ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 21.9.2018

COM(2018) 651 final

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

σχετικά με τη λειτουργία της οδηγίας 2011/24/ΕΕ περί εφαρμογής των δικαιωμάτων των ασθενών στο πλαίσιο της διασυνοριακής υγειονομικής περίθαλψης

Έκθεση της Επιτροπής σχετικά με τη λειτουργία της οδηγίας 2011/24/ΕΕ περί εφαρμογής των δικαιωμάτων των ασθενών στο πλαίσιο της διασυνοριακής υγειονομικής περίθαλψης

Ο γενικός στόχος της οδηγίας 2011/24/ΕΕ 1 (εφεξής «η οδηγία») για τα δικαιώματα των ασθενών στο πλαίσιο της διασυνοριακής περίθαλψης είναι να διευκολύνει την πρόσβαση σε ασφαλή και υψηλής ποιότητας υγειονομική περίθαλψη σε άλλο κράτος μέλος. Για την επίτευξη του στόχου αυτού, τα έξοδα υγειονομικής περίθαλψης επιστρέφονται στους ασθενείς σύμφωνα με τις αρχές που έχουν καθοριστεί από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και έχουν κωδικοποιηθεί με την οδηγία. Ταυτόχρονα, τα κράτη μέλη εξακολουθούν να είναι αρμόδια για την παροχή επαρκούς υγειονομικής περίθαλψης στην επικράτειά τους. Επιπλέον, η οδηγία προάγει τη διασυνοριακή συνεργασία στην τομέα της υγειονομικής περίθαλψης μεταξύ κρατών μελών προς όφελος των πολιτών της ΕΕ, όσον αφορά τις ιατρικές συνταγές, την ηλεκτρονική υγεία (eHealth), τις σπάνιες νόσους και τις αξιολογήσεις των τεχνολογιών υγείας (ΑΤΥ). Η οδηγία εφαρμόζεται στη διασυνοριακή περίθαλψη με την επιφύλαξη του πλαισίου που προβλέπεται από τους κανονισμούς για τον συντονισμό της κοινωνικής ασφάλισης 2 .

Η οδηγία έπρεπε να μεταφερθεί στο εθνικό δίκαιο από τα κράτη μέλη έως τις 25 Οκτωβρίου 2013.

Το άρθρο 20 παράγραφος 1 της οδηγίας απαιτεί από την Επιτροπή να καταρτίζει έκθεση σχετικά με τη λειτουργία της εν λόγω οδηγίας και να την υποβάλλει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο έως τις 25 Οκτωβρίου 2015 3 και στη συνέχεια ανά τριετία. Η έκθεση θα πρέπει να περιλαμβάνει ειδικότερα πληροφορίες σχετικά με τη ροή των ασθενών, τις οικονομικές διαστάσεις της κινητικότητας των ασθενών, την εφαρμογή του άρθρου 7 παράγραφος 9 και του άρθρου 8, και τη λειτουργία των ευρωπαϊκών δικτύων αναφοράς και των εθνικών σημείων επαφής (ΕΣΕ). Η παρούσα έκθεση περιλαμβάνει επίσης ένα σημείο σχετικά με τη χρήση των εξουσιών για την έκδοση κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων δυνάμει του άρθρου 17 παράγραφος 1 της οδηγίας.

1.Κατάσταση της μεταφοράς στο εθνικό δίκαιο

1.1.Έλεγχος πληρότητας

Πριν από την προθεσμία μεταφοράς στο εθνικό δίκαιο (25 Οκτωβρίου 2013), οι εκπρόσωποι της Επιτροπής επισκέφθηκαν όλα τα κράτη μέλη για να συζητήσουν τα απαραίτητα μέτρα μεταφοράς και να παράσχουν βοήθεια, αν απαιτούνταν. Επιπλέον, η μεταφορά της οδηγίας συζητήθηκε με τα κράτη μέλη στο πλαίσιο επιτροπών υπό την προεδρία της Επιτροπής 4 .

Αφού παρήλθε η προθεσμία μεταφοράς στο εθνικό δίκαιο, η Επιτροπή κίνησε 26 διαδικασίες επί παραβάσει για καθυστερημένη ή ελλιπή κοινοποίηση των μέτρων μεταφοράς. Μετά τη διαδικασία αυτή, όλα τα κράτη μέλη κοινοποίησαν εντέλει τα πλήρη μέτρα μεταφοράς της οδηγίας στο εθνικό τους δίκαιο.

1.2.Έλεγχος συμμόρφωσης

1.2.1.Συστηματικοί έλεγχοι των μέτρων μεταφοράς των κρατών μελών

Η δεύτερη φάση της αξιολόγησης της συμμόρφωσης ξεκίνησε αμέσως μετά την κοινοποίηση των εθνικών μέτρων. Στη φάση αυτή, η Επιτροπή αξιολογεί αν όλες οι εθνικές νομικές πράξεις και τα λοιπά μέτρα που κοινοποιήθηκαν συνάδουν με την οδηγία 5 . Περισσότερα από πεντακόσια εθνικά μέτρα μεταφοράς της οδηγίας κοινοποιήθηκαν στην Επιτροπή. Ο μεγάλος αριθμός των εθνικών νομοθετημάτων οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι η οδηγία αφορά διάφορα ζητήματα τα οποία ρυθμίζονται σε διαφορετικά περιφερειακά/διοικητικά επίπεδα και σε χωριστές νομοθετικές πράξεις των κρατών μελών, όπως μηχανισμοί επιστροφής 6 , δίαυλοι επικοινωνίας (εθνικά σημεία επαφής, πάροχοι υγειονομικής περίθαλψης) 7 , πάσης φύσεως δικαιώματα των ασθενών 8 και επαγγελματική ευθύνη 9 .

Η Επιτροπή εντόπισε τέσσερις τομείς προτεραιότητας για την αξιολόγηση της συμμόρφωσης, οι οποίοι παρουσίαζαν τις περισσότερες πιθανότητες να λειτουργήσουν ως εμπόδια για τους ασθενείς, εάν δεν αντιμετωπίζονταν: συστήματα επιστροφής, χρήση προηγούμενης έγκρισης, διοικητικές απαιτήσεις και χρέωση εισερχόμενων ασθενών. Ως αποτέλεσμα της συστηματικής αξιολόγησης όλων των κοινοποιηθέντων μέτρων, η Επιτροπή κίνησε 11 αυτεπάγγελτες έρευνες συγκεντρώνοντας πληροφορίες για τη διενέργεια της δέουσας αξιολόγησης της συμμόρφωσης, ενώ έχουν προβλεφθεί επιπλέον έρευνες.

α) Συστήματα επιστροφής των εξόδων διασυνοριακής υγειονομικής περίθαλψης

Σύμφωνα με το άρθρο 7 παράγραφος 4 της οδηγίας, τα έξοδα της διασυνοριακής υγειονομικής περίθαλψης επιστρέφονται ή καταβάλλονται έως το επίπεδο των εξόδων που θα είχε καλύψει το κράτος μέλος ασφάλισης εάν η υγειονομική αυτή περίθαλψη είχε παρασχεθεί στο έδαφός του, χωρίς να γίνεται υπέρβαση των πραγματικών εξόδων της υγειονομικής περίθαλψης που έλαβε ο ασθενής. Το άρθρο 7 παράγραφος 9 επιτρέπει στα κράτη μέλη να περιορίζουν την εφαρμογή των κανόνων για την επιστροφή των εξόδων διασυνοριακής υγειονομικής περίθαλψης για επιτακτικούς λόγους γενικού συμφέροντος. Το άρθρο 7 παράγραφος 11 απαιτεί να είναι οι εν λόγω περιορισμοί αναγκαίοι και αναλογικοί και να μη συνιστούν μέσο αυθαίρετων διακρίσεων ή αδικαιολόγητο εμπόδιο στην ελεύθερη κυκλοφορία. Επιπλέον, τα κράτη μέλη υποχρεούνται να κοινοποιούν στην Επιτροπή κάθε απόφαση με την οποία εισάγουν περιορισμούς βάσει του άρθρου 7 παράγραφος 9.

Παρότι η Επιτροπή δεν έχει λάβει συγκεκριμένες κοινοποιήσεις βάσει του άρθρου 7 παράγραφος 9, θα μπορούσαν να εκφραστούν επιφυλάξεις για ορισμένα μέτρα μεταφοράς με το επιχείρημα ότι περιορίζουν το επίπεδο επιστροφής εξόδων διασυνοριακής υγειονομικής περίθαλψης. Αυτό αφορά κράτη μέλη τα οποία επιστρέφουν τα έξοδα διασυνοριακής υγειονομικής περίθαλψης βάσει χαμηλότερων επιπέδων επιστροφής, τα οποία εφαρμόζονται σε υγειονομική περίθαλψη που παρέχεται από ιδιωτικούς ή μη συμβεβλημένους παρόχους υγειονομικής περίθαλψης εντός της επικράτειάς τους, σε σύγκριση με το επίπεδο επιστροφής που εφαρμόζεται στο πλαίσιο του συστήματος δημόσιας υγειονομικής περίθαλψης ή των συμβεβλημένων παρόχων υγειονομικής περίθαλψης. Τρία κράτη μέλη, με διαφορετικές προϋποθέσεις και σε διαφορετικό βαθμό, χρησιμοποιούν το πρώτο χαμηλότερο επίπεδο επιστροφής ως το σημείο αναφοράς για την επιστροφή των εξόδων διασυνοριακής υγειονομικής περίθαλψης βάσει της οδηγίας.

Η Επιτροπή εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο θα πρέπει να αντιμετωπιστούν οι περιπτώσεις αυτές, ειδικότερα υπό το φως της νομολογίας του Δικαστηρίου 10 .

β) Προηγούμενη έγκριση

Η οδηγία (άρθρο 8 παράγραφος 2) παρέχει τη δυνατότητα στα κράτη μέλη να προβλέπουν την απαίτηση προηγούμενης έγκρισης για την επιστροφή εξόδων υγειονομικής περίθαλψης που παρασχέθηκε σε άλλο κράτος μέλος. Σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να γίνεται υπερβολική χρήση της επιλογής αυτής, καθώς κάτι τέτοιο θα θεωρούνταν περιορισμός της ελεύθερης κυκλοφορίας των υπηρεσιών 11 .

Επί του παρόντος, έξι κράτη μέλη και η Νορβηγία 12 δεν εφαρμόζουν σύστημα προηγούμενης έγκρισης 13 , παρέχοντας έτσι στους ασθενείς την ελευθερία επιλογής και μειώνοντας τον διοικητικό φόρτο.

Όπως αναφέρεται στην αιτιολογική σκέψη 44 της οδηγίας και σύμφωνα με την πάγια νομολογία του Δικαστηρίου, τα κράτη μέλη μπορούν να προβλέπουν ότι η επιστροφή των εξόδων διασυνοριακής υγειονομικής περίθαλψης υπόκειται σε προηγούμενη έγκριση όταν αυτό είναι αναγκαίο και αναλογικό 14 · το σύστημα αυτό πρέπει επίσης να βασίζεται σε αντικειμενικά κριτήρια που δεν εισάγουν διακρίσεις 15 . Αυτό αντικατοπτρίζεται επίσης στο άρθρο 8 παράγραφος 2 στοιχείο α) της οδηγίας, το οποίο παρέχει στα κράτη μέλη τη δυνατότητα να εφαρμόζουν ένα σύστημα προηγούμενης έγκρισης ειδικά για υγειονομική περίθαλψη η οποία υπόκειται σε απαιτήσεις σχεδιασμού, αν περιλαμβάνει διανυκτέρευση του ασθενούς σε νοσοκομείο ή απαιτεί χρήση πολύ εξειδικευμένης και δαπανηρής ιατρικής υποδομής ή ιατρικού εξοπλισμού. Στην πράξη, τα συστήματα προηγούμενης έγκρισης βασίζονται σχεδόν εξ ολοκλήρου στο εν λόγω άρθρο 8 παράγραφος 2 στοιχείο α), στο οποίο, ως εκ τούτου, θα επικεντρωθεί η παρούσα έκθεση 16 .

Κάθε σύστημα προηγούμενης έγκρισης περιορίζεται στα απολύτως αναγκαία και αναλογικά προς τον επιδιωκόμενο στόχο και δεν μπορεί να συνιστά μέσο αυθαίρετων διακρίσεων ή αδικαιολόγητο εμπόδιο στην ελεύθερη κυκλοφορία των ασθενών 17 .

Το άρθρο 8 παράγραφος 7 της οδηγίας απαιτεί από κάθε κράτος μέλος να «δημοσιοποιεί ποια υγειονομική περίθαλψη υπόκειται σε προηγούμενη έγκριση».

Ο προβληματισμός της Επιτροπής εν προκειμένω είναι ότι τα συστήματα προηγούμενης έγκρισης δεν θα πρέπει να πάσχουν από έλλειψη ασφάλειας δικαίου και διαφάνειας ως προς το ποιες θεραπείες υπόκεινται στα κριτήρια προηγούμενης έγκρισης και ποιες ανταποκρίνονται σε αυτά. Προκειμένου να εξασφαλιστεί περισσότερη σαφήνεια, δρομολογήθηκε πληθώρα διαρθρωμένων διαλόγων με τα κράτη μέλη όσον αφορά τους καταλόγους υγειονομικής περίθαλψης που υπόκειται σε προηγούμενη έγκριση. Ορισμένοι κατάλογοι κρίθηκαν υπερβολικά εκτενείς· ανησυχίες διατυπώθηκαν επίσης σε σχέση με την απαίτηση προηγούμενης έγκρισης για κάθε τύπο υγειονομικής περίθαλψης που παρέχεται στο εξωτερικό και υπερβαίνει τη μία επίσκεψη σε ειδικό ιατρό ανά ασθενή ετησίως. Οι διάλογοι αποτέλεσαν έναν καλό προδραστικό μηχανισμό για την επίτευξη θετικών αποτελεσμάτων για τους ασθενείς.

Εάν η προηγούμενη έγκριση κρίνεται αναγκαία, τότε θα πρέπει να είναι διαθέσιμος στο κοινό αναλυτικός και επαρκώς καθορισμένος σύντομος κατάλογος θεραπειών.

γ) Διοικητικές διαδικασίες για τη χρήση της διασυνοριακής υγειονομικής περίθαλψης

Στο άρθρο 9 παράγραφος 1 της οδηγίας προβλέπεται η υποχρέωση των κρατών μελών να εξασφαλίζουν ότι οι διοικητικές διαδικασίες για την επιστροφή των εξόδων διασυνοριακής υγειονομικής περίθαλψης βασίζονται σε αντικειμενικά και χωρίς διακρίσεις κριτήρια που είναι αναγκαία και αναλογικά προς τον επιδιωκόμενο στόχο.

Ορισμένα κράτη μέλη απαιτούν από τους ασθενείς να υποβάλουν επικυρωμένη μετάφραση των ιατρικών εγγράφων τους προκειμένου να λάβουν την επιστροφή των εξόδων. Πράγματι, η επικυρωμένη μετάφραση μπορεί να αποτελεί δυσανάλογο εμπόδιο στην ελεύθερη κυκλοφορία των υπηρεσιών, καθώς, για παράδειγμα, σε ορισμένες χώρες το κόστος της μετάφρασης μπορεί να υπερβαίνει το ποσό της επιστροφής των εξόδων υπηρεσίας εξωτερικών ιατρείων.

Ένα κράτος μέλος θέσπισε υπερβολικό κατώτατο όριο (ύψους 15 EUR) για την επιστροφή το οποίο σχεδόν ισοδυναμούσε με τα μέσα τιμολόγια για την επιστροφή εξόδων περίθαλψης στα εξωτερικά ιατρεία στο εν λόγω κράτος μέλος.

Σε άλλο κράτος μέλος απαιτούνταν πιστοποιητικό από το εθνικό σημείο επαφής της άλλης χώρας το οποίο έπρεπε να πιστοποιεί ότι η υγειονομική περίθαλψη που θα παρασχεθεί στην επικράτειά της συμμορφώνεται με τα απαραίτητα ισχύοντα πρότυπα ασφάλειας και ποιότητας. Επιπλέον, απαιτούνταν γραπτή επιβεβαίωση από τον πάροχο υγειονομικής περίθαλψης σχετικά με τη διαθεσιμότητά του να χορηγήσει την αιτούμενη υγειονομική περίθαλψη κατά την περίοδο που αναφερόταν από τον αιτούντα προηγούμενη έγκριση.

Κατόπιν συζητήσεων με τα κράτη μέλη σχετικά με την αναλογικότητα και την αναγκαιότητα όλων των προαναφερόμενων απαιτήσεων, οι εν λόγω απαιτήσεις καταργήθηκαν προς το συμφέρον των ασθενών.

Ορισμένα κράτη μέλη θέσπισαν συστήματα εκ των προτέρων κοινοποίησης, στο πλαίσιο των οποίων ο ασθενής λαμβάνει γραπτή επιβεβαίωση του ποσού που θα επιστραφεί κατ’ εκτίμηση, όπως προβλέπεται στο άρθρο 9 παράγραφος 5 της οδηγίας. Ακόμη και αν ένα κράτος μέλος δεν εφαρμόζει μηχανισμό εκ των προτέρων κοινοποίησης, σύμφωνα με το άρθρο 9 παράγραφος 5 οφείλει να επιστρέφει τα έξοδα στους ασθενείς χωρίς αδικαιολόγητη καθυστέρηση. Η επιλογή της εκ των προτέρων κοινοποίησης είναι ένας μηχανισμός που αξίζει να αναβαθμιστεί, καθώς βοηθά τα κράτη μέλη να εξασφαλίζουν τη συμμόρφωση με την υποχρέωσή τους.

δ) Αμοιβές για ασθενείς από άλλα κράτη μέλη

Το άρθρο 4 παράγραφος 3 προβλέπει την υποχρέωση των κρατών μελών να τηρούν την αρχή της απαγόρευσης των διακρίσεων σε σχέση με ασθενείς από άλλα κράτη μέλη. Αναφέρει επίσης ότι τα κράτη μέλη μπορούν, υπό ορισμένες περιστάσεις, να θεσπίζουν μέτρα σχετικά με την πρόσβαση στη θεραπεία· ωστόσο, τα μέτρα αυτά πρέπει να είναι δικαιολογημένα, αναλογικά και αναγκαία, και πρέπει επίσης να ανακοινώνονται δημόσια εκ των προτέρων.

Τα κράτη μέλη μπορούν να καθορίζουν τις αμοιβές για την παροχή υγειονομικής περίθαλψης στην επικράτειά τους. Ωστόσο, το άρθρο 4 παράγραφος 4 απαιτεί από τα κράτη μέλη να εξασφαλίζουν ότι οι πάροχοι υγειονομικής περίθαλψης εφαρμόζουν στους ασθενείς από άλλα κράτη μέλη τον ίδιο πίνακα αμοιβών υγειονομικής περίθαλψης που ισχύει και για τους ημεδαπούς ασθενείς σε συγκρίσιμη ιατρική κατάσταση. Εάν δεν υφίσταται συγκρίσιμη τιμή για τους ημεδαπούς ασθενείς, το άρθρο 4 παράγραφος 4 επιβάλλει την υποχρέωση στους παρόχους υγειονομικής περίθαλψης να χρεώνουν τιμή που υπολογίζεται σύμφωνα με αντικειμενικά και χωρίς διακρίσεις κριτήρια. Μετά τον καθορισμό τους, οι αμοιβές και τα τιμολόγια πρέπει να εφαρμόζονται ισότιμα τόσο σε υπηκόους όσο και σε μη υπηκόους του εκάστοτε κράτους μέλους. Εκτός του πλαισίου των δημόσιων συστημάτων, η Επιτροπή δεν έχει εντοπίσει ζητήματα εφαρμογής και τα κράτη μέλη δεν επέλεξαν να θεσπίσουν μέτρα σχετικά με την πρόσβαση εισερχόμενων ασθενών.

Κατά τη διάρκεια της περιόδου μεταφοράς στο εθνικό δίκαιο, διατυπώθηκαν ορισμένα επιχειρήματα από τα κράτη μέλη σύμφωνα με τα οποία τα υφιστάμενα δημόσια τιμολόγια δεν αντιπροσωπεύουν συγκρίσιμη τιμή, διότι σημαντικά στοιχεία, για παράδειγμα από τη γενική φορολογία (π.χ. κόστος κεφαλαιακών απαιτήσεων), δεν αντικατοπτρίζονται στο δημόσιο τιμολόγιο, το οποίο δεν καλύπτει το πλήρες κόστος. Κατά συνέπεια, τα κράτη μέλη μπορούν να διαμορφώνουν συγκρίσιμη τιμή βάσει κόστους για το πραγματικό κόστος της υπηρεσίας υγείας, η οποία θα πρέπει να βασίζεται σε αντικειμενική και αμερόληπτη μεθοδολογία που δεν εισάγει διακρίσεις σε οικονομικό επίπεδο μεταξύ «ημεδαπών» ασθενών οι οποίοι καλύπτονται από τα τοπικά δημόσια συστήματα και «διασυνοριακών» ασθενών, για συγκεκριμένη παρέμβαση. Ωστόσο, θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ότι η θέσπιση συστήματος τιμολόγησης βάσει κόστους ενδέχεται να έχει επιπτώσεις στις υποχρεώσεις επιστροφής 18 των κρατών μελών έναντι εξερχόμενων ασθενών.

1.3. Άλλα θέματα

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι η απαίτηση ασφάλισης επαγγελματικής ευθύνης 19 προσδιορίστηκε κατά τη διάρκεια των ελέγχων πληρότητας ως προβληματικό ζήτημα σε διάφορα κράτη μέλη. Ακόμη και αν οι πάροχοι υγειονομικής περίθαλψης έχουν de facto ασφάλιση ευθύνης, διαπιστώθηκε ότι, στην πράξη, συχνά δεν υφίσταται νομοθεσία βάσει της οποίας να απαιτείται η εφαρμογή τέτοιων συστημάτων. Επιπλέον, ορισμένα κράτη μέλη αντιμετώπισαν δυσκολίες στην εφαρμογή της αρχής που επεκτείνει την επιλογή των ασθενών σε παρόχους υγειονομικής περίθαλψης που είναι εγκατεστημένοι σε άλλο κράτος μέλος, ανεξαρτήτως του αν είναι ή όχι συμβεβλημένοι με το κρατικό σύστημα υγείας στο εν λόγω κράτος μέλος.

2.Δεδομένα σχετικά με την κινητικότητα ασθενών

Σύμφωνα με το άρθρο 20 της οδηγίας, τα κράτη μέλη υποβάλλουν σε ετήσια βάση εκθέσεις σχετικά με την κινητικότητα των ασθενών βάσει της οδηγίας 2011/24/ΕΕ. Οι εκθέσεις αυτές καλύπτουν την υγειονομική περίθαλψη που παρέχεται με ή χωρίς προηγούμενη έγκριση, τις αιτήσεις παροχής πληροφοριών σχετικά με την υγειονομική περίθαλψη, την υγειονομική περίθαλψη που παρασχέθηκε, τις επιστροφές που πραγματοποιήθηκαν και τους λόγους για τους οποίους επεστράφησαν ή δεν επεστράφησαν τα έξοδα υγειονομικής περίθαλψης.

Η παρούσα έκθεση παρέχει υψηλού επιπέδου επισκόπηση των δεδομένων που συγκεντρώθηκαν το 2015, το 2016 και το 2017. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι στα δεδομένα που αναλύονται στη συνέχεια ενδέχεται να περιλαμβάνονται επίσης ορισμένες περιπτώσεις εξόδων υγειονομικής περίθαλψης που επεστράφησαν βάσει των κανονισμών για τον συντονισμό της κοινωνικής ασφάλισης 20 . Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι δεν είναι όλα τα κράτη μέλη σε θέση να προβαίνουν σε αυστηρό διαχωρισμό των δεδομένων που αφορούν επιστροφές εξόδων υγειονομικής περίθαλψης βάσει της οδηγίας 2011/24/ΕΕ και του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 883/2004 ή βάσει διμερών διασυνοριακών συμφωνιών.

Τα δεδομένα που παρουσιάζονται στη συνέχεια καλύπτουν εκθέσεις κινητικότητας τριών ετών (2015-2017), αλλά ο αριθμός των χωρών δεν είναι ο ίδιος σε κάθε έτος. Το 2015 ελήφθησαν δεδομένα από 23 κράτη μέλη και τη Νορβηγία· το 2016 ελήφθησαν δεδομένα και από τα 28 κράτη μέλη και τη Νορβηγία και την Ισλανδία· και το 2017 ελήφθησαν δεδομένα από 26 κράτη μέλη. Θα πρέπει να επισημανθεί ότι, επειδή δεν ήταν όλα τα κράτη μέλη σε θέση να παρέχουν πληροφορίες για κάθε ζήτημα κάθε έτος, οι αριθμοί αναφοράς των εκθέσεων δεν είναι, κατά συνέπεια, οι ίδιοι για κάθε ζήτημα.

2.1.Κινητικότητα ασθενών με προηγούμενη έγκριση

Όπως προαναφέρθηκε [βλέπε σημείο 1.2.1 στοιχείο β)], η οδηγία επιτρέπει στα κράτη μέλη, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, να προβλέπουν σύστημα προηγούμενης έγκρισης (ΠΕ). Τα συγκεντρωτικά δεδομένα που υποβλήθηκαν από κράτη μέλη σχετικά με τον αριθμό των αιτήσεων προηγούμενης έγκρισης το 2015, το 2016 και το 2017 καταδεικνύουν ότι ο αριθμός των αιτήσεων αυτών παραμένει εν γένει χαμηλός. Ωστόσο, από το 2015 και μετά σημειώθηκε σταθερή αύξηση, καθώς το 2017 υπερδιπλασιάστηκαν σε σχέση με το 2015 οι αιτήσεις προηγούμενης έγκρισης που υποβλήθηκαν και εγκρίθηκαν σε όλα τα κράτη μέλη 21 . 

Από τα δεδομένα που υποβλήθηκαν σχετικά με την προγραμματισμένη διασυνοριακή περίθαλψη βάσει των κανονισμών προκύπτει ότι, το 2015, τα κράτη μέλη χορήγησαν περίπου 55 000 εγκρίσεις 22 για προγραμματισμένη θεραπεία στο εξωτερικό. Εάν ο αριθμός αυτός συγκριθεί με τον αριθμό που αναφέρθηκε για τις προηγούμενες εγκρίσεις διασυνοριακής περίθαλψης που χορηγήθηκαν βάσει της οδηγίας το 2016 (το 2016 είναι το έτος με το οποίο μπορούν να πραγματοποιηθούν οι βέλτιστες συγκρίσεις), μπορεί να υπολογιστεί κατ’ εκτίμηση ότι η διασυνοριακή περίθαλψη με προηγούμενη έγκριση βάσει της οδηγίας ανέρχεται περίπου στο 6 % των περιπτώσεων εγκεκριμένης θεραπείας σε άλλο κράτος μέλος. Ωστόσο, το κατ’ εκτίμηση ποσοστό αυτό θα πρέπει να ερμηνευθεί με προσοχή διότι, όπως επισημάνθηκε ανωτέρω, δεν είναι όλα τα κράτη μέλη σε θέση να διαχωρίζουν πλήρως τις αιτήσεις που υποβάλλονται βάσει της οδηγίας και εκείνες που υποβάλλονται βάσει των κανονισμών.

Σχήμα 1: Αιτήσεις και χορηγήσεις προηγούμενης έγκρισης

2.2.Κινητικότητα ασθενών που δεν υπόκειται σε προηγούμενη έγκριση

Ο συνολικός αριθμός των εν λόγω αιτήσεων για επιστροφή εξόδων ήταν σχετικά χαμηλός και στα τρία έτη ως ποσοστό της συνολικής περίθαλψης ασθενών, αλλά παρέμεινε πολύ σταθερός. Το 2015 ο συνολικός αριθμός των αιτήσεων που εγκρίθηκαν ανήλθε σε 180 704 σε 19 κράτη μέλη και στη Νορβηγία· το 2016 ο αριθμός των αιτήσεων που εγκρίθηκαν σε 22 κράτη μέλη ανήλθε σε 209 568· και το 2017 ο συνολικός αριθμός των αιτήσεων που εγκρίθηκαν ανήλθε σε 194 292 σε 20 κράτη μέλη. Με προσαρμογές βάσει του αριθμού των χωρών που υπέβαλαν δεδομένα, από τα ανωτέρω στοιχεία προκύπτει ότι η χρήση από τους πολίτες της ΕΕ των δικαιωμάτων που χορηγούνται βάσει της οδηγίας δεν παρουσίασε σημαντική αύξηση ή μείωση κατά τη διάρκεια των τριών ετών της περιόδου αναφοράς.

Στην περίπτωση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 883/2004, τα έξοδα μη προγραμματισμένης διασυνοριακής υγειονομικής περίθαλψης επιστρέφονται κυρίως μεταξύ κρατών μελών κατόπιν παραλαβής αίτησης από το κράτος μέλος θεραπείας. Το 2015 περίπου 2 εκατομμύρια τέτοιες αιτήσεις υποβλήθηκαν από κράτη μέλη, ενώ οι επιστροφές εξόδων για διασυνοριακές θεραπείες βάσει της οδηγίας για τις οποίες δεν απαιτείται προηγούμενη έγκριση ανήλθαν σε λίγο περισσότερες από 180 000 το 2015. Κατά συνέπεια, προκύπτει ότι οι δυνατότητες που παρέχει ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 883/2004 στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής κάρτας ασφάλισης ασθένειας χρησιμοποιούνται ευρύτερα από εκείνες που παρέχονται βάσει της οδηγίας. Το φαινόμενο αυτό είναι εύλογο δεδομένου ότι σε πολλές περιπτώσεις το επίπεδο επιστροφής βάσει των κανονισμών είναι υψηλότερο 23 από αυτό που προβλέπεται βάσει της οδηγίας και τα κράτη μέλη υποχρεούνται να διασφαλίζουν ότι οι πολίτες ενημερώνονται για τον καταλληλότερο τρόπο υποβολής αίτησης.

Σχήμα 2: Αιτήσεις για επιστροφή χωρίς προηγούμενη έγκριση

2.3.Δημοσιονομικές επιπτώσεις της κινητικότητας των ασθενών

Όσον αφορά τις οικονομικές διαστάσεις της κινητικότητας ασθενών, το 2016 (για το οποίο υπάρχουν τα πληρέστερα δεδομένα) μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως παράδειγμα του επιπέδου επιστροφών που πραγματοποιήθηκαν για υγειονομική περίθαλψη βάσει της οδηγίας. Με βάση τις απαντήσεις που παρασχέθηκαν από τα κράτη μέλη, το 2016 περίπου 65 000 000 EUR δαπανήθηκαν σε όλες τις χώρες της ΕΕ συλλογικά για υγειονομική περίθαλψη με ή χωρίς προηγούμενη έγκριση. Λαμβανομένου υπόψη ότι στην έκθεση του ΟΟΣΑ Health at a Glance 24 για το 2017 εκτιμάται ότι στις χώρες της ΕΕ η μέση δαπάνη για υγειονομική περίθαλψη αντιστοιχεί στο 10 % του ΑΕΠ, και ότι σύμφωνα με τη Eurostat 25 το ΑΕΠ της ΕΕ το 2017 ανήλθε σε 15,3 τρισ. EUR, οι δαπάνες σε ολόκληρη την ΕΕ για διασυνοριακή υγειονομική περίθαλψη που παρέχεται βάσει της οδηγίας υπολογίζονται κατ’ εκτίμηση σε 0,004 % του ετήσιου προϋπολογισμού ολόκληρης της ΕΕ για υγειονομική περίθαλψη. Ασφαλώς, τα στοιχεία αυτά είναι άκρως σχηματικά, αλλά εάν διαβαστούν σε συνδυασμό με τα στοιχεία για το κόστος της διασυνοριακής υγειονομικής περίθαλψης βάσει των κανονισμών (το οποίο ανέρχεται περί που σε 0,1 %), προκύπτει σαφώς ότι η μεγάλη πλειονότητα των προϋπολογισμών υγειονομικής περίθαλψης δαπανάται σε εγχώριο επίπεδο. Δεδομένου ότι τα αριθμητικά στοιχεία κινούνται σε μέτρια επίπεδα και παραμένουν σταθερά συν τω χρόνω, οι επιπτώσεις στους εθνικούς προϋπολογισμούς υγείας που προκύπτουν από ασθενείς οι οποίοι επιθυμούν να αποκτήσουν πρόσβαση σε διασυνοριακή υγειονομική περίθαλψη φαίνεται να είναι πολύ περιορισμένες. Αυτό ισχύει για όλες τις χώρες, ανεξαρτήτως του αν έχουν θεσπίσει σύστημα προηγούμενης έγκρισης ή όχι.

2.4.Κατεύθυνση της κινητικότητας των ασθενών

Κατά την εξέταση των ροών των ασθενών που ταξιδεύουν για σκοπούς υγειονομικής περίθαλψης αφού λάβουν προηγούμενη έγκριση, η μεγαλύτερη ροή παρατηρήθηκε από τη Γαλλία προς την Ισπανία. Στις περιπτώσεις στις οποίες δεν απαιτείται προηγούμενη έγκριση, η μεγαλύτερη ροή ήταν από τη Γαλλία προς τη Γερμανία. Οι τάσεις αυτές, οι οποίες είχαν εντοπιστεί παλαιότερα, δεν μεταβλήθηκαν σημαντικά μεταξύ 2015 και 2017.

Στον χάρτη ροής 1 του παραρτήματος B παρουσιάζονται οι συγκεντρωτικές ροές το 2015, το 2016 και το 2017 για θεραπεία για την οποία απαιτούνταν προηγούμενη έγκριση 26 . Από τους χάρτες ροής, καθώς και από ανεπεξέργαστα δεδομένα, προκύπτει σαφώς ότι οι περισσότεροι ασθενείς ταξιδεύουν από τη Γαλλία προς άλλες χώρες· μάλιστα, η κινητικότητα ασθενών από τη Γαλλία προς την Ισπανία και από τη Γαλλία προς τη Γερμανία εμφανίζει τα μεγαλύτερα ποσοστά. Για τα έτη 2015 και 2017, για τα οποία η Γαλλία δεν ήταν σε θέση να παράσχει δεδομένα όσον αφορά την κινητικότητα ασθενών με προηγούμενη έγκριση, οι περισσότερες περιπτώσεις κινητικότητας ασθενών παρατηρήθηκαν από το Λουξεμβούργο προς τη Γερμανία και από την Ιρλανδία στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Στον χάρτη ροής 2 του παραρτήματος B παρουσιάζονται οι συγκεντρωτικές ροές το 2015, το 2016 και το 2017 για θεραπεία για την οποία δεν απαιτούνταν προηγούμενη έγκριση. Και σε αυτή την περίπτωση, παρατηρείται σαφής τάση στο πλαίσιο της οποίας η Γαλλία εμφανίζει τον μεγαλύτερο αριθμό ασθενών που ταξιδεύουν: οι τρεις συνηθέστερες χώρες παροχής υγειονομικής περίθαλψης είναι η Ισπανία, η Πορτογαλία και το Βέλγιο και για τα τρία έτη. Μετά τους ασθενείς που ταξιδεύουν από τη Γαλλία, η επόμενη συνηθέστερη περίπτωση κινητικότητας ασθενών ήταν οι ασθενείς που ταξιδεύουν από τη Δανία προς τη Γερμανία, ακολουθούμενοι από τους ασθενείς που ταξιδεύουν από την Πολωνία στην Τσεχική Δημοκρατία και από τη Νορβηγία στην Ισπανία. Παρουσιάζει ενδιαφέρον το γεγονός ότι από τα πρόσθετα δεδομένα για τη Δανία προκύπτει ότι οι περισσότεροι από αυτούς τους ασθενείς ταξιδεύουν για σκοπούς οδοντιατρικής περίθαλψης.

Από τα δεδομένα που αφορούν την κατεύθυνση των ροών ασθενών προκύπτουν δύο σημαντικές τάσεις, ανεξαρτήτως του αν οι μετακινήσεις πραγματοποιούνται με ή χωρίς προηγούμενη έγκριση. Η πρώτη τάση έγκειται στο ότι κατά τα τρία τελευταία έτη το μεγαλύτερο ποσοστό κινητικότητας ασθενών αφορά μετακινήσεις μεταξύ γειτονικών χωρών. Από αυτό προκύπτει ότι, συνολικά, οι ασθενείς προτιμούν να λαμβάνουν υγειονομική περίθαλψη κοντά στον τόπο κατοικίας τους εάν είναι δυνατόν και ότι, εάν επιλέξουν να ταξιδέψουν, προτιμούν να ταξιδέψουν σε γειτονική χώρα. Η δεύτερη τάση προκύπτει από τη συνολική εικόνα των χαρτών ροής του παραρτήματος. Ενώ το 50 % περίπου της κινητικότητας ασθενών αφορά μετακινήσεις από τη Γαλλία προς τις γειτονικές της χώρες, το υπόλοιπο 50 % της ροής αποτελείται από μικρούς αριθμούς ασθενών που ταξιδεύουν σε ολόκληρη την ΕΕ για να λάβουν περίθαλψη – τόσο σε γειτονικές χώρες όσο και σε πιο μακρινά κράτη. Από την παρατήρηση αυτή προκύπτει ότι, ενώ το 50 % της κινητικότητας ασθενών μπορεί να καθορίζεται από θέματα εγγύτητας, και ενδεχομένως επίσης από συνεργασίες μεταξύ κλινικών ιατρών σε παραμεθόριες περιοχές, πολύ σημαντικό ποσοστό της κινητικότητας αντικατοπτρίζει επίσης την επιθυμία των ασθενών να λαμβάνουν υγειονομική περίθαλψη στο μέρος της επιλογής τους. Η επιλογή αυτή μπορεί να οφείλεται στην επιθυμία επιστροφής στη χώρα καταγωγής για τη λήψη υγειονομικής περίθαλψης, ή στην επιθυμία μεταφοράς του ασθενούς σε μέρος στο οποίο μπορεί να λάβει φροντίδα από κάποιο μέλος της οικογένειάς του, ή ακόμη και στην επιθυμία εξεύρεσης εμπειρογνωμοσύνης η οποία δεν είναι διαθέσιμη στη χώρα καταγωγής.

3.Πληροφόρηση ασθενών

Είναι σημαντικό οι πληροφορίες για τη διασυνοριακή υγειονομική περίθαλψη να είναι εύκολα διαθέσιμες στους ασθενείς και στις οικογένειες που τις χρειάζονται ή επιθυμούν να τις λάβουν. Τα εθνικά σημεία επαφής (ΕΣΕ) διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο ως προς αυτό το θέμα, παρέχοντας πληροφορίες στους πολίτες κατόπιν αίτησής τους και, γενικότερα, αυξάνοντας την ενημέρωση σχετικά με τα δικαιώματα των ασθενών και καλύπτοντας τις ανάγκες πληροφόρησης.

3.1. Δεδομένα από τα κράτη μέλη σχετικά με τις αιτήσεις παροχής πληροφοριών που λαμβάνουν τα εθνικά σημεία επαφής

Το 2017 ελήφθησαν συνολικά 74 589 αιτήματα πληροφόρησης σε 22 κράτη μέλη και στη Νορβηγία, στοιχείο που αντικατοπτρίζει πολύ παρόμοια χρήση των ΕΣΕ με αυτή που αναφέρθηκε για το 2016, κατά το οποίο καταμετρήθηκαν 69 723 αιτήματα πληροφόρησης στα 28 κράτη μέλη και στη Νορβηγία, και για το 2015 κατά το οποίο ελήφθησαν συνολικά 59 558 αιτήματα σε 19 κράτη μέλη.

Λαμβανομένων υπόψη των διαφορών στον αριθμό των κρατών μελών τα οποία παρείχαν στοιχεία σχετικά με τον αριθμό των αιτήσεων που έλαβαν, και με βάση την περιορισμένη διαφοροποίηση ως προς την κατανομή των αιτήσεων (και στα τρία έτη, από τον συνολικό αριθμό αιτήσεων οι περισσότερες είχαν υποβληθεί από την Πολωνία και τη Λιθουανία, οι οποίες από κοινού αντιστοιχούσαν σε ποσοστό άνω του 50 % όλων των αιτήσεων πληροφοριών σε όλα τα κράτη μέλη), παρατηρείται πολύ μικρή μεταβολή στο επίπεδο των αιτημάτων πληροφόρησης που υποβάλλουν οι πολίτες όσον αφορά την πρόσβαση σε διασυνοριακή υγειονομική περίθαλψη.

Ωστόσο, το γεγονός ότι σημειώνεται αργή αλλά σταθερή αύξηση του αριθμού των πολιτών που ταξιδεύουν για να λάβουν περίθαλψη υποδεικνύει ότι η αύξηση των πληροφοριών που διατίθενται στους ιστότοπους των ΕΣΕ έχει μειώσει τον αριθμό των αιτήσεων που υποβάλλουν οι ασθενείς στα ΕΣΕ για παροχή πληροφοριών. Ομοίως, καθώς οι γιατροί έχουν αποκτήσει περισσότερες γνώσεις σχετικά με το εν λόγω σύστημα, παρέχουν οι ίδιοι πληροφορίες απευθείας στους ασθενείς.

Σχήμα 3: Αιτήσεις παροχής πληροφοριών που υποβλήθηκαν στα ΕΣΕ

3.2.Καλύτερη πληροφόρηση των ασθενών και ανάγκες πληροφόρησης των ατόμων με αναπηρία

Από πρόσφατη μελέτη της Επιτροπής σχετικά με τις πληροφορίες που παρέχονται σε ασθενείς 27 καταδεικνύεται ότι, εν γένει, στους ιστότοπους των ΕΣΕ δεν παρέχεται διεξοδική πληροφόρηση σχετικά με τα δικαιώματα των ασθενών, συμπεριλαμβανομένων πληροφοριών σχετικά με τις δέουσες ενέργειες σε περίπτωση αδικαιολόγητης καθυστέρησης. Οι πληροφορίες σχετικά με τις διαδικασίες υποβολής καταγγελιών και επίλυσης διαφορών είναι επίσης περιορισμένες, όπως και οι πληροφορίες σχετικά με το χρονικό διάστημα που απαιτείται για τη διεκπεραίωση των επιστροφών και των αιτήσεων προηγούμενης έγκρισης. Επιπλέον, παρατηρούνται διαφορές ως προς τις πληροφορίες σχετικά με τις θεραπείες για τις οποίες επιστρέφονται τα έξοδα. Από τις διαπιστώσεις της μελέτης προκύπτει ότι, ενώ η παροχή πληροφοριών μέσω των ιστότοπων των ΕΣΕ είναι ικανοποιητική για ορισμένες κατηγορίες, εξακολουθεί να υπάρχει ανάγκη βελτίωσης των εν λόγω ιστότοπων.

Σύμφωνα με την οδηγία, τα ΕΣΕ οφείλουν να παρέχουν στους ασθενείς και στους επαγγελματίες του τομέα της υγείας πληροφορίες σχετικά με την προσβασιμότητα των νοσοκομείων για τα άτομα με αναπηρία [άρθρο 4 παράγραφος 2 στοιχείο α)]. Οι πληροφορίες θα πρέπει να διατίθενται με ηλεκτρονικά μέσα και σε μορφές προσβάσιμες σε άτομα με αναπηρία (άρθρο 6 παράγραφος 5) και μπορούν να λαμβάνονται υπόψη συμπληρωματικά έξοδα για άτομα με αναπηρία (άρθρο 7 παράγραφος 4). Σε πρόσφατη έρευνα μικρής κλίμακας την οποία διενέργησε η IF SBH 28 και η οποία αφορούσε κυρίως ένα κράτος μέλος (Δανία) διαπιστώθηκε ότι η συντριπτική πλειονότητα των συμμετεχόντων δεν γνώριζαν καν την ύπαρξη των ΕΣΕ. Ωστόσο, οι ελάχιστοι άνθρωποι που άσκησαν τα δικαιώματά τους βάσει της οδηγίας ήταν εν γένει ικανοποιημένοι, τα έξοδά τους καλύφθηκαν πλήρως ή μερικώς και θα ήταν διατεθειμένοι να χρησιμοποιήσουν εκ νέου αυτόν τον μηχανισμό. Τα στοιχεία αυτά αντικατοπτρίζουν τις διαπιστώσεις της προηγούμενης έκθεσης της Επιτροπής 29 και απηχούν παλαιότερα συμπεράσματα σύμφωνα με τα οποία η ύπαρξη της οδηγίας παραμένει ελάχιστα γνωστή στις ομάδες που συμμετέχουν στις έρευνες.

3.3.Αλληλεπίδραση με τους κανονισμούς για τον συντονισμό της κοινωνικής ασφάλισης

Η βασική διαφορά μεταξύ της οδηγίας και των κανονισμών όσον αφορά τα δικαιώματα επιστροφής εξόδων είναι ότι, βάσει των κανονισμών, οι ασθενείς δικαιούνται να λαμβάνουν υγειονομική περίθαλψη στο εξωτερικό όπως εάν ήταν ασφαλισμένοι στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης του κράτους μέλους θεραπείας. Βάσει της οδηγίας, λαμβάνουν επιστροφή των εξόδων τους για θεραπεία στο εξωτερικό όπως θα λάμβαναν επιστροφή των εξόδων εάν η θεραπεία είχε παρασχεθεί στις χώρες καταγωγής τους (κράτος μέλος ασφάλισης). Ωστόσο, όπως επεξηγείται στην αιτιολογική σκέψη 46 της οδηγίας, σε ορισμένες περιπτώσεις οι παροχές θα πρέπει να χορηγούνται βάσει των κανονισμών, εκτός εάν ο ασθενής εγείρει διαφορετική αξίωση.

Σύμφωνα με έρευνα των ΕΣΕ, ορισμένα κράτη μέλη 30 εξακολουθούν να εκφράζουν ανησυχία σχετικά με το πώς θα ενημερώνουν για τις σύνθετες πτυχές της ισχύουσας νομικής κατάστασης. Λίγο λιγότερο από το 50 % των ιστότοπων των ΕΣΕ παρέχουν πληροφορίες και για τις δύο νομοθετικές πράξεις. Οι εθνικοί εμπειρογνώμονες έλαβαν κατάρτιση ώστε να είναι σε θέση να επεξηγούν και τις δύο οδούς, πρώτα στο πλαίσιο της διάσκεψης του Οκτωβρίου 2016 31 σχετικά με την ενημέρωση για τα δικαιώματα βάσει της οδηγίας και, έπειτα, μέσω του εργαστηρίου για την ανάπτυξη ικανοτήτων των ΕΣΕ που πραγματοποιήθηκε στις 8 Μαρτίου 2018· και οι δύο εκδηλώσεις διοργανώθηκαν από την Επιτροπή. Με χρήση της εργαλειοθήκης που διαδόθηκε στο πλαίσιο του εργαστηρίου, όλα τα ΕΣΕ θα πρέπει πλέον να είναι σε θέση να εξηγούν τη διαφορά μεταξύ των δύο νομικών οδών μέσω των ιστότοπών τους και να εξασφαλίζουν προδραστικά την εξοικείωση των ασθενών με τις δυο αυτές οδούς.

4.Συνεργασία μεταξύ των συστημάτων υγείας

4.1.Αξιολόγηση των τεχνολογιών υγείας

Η αξιολόγηση των τεχνολογιών υγείας (ΑΤΥ) αποτελεί σημαντικό μέρος της διαδικασίας τεκμηριωμένης λήψης αποφάσεων όσον αφορά την υγεία στις χώρες της ΕΕ. Τα περισσότερα κράτη μέλη ανέφεραν 32 ότι εφαρμόζουν ένα εθνικό σύστημα ΑΤΥ για τα φάρμακα (26 κράτη μέλη και η Νορβηγία) και/ή για τα ιατροτεχνολογικά προϊόντα (20 κράτη μέλη και η Νορβηγία) 33 .

Επί του παρόντος, η συνεργασία της ΕΕ στον τομέα της ΑΤΥ αποτελείται από δύο βασικές συνιστώσες. Πρώτον, το δίκτυο ΑΤΥ 34 το οποίο συνδέει τις εθνικές αρχές ή τους εθνικούς φορείς που είναι αρμόδιοι για την ΑΤΥ. Οι κανόνες που διέπουν τη λειτουργία του δικτύου ΑΤΥ, το οποίο προβλέπεται στο άρθρο 15 της οδηγίας, ορίζονται στην εκτελεστική απόφαση 2013/329/ΕΕ της Επιτροπής 35 . Το δίκτυο παρέχει στρατηγική καθοδήγηση και προσανατολισμό πολιτικής για επιστημονική και τεχνική συνεργασία. Πέραν της ανταλλαγής πληροφοριών σχετικά με συναφείς εξελίξεις πολιτικής στον τομέα της ΑΤΥ, κατά τα τελευταία τρία έτη το δίκτυο ΑΤΥ κατάρτισε σημαντικά έγγραφα πολιτικής όπως τα έγγραφα «Added Value of the European Cooperation in the Joint HTA of Medical Devices» (Προστιθέμενη αξία της ευρωπαϊκής συνεργασίας στην κοινή ΑΤΥ των ιατροτεχνολογικών προϊόντων) τον Οκτώβριο του 2015 και «Reflection Paper on Synergies between Regulatory and HTA issues» (Έγγραφο προβληματισμού σχετικά με τις συνέργειες μεταξύ ρυθμιστικών θεμάτων και θεμάτων ΑΤΥ) τον Νοέμβριο του 2016. Επίσης, στο πλαίσιο του πολυετούς προγράμματος εργασίας 2016-2020 36 έχει προγραμματιστεί η έκδοση επιπλέον στρατηγικών εγγράφων.

Η δεύτερη και συμπληρωματική συνιστώσα είναι η επιστημονική και τεχνική συνεργασία που αντιπροσωπεύεται από τις κοινές δράσεις EUnetHTA 37 . Η τρέχουσα κοινή δράση, EUnetHTA 3, η οποία ξεκίνησε τον Ιούνιο του 2016, θα διαρκέσει έως το 2020 και σε αυτήν συμμετέχουν περισσότεροι από 80 εταίροι, σχετικοί φορείς ΑΤΥ που διενεργούν αξιολογήσεις και μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί που συμβάλλουν στην ΑΤΥ στην Ευρώπη.

Η Επιτροπή, ανταποκρινόμενη στις εκκλήσεις του Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα της συνεργασίας της ΕΕ στον τομέα της ΑΤΥ μετά το 2020, δρομολόγησε εκτενή διαδικασία προβληματισμού, συμπεριλαμβανομένων διαβουλεύσεων με τα ενδιαφερόμενα μέρη και εκτίμησης επιπτώσεων σύμφωνα με το θεματολόγιο της Επιτροπής για τη βελτίωση της νομοθεσίας 38 . Η εν λόγω διαδικασία προβληματισμού ολοκληρώθηκε με την έκδοση νομοθετικής πρότασης 39 από την Επιτροπή στις 31 Ιανουαρίου 2018. Σκοπός της πρότασης είναι να αξιοποιηθεί η συνεχιζόμενη συνεργασία βάσει έργων στον τομέα της ΑΤΥ και να αντιμετωπιστούν ορισμένες ελλείψεις που εντοπίστηκαν στο πλαίσιο της διαδικασίας προβληματισμού. Η προτεινόμενη νομοθεσία έχει ως στόχο να διασφαλίσει την καλύτερη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς, συμβάλλοντας ταυτόχρονα στην επίτευξη υψηλού επιπέδου προστασίας της ανθρώπινης υγείας. Η συνεργασία στον τομέα της ΑΤΥ μετά το 2020, σύμφωνα με την πρόταση, αναμένεται να συμβάλει στην προσφορά καινοτόμων τεχνολογιών υγείας στους Ευρωπαίους ασθενείς, στη βελτιωμένη χρήση των διαθέσιμων πόρων και στη βελτίωση της προβλεψιμότητας για τις επιχειρήσεις. Στην πρόταση περιγράφονται ένα πλαίσιο στήριξης και διαδικασίες συνεργασίας σχετικά με την ΑΤΥ σε επίπεδο Ένωσης, καθώς και κοινοί κανόνες για κλινικές αξιολογήσεις των τεχνολογιών υγείας. Ειδικότερα, η πρόταση περιλαμβάνει κοινές εργασίες σχετικά με κλινικές αξιολογήσεις, κοινές επιστημονικές διαβουλεύσεις και αναδυόμενες τεχνολογίες υγείας.

Η πρόταση έχει αποσταλεί στο Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

4.2.Ηλεκτρονική υγεία (eHealth)

Το δίκτυο eHealth είναι ένα εθελοντικό δίκτυο το οποίο αποτελείται από αρμόδιες για την ηλεκτρονική υγεία εθνικές αρχές και εργάζεται για τη δημιουργία διαλειτουργικών εφαρμογών και για την ενίσχυση της συνέχειας της περίθαλψης και της πρόσβασης σε αυτή 40 .

Το έργο του δικτύου eHealth διαδραματίζει σημαντικό ρόλο όσον αφορά την αντιμετώπιση των νομικών, οργανωτικών και τεχνικών προκλήσεων και των προκλήσεων που συνδέονται με τη σημασιολογική διαλειτουργικότητα στο πλαίσιο της διασυνοριακής ανταλλαγής προσωπικών δεδομένων για την υγεία. Το δίκτυο έθεσε τις βάσεις για την υποδομή ψηφιακών υπηρεσιών ηλεκτρονικής υγείας (eHDSI), ένα σύστημα ΤΠ το οποίο χρηματοδοτείται από τον μηχανισμό «Συνδέοντας την Ευρώπη» 41 και τα κράτη μέλη, και εξέδωσε κατευθυντήριες γραμμές για τις συνοπτικές εκθέσεις των ασθενών (Νοέμβριος 2013) 42 και για την ηλεκτρονική συνταγογράφηση (Νοέμβριος 2014)  43 .

Στο πλαίσιο της υποδομής eHDSI, το πρώτο κύμα εθελοντικών διασυνοριακών ανταλλαγών συνοπτικών εκθέσεων ασθενών και ηλεκτρονικών συνταγών προβλέπεται να ξεκινήσει από λίγες πρωτοπόρες χώρες έως το τέλος του 2018 και, έως το 2020, αναμένεται να συμμετέχουν περίπου 20 κράτη μέλη. Μέχρι στιγμής, 16 κράτη μέλη έχουν λάβει από τον μηχανισμό «Συνδέοντας την Ευρώπη» χρηματοδότηση ύψους 10,6 εκατ. EUR για να προβούν στις αναγκαίες τεχνικές προετοιμασίες για τη διασυνοριακή αυτή ανταλλαγή. Το 2018 πραγματοποιήθηκε συμπληρωματική πρόσκληση υποβολής προτάσεων με την οποία παρασχέθηκε σε περισσότερα κράτη μέλη η δυνατότητα να συμμετέχουν στην υποδομή eHDSI.

Στις 25 Απριλίου 2018, η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία, μεταξύ άλλων, επιδιώκει να διασφαλίσει την κατάλληλη διακυβέρνηση της eHDSI και της χρηματοδοτικής της βάσης και να βελτιώσει τη διαλειτουργικότητα των δεδομένων ασθενών και την πρόσβαση των πολιτών 44 . Πρόθεση είναι η επανεξέταση της διαχείρισης και της λειτουργίας του δικτύου eHealth ώστε να αποσαφηνιστεί ο ρόλος του στη διακυβέρνηση της υποδομής ψηφιακών υπηρεσιών ηλεκτρονικής υγείας και οι επιχειρησιακές απαιτήσεις του.

4.3.Τα ευρωπαϊκά δίκτυα αναφοράς

Τα ευρωπαϊκά δίκτυα αναφοράς (ΕΔΑ) είναι εικονικά, εθελοντικά διασυνοριακά δίκτυα, στο πλαίσιο των οποίων έρχονται σε επαφή πάροχοι υγειονομικής περίθαλψης από ολόκληρη την Ευρώπη. Στόχος τους είναι να συμβάλλουν στη διάγνωση και τη θεραπεία ασθενών που πάσχουν από σπάνιες, πολύπλοκες και χαμηλού επιπολασμού νόσους για τις οποίες απαιτείται άκρως εξειδικευμένη υγειονομική περίθαλψη και συγκέντρωση γνώσεων και πόρων.

Από τον χρόνο της τελευταίας έκθεσης, τα κράτη μέλη στο πλαίσιο της επιτροπής των ΕΔΑ ενέκριναν 24 θεματικά δίκτυα τα οποία τέθηκαν σε λειτουργία τον Μάρτιο του 2017 στο Βίλνιους στο πλαίσιο της τρίτης διάσκεψης των ευρωπαϊκών δικτύων αναφοράς. Στο πλαίσιο των δικτύων έρχονται σε επαφή περισσότερες από 900 άκρως εξειδικευμένες μονάδες υγειονομικής περίθαλψης από περίπου 300 νοσοκομεία σε 25 κράτη μέλη (και στη Νορβηγία). Βασική αρχή των ΕΔΑ είναι να ταξιδεύει η γνώση και όχι ο ασθενής. Τα ΕΔΑ δεν είναι άμεσα προσβάσιμα από μεμονωμένους ασθενείς· αντιθέτως, οι πάροχοι υγειονομικής περίθαλψης παραπέμπουν τους ασθενείς στο σχετικό δίκτυο, με τη συγκατάθεσή τους και σύμφωνα με τους κανόνες του εθνικού συστήματος υγείας.

Η κλινική λειτουργία των ΕΔΑ ξεκίνησε τον Νοέμβριο του 2017, όταν τέθηκε σε λειτουργία η ειδική για τον σκοπό αυτό πλατφόρμα ΤΠ —το σύστημα κλινικής διαχείρισης ασθενών—, το οποίο κατέστησε δυνατή την πραγματοποίηση των πρώτων εικονικών ομάδων εξέτασης περιπτώσεων ασθενών. Οι εικονικές ομάδες συνέρχονται για να εξετάσουν τη διάγνωση και τη θεραπεία ασθενούς και σε αυτές συμμετέχουν ειδικοί ιατροί από διαφορετικά κέντρα εμπειρογνωμοσύνης από ολόκληρη την ΕΕ. Έως τον Ιούνιο 2018 είχαν δημιουργηθεί 165 ομάδες, ενώ ο αριθμός τους αυξάνεται σε καθημερινή βάση και οι πρώτοι ασθενείς λαμβάνουν ήδη άμεσα τα οφέλη.

4.4.Αναγνώριση των ιατρικών συνταγών

Η Επιτροπή εξέδωσε 45 την εκτελεστική οδηγία 2012/52/ΕΕ 46 για την εφαρμογή της αρχής της αμοιβαίας αναγνώρισης των ιατρικών συνταγών. Κινήθηκαν είκοσι μία διαδικασίες επί παραβάσει για μη κοινοποίηση μέτρων μεταφοράς στο εθνικό δίκαιο. Όλες οι διαδικασίες περατώθηκαν λόγω επακόλουθης μεταφοράς στο εθνικό δίκαιο από τα κράτη μέλη.

4.5.Χαρτογράφηση και ανάπτυξη διασυνοριακής και περιφερειακής συνεργασίας

Η Επιτροπή θα πρέπει να ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να συνεργάζονται για την παροχή διασυνοριακής υγειονομικής περίθαλψης στις παραμεθόριες περιοχές 47 . Αυτό θα έπρεπε να εκληφθεί ως μια ευκαιρία για να βελτιωθεί η πρόσβαση των ασθενών σε περίθαλψη, να αξιοποιηθούν οι οικονομίες κλίμακας και να γίνει αποτελεσματική χρήση των πόρων. Στην ανακοίνωσή της σχετικά με την ώθηση της ανάπτυξης και της συνοχής σε παραμεθόριες περιφέρειες της ΕΕ 48 , η Επιτροπή επισημαίνει τρόπους με τους οποίους η Ευρώπη μπορεί να μειώσει την πολυπλοκότητα, τη χρονική διάρκεια και το κόστος της διασυνοριακής αλληλεπίδρασης και να προωθήσει τη συγκέντρωση των υπηρεσιών κατά μήκος των εσωτερικών συνόρων. Στην ανακοίνωση προτείνεται ένα σύνολο δράσεων για την ενίσχυση της ανταγωνιστικής θέσης των παραμεθόριων περιφερειών με την παρουσίαση επιτυχημένων πρακτικών. Στο τέλος του 2018 η Επιτροπή προγραμματίζει τη διοργάνωση στρατηγικής εκδήλωσης η οποία θα επικεντρωθεί στην υγειονομική περίθαλψη και στην οποία θα συμμετάσχουν ενδιαφερόμενα μέρη από παραμεθόριες περιοχές με σκοπό τη διερεύνηση τρόπων περαιτέρω ανάπτυξης της ανταλλαγής πληροφοριών και βέλτιστων πρακτικών σε ολόκληρη την Ένωση.

Στο άτυπο Συμβούλιο Υπουργών του 2015, τα κράτη μέλη κάλεσαν την Επιτροπή να εκπονήσει μελέτη για τη χαρτογράφηση της διασυνοριακής συνεργασίας. Από τη μελέτη που ακολούθησε 49 διαμορφώθηκε μια εικόνα όσον αφορά τα χρηματοδοτούμενα από την ΕΕ έργα που υλοποιήθηκαν την περίοδο από το 2007 έως το 2017 και καταδείχθηκε ότι οι γεωγραφικοί και κοινωνικοπολιτισμικοί παράγοντες εξακολουθούν να διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο κατά τη δημιουργία και τη διατήρηση πρωτοβουλιών διασυνοριακής συνεργασίας από τους υπευθύνους χάραξης πολιτικής. Στο πλαίσιο της χαρτογράφησης αναλύθηκαν περισσότερες από 400 πρωτοβουλίες, η μεγάλη πλειονότητα των οποίων αναλήφθηκε μεταξύ χωρών με παρόμοιες παραδόσεις όσον αφορά το κράτος πρόνοιας και αφορούσε ανταλλαγή και διαχείριση γνώσεων καθώς και κοινή θεραπεία και διάγνωση ασθενών. Υπάρχουν διάφορα σενάρια για την ανάπτυξη συνεργασίας, εκ των οποίων ένα από πλέον ρεαλιστικά είναι το σενάριο στο οποίο αναπτύσσονται περιφερειακά δίκτυα που προσανατολίζονται στην αντιμετώπιση τοπικών και περιφερειακών αναγκών, όπως έχει ήδη επισημανθεί σε προηγούμενες μελέτες 50 . Στο παράρτημα Α παρατίθεται αναλυτικός κατάλογος περαιτέρω μελετών προς υποστήριξη της ορθής εφαρμογής.

5.Εξουσίες έκδοσης κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων

Σύμφωνα με το άρθρο 17 της οδηγίας, η εξουσία έκδοσης κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων που προβλέπεται σε αυτό ανατίθεται στην Επιτροπή για περίοδο 5 ετών από την έναρξη ισχύος της οδηγίας. Η Επιτροπή οφείλει να καταρτίσει έκθεση σχετικά με τις εξουσίες που της έχουν ανατεθεί.

Βάσει της αμοιβαίας αναγνώρισης των ιατρικών συνταγών μεταξύ των κρατών μελών, το άρθρο 11 παράγραφος 5 εξουσιοδοτεί την Επιτροπή να θεσπίζει, μέσω κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων, μέτρα με σκοπό να εξαιρούνται συγκεκριμένες κατηγορίες φαρμάκων ή ιατροτεχνολογικών βοηθημάτων από την αναγνώριση των συνταγών, όταν αυτό επιβάλλεται για λόγους διαφύλαξης της δημόσιας υγείας. Τα κράτη μέλη συμφώνησαν ότι δεν είναι αναγκαία η πρόβλεψη εξαίρεσης και, ως εκ τούτου, η Επιτροπή δεν έχει χρησιμοποιήσει την εξουσία αυτή 51 . Σε περίπτωση που προκύψει μια τέτοια ανάγκη στο μέλλον, θα πρέπει να αντιμετωπιστεί αμέσως με κατ’ εξουσιοδότηση πράξη.

Η Επιτροπή εξουσιοδοτείται επίσης βάσει της οδηγίας 52 να θεσπίζει, με κατ’ εξουσιοδότηση πράξεις, κατάλογο των ειδικών κριτηρίων και προϋποθέσεων που θα πρέπει να πληρούν τα ευρωπαϊκά δίκτυα αναφοράς και των προϋποθέσεων και των κριτηρίων που πρέπει να πληρούν οι πάροχοι υγειονομικής περίθαλψης που επιθυμούν να προσχωρήσουν στα εν λόγω δίκτυα. Η Επιτροπή συνεργάστηκε στενά με τα κράτη μέλη σχετικά με το περιεχόμενο της κατ’ εξουσιοδότηση πράξης πριν από την έκδοσή της στις 10 Μαρτίου 2014, με έναρξη ισχύος στις 27 Μαΐου 2014 53 .

Η Επιτροπή θεωρεί ότι έχει ασκήσει τις εξουσίες που της ανατέθηκαν εντός του πλαισίου των αρμοδιοτήτων που της εκχωρούνται με την οδηγία. Δεδομένου ότι ούτε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ούτε το Συμβούλιο ανακάλεσαν την ανάθεση των εξουσιών που εκχωρούνται βάσει του άρθρου 11 παράγραφος 5 και του άρθρου 12 παράγραφος 5, η ανάθεση παρατάθηκε αυτομάτως, σύμφωνα με το άρθρο 17 παράγραφος 1 της οδηγίας, για επιπλέον περίοδο 5 ετών.

6.Συμπεράσματα

Η διασυνοριακή κινητικότητα ασθενών εντός της ΕΕ παρουσιάζει μικρή αυξητική τάση κατά τα τελευταία τρία έτη. Η τάση αυτή ενδέχεται να οφείλεται εν μέρει στις σταδιακές βελτιώσεις που σημειώθηκαν στον τομέα της πληροφόρησης των πολιτών για την οδηγία και, ενδεχομένως κατ’ επέκταση, στην αύξηση της ευαισθητοποίησης σχετικά με τα δικαιώματα των ασθενών. Μπορεί επίσης να οφείλεται εν μέρει στη συνεργασία μεταξύ της Επιτροπής και των κρατών μελών σχετικά με την ορθή εφαρμογή της οδηγίας και στην αλληλεπίδραση μεταξύ της οδηγίας και των κανονισμών για τον συντονισμό της κοινωνικής ασφάλισης, μεταξύ άλλων μέσω των εργασιών που εκτελέστηκαν με τα ΕΣΕ και μέσω των αυτεπάγγελτων ερευνών της Επιτροπής (βλέπε σημείο 1).

Ταυτόχρονα, μπορεί να συναχθεί το συμπέρασμα ότι η οδηγία έχει βελτιώσει την ασφάλεια δικαίου και τη σαφήνεια τόσο για τους «διασυνοριακούς» όσο και για τους «ημεδαπούς» ασθενείς όσον αφορά τα δικαιώματά τους. Η ερμηνεία της οδηγίας δεν έχει υποβληθεί σε έλεγχο από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι έλεγχοι συμμόρφωσης και οι διάλογοι με τα κράτη μέλη θα συνεχιστούν κατά τη διάρκεια της επόμενης περιόδου υποβολής εκθέσεων και θα αξιοποιηθούν περισσότερο τα δεδομένα για την κινητικότητα.

Όσον αφορά τη δομή της εθελοντικής συνεργασίας (ηλεκτρονική υγεία, ΑΤΥ, ΕΔΑ), η οδηγία παρέχει τη βάση για την ενίσχυση της διασυνοριακής συνεργασίας από την Επιτροπή και τα κράτη μέλη, μεταξύ άλλων και σχετικά με τρόπους αντιμετώπισης ευρύτερων τεχνολογικών και κοινωνικών προκλήσεων. Σημειώνονται ήδη εξελίξεις σχετικά με τις νέες αυτές προοπτικές. Πρώτον, η Επιτροπή έχει υποβάλει νομοθετική πρόταση για την αξιολόγηση των τεχνολογιών υγείας (βλέπε σημείο 4.1). Δεύτερον, στην ανακοίνωσή της σχετικά με τον ψηφιακό μετασχηματισμό του τομέα της υγείας και της περίθαλψης, η Επιτροπή πρότεινε περαιτέρω μέτρα σχετικά με την ηλεκτρονική υγεία (βλέπε σημείο 4.2). Τέλος, η έναρξη λειτουργίας των ΕΔΑ σηματοδότησε μια σημαντική αλλαγή για την παροχή ποιοτικής και προσβάσιμης διασυνοριακής υγειονομικής περίθαλψης στους πολίτες της ΕΕ (βλέπε σημείο 4.3). Τα εικονικά αυτά δίκτυα, στο πλαίσιο των οποίων έρχονται σε επαφή πάροχοι υγειονομικής περίθαλψης από ολόκληρη την Ευρώπη για την αντιμετώπιση πολύπλοκων και σπάνιων ιατρικών παθήσεων, ώστε να ταξιδεύουν οι ιατρικές γνώσεις και όχι οι ασθενείς, αποτελούν σαφές παράδειγμα ορθής πρακτικής.

Σήμερα, έπειτα από πέντε έτη εφαρμογής της οδηγίας, μπορεί να συναχθεί το συμπέρασμα ότι οι διασυνοριακές ροές ασθενών παρουσιάζουν μια σταθερή τάση, η οποία διαμορφώνεται κυρίως από τη γεωγραφική ή πολιτισμική εγγύτητα. Συνολικά, η κινητικότητα ασθενών και η οικονομική της διάσταση εντός της ΕΕ παραμένουν σχετικά περιορισμένες και η οδηγία για τη διασυνοριακή υγειονομική περίθαλψη δεν έχει παραγάγει σημαντικό δημοσιονομικό αντίκτυπο για τη βιωσιμότητα των συστημάτων υγείας.

(1)

   Οδηγία 2011/24/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 9ης Μαρτίου 2011, περί εφαρμογής των δικαιωμάτων των ασθενών στο πλαίσιο της διασυνοριακής υγειονομικής περίθαλψης (ΕΕ L 88 της 4.4.2011, σ. 45).

(2)

   Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 883/2004 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 29ης Απριλίου 2004, για τον συντονισμό των συστημάτων κοινωνικής ασφάλειας (ΕΕ L 166 της 30.4.2004, σ. 1) και κανονισμός αριθ. 987/2009 για καθορισμό της διαδικασίας εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 883/2004 (ΕΕ L 284 της 30.10.2009, σ.1).

(3)

   Έκθεση της Επιτροπής σχετικά με την εφαρμογή της οδηγίας 2011/24/ΕΕ περί εφαρμογής των δικαιωμάτων των ασθενών στο πλαίσιο της διασυνοριακής υγειονομικής περίθαλψης [COM(2015) 421 final, 4.9.2015].

(4)

   Η επιτροπή του άρθρου 16 της οδηγίας και η ομάδα εμπειρογνωμόνων για τη διασυνοριακή υγεία. 

(5)

   Για λόγους συνέχειας, στην παρούσα έκθεση ο όρος «έλεγχος συμμόρφωσης» χρησιμοποιείται σύμφωνα με την προηγούμενη έκθεση εφαρμογής του 2015, με την έννοια της συμβατότητας των εθνικών μέτρων μεταφοράς με τις διατάξεις της οδηγίας και συμπίπτει με τον όρο «έλεγχοι συμμόρφωσης» της ορολογίας που χρησιμοποιείται στην ανακοίνωση της Επιτροπής «Δίκαιο της ΕΕ: Καλύτερη εφαρμογή για καλύτερα αποτελέσματα», C/2016/8600, ΕΕ C 18 της 19.1.2017, σ. 10–20. Ομοίως, ο όρος «έλεγχος πληρότητας» ισοδυναμεί με τον όρο «έλεγχος μεταφοράς» της ορολογίας που χρησιμοποιείται στην ανακοίνωση.

(6)

   Άρθρο 7 παράγραφος 6 και άρθρο 9.

(7)

   Άρθρο 4 παράγραφος 2 στοιχεία α) και β), άρθρο 5 στοιχείο β), άρθρο 6 παράγραφος 3.

(8)

   Άρθρο 4 παράγραφος 2 στοιχείο γ) και στοιχεία ε) έως στ), άρθρο 4 παράγραφος 3, άρθρο 4 παράγραφος 4, άρθρο 5 στοιχεία β) έως δ), άρθρο 7 παράγραφος 1, άρθρο 9 παράγραφοι 4 και 5.

(9)

   Άρθρο 4 παράγραφος 2 στοιχείο δ).

(10)

   Βλέπε, για παράδειγμα, υπόθεση C-372/04, Watts, σκέψη 100.

(11)

   Αιτιολογική σκέψη 38 της οδηγίας.

(12)

   Η οδηγία 2011/24/ΕΕ έπρεπε να μεταφερθεί στο εθνικό δίκαιο από τις χώρες της ΕΖΕΣ, Ισλανδία, Λιχτενστάιν και Νορβηγία, το αργότερο την 1η Αυγούστου 2015.

(13)

   Επτά χώρες (Εσθονία, Κάτω Χώρες, Λιθουανία, Σουηδία, Τσεχική Δημοκρατία, Φινλανδία και Νορβηγία) επέλεξαν να μη θεσπίσουν σύστημα προηγούμενης έγκρισης.

(14)

   Βλέπε π.χ. υπόθεση C-205/99 Analir κ.λπ. [2001] ECR I-1271, σκέψη 38· υπόθεση C-157/99 Smits και Peerbooms, σκέψη 90.

(15)

   Βλέπε π.χ. υπόθεση C-205/99 Analir κ.λπ. [2001] ECR I 1271, σκέψεις 35-38· υπόθεση C-157/99 Smits και Peerbooms, σκέψεις 80-90.

(16)

   Το άρθρο 8 παράγραφος 2 στοιχεία β) και γ) επιτρέπει επίσης στα κράτη μέλη να απαιτούν προηγούμενη έγκριση όταν η υγειονομική περίθαλψη αφορά θεραπείες που παρουσιάζουν ιδιαίτερο κίνδυνο για τον ασθενή ή τον πληθυσμό ή όταν παρέχεται από πάροχο υγειονομικής περίθαλψης που ενδέχεται να εγείρει σοβαρές και συγκεκριμένες ανησυχίες όσον αφορά την ποιότητα ή την ασφάλεια της περίθαλψης.

(17)

   Άρθρο 8 παράγραφος 1 της οδηγίας.

(18)

   Άρθρο 7 παράγραφος 4 της οδηγίας.

(19)

   Σύμφωνα με το άρθρο 4 παράγραφος 2 στοιχείο δ) της οδηγίας απαιτείται η ύπαρξη συστήματος ασφάλισης επαγγελματικής ευθύνης ή ισοδύναμη ή ουσιαστική συγκρίσιμη εγγύηση ή παρόμοια ρύθμιση.

(20)

   Βλέπε υποσημείωση 2.

(21)

   Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η Γαλλία υπέβαλε στοιχεία για την υγειονομική περίθαλψη που υπόκειται σε προηγούμενη έγκριση μόνο για το 2016. Ομοίως, το σχήμα 2 θα πρέπει να ερμηνευθεί λαμβανομένου υπόψη του γεγονότος ότι, για το 2016, στη Γαλλία αντιστοιχούν 3 510 από τις 5 162 αιτήσεις προηγούμενης έγκρισης και 2 579 από τις 3 644 χορηγήσεις προηγούμενης έγκρισης. Τα δεδομένα που δεν περιλαμβάνουν τα στοιχεία της Γαλλίας παρουσιάζονται με πιο σκούρα απόχρωση στο κάτω μέρος της στήλης.

(22)

    http://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=1154&langId=en

(23)

   Βάσει της οδηγίας, το ποσό της επιστροφής συνήθως αντιστοιχεί στο ποσοστό επιστροφής των εξόδων που θα εφαρμοζόταν στη χώρα ασφάλισης, ενώ βάσει των κανονισμών το ποσό της επιστροφής αντιστοιχεί στο ποσοστό του κόστους στη χώρα θεραπείας.

(24)

    https://www.oecd-ilibrary.org/social-issues-migration-health/health-at-a-glance-2017/health-expenditure-in-relation-to-gdp_health_glance-2017-45-en

(25)

http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/refreshTableAction.do;jsessionid=9ea7d07e30dd3bf0a52b9a8a474c872db039e243c026.e34OaN8Pc3mMc40Lc3aMaNyTa3eQe0?tab=table&plugin=1&pcode=tec00001&language=en

(26)

   Υπενθυμίζεται, ωστόσο, ότι η ροή από τη Γαλλία προς άλλα κράτη μέλη αφορά μόνο τα δεδομένα του 2016, καθώς η Γαλλία δεν ήταν σε θέση να παράσχει τα σχετικά δεδομένα για το 2015 και το 2017.

(27)

   https://ec.europa.eu/health/cross_border_care/key_documents_en

(28)

   IF SBH [International Federation for Spina Bifida and Hydrocephalus (Διεθνής ομοσπονδία δισχιδούς ράχης και υδροκεφαλίας)] και EDF [European Disability Forum (Ευρωπαϊκό φόρουμ ατόμων με αναπηρία)], «Impact of Cross-border Healthcare on Persons with Disabilities and Chronic Conditions» , 2017.

(29)

https://ec.europa.eu/health/sites/health/files/cross_border_care/docs/2015_operation_report_dir201124eu_el.pdf

(30)

   14 από συνολικά 37 μέλη του προσωπικού των ΕΣΕ παραδέχτηκαν το 2017 ότι αντιμετωπίζουν δυσκολίες όταν πρέπει να εξηγήσουν στους ασθενείς τη σχέση μεταξύ της οδηγίας και των κανονισμών.

(31)

   https://ec.europa.eu/health/cross_border_care/events/ev_20161024_en

(32)

   https://ec.europa.eu/health/sites/health/files/technology_assessment/docs/2018_mapping_npc_en.pdf

(33)

   Mapping of HTA national organisations programmes and processes in EU and Norway, 2017, αριθ. σύμβασης 17010402/2016/734820, ISBN: 978-92-79-77080-7

(34)

   https://ec.europa.eu/health/technology_assessment/policy/network_el

(35)

   Εκτελεστική απόφαση 2013/329/ΕΕ της Επιτροπής, της 26ης Ιουνίου 2013, σχετικά με τη θέσπιση κανόνων για τη δημιουργία, διαχείριση και διαφανή λειτουργία του δικτύου των αρμόδιων για την αξιολόγηση των τεχνολογιών υγείας

εθνικών αρχών ή φορέων (ΕΕ L 175 της 27.6.2013, σ. 71).

(36)

   https://ec.europa.eu/health/sites/health/files/technology_assessment/docs/2016_2020_pgmnetwork_en.pdf

(37)

   https://www.eunethta.eu/#tab-3-tab

(38)

   https://ec.europa.eu/health/technology_assessment/eu_cooperation_el

(39)

   Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την αξιολόγηση των τεχνολογιών υγείας και την τροποποίηση της οδηγίας 2011/24/ΕΕ [COM(2018) 51 final, 31.1.2018] — https://ec.europa.eu/health/technology_assessment/eu_cooperation_el

(40)

   2011/890/ΕΕ: Εκτελεστική απόφαση της Επιτροπής, της 22ας Δεκεμβρίου 2011, για την πρόβλεψη κανόνων θέσπισης, διαχείρισης και λειτουργίας του δικτύου των εθνικών αρχών υπεύθυνων για την ηλεκτρονική υγεία (eHealth).

(41)

   Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1316/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Δεκεμβρίου 2013, για τη σύσταση της διευκόλυνσης «Συνδέοντας την Ευρώπη», την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 913/2010 και την κατάργηση των κανονισμών (ΕΚ) αριθ. 680/2007 και (ΕΚ) αριθ. 67/2010 (ΕΕ L 348 της 20.12.2013, σ. 129).

(42)

   https://ec.europa.eu/health/sites/health/files/ehealth/docs/ev_20161121_co10_en.pdf

(43)

   https://ec.europa.eu/health//sites/health/files/ehealth/docs/eprescription_guidelines_en.pdf

(44)

   Ανακοίνωση σχετικά με τη διευκόλυνση του ψηφιακού μετασχηματισμού του τομέα της υγείας και της περίθαλψης στην ψηφιακή ενιαία αγορά, την ισχυροποίηση των πολιτών και την ανάπτυξη μιας υγιέστερης κοινωνίας [COM(2018) 233 final, 25.4.2018].

(45)

   Βάσει του άρθρου 11 παράγραφος 2 στοιχεία α), γ) και δ) της οδηγίας.

(46)

   Εκτελεστική οδηγία 2012/52/ΕΕ της Επιτροπής, της 20ής Δεκεμβρίου 2012, σχετικά με τη θέσπιση μέτρων που διευκολύνουν την αναγνώριση των ιατρικών συνταγών οι οποίες εκδίδονται σε άλλα κράτη μέλη (ΕΕ L 356 της 22.12.2012, σ. 68).

(47)

   Άρθρο 10 παράγραφος 3 της οδηγίας.

(48)

   COM(2017) 534 final.

(49)

    «Study on Cross-Border Cooperation: Capitalising on existing initiatives for cooperation in cross-border regions» , Gesundheit Österreich Forschungs und Planungs GmbH, SOGETI, Πανεπιστήμιο του Μάαστριχτ, 2017.

(50)

   Βλέπε τις μελέτες της Γενικής Γραμματείας της Μπενελούξ, π.χ. «Barriers and Opportunities in the Benelux» , Φεβρουάριος 2018.

(51)

   Βλέπε περισσότερες λεπτομέρειες στην έκθεση της Επιτροπής σχετικά με την εφαρμογή της οδηγίας η οποία δημοσιεύτηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2015 [COM(2015) 421 final].

(52)

   Άρθρο 12 παράγραφος 5 σε συνδυασμό με το άρθρο 12 παράγραφος 4 στοιχείο α).

(53)

   Κατ’ εξουσιοδότηση απόφαση της Επιτροπής 2014/286/ΕΕ, της 10ης Μαρτίου 2014, για τον καθορισμό των κριτηρίων και των προϋποθέσεων που πρέπει να πληρούν τα ευρωπαϊκά δίκτυα αναφοράς και οι πάροχοι υγειονομικής περίθαλψης που επιθυμούν να προσχωρήσουν σε ένα ευρωπαϊκό δίκτυο αναφοράς (ΕΕ L 147 της 17.5.2014, σ. 71).

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 21.9.2018

COM(2018) 651 final

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

της

ΕΚΘΕΣΗΣ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

σχετικά με τη λειτουργία της οδηγίας 2011/24/ΕΕ περί εφαρμογής των δικαιωμάτων των ασθενών στο πλαίσιο της διασυνοριακής υγειονομικής περίθαλψης

Παράρτημα Α – Κατάλογος τεχνικών μελετών προς υποστήριξη της ορθής εφαρμογής

· Προσέγγιση με βάση τις βέλτιστες πρακτικές όσον αφορά τους ιστότοπους των εθνικών σημείων επαφής: μελέτη εφικτότητας

Στόχος: Η διατύπωση συστάσεων σχετικά με το τι είδους πληροφορίες θα πρέπει να παρέχονται από τα ΕΣΕ ώστε να διευκολύνονται οι ασθενείς κατά την άσκηση των δικαιωμάτων τους σε διασυνοριακή υγειονομική περίθαλψη στην πράξη.

· Αντίκτυπος της πληροφόρησης στις επιλογές των ασθενών στο πλαίσιο της οδηγίας 2011/24/ΕΕ

Στόχος: Η αξιολόγηση —με χρήση συμπεριφορικής προσέγγισης— του αντίκτυπου της παροχής πληροφοριών σχετικά με τις επιλογές που έχουν οι ασθενείς όσον αφορά την άσκηση των δικαιωμάτων τους να λαμβάνουν περίθαλψη στο εξωτερικό.

· Η έκθεση αξιολόγησης σχετικά με την οδηγία για τη διασυνοριακή υγειονομική περίθαλψη

Στόχος: Εκτέλεση των βασικών εργασιών με σκοπό την ανάπτυξη μεθοδολογίας έρευνας για την αξιολόγηση της παροχής πληροφοριών σε ασθενείς.

· Προσέγγιση με βάση τη βιβλιογραφία με σκοπό τον προσδιορισμό της έννοιας της υγειονομικής περίθαλψης που απαιτεί «άκρως εξειδικευμένη και δαπανηρή ιατρική υποδομή ή ιατρικό εξοπλισμό»  

Στόχος: Η εξέταση του τρόπου με τον οποίο μπορεί να οριστεί η έννοια της υγειονομικής περίθαλψης που απαιτεί άκρως εξειδικευμένη και δαπανηρή ιατρική υποδομή ή ιατρικό εξοπλισμό.

· Μελέτη για τη βελτίωση της διασυνοριακής συνεργασίας με σκοπό υψηλού κόστους κεφαλαιουχικές επενδύσεις στον τομέα της υγείας

Στόχος: Η επιλογή υποψήφιων ιατροτεχνολογικών προϊόντων (δαπανηρός και άκρως εξειδικευμένος ιατρικός εξοπλισμός) για τα οποία μπορεί να προταθεί η διασυνοριακή συγκέντρωση πόρων με σκοπό την εξασφάλιση οφελών αποδοτικότητας.

· Μελέτη σχετικά με τις διασυνοριακές υπηρεσίες υγείας: πιθανά εμπόδια για τους παρόχους υγειονομικής περίθαλψης

Στόχος: Η ανάλυση των νομικών, διοικητικών και άλλων απαιτήσεων ανά χώρα οι οποίες ενδέχεται να αποτελούν εμπόδια για τους παρόχους υγειονομικής περίθαλψης που επιθυμούν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε άλλο κράτος μέλος.

· Τα δικαιώματα των ασθενών στην Ευρωπαϊκή Ένωση — Χαρτογράφησή τους

Στόχος: Η παροχή συγκριτικής επισκόπησης των δικαιωμάτων των ασθενών που εφαρμόζονται επί του παρόντος στα κράτη μέλη της ΕΕ, στη Νορβηγία και στην Ισλανδία.

· Μελέτη σχετικά με τη διασυνοριακή συνεργασία

Στόχος: Η χαρτογράφηση των χρηματοδοτούμενων από την ΕΕ έργων κατά την περίοδο 2007-2017 σε 28 κράτη μέλη της ΕΕ, χώρες του ΕΟΧ και στην Ελβετία και η παροχή πληροφοριών σχετικά με δυνητικές μελλοντικές προκλήσεις και δυνατότητες συνεργασίας στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης για την περίοδο έως το 2030, καθώς και η παρουσίαση επιτυχημένων περιπτώσεων διασυνοριακής συνεργασίας.

· Μελέτη σχετικά με την παροχή πληροφοριών στους ασθενείς

Στόχος: Η παροχή κατάρτισης στα ΕΣΕ σχετικά με ορθές πρακτικές και τρόπους διαμόρφωσης της συνεργασίας τους, μέσω της άντλησης στοιχείων από διεξοδική αξιολόγηση της τρέχουσας κατάστασης όσον αφορά την παροχή πληροφοριών.

Παράρτημα Β

Χάρτης ροής 1: Κινητικότητα ασθενών με προηγούμενη έγκριση στην Ευρώπη την περίοδο 2015-2017

Χώρα ασφάλισης 1                            Χώρα θεραπείας 2

Χάρτης ροής 2: Κινητικότητα ασθενών χωρίς να απαιτείται προηγούμενη έγκριση στην Ευρώπη την περίοδο 2015-2017

Χώρα ασφάλισης 3                         Χώρα θεραπείας 4

(1)

Σειρά από την κορυφή προς τη βάση: Γαλλία, Ιρλανδία, Λουξεμβούργο, Σλοβακία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιταλία, Βέλγιο, Δανία, Ισπανία, Κύπρος, Ελλάδα, Βουλγαρία, Ισλανδία, Σλοβενία, Κροατία, Μάλτα, Ρουμανία, Αυστρία, Πολωνία, Πορτογαλία.

(2)

Σειρά από την κορυφή προς τη βάση: Γερμανία, Ισπανία, Τσεχική Δημοκρατία, Ηνωμένο Βασίλειο, Βέλγιο, Ιρλανδία, Λουξεμβούργο, Πολωνία, Γαλλία, Αυστρία, Πορτογαλία, Λιθουανία, Ιταλία, Ελλάδα, Κύπρος, Κάτω Χώρες, Ουγγαρία, Λετονία, Ρουμανία, Σλοβενία, Σλοβακία, Κροατία, Φινλανδία, Σουηδία, Δανία, Βουλγαρία, Εσθονία, Ισλανδία, Μάλτα, Νορβηγία.

(3)

Σειρά από την κορυφή προς τη βάση: Γαλλία, Δανία, Πολωνία, Νορβηγία, Φινλανδία, Σλοβακία, Σουηδία, Βέλγιο, Σλοβενία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιρλανδία, Τσεχική Δημοκρατία, Ρουμανία, Κροατία, Ιταλία, Εσθονία, Λιθουανία, Ελλάδα, Ισλανδία, Λετονία, Ισπανία, Αυστρία, Βουλγαρία, Μάλτα, Πορτογαλία.

(4)

Σειρά από την κορυφή προς τη βάση: Ισπανία, Πορτογαλία, Βέλγιο, Γερμανία, Τσεχική Δημοκρατία, Λουξεμβούργο, Ιταλία, Πολωνία, Εσθονία, Σουηδία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Αυστρία, Κάτω Χώρες, Ηνωμένο Βασίλειο, Κροατία, Γαλλία, Ρουμανία, Βουλγαρία, Φινλανδία, Δανία, Λιθουανία, Ιρλανδία, Κύπρος, Μάλτα, Νορβηγία, Σλοβενία, Λετονία, Σλοβακία, Ισλανδία.