δράση στοχεύει ολοένα και περισσότερο στα βαθύτερα αίτια της ενεργειακής φτώχειας.

3.15Ως εκ τούτου, απαιτούνται συγκεκριμένα μέτρα κατά της ενεργειακής φτώχειας τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Σε αυτές περιλαμβάνονται η καλύτερη πρόσβαση σε επιδοτήσεις για θερμικές ανακαινίσεις ή η αντικατάσταση των συστημάτων θέρμανσης για νοικοκυριά που βρίσκονται σε ενεργειακή φτώχεια, δεσμευτικά βασικά μοντέλα εφοδιασμού και γενικές διατάξεις προστασίας για τους καταναλωτές στον τομέα της ενέργειας.

3.16Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στην αρχή 20 του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, σύμφωνα με την οποία: «Κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα πρόσβασης σε βασικές υπηρεσίες καλής ποιότητας, στις οποίες περιλαμβάνονται η ύδρευση, η αποχέτευση, η ενέργεια, οι μεταφορές, οι χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες και οι ψηφιακές επικοινωνίες. Παρέχεται η δυνατότητα υποστήριξης για την πρόσβαση στις εν λόγω υπηρεσίες σε όσους την έχουν ανάγκη.»

3.17Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι πρέπει να διασφαλιστεί η αποτελεσματική χρήση των πόρων του Ταμείου και να αποτραπεί η απάτη, η διαφθορά και οι συγκρούσεις συμφερόντων που συνδέονται με τα μέτρα που υποστηρίζονται από το Ταμείο. Όσον αφορά το κράτος δικαίου, εκφράζει την ικανοποίησή της για τα μέτρα που προτείνει η Επιτροπή για ένα αποτελεσματικό και αποδοτικό σύστημα εσωτερικού ελέγχου και για την αναγγελία ανάκτησης αχρεωστήτως καταβληθέντων ή μη ορθώς χρησιμοποιηθέντων ποσών.

3.18Η ΕΟΚΕ συνιστά το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα να αποτελέσει συστημικό μέσο, ολοκληρωμένο με τα άλλα μέσα για την αντιστάθμιση του αυξανόμενου κόστους της πράσινης μετάβασης στην ΕΕ και τα κράτη μέλη, το οποίο να συμβάλλει σημαντικά στην επίτευξη των στόχων βιωσιμότητας.

3.19Η ΕΟΚΕ ζητεί περισσότερες διευκρινίσεις σχετικά με τη χρηματοδότηση του Ταμείου. Η πρόταση προβλέπει ότι η χρηματοδότηση θα βασίζεται σε μια ασταθή αγορά του συστήματος εμπορίας εκπομπών της ΕΕ. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ δεν κατανοεί γιατί προτείνεται ένα σταθερό ποσό ύψους 72.2 δισ. ευρώ. Η αστάθεια των τιμών θα καθορίσει τον προϋπολογισμό του Ταμείου. Πράγμα που αναδεικνύει, μεταξύ άλλων, την ανάγκη για μια πιο σταθερή βάση χρηματοδότησης. Η ΕΟΚΕ προτείνει να εισαχθεί μερική οικονομική ευελιξία στο Ταμείο ανάλογα με την πραγματική εξέλιξη των τιμών των επιδομάτων (στο πλαίσιο της οποίας η κατανομή θα μπορούσε να αυξηθεί παράλληλα με την αύξηση της τιμής).

3.20Η μαζική αύξηση των τιμών χονδρικής πώλησης για το φυσικό αέριο και την ηλεκτρική ενέργεια οδηγεί σε τεράστια οικονομική επιβάρυνση για τους καταναλωτές. Η ΕΟΚΕ γνωρίζει πολύ καλά ότι το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα αποτελεί μεσοπρόθεσμη αντίδραση στο πρόβλημα της αντιστάθμισης του υψηλότερου κόστους της πράσινης μετάβασης στις ευάλωτες οντότητες. Ωστόσο, η τρέχουσα κατάσταση όσον αφορά την εξέλιξη των τιμών της ενέργειας απαιτεί άμεση λύση. Η ΕΟΚΕ επικροτεί την ανακοίνωση της Επιτροπής, η οποία παρέχει στα κράτη μέλη μια «εργαλειοθήκη» για την αντιμετώπιση των άμεσων επιπτώσεων της τρέχουσας αύξησης των τιμών χονδρικής πώλησης για το φυσικό αέριο και την ηλεκτρική ενέργεια και για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας σε μελλοντικούς κλυδωνισμούς των τιμών. Τα βραχυπρόθεσμα εθνικά μέτρα περιλαμβάνουν έκτακτη εισοδηματική στήριξη για τα νοικοκυριά, ενίσχυση για επιχειρήσεις και στοχευμένες φορολογικές περικοπές. Προκειμένου να ευθυγραμμιστεί η στήριξη με την εργαλειοθήκη, η ΕΟΚΕ προτείνει τη διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής του Κοινωνικού Ταμείου για το Κλίμα στις ευάλωτες μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την Επιτροπή στα σχέδιά της να στηρίξει τις επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και στην ενεργειακή απόδοση, να εξετάσει πιθανά μέτρα στον τομέα της αποθήκευσης ενέργειας και της προμήθειας αποθεμάτων φυσικού αερίου και να αξιολογήσει τον τρέχοντα σχεδιασμό της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας.

4.Ειδικές παρατηρήσεις

4.1Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την προσέγγιση με την οποία επιδιώκονται και προωθούνται η ισότητα των φύλων και οι ίσες ευκαιρίες για όλους, καθώς και η ενσωμάτωση αυτών των στόχων και θέματα σχετικά με την προσβασιμότητα των ατόμων με αναπηρία, κατά την ανάπτυξη και την εφαρμογή των εθνικών σχεδίων, ώστε να διασφαλίζεται ότι κανείς δεν θα μείνει στο περιθώριο. Εξάλλου, η σχεδιαζόμενη τιμολόγηση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα επηρεάζει ιδιαίτερα τις γυναίκες, δεδομένου ότι αποτελούν το 85 % των μονογονεϊκών οικογενειών. Στις μονογονεϊκές οικογένειες, ο κίνδυνος παιδικής φτώχειας είναι ιδιαίτερα υψηλός. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την έκκλησή της προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να δρομολογήσει το συντομότερο δυνατόν την αναθεώρηση της απόφασης σχετικά με τις υπηρεσίες γενικού οικονομικού συμφέροντος (ΥΓΟΣ) σε σχέση με την ομάδα-στόχο της κοινωνικής στέγασης και να καταστήσει σαφές ότι η στεγαστική πολιτική δεν πρέπει να περιορίζεται στον αποκλειστικό στόχο της παροχής βοήθειας σε άτομα κοντά στο όριο της φτώχειας, αλλά πρέπει να παρέχει επαρκή, προσιτή και μακροπρόθεσμη στέγαση σε όλους τους πολίτες που πλήττονται από την ευρωπαϊκή στεγαστική κρίση, ιδίως στους άστεγους, τα νεαρά ζευγάρια, τις μονογονεϊκές οικογένειες ή τις οικογένειες με πολλά παιδιά, τους εργαζόμενους και τη μεσαία τάξη γενικά 7 .

4.2Η αύξηση των τιμών των ορυκτών καυσίμων μπορεί να επηρεάσει δυσανάλογα τα οικονομικά ασθενέστερα νοικοκυριά, τις πολύ μικρές επιχειρήσεις και τους χρήστες των μεταφορών που δαπανούν μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματός τους για ενέργεια και μεταφορές, οι οποίοι σε ορισμένες περιφέρειες δεν διαθέτουν εναλλακτικές οικονομικά προσιτές δυνατότητες κινητικότητας και μεταφοράς και οι οποίοι ενδέχεται να μην διαθέτουν τη χρηματοδοτική ικανότητα να επενδύσουν στη μείωση της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η πρόταση της Επιτροπής επικεντρώνεται στις ανάγκες των ευάλωτων νοικοκυριών, των ευάλωτων πολύ μικρών επιχειρήσεων και των ευάλωτων χρηστών των μεταφορών, συμπεριλαμβανομένης της δωρεάν πρόσβασης στις δημόσιες μεταφορές ή των προσαρμοσμένων τιμολογίων, της προώθησης της βιώσιμης κινητικότητας κατά παραγγελία και των κοινών υπηρεσιών κινητικότητας. Τα κράτη μέλη καλούνται να στηρίξουν την ανάπτυξη και την παροχή οικονομικά προσιτών υπηρεσιών κινητικότητας και μεταφορών μηδενικών και χαμηλών εκπομπών. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η παροχή δημόσιων υπηρεσιών μεταφοράς επιβατών, εντός των ορίων των νομικών δυνατοτήτων, αποτελεί τη ραχοκοκαλιά της βιώσιμης και οικονομικά προσιτής κινητικότητας. Υπό την έννοια αυτή, απαιτείται αυξημένη αντιστάθμιση για υποχρεώσεις παροχής δημόσιας υπηρεσίας που ανταποκρίνονται καλύτερα στις οικολογικές και κοινωνικές απαιτήσεις, και αυτό με τη σειρά του απαιτεί από τις εθνικές κυβερνήσεις, τις περιφέρειες και τους δήμους να παράσχουν χρηματοδοτική στήριξη και να δημιουργήσουν χρηματοδοτικά μέσα.

4.3Στη δέσμη προσαρμογής στον στόχο 55 %, η Επιτροπή προβλέπει, μεταξύ άλλων, τη συμπερίληψη των οδικών μεταφορών στην εμπορία των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου της ΕΕ, πράγμα που σημαίνει ότι μεσοπρόθεσμα το κόστος των συμβατικών μηχανοκίνητων ιδιωτικών μεταφορών θα αυξηθεί, υπό την προϋπόθεση ότι τροφοδοτούνται από ορυκτά καύσιμα. Η Επιτροπή γνωρίζει ότι αυτό θα οδηγήσει σε μειονεκτήματα για ορισμένες ομάδες του πληθυσμού. Στο πλαίσιο αυτό, εξετάζει το ζήτημα της φτώχειας της κινητικότητας, επισημαίνει την ανάγκη αποζημίωσης στο πλαίσιο του ταμείου για την αλλαγή του κλίματος 8  και διατυπώνει αρχικές προτάσεις σχετικά με τον τρόπο σχεδιασμού του. Ωστόσο, η Επιτροπή δεν παρέχει εκτίμηση του αριθμού των ατόμων που θα μπορούσαν να επηρεαστούν από αυτό σε ολόκληρη την ΕΕ, ούτε παρέχει ορισμό ή σύνολο δεικτών για τον προσδιορισμό της φτώχειας στην κινητικότητα.

4.4Σε μελέτη σχετικά με την κινητικότητα και την επανένταξη στην απασχόληση στις αγροτικές περιοχές (Mobility4Job 9 ) διαπιστώθηκε ότι μόνο το 50 % των ανέργων διέθεταν αυτοκίνητο ανά πάσα στιγμή, ενώ ο μέσος όρος του πληθυσμού ήταν 80 %. Όπως και στο σχέδιο δαπανών, φαίνεται ότι τα νοικοκυριά αντιδρούν στη μείωση του εισοδήματος, μεταξύ άλλων, μειώνοντας το κόστος που σχετίζεται με τα ιδιωτικά οχήματα. Αυτό σημαίνει ότι οι περιορισμοί της κινητικότητας γίνονται εμφανείς μόνο σε μεταγενέστερο χρονικό σημείο, για παράδειγμα κατά την αναζήτηση εργασίας, όταν δεν υπάρχουν σχετικές εναλλακτικές δυνατότητες κινητικότητας και δεν είναι δυνατή η πρόσβαση σε πιθανούς τόπους εργασίας. Ως εκ τούτου, το καθαρά ποσοστιαίο μερίδιο του κόστους κινητικότητας στο εισόδημα δεν αποτελεί επαρκή δείκτη για το κατά πόσον και σε ποιο βαθμό υπάρχει περιορισμός στις επιλογές κινητικότητας. Η φτώχεια στην κινητικότητα είναι συνέπεια του συνδυασμού διαφόρων μεταβλητών: κατά πρώτο και κύριο λόγο το εισόδημα και ο εξαναγκασμός στην κατοχή αυτοκινήτου, εάν δεν υπάρχουν εναλλακτικές επιλογές κινητικότητας.

Βρυξέλλες, 9 Δεκεμβρίου 2021

Christa SCHWENG

Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

_____________

(1)      COM(2020) 562 final.

(2)      Οδηγία 2003/87/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 13ης Οκτωβρίου 2003, σχετικά με τη θέσπιση συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου εντός της Κοινότητας ( ΕΕ L 275 της 25.10.2003, σ. 32 ).

(3)      Εγκεκριμένο από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 24ης και 25ης Ιουνίου 2021.

(4)      Οδηγία 2010/31/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 19ης Μαΐου 2010, για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων ( ΕΕ L 153 της 18.6.2010, σ. 13 ).

(5)      Σύσταση (ΕΕ) 2020/1563 της Επιτροπής, της 14ης Οκτωβρίου 2020, σχετικά με την ενεργειακή φτώχεια ( ΕΕ L 357 της 27.10.2020, σ. 35 ).

(6)      Ευρωπαϊκό Ίδρυμα για το Κλίμα – Απαλλαγή των ευρωπαϊκών καυσίμων κίνησης και θέρμανσης από τις ανθρακούχες εκπομπές– Είναι το ΣΕΔΕ της ΕΕ το σωστό εργαλείο; https://europeanclimate.org/wp-content/uploads/2020/06/01-07-2020-decarbonising-european-transport-and-heating-fuels-full-report.pdf .

(7)      ΤΕΝ/707 - γνωμοδότηση με θέμα Οικουμενική πρόσβαση σε μακροπρόθεσμα αξιοπρεπή, βιώσιμη και οικονομικά προσιτή στέγαση. ( EE C 429 της 11.12.2020, σ. 93 )

(8)      COM(2021) 568.

(9)       Unterwegs zwischen Erwerbs- und Familienarbeit (54) - Portal der Arbeiterkammern und des ÖGB Verlags    (Στο δρόμο μεταξύ της μισθωτής απασχόλησης και της οικογενειακής εργασίας (54) – Πύλη των Επιμελητηρίων Εργασίας και του Εκδοτικού Οίκου ÖGB).