ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ

ΓΙΑ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ (χωρίς εκτίμηση επιπτώσεων)

Στόχος του παρόντος εγγράφου είναι να ενημερώσει το κοινό και τα ενδιαφερόμενα μέρη σχετικά με το έργο της Επιτροπής, ώστε να μπορούν να υποβάλουν παρατηρήσεις και να συμμετάσχουν αποτελεσματικά στις δραστηριότητες διαβούλευσης.

Ζητούμε από τις ομάδες αυτές να εκφράσουν τις απόψεις τους σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεται η Επιτροπή το πρόβλημα και τις πιθανές λύσεις του, καθώς και να μας παράσχουν σχετικές πληροφορίες που τυχόν διαθέτουν.

Τίτλος της πρωτοβουλίας

Διευκόλυνση συνοριακών λύσεων (τροποποιημένη πρόταση)

Επικεφαλής ΓΔ — Αρμόδια μονάδα

REGIO D2

Πιθανό είδος πρωτοβουλίας

Τροποποιημένη πρόταση για κανονισμό

Ενδεικτικό χρονοδιάγραμμα

Τέταρτο τρίμηνο του 2023

Συμπληρωματικές πληροφορίες

-

Το παρόν έγγραφο δημοσιεύεται αποκλειστικά για ενημερωτικούς σκοπούς. Δεν προδικάζει την τελική απόφαση της Επιτροπής για τη δρομολόγηση ή μη της ανωτέρω πρωτοβουλίας ούτε το οριστικό της περιεχόμενο. Όλα τα στοιχεία της πρωτοβουλίας που περιγράφονται στο παρόν έγγραφο, συμπεριλαμβανομένου του χρονοδιαγράμματός της, ενδέχεται να αλλάξουν.

Α. Πολιτικό πλαίσιο, ορισμός του προβλήματος και έλεγχος επικουρικότητας

Πολιτικό πλαίσιο

·Τα προγράμματα Interreg εφαρμόζονται πέραν των εθνικών συνόρων. Παρέχουν οικονομική στήριξη σε νέα έργα, ωστόσο συχνά παρεμποδίζονται από διοικητικά και νομικά εμπόδια λόγω των διαφορετικών νομικών και διοικητικών καθεστώτων που ισχύουν στις διαφορετικές πλευρές των συνόρων. Ως εκ τούτου, ορισμένα έργα δεν μπορούν να υλοποιηθούν, κάτι που έχει αρνητικές επιπτώσεις για την ευημερία του πληθυσμού που ζει σε παραμεθόριες περιοχές και για τη λειτουργία της ενιαίας αγοράς. Ως εκ τούτου, απαιτείται ένα νομικό μέσο της ΕΕ για την άρση αυτών των εμποδίων. 

·Στις 14 Σεπτεμβρίου 2023 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε ψήφισμα [2022/2194 (INL)] με το οποίο καλεί την Επιτροπή να εγκρίνει πρόταση κανονισμού για τη θέσπιση ενός μέσου για την αντιμετώπιση των νομικών και διοικητικών εμποδίων στις παραμεθόριες περιοχές. 

·Η παρούσα πρωτοβουλία θα τροποποιήσει την πρόταση του 2018, λαμβάνοντας υπόψη τις ανησυχίες που εξέφρασε το Συμβούλιο, ενώ παράλληλα θα δώσει συνέχεια στη νομοθετική πρωτοβουλία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. 

Πρόβλημα που επιδιώκει να αντιμετωπίσει η πρωτοβουλία

·Παρά την ενιαία αγορά, στις παραμεθόριες περιοχές (που αντιπροσωπεύουν περίπου το ένα τρίτο του πληθυσμού και του ΑΕΠ της ΕΕ) οι καθημερινές δραστηριότητες των ατόμων και των οργανώσεων παρεμποδίζονται από νομικά και διοικητικά εμπόδια. Η υλοποίηση δράσεων και δραστηριότητων που είναι συχνά ζωτικής σημασίας για την ευημερία και την ποιότητα ζωής είναι πιο δύσκολη, ή ακόμη και αδύνατη, στις παραμεθόριες περιοχές σε σύγκριση με τις μη παραμεθόριες περιοχές. Οι δραστηριότητες που επηρεάζονται περιλαμβάνουν την ανάληψη εργασίας σε εργοδότη κοντά στον τόπο κατοικίας αλλά πέραν των συνόρων, την αγορά ή την πώληση αγαθών και την πρόσβαση στην εκπαίδευση ή σε άλλες δημόσιες υπηρεσίες.

·Εμπόδια που σχετίζονται με τα σύνορα προκύπτουν συνήθως όταν οι κανόνες και/ή οι διοικητικές διαδικασίες στη μία πλευρά των συνόρων δεν είναι συμβατές με εκείνες στην άλλη πλευρά των συνόρων. Δεν πρόκειται για περιπτώσεις παράβασης, αλλά απλώς για έλλειψη συμβατότητας μεταξύ των διαφόρων νομικών πλαισίων. Για παράδειγμα, εάν οι σειρήνες των ασθενοφόρων σε μια χώρα είναι κίτρινες και σε μια άλλη μπλε, τότε μπορεί να είναι παράνομο ένα ασθενοφόρο να μεταφέρει ένα θύμα τροχαίου ατυχήματος στο πλησιέστερο νοσοκομείο όταν αυτό βρίσκεται στην άλλη χώρα.

·Τα εμπόδια αυτά έχουν επίσης οικονομικό αντίκτυπο λόγω της απώλειας ΑΕΠ και δυναμικού απασχόλησης στις παραμεθόριες περιοχές. Η άρση του 20 % των υφιστάμενων εμποδίων θα μπορούσε να οδηγήσει σε αύξηση του ΑΕΠ κατά 2 % στις εν λόγω περιφέρειες. 

·Ένα άλλο πρόβλημα είναι οι διακρίσεις, καθώς τα άτομα στις παραμεθόριες περιοχές έχουν μικρότερη πρόσβαση σε δημόσιες υπηρεσίες, αντιμετωπίζουν δυσκολίες όσον αφορά την αλληλεπίδραση με τους γείτονές τους ή επιβαρύνονται με υψηλότερο κόστος στην καθημερινή τους ζωή (π.χ. πρέπει να συμμορφώνονται με δύο σύνολα τεχνικών προτύπων, ένα για κάθε πλευρά των συνόρων). 

·Τα εμπόδια αυτά απαντώνται συχνά σε τοπικό ή περιφερειακό επίπεδο, αλλά η νομική αρμοδιότητα για την επίλυσή τους ανήκει στο εθνικό επίπεδο. Ως εκ τούτου, οι πολίτες, οι οργανώσεις και οι διοικήσεις δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν αυτά τα εμπόδια με σαφήνεια.

·Ένας νέος κανονισμός που δημιουργεί νομική σαφήνεια με τη θέσπιση τυποποιημένης διαδικασίας για την επίλυση εμποδίων θα διασφαλίσει ότι οι πολίτες της ΕΕ που ζουν σε παραμεθόριες περιοχές λαμβάνουν (θετική ή αρνητική) απάντηση από το κράτος μέλος τους. Ταυτόχρονα, τα κράτη μέλη θα πρέπει πάντα να έχουν το προνόμιο να αποφασίζουν εάν θα αντιμετωπίσουν ή όχι ένα εμπόδιο και τον τρόπο αντιμετώπισης. Τα κράτη μέλη θα πρέπει επίσης να είναι ελεύθερα να βασίζονται σε ήδη υπάρχουσες δομές για την επίλυση των εμποδίων που σχετίζονται με τα σύνορα.

Βάση για τη δράση της ΕΕ (νομική βάση και έλεγχος επικουρικότητας)

·Είναι αναγκαίο να διασφαλιστεί ότι οι παραμεθόριες περιοχές της ΕΕ και τα άτομα που ζουν σε αυτές είναι σε θέση να εντοπίζουν εμπόδια, να προτείνουν λύσεις και να λαμβάνουν κατάλληλη απάντηση από τις αρμόδιες αρχές σχετικά με βασικά εμπόδια που σχετίζονται με τα σύνορα και, κατά περίπτωση, λύσεις εφόσον κριθεί σκόπιμο. Ορισμένα κράτη μέλη ενδέχεται να διαθέτουν αποτελεσματικές διαδικασίες και άλλα όχι. Η διαδικασία που θα καθοριστεί στην τροποποιημένη πρόταση θα διασφαλίσει ότι οι παραμεθόριες περιφέρειες διαθέτουν στο σύνολό τους έναν επιχειρησιακό μηχανισμό για την εξεύρεση λύσεων για τα υφιστάμενα εμπόδια, εφόσον το επιθυμούν.

·Τα κράτη μέλη θα έχουν το προνόμιο να αποφασίζουν, κατά περίπτωση, εάν και με ποιον τρόπο θα αντιμετωπίσουν ένα συγκεκριμένο εμπόδιο. 

Νομική βάση

Άρθρο 175 τρίτο εδάφιο της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ).

Επιπλέον, η πρωτοβουλία θα ανταποκρίνεται στο ψήφισμα ιδίας πρωτοβουλίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, βάσει του άρθρου 225 της ΣΛΕΕ.

Πρακτική ανάγκη για δράση της ΕΕ

Η τροποποιημένη πρόταση κανονισμού θα επιτρέψει στα κράτη μέλη να χρησιμοποιούν άλλα εργαλεία. Οι ανησυχίες σχετικά με την κυριαρχία των κοινοβουλίων αντιμετωπίστηκαν με τη διαγραφή της «ευρωπαϊκής διασυνοριακής δέσμευσης» που περιλαμβάνεται στην πρόταση του 2018. Κάθε παρέκκλιση από το εθνικό δίκαιο θα ενσωματωθεί στο δίκαιο της σχετικής χώρας. Με άλλα λόγια, δεν θα υπάρξει μεταβίβαση αλλοδαπού δικαίου. Τα κράτη μέλη θα έχουν περισσότερες επιλογές για τη δημιουργία σημείων διασυνοριακής συνεργασίας, συμπεριλαμβανομένων κοινών σημείων συνεργασίας με τους γείτονές τους. Η πρόταση εξακολουθεί να αποσκοπεί στην αντιμετώπιση προβλημάτων για συγκεκριμένες περιπτώσεις ή έργα, και όχι στην επίλυση ενός εμποδίου που επηρεάζει ολόκληρη την πλευρά ενός συνόρου.

Β. Τι επιδιώκει να επιτύχει η πρωτοβουλία και πώς

·Με την έγκριση του κανονισμού θα δημιουργηθεί μια διαδικασία που θα παρέχει στα ενδιαφερόμενα μέρη στις παραμεθόριες περιοχές νομική σαφήνεια σχετικά με τον τρόπο ενεργοποίησης των επόμενων βημάτων για την εξεύρεση λύσης για συγκεκριμένο εμπόδιο που σχετίζεται με τα σύνορα. 

·Θα προβλέπει τη δημιουργία διασυνοριακών σημείων συντονισμού σε όλα τα κράτη μέλη. Με τον τρόπο αυτό θα εξασφαλιστεί σαφήνεια όσον αφορά την κατανομή αρμοδιοτήτων σε κάθε χώρα για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων εμποδίων που σχετίζονται με τα σύνορα, ενώ παράλληλα θα καταστεί δυνατός ο συντονισμός μεταξύ των διοικήσεων στα διάφορα κράτη μέλη. 

·Η έκδοση κανονισμού θα είναι αναλογική, καθώς η διαδικασία που θα δημιουργηθεί δεν θα συνεπάγεται αύξηση των δημόσιων δαπανών. Τα κράτη μέλη θα έχουν την ευελιξία να συστήσουν τα διασυνοριακά σημεία συντονισμού με τον πλέον κατάλληλο τρόπο (π.χ. ανάθεση καθηκόντων σε ήδη υφιστάμενες δομές ή δημιουργία νέων δομών) σύμφωνα με τη δική τους εκτίμηση αναφορικά με τις ανάγκες στα σύνορά τους.

Πιθανές επιπτώσεις

Η πρωτοβουλία θα επιτρέψει την εξεύρεση λύσεων για εμπόδια που παρακωλύουν διάφορα είδη αλληλεπίδρασης στις παραμεθόριες περιοχές. Ο άμεσος αντίκτυπος θα είναι ότι οι τοπικές και περιφερειακές αγορές (συμπεριλαμβανομένης της αγοράς εργασίας) θα αναπτυχθούν ομαλότερα στις διασυνοριακές περιοχές.

Εκτιμάται ότι η άρση μόνο του 20 % των συνοριακών εμποδίων θα οδηγήσει σε αύξηση του ΑΕΠ κατά 2 % στις παραμεθόριες περιοχές, ποσοστό που αντιστοιχεί σε 1 εκατομμύριο θέσεις εργασίας.

Επιπλέον, η αξιολόγηση της ενωσιακής προστιθέμενης αξίας που διενεργήθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το 2023 για την προετοιμασία της πρωτοβουλίας κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η άρση του 20 % των εμποδίων που σχετίζονται με τα σύνορα θα οδηγούσε σε αύξηση της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας κατά 123 δισ. EUR ετησίως.

Παράλληλα, η πρωτοβουλία «b-solutions» (στο πλαίσιο της οποίας η Επιτροπή στηρίζει πιλοτικές λύσεις για τα συνοριακά εμπόδια κατά περίπτωση) καταδεικνύει ότι, για το 38 % των περιπτώσεων που αξιολογήθηκαν, θα ήταν χρήσιμη η ύπαρξη διασυνοριακού μέσου της ΕΕ για την επίλυση των εν λόγω συνοριακών εμποδίων (συλλογή b-solutions, σελ. 156).

Ο αντίκτυπος θα γίνει αισθητός κυρίως στις διασυνοριακές περιοχές, όπου κατοικεί το ένα τρίτο του πληθυσμού της ΕΕ. Η ανακοίνωση για την ενίσχυση των παραμεθόριων περιφερειών κατέδειξε ότι οι επιπτώσεις θα είναι μεγαλύτερες σε περιφέρειες με εντονότερες διασυνοριακές αλληλεπιδράσεις.

Πέρα από τον οικονομικό αντίκτυπο, η πρωτοβουλία θα συμβάλει στη φιλοδοξία να μη μείνει κανείς στο περιθώριο. Διάφορες μελέτες που εκπονήθηκαν από το δίκτυο σημείων επαφής για τα σύνορα καταδεικνύουν ότι στις παραμεθόριες περιοχές τα άτομα έχουν δυσκολότερη πρόσβαση σε δημόσιες υπηρεσίες, όπως η υγειονομική περίθαλψη ή η εκπαίδευση, και αντιμετωπίζουν υψηλότερο κόστος λόγω της έκθεσής τους σε παράλληλα νομικά πλαίσια. Ως εκ τούτου, η πρωτοβουλία θα συμβάλει στη μείωση αυτού του είδους των διακρίσεων.

Μελλοντική παρακολούθηση

Η τροποποιημένη πρόταση κανονισμού θα εισαγάγει αρχές για τη μελλοντική παρακολούθηση. Ο ρόλος της Επιτροπής θα είναι η συνεργασία με τα σημεία συντονισμού στα κράτη μέλη και, ειδικότερα, η τήρηση μητρώου με όλα τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν τα διάφορα κράτη μέλη στο πλαίσιο αυτού του μηχανισμού.

Γ. Βελτίωση της νομοθεσίας

Εκτίμηση επιπτώσεων

Η εκτίμηση επιπτώσεων δεν είναι απαραίτητη, καθώς η πρωτοβουλία αφορά τροποποίηση πρότασης κανονισμού και η υφιστάμενη εκτίμηση επιπτώσεων εξακολουθεί να ισχύει. Όλα τα σχετικά αποδεικτικά στοιχεία είναι ήδη διαθέσιμα και θα συμπεριληφθούν στην αιτιολογική έκθεση. 

Επιπλέον, η τροποποιημένη πρόταση κανονισμού ακολουθεί την έγκριση του ψηφίσματος ιδίας πρωτοβουλίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Για την προετοιμασία του εν λόγω ψηφίσματος, η Υπηρεσία Έρευνας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου έχει ήδη διενεργήσει αξιολόγηση της ενωσιακής προστιθέμενης αξίας για τον μηχανισμό επίλυσης νομικών και διοικητικών εμποδίων σε διασυνοριακό πλαίσιο.

Στρατηγική διαβούλευσης

Η παρούσα πρόσκληση υποβολής στοιχείων θα δημοσιευθεί για 4 εβδομάδες στην κεντρική ιστοσελίδα της Επιτροπής για τις δημόσιες διαβουλεύσεις «Πείτε την άποψή σας» για την υποβολή παρατηρήσεων από τα ενδιαφερόμενα μέρη. Τα ενδιαφερόμενα μέρη έχουν ήδη τη δυνατότητα να υποβάλουν απαντήσεις στην παρούσα πρόσκληση υποβολής στοιχείων. Δεν θα διεξαχθεί ανοικτή δημόσια διαβούλευση λόγω των διαφόρων δραστηριοτήτων διαβούλευσης με τα ενδιαφερόμενα μέρη που έχουν ήδη oργανωθεί από την Επιτροπή και άλλους φορείς, όπως περιγράφεται ανωτέρω.

Γιατί διεξάγουμε διαβούλευση;

Η πρόσκληση υποβολής στοιχείων αποσκοπεί στη συλλογή πληροφοριών από τα σχετικά ενδιαφερόμενα μέρη αναφορικά με την ανάγκη για ένα ευρωπαϊκό νομικό εργαλείο για την αντιμετώπιση των διασυνοριακών εμποδίων. Αποτελεί επίσης ευκαιρία για τα ενδιαφερόμενα μέρη να παράσχουν πληροφορίες σχετικά με τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν, τις επιπτώσεις τους και την ύπαρξη (ή μη) εναλλακτικών εργαλείων για την εξεύρεση λύσεων.

Κοινό-στόχος

Το κοινό-στόχος θα είναι κυρίως ενδιαφερόμενα μέρη στις παραμεθόριες περιοχές. Σε αυτό περιλαμβάνονται οι περιφερειακές και τοπικές διοικήσεις, οι αρχές και τα έργα Interreg, η κοινωνία των πολιτών και οι ΜΚΟ. Οι διασυνοριακές νομικές δομές, όπως οι Ευρωπαϊκοί Όμιλοι Εδαφικής Συνεργασίας, αποτελούν μια ακόμα ειδική ομάδα-στόχο.