ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ

ΓΙΑ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ (χωρίς εκτίμηση επιπτώσεων)

Στόχος του παρόντος εγγράφου είναι να ενημερώσει το κοινό και τα ενδιαφερόμενα μέρη σχετικά με το έργο της Επιτροπής, ώστε να μπορούν να υποβάλουν παρατηρήσεις και να συμμετάσχουν αποτελεσματικά στις δραστηριότητες διαβούλευσης.

Ζητούμε από τις ομάδες αυτές να εκφράσουν τις απόψεις τους σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεται η Επιτροπή το πρόβλημα και τις πιθανές λύσεις του, καθώς και να μας παράσχουν σχετικές πληροφορίες που τυχόν διαθέτουν.

Τίτλος της πρωτοβουλίας

Ευρωπαϊκή στρατηγική για την ανθεκτικότητα των υδάτων

Επικεφαλής ΓΔ — Αρμόδια μονάδα

DG ENV – C1 (Βιώσιμη διαχείριση των γλυκών υδάτων)

Πιθανό είδος πρωτοβουλίας

Ανακοίνωση της Επιτροπής

Ενδεικτικό χρονοδιάγραμμα

τρίμηνο του 2025

Συμπληρωματικές πληροφορίες

Τομέας πολιτικής: Νερό

Νερό – Ευρωπαϊκή Επιτροπή (europa.eu)

Το παρόν έγγραφο δημοσιεύεται αποκλειστικά για ενημερωτικούς σκοπούς. Δεν προδικάζει την τελική απόφαση της Επιτροπής για τη δρομολόγηση ή μη της ανωτέρω πρωτοβουλίας ούτε το οριστικό της περιεχόμενο. Όλα τα στοιχεία της πρωτοβουλίας που περιγράφονται στο παρόν έγγραφο, συμπεριλαμβανομένου του χρονοδιαγράμματός της, ενδέχεται να αλλάξουν.

Α. Πολιτικό πλαίσιο, ορισμός του προβλήματος και έλεγχος επικουρικότητας

Πολιτικό πλαίσιο

Η πρωτοβουλία αυτή ανταποκρίνεται στο σαφές αίτημα για ενισχυμένη δράση με σκοπό τα κράτη μέλη, τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και τα ενδιαφερόμενα μέρη —συμπεριλαμβανομένων των τοπικών αρχών, του ιδιωτικού τομέα, των ΜΚΟ και του κοινού— να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις που εμφανίζονται στην ΕΕ στον τομέα των υδάτων. Σε παγκόσμιο επίπεδο, η διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για τα ύδατα που πραγματοποιήθηκε το 2023 —στην οποία η ΕΕ παρουσίασε το όραμά της και τις δεσμεύσεις της για έναν κόσμο ανθεκτικό όσον αφορά το νερό έως το 2050 — έδωσε ισχυρή ώθηση για δράση.

Όπως ανακοινώθηκε στις πολιτικές κατευθύνσεις για την επόμενη Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2019-2024), η ευρωπαϊκή στρατηγική για την ανθεκτικότητα των υδάτων θα επικεντρωθεί στο να διασφαλίσει την ορθή διαχείριση των πηγών, την αντιμετώπιση της λειψυδρίας και την ενίσχυση του ανταγωνιστικού καινοτόμου πλεονεκτήματος της βιομηχανίας υδάτων μας, υιοθετώντας μια προσέγγιση κυκλικής οικονομίας. Στόχος της στρατηγικής αυτής είναι να συμβάλει στον μετριασμό και την πρόληψη της οξείας καταπόνησης των υδάτινων πόρων σε ολόκληρο τον κόσμο.

Πρόβλημα που επιδιώκει να αντιμετωπίσει η πρωτοβουλία

Παρά το ολοκληρωμένο νομικό πλαίσιο της ΕΕ για την προστασία και τη βιώσιμη διαχείριση των υδάτινων πόρων, η διαρθρωτική κακοδιαχείριση των υδάτων έχει οδηγήσει στη συνεχιζόμενη υποβάθμιση και ρύπανση των πόρων αυτών και των οικοσυστημάτων που σχετίζονται με τα ύδατα, μεταξύ των οποίων τα παράκτια και τα θαλάσσια οικοσυστήματα. Τα τελευταία 5 χρόνια, πλημμύρες, παρατεταμένες ξηρασίες και λειψυδρία πλήττουν όλο και περισσότερες περιοχές της ΕΕ και επιδεινώνονται από την κλιματική αλλαγή, τη ρύπανση και την απώλεια βιοποικιλότητας. Τα συμβάντα αυτά βλάπτουν τους ανθρώπους, το περιβάλλον και την οικονομία και αυξάνουν τις εντάσεις σε όλο και μεγαλύτερες ομάδες χρηστών νερού. Όλο και περισσότερο, το νερό γίνεται περιοριστικός παράγοντας σε διάφορους οικονομικούς τομείς. Τα καιρικά φαινόμενα που σχετίζονται με το νερό και η κακή διαχείριση των υδάτων έχουν ήδη προκαλέσει ζημίες στην ΕΕ, οι οποίες ανέρχονται σε αρκετές εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ (JRC, 2021 and EEA, 2024).

Βάση για τη δράση της ΕΕ (νομική βάση και έλεγχος επικουρικότητας)

Νομική βάση

Λόγω του ευρέος πεδίου εφαρμογής της, η πρωτοβουλία θα καλύψει τομείς που εμπίπτουν στην αποκλειστική αρμοδιότητα της ΕΕ και άλλους που εμπίπτουν στην συντρέχουσα αρμοδιότητα της ΕΕ και των κρατών μελών της. Η αρχή της επικουρικότητας θα τηρηθεί.

Πρακτική ανάγκη για δράση της ΕΕ

Η διασυνοριακή φύση των προκλήσεων στον τομέα του νερού, ο διατομεακός χαρακτήρας τους και η σημασία τους για την υλοποίηση των πολιτικών και της νομοθεσίας της ΕΕ σε διάφορους τομείς αποτελούν μια σαφή βάση για μια ευρωπαϊκή στρατηγική για την ανθεκτικότητα των υδάτων.

Δεδομένου του κεντρικού ρόλου των κρατών μελών και των τοπικών αρχών στη διαχείριση των υδάτων, κάθε δράση που θα οριστεί στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας θα λάβει δεόντως υπόψη την αρχή της επικουρικότητας και τις διαφορές μεταξύ των περιφερειών της ΕΕ και των κρατών μελών όσον αφορά τη διαθεσιμότητα και τις ανάγκες σε νερό.

Β. Τι επιδιώκει να επιτύχει η πρωτοβουλία και πώς;

Γενικός στόχος της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την ανθεκτικότητα των υδάτων είναι να χαράξει σαφή πορεία προς την ασφάλεια και την ανθεκτικότητα των υδάτων, ενώ παράλληλα ενσωματώνει καλύτερα τα ζητήματα που αφορούν τα ύδατα στις διάφορες πολιτικές και τις πηγές χρηματοδότησης. Επιδιώκει επίσης να αυξήσει τις επενδύσεις, να τονώσει την έρευνα και την καινοτομία και να γεφυρώσει το χάσμα των δεξιοτήτων, λαμβάνοντας υπόψη τις κοινωνικές επιπτώσεις και τις εδαφικές διαφορές ώστε να εξασφαλιστεί μια δίκαιη μετάβαση.

Η πρωτοβουλία θα εστιαστεί σε τρεις ειδικούς στόχους:

·την αποκατάσταση και την προστασία του διαταραγμένου κύκλου του νερού

·την εξασφάλιση καθαρού και οικονομικά προσιτού νερού και αποχέτευσης για όλους και

·την προώθηση μιας ανταγωνιστικής βιομηχανίας υδάτων στην ΕΕ, καθώς και μιας καθαρής κυκλικής οικονομίας με γνώμονα το νερό

Η πρωτοβουλία θα εστιαστεί σε πέντε τομείς δράσης: i) διακυβέρνηση και εφαρμογή ii) υποδομή iii) χρηματοδότηση και επενδύσεις iv) ασφάλεια και v) βιομηχανία, καινοτομία και εκπαίδευση Θα περιλαμβάνει ισχυρή διεθνή διάσταση, η οποία θα συμβάλει στην παγκόσμια βιώσιμη ανάπτυξη και θα ενισχύσει τη διασυνοριακή συνεργασία για την ειρήνη, τη σταθερότητα και την ασφάλεια.

Η Επιτροπή θα δώσει επίσης έμφαση στην αρχή «Προτεραιότητα στην αποδοτική χρήση των υδάτων», ώστε η ζήτηση του νερού να υποβάλλεται σε καλύτερη διαχείριση και να αυξηθεί η επαναχρησιμοποίηση και η κυκλικότητα των υδάτων σε όλους τους οικονομικούς τομείς στην ΕΕ. Θα δοθεί έμφαση στον ορισμό της αρχής αυτής και στον καθορισμό στόχων και προσανατολισμών για την επιχειρησιακή εφαρμογή της, μεταξύ άλλων για την υπέρβαση των επενδυτικών φραγμών και την προώθηση της καινοτομίας.

Η πρωτοβουλία θα αξιοποιήσει και θα προωθήσει την πλήρη εφαρμογή του ενισχυμένου συνόλου κανόνων της ΕΕ για τα ύδατα. Θα συμβάλει επίσης στην επίτευξη διαφόρων άλλων προτεραιοτήτων της Επιτροπής, μεταξύ των οποίων το όραμα για τη γεωργία και τα τρόφιμα που έχει ήδη ανακοινωθεί, η συμφωνία για καθαρή βιομηχανία, η δέσμη μέτρων για τη χημική βιομηχανία, η πράξη για την κυκλική οικονομία και το ευρωπαϊκό σύμφωνο για τους ωκεανούς. Θα συμπληρώσει την ευρωπαϊκή στρατηγική για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και τη στρατηγική για την Ένωση Ετοιμότητας και θα συμβάλει στην προώθηση της στρατηγικής της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030, καθώς και της διασύνδεσης υδάτινων πόρων-ενέργειας-τροφίμων-οικοσυστημάτων, ενώ παράλληλα θα στηρίζει την εφαρμογή του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων.

Πιθανές επιπτώσεις

Οι πιθανές επιπτώσεις της πρωτοβουλίας θα είναι να διασφαλίσει τη διαθεσιμότητα καθαρού νερού, να προστατεύσει καλύτερα την ΕΕ από κινδύνους που σχετίζονται με το νερό αυξάνοντας τη συνοχή και τη συμπληρωματικότητα όλων των πολιτικών και δράσεων της ΕΕ που σχετίζονται με το νερό, και να ενισχύσει τη δέσμευση, τη συνεργασία και την οικοδόμηση εμπιστοσύνης μεταξύ, αφενός, των τομέων που χρησιμοποιούν νερό και, αφετέρου, άλλων ενδιαφερόμενων μερών.

Μελλοντική παρακολούθηση

Η παρακολούθηση της εφαρμογής θα εξασφαλιστεί πρωτίστως μέσω των υφιστάμενων μηχανισμών, χωρίς να επιβληθεί πρόσθετος φόρτος υποβολής εκθέσεων στα κράτη μέλη ή στις επιχειρήσεις. Η παρακολούθηση θα περιλαμβάνει τακτικές ανταλλαγές απόψεων εντός της Ομάδας «Περιβάλλον» του Συμβουλίου, κατά τις συνεδριάσεις των διευθυντών των οργανισμών ύδρευσης και θαλάσσιων υδάτων, καθώς και στο πλαίσιο της κοινής στρατηγικής για την εφαρμογή της οδηγίας-πλαίσιο για τα ύδατα και της οδηγίας-πλαίσιο για τη θαλάσσια στρατηγική.

Γ. Βελτίωση της νομοθεσίας

Εκτίμηση επιπτώσεων

Η πρωτοβουλία θα λάβει τη μορφή ανακοίνωσης της Επιτροπής η οποία δεν θα συνοδεύεται από εκτίμηση επιπτώσεων, καθώς δεν θα δημιουργήσει νέα πολιτική στο παρόν στάδιο. Θα διενεργηθούν εκτιμήσεις επιπτώσεων για τυχόν σχετικές επακόλουθες νομοθετικές προτάσεις, ανάλογα με τις ανάγκες.

Στρατηγική διαβούλευσης

Το κοινό καλείται να απαντήσει στην παρούσα πρόσκληση υποβολής στοιχείων. Επιπλέον, τον Μάρτιο του 2025 θα διοργανωθεί εκδήλωση διαβούλευσης με τα ενδιαφερόμενα μέρη.

Καθώς το ζήτημα αυτό βρίσκεται ψηλά στην πολιτική ατζέντα τα τελευταία χρόνια, η πρωτοβουλία θα τροφοδοτηθεί με τα ήδη διαθέσιμα εκτενή στοιχεία, μεταξύ των οποίων τα εξής:

-τα συμπεράσματα των συζητήσεων και των ακροάσεων που διεξήχθησαν στο Συμβούλιο, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στην Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) και στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Περιφερειών (ΕτΠ),

-οι γνωμοδοτήσεις των ομάδων εμπειρογνωμόνων που υποστηρίζουν την εφαρμογή των ενωσιακών κανόνων για τα ύδατα και άλλων σχετικών νομοθετικών πράξεων,

-τα πορίσματα που συγκεντρώθηκαν από την έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος με θέμα «Η κατάσταση των υδάτων στην Ευρώπη για το 2024», από την έκθεση προοπτικών του Συστήματος Προβλέψεων της ΕΕ για το Περιβάλλον και από την άσκηση που πραγματοποίησε το εργαστήριο πολιτικής του Κοινού Κέντρου Ερευνών σχετικά με την ανθεκτικότητα των υδάτων,

-τα αποτελέσματα της Πράσινης Εβδομάδας 2024 που εστιάστηκε στην ανθεκτικότητα των υδάτων,

-τις εισηγήσεις των ενδιαφερόμενων μερών που υποβλήθηκαν ύστερα από την προηγούμενη ανακοίνωση πρωτοβουλίας για την ανθεκτικότητα των υδάτων το 2023,

-η επικείμενη έκθεση πρωτοβουλίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με αντικείμενο την ανθεκτικότητα των υδάτων,

-και η «Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών για μια έξυπνη ως προς τη διαχείριση των υδάτων και ανθεκτική Ευρώπη, η οποία καταχωρίστηκε το 2024.

Η πρωτοβουλία αυτή μπορεί να ενδιαφέρει τους εξής παράγοντες:

-τα κράτη μέλη, συμπεριλαμβανομένων των συναφών επιτροπών εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής

-σχετικούς οργανισμούς της ΕΕ

-το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών

-τις αρχές των περιοχών λεκάνης απορροής ποταμού, τις παράκτιες κοινότητες και τις λιμενικές αρχές

-τους ρυθμιστικούς φορείς των υδάτων και τις υπηρεσίες κοινής ωφελείας

-μέλη του ευρύτερου κοινού

-τους νέους και τους εργαζομένους στον τομέα της νεολαίας

-τις βιομηχανίες και τις επιχειρήσεις που σχετίζονται με τη διαχείριση των υδάτων

-τους κοινωνικούς εταίρους

-τους εμπειρογνώμονες, τις ομάδες προβληματισμού και τις ΜΚΟ

-τα πανεπιστημιακά ιδρύματα, τους ερευνητές και ενδιαφερόμενα μέρη στον τομέα της πολιτικής για την καινοτομία

-τις περιφερειακές και διασυνοριακές συμβάσεις και επιτροπές για τα ύδατα

-διεθνείς ενδιαφερόμενους φορείς και διεθνείς εταίρους.