Προσωρινό κείμενο

ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ (όγδοο τμήμα)

της 9ης Μαρτίου 2023 (*)

«Προδικαστική παραπομπή – Κανονισμός (ΕΕ) 952/2013 – Ενωσιακός τελωνειακός κώδικας – Μέσα ένδικης προστασίας – Δικαστική συνεργασία σε ποινικές υποθέσεις – Απόφαση-πλαίσιο 2005/212/ΔΕΥ – Λαθρεμπορία – Κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων που ανήκουν σε τρίτο στο πλαίσιο διοικητικής διαδικασίας ποινικού χαρακτήρα – Εθνική νομοθεσία η οποία εξαιρεί τον εν λόγω τρίτο από την κατηγορία των προσώπων τα οποία νομιμοποιούνται να ασκήσουν προσφυγή κατά της αποφάσεως περί επιβολής διοικητικής κυρώσεως με την οποία διατάσσεται κατάσχεση»

Στην υπόθεση C‑752/21,

με αντικείμενο αίτηση προδικαστικής αποφάσεως δυνάμει του άρθρου 267 ΣΛΕΕ, που υπέβαλε το Administrativen sad – Haskovo (διοικητικό πρωτοδικείο Χάσκοβου, Βουλγαρία) με απόφαση της 17ης Νοεμβρίου 2021, η οποία περιήλθε στο Δικαστήριο στις 7 Δεκεμβρίου 2021, στο πλαίσιο της δίκης

JP EOOD

κατά

Otdel «Mitnichesko razsledvane i razuznavane»/MRR/v TD «Mitnitsa Burgas»,

παρισταμένης της:

Okrazhna prokuratura – Haskovo,

ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ (όγδοο τμήμα),

συγκείμενο από τους M. Safjan (εισηγητή), πρόεδρο τμήματος, N. Jääskinen και M. Gavalec, δικαστές,

γενικός εισαγγελέας: M. Campos Sánchez-Bordona

γραμματέας: Α. Calot Escobar

έχοντας υπόψη την έγγραφη διαδικασία,

λαμβάνοντας υπόψη τις παρατηρήσεις που υπέβαλαν:

η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εκπροσωπούμενη από την F. Moro και τον I. Zaloguin,

κατόπιν της αποφάσεως που έλαβε, αφού άκουσε τον γενικό εισαγγελέα, να εκδικάσει την υπόθεση χωρίς ανάπτυξη προτάσεων,

εκδίδει την ακόλουθη

Απόφαση

1        Η αίτηση προδικαστικής αποφάσεως αφορά την ερμηνεία του άρθρου 22, παράγραφος 7, καθώς και των άρθρων 29 και 44 του κανονισμού (ΕΕ) 952/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 9ης Οκτωβρίου 2013, για τη θέσπιση του ενωσιακού τελωνειακού κώδικα (ΕΕ 2013, L 269, σ. 1) (στο εξής: ενωσιακός τελωνειακός κώδικας), του άρθρου 4 της αποφάσεως-πλαισίου 2005/212/ΔΕΥ του Συμβουλίου, της 24ης Φεβρουαρίου 2005, για τη δήμευση των προϊόντων, οργάνων και περιουσιακών στοιχείων του εγκλήματος (ΕΕ 2005, L 68, σ. 49), και του άρθρου 47 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (στο εξής: Χάρτης).

2        Η αίτηση αυτή υποβλήθηκε στο πλαίσιο ένδικης διαφοράς μεταξύ της JP EOOD, εμπορικής εταιρίας βουλγαρικού δικαίου, και του Οtdel «Mitnichesko razsledvane i razuznavane»/MRR/v TD «Mitnitsa Burgas» (τμήματος της τοπικής διευθύνσεως τελωνείων του Μπουργκάς, Βουλγαρία) σχετικά με την απόφαση του τελευταίου περί κατασχέσεως, υπέρ του βουλγαρικού Δημοσίου, μεταφορικού οχήματος ιδιοκτησίας της JP το οποίο είχε χρησιμοποιηθεί για τη λαθρεμπορία εμπορευμάτων.

 Το νομικό πλαίσιο

 Το δίκαιο της Ένωσης

 Η απόφαση-πλαίσιο 2005/212

3        Η αιτιολογική σκέψη 1 της αποφάσεως-πλαισίου 2005/212 διαλαμβάνει τα εξής:

«Το βασικό κίνητρο του διασυνοριακού οργανωμένου εγκλήματος είναι το οικονομικό όφελος. Οποιαδήποτε, συνεπώς, προσπάθεια πρόληψης και καταπολέμησής του, για να είναι αποτελεσματική, πρέπει να στοχεύει στον εντοπισμό, τη δέσμευση, την κατάσχεση και τη δήμευση των προϊόντων του εγκλήματος. Αυτό όμως είναι δυσχερές, μεταξύ άλλων, λόγω των διαφορών που παρουσιάζουν οι νομοθεσίες των κρατών μελών σε αυτόν τον τομέα.»

4        Το άρθρο 1 της αποφάσεως-πλαισίου, το οποίο επιγράφεται «Ορισμοί», ορίζει στην τέταρτη περίπτωση τα εξής:

«Για τους σκοπούς της παρούσας απόφασης-πλαισίου:

[…]

–        ως “δήμευση” νοείται μια ποινή ή ένα μέτρο που διατάσσεται από δικαστήριο κατόπιν διαδικασίας σχετικής με ένα ή περισσότερα ποινικά αδικήματα και καταλήγει στην οριστική αποστέρηση του περιουσιακού στοιχείου».

5        Το άρθρο 2 της εν λόγω αποφάσεως-πλαισίου, το οποίο επιγράφεται «Δήμευση», προβλέπει τα εξής:

«1.      Κάθε κράτος μέλος υιοθετεί τα αναγκαία μέτρα ώστε να καταστεί δυνατή, εξ ολοκλήρου ή εν μέρει, η δήμευση οργάνων και προϊόντων που προέρχονται από ποινικά αδικήματα που τιμωρούνται με στερητική της ελευθερίας ποινή διαρκείας άνω του έτους, ή περιουσιακών στοιχείων η αξία των οποίων αντιστοιχεί στα προϊόντα αυτά.

[…]»

6        Κατά το άρθρο 4 της ίδιας αποφάσεως-πλαισίου, το οποίο επιγράφεται «[Μ]έσα [ένδικης προστασίας]»:

«Κάθε κράτος μέλος λαμβάνει τα αναγκαία μέτρα ώστε να εξασφαλίζει ότι ενδιαφερόμενα μέρη που θίγονται από τα μέτρα των άρθρων 2 και 3 έχουν αποτελεσματικά [μέσα ένδικης προστασίας] για τη διαφύλαξη των δικαιωμάτων τους.»

 Ο ενωσιακός τελωνειακός κώδικας

7        Το άρθρο 5 του ενωσιακού τελωνειακού κώδικα, το οποίο επιγράφεται «Ορισμοί», προβλέπει τα εξής:

«Για τους σκοπούς του [ενωσιακού τελωνειακού] κώδικα, ισχύουν οι ακόλουθοι ορισμοί:

1)      “τελωνειακές αρχές”: οι τελωνειακές διοικήσεις των κρατών μελών που είναι υπεύθυνες για την εφαρμογή της τελωνειακής νομοθεσίας και άλλες αρχές εξουσιοδοτημένες, σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο, να εφαρμόζουν ορισμένες διατάξεις της τελωνειακής νομοθεσίας·

2)      “τελωνειακή νομοθεσία”: το σύνολο νομικών διατάξεων που απαρτίζεται από όλα τα ακόλουθα:

α)      τον κώδικα και τις διατάξεις που τον συμπληρώνουν ή τις διατάξεις εφαρμογής του που θεσπίζονται σε ενωσιακό ή εθνικό επίπεδο,

β)      το κοινό δασμολόγιο,

γ)      τη νομοθεσία για τη θέσπιση ενωσιακού καθεστώτος τελωνειακών ατελειών,

δ)      διεθνείς συμφωνίες που περιέχουν τελωνειακές διατάξεις, εφόσον αυτές εφαρμόζονται στην Ένωση·

[…]

39)      “απόφαση”: κάθε πράξη των τελωνειακών αρχών που αφορά την τελωνειακή νομοθεσία και ρυθμίζει μια συγκεκριμένη υπόθεση και η οποία παράγει έννομα αποτελέσματα για τα εμπλεκόμενα πρόσωπα·

[…]».

8        Το άρθρο 22 του ως άνω κώδικα, το οποίο επιγράφεται «Αποφάσεις που λαμβάνονται κατόπιν αιτήσεως», ορίζει στην παράγραφο 7 τα εξής:

«Απόφαση η οποία επηρεάζει αρνητικά τον αιτούντα πρέπει να είναι δεόντως αιτιολογημένη και να αναφέρει τη δυνατότητα άσκησης προσφυγής που προβλέπεται στο άρθρο [44].»

9        Το άρθρο 29 του εν λόγω κώδικα, το οποίο επιγράφεται «Αποφάσεις που λαμβάνονται χωρίς προηγούμενη αίτηση», ορίζει τα εξής:

«Με εξαίρεση τις περιπτώσεις όπου μια τελωνειακή αρχή ενεργεί ως δικαστική αρχή, οι διατάξεις του άρθρου 22 παράγραφοι 4, 5, 6 και 7, του άρθρου 23 παράγραφος 3 και των άρθρων 26, 27 και 28 ισχύουν επίσης για τις αποφάσεις που λαμβάνονται από τις τελωνειακές αρχές χωρίς προηγούμενη αίτηση του ενδιαφερομένου.»

10      Το άρθρο 42 του ίδιου κώδικα, το οποίο επιγράφεται «Επιβολή κυρώσεων», ορίζει τα εξής:

«1.      Κάθε κράτος μέλος προβλέπει κυρώσεις για μη συμμόρφωση με την τελωνειακή νομοθεσία. Οι κυρώσεις αυτές είναι αποτελεσματικές, αναλογικές και αποτρεπτικές.

2.      Εφόσον επιβάλλονται διοικητικές κυρώσεις, μπορούν να λαμβάνουν, μεταξύ άλλων, μία ή και τις δύο από τις ακόλουθες μορφές:

α)      χρηματική επιβάρυνση εκ μέρους των τελωνειακών αρχών, συμπεριλαμβανομένου, όπου απαιτείται, διακανονισμού που επέχει θέση ποινικής κύρωσης,

β)      ανάκληση, αναστολή ή τροποποίηση άδειας που κατέχει ο ενδιαφερόμενος.

3.      Τα κράτη μέλη κοινοποιούν στην [Ευρωπαϊκή] Επιτροπή εντός 180 ημερών από την ημερομηνία εφαρμογής του παρόντος άρθρου, όπως υπολογίζεται βάσει του άρθρου 288 παράγραφος 2, τις ισχύουσες εθνικές διατάξεις σύμφωνα με την παράγραφο 1 του παρόντος άρθρου και κοινοποιούν στην Επιτροπή χωρίς καθυστέρηση οιαδήποτε μεταγενέστερη τροποποίηση που επηρεάζει τις εν λόγω διατάξεις.»

11      Το άρθρο 43 του ενωσιακού τελωνειακού κώδικα, το οποίο επιγράφεται «Αποφάσεις δικαστικής αρχής», ορίζει τα εξής:

«Τα άρθρα 44 και 45 δεν ισχύουν για προσφυγές που ασκούνται με στόχο την ακύρωση, την ανάκληση ή την τροποποίηση απόφασης σχετικά με την εφαρμογή της τελωνειακής νομοθεσίας, που λαμβάνεται από δικαστική αρχή, ή από τελωνειακές αρχές που ενεργούν ως δικαστικές αρχές.»

12      Το άρθρο 44 του ίδιου κώδικα, το οποίο επιγράφεται «Δικαίωμα προσφυγής», ορίζει τα εξής:

«1.      Κάθε πρόσωπο έχει το δικαίωμα να προσφεύγει κατά οποιασδήποτε απόφασης λαμβάνεται από τις τελωνειακές αρχές σχετικά με την εφαρμογή της τελωνειακής νομοθεσίας και το αφορά άμεσα και ατομικά.

[…]

2.      Το δικαίωμα προσφυγής μπορεί να ασκηθεί τουλάχιστον σε δύο στάδια:

α)      σε πρώτο στάδιο, ενώπιον των τελωνειακών αρχών ή δικαστικής αρχής ή άλλου φορέα που έχει ορισθεί για τον σκοπό αυτό από τα κράτη μέλη,

β)      σε δεύτερο στάδιο, ενώπιον μιας ανώτερης ανεξάρτητης αρχής, η οποία μπορεί να είναι δικαστική αρχή ή ισοδύναμο ειδικευμένο όργανο, σύμφωνα με τις διατάξεις που ισχύουν στα κράτη μέλη.

3.      Η προσφυγή πρέπει να ασκείται στο κράτος μέλος στο οποίο ελήφθη η απόφαση ή υπεβλήθη η αίτηση για την έκδοσή της.

4.      Τα κράτη μέλη διασφαλίζουν ότι η διαδικασία προσφυγής καθιστά δυνατή την ταχεία επιβεβαίωση ή τροποποίηση των αποφάσεων που λαμβάνουν οι τελωνειακές αρχές.»

 Η οδηγία 2014/42/ΕΕ

13      Η οδηγία 2014/42/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 3ης Απριλίου 2014, σχετικά με τη δέσμευση και τη δήμευση οργάνων και προϊόντων εγκλήματος στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ 2014, L 127, σ. 39), προβλέπει στο άρθρο 2, το οποίο επιγράφεται «Ορισμοί», τα εξής:

«Για τους σκοπούς της παρούσας οδηγίας, ισχύουν οι ακόλουθοι ορισμοί:

[…]

4)      ως “δήμευση” νοείται η οριστική αποστέρηση του περιουσιακού στοιχείου την οποία διατάσσει δικαστήριο σε σχέση με ποινικό αδίκημα,

[…]».

14      Το άρθρο 14 της οδηγίας, το οποίο επιγράφεται «Αντικατάσταση της κοινής δράσης 98/699/ΔΕΥ και συγκεκριμένων διατάξεων των αποφάσεων-πλαισίων 2001/500/ΔΕΥ και 2005/212/ΔΕΥ», προβλέπει στην παράγραφο 1 τα εξής:

«[…] τα άρθρα 3 και 4 της απόφασης-πλαισίου 2001/500/ΔΕΥ [του Συμβουλίου, της 26ης Ιουνίου 2001, για το ξέπλυμα χρήματος, τον προσδιορισμό, τον εντοπισμό, τη δέσμευση, την κατάσχεση και τη δήμευση των οργάνων και των προϊόντων του εγκλήματος (ΕΕ 2001, L 182, σ. 1)], και το άρθρο 1 τέσσερις πρώτες περιπτώσεις και το άρθρο 3 της απόφασης-πλαισίου 2005/212/ΔΕΥ αντικαθίστανται από την παρούσα οδηγία για τα κράτη μέλη που δεσμεύονται από την παρούσα οδηγία, με την επιφύλαξη των υποχρεώσεων των εν λόγω κρατών μελών σχετικά με τις προθεσμίες μεταφοράς των εν λόγω αποφάσεων-πλαισίων στο εθνικό δίκαιο.»

 Το βουλγαρικό δίκαιο

 Ο ZM

15      Το άρθρο 231 του zakon za mitnitsite (τελωνειακού νόμου) (DV αριθ. 15, της 6ης Φεβρουαρίου 1998), όπως ίσχυε κατά τον χρόνο των πραγματικών περιστατικών της κύριας δίκης (στο εξής: ZM), προβλέπει τα εξής:

«Οι αποφάσεις περί επιβολής διοικητικών κυρώσεων εκδίδονται από τον διευθυντή της Υπηρεσίας Τελωνείων ή από τους υπαλλήλους που αυτός έχει ορίσει.»

16      Κατά το άρθρο 232 του ZM:

«(1)      Όταν ο παραβάτης είναι άγνωστος, το πρακτικό υπογράφεται από εκείνον που το συνέταξε καθώς και από έναν μάρτυρα και δεν επιδίδεται. Στην περίπτωση αυτή εκδίδεται απόφαση περί επιβολής διοικητικής κυρώσεως η οποία τίθεται σε ισχύ από της εκδόσεώς της.

[…]»

17      Το άρθρο 233 του ως άνω νόμου ορίζει τα εξής:

«Όποιος διακινεί ή μεταφέρει εμπορεύματα, μέσω των εθνικών συνόρων, χωρίς τη γνώση ή την άδεια της τελωνειακής αρχής, ή όποιος αποπειράται τούτο, τιμωρείται, εάν η πράξη αυτή δεν συνιστά ποινικό αδίκημα, με πρόστιμο για λαθρεμπορία ύψους από 100 έως 200 τοις εκατό της δασμολογητέας αξίας των εμπορευμάτων κατά την εισαγωγή ή της αξίας των εμπορευμάτων κατά την εξαγωγή.

[…]

(8) Τα οχήματα ή μεταφορικά μέσα που χρησιμοποιήθηκαν για τη διακίνηση ή τη μεταφορά εμπορευμάτων τα οποία αποτελούν αντικείμενο λαθρεμπορίας κατάσχονται υπέρ του Δημοσίου ανεξαρτήτως του προσώπου στο οποίο ανήκουν, εκτός εάν η αξία τους είναι προδήλως δυσανάλογη προς την αξία του αντικειμένου της λαθρεμπορίας.»

 Ο ZANN

18      Το άρθρο 59 του zakon za administrativnite narushenia i nakazania (νόμου περί παραβάσεων και διοικητικών κυρώσεων) (DV αριθ. 92, της 28ης Νοεμβρίου 1969), όπως ίσχυε κατά τον χρόνο των πραγματικών περιστατικών της κύριας δίκης (στο εξής: ΖANN), ορίζει τα εξής:

«(1)      Κατά της αποφάσεως περί επιβολής διοικητικής κυρώσεως και κατά του σχετικού ηλεκτρονικού φύλλου μπορεί να ασκηθεί προσφυγή ενώπιον του [Rayonen sad (περιφερειακού δικαστηρίου)], στην περιφέρεια του οποίου τελέσθηκε ή ολοκληρώθηκε η παράβαση, ενώ για τις παραβάσεις που τελέσθηκαν στην αλλοδαπή, ενώπιον του [Sofiyski rayonen sad (περιφερειακού δικαστηρίου Σόφιας)].

(2)      Ο παραβάτης και το πρόσωπο που ζητεί αποζημίωση μπορούν να ασκήσουν προσφυγή κατά της αποφάσεως αυτής εντός επτά ημερών από της επιδόσεώς της, ενώ η εισαγγελία δικαιούται να εγείρει αντιρρήσεις εντός δύο εβδομάδων από της εκδόσεώς της.»

 Η διαφορά της κύριας δίκης και τα προδικαστικά ερωτήματα

19      Στις 11 Ιουλίου 2020 οι βουλγαρικές τελωνειακές αρχές διαπίστωσαν απόπειρα μεταφοράς χωρίς άδεια από την Τουρκία στη Βουλγαρία ακροφυσίων εγχύσεως καυσίμου για μηχανοκίνητα οχήματα, τα οποία είχαν φορτωθεί σε φορτηγό και σε συζευγμένο ημιρυμουλκούμενο.

20      Η Okrazhna prokuratura – Haskovo (περιφερειακή εισαγγελική αρχή Χάσκοβου, Βουλγαρία) άρχισε ποινική έρευνα για το αδίκημα της διακεκριμένης λαθρεμπορίας. Εντούτοις, με απόφαση της 15ης Δεκεμβρίου 2020, η περιφερειακή εισαγγελική αρχή του Χάσκοβου έπαυσε την ποινική διαδικασία ελλείψει αποδεικτικών στοιχείων.

21      Με την ίδια ευκαιρία, ο φάκελος διαβιβάστηκε στην υπηρεσία ανακρίσεων και τελωνειακών ερευνών προκειμένου να εξετασθεί το ενδεχόμενο κινήσεως διαδικασίας για τη θεμελίωση ευθύνης κατά τις διατάξεις περί διοικητικών παραβάσεων του ZM.

22      Αδυνατώντας να εντοπίσει τον παραβάτη, ο προϊστάμενος του τμήματος της τοπικής διευθύνσεως τελωνείων του Μπουργκάς εξέδωσε, στις 22 Φεβρουαρίου 2021, απόφαση περί επιβολής διοικητικής κυρώσεως κατ’ αγνώστου, επί τη βάσει του άρθρου 232, παράγραφος 1, του ZM. Κατά την εν λόγω διάταξη, όταν ο παραβάτης είναι άγνωστος, η απόφαση περί επιβολής διοικητικής κυρώσεως αρχίζει να ισχύει από της εκδόσεώς της.

23      Με την απόφαση αυτή, ο άγνωστος παραβάτης αποστερήθηκε της κατοχής των ακροφυσίων εγχύσεως καυσίμου για μηχανοκίνητα οχήματα, τα οποία κατασχέθηκαν υπέρ του βουλγαρικού Δημοσίου. Με την εν λόγω απόφαση, οι βουλγαρικές τελωνειακές αρχές κατέσχεσαν υπέρ του Δημοσίου, σύμφωνα με το άρθρο 233, παράγραφος 8, του ZM, το φορτηγό και το συζευγμένο ημιρυμουλκούμενο συνολικής αξίας 111 604,20 βουλγαρικών λέβα (BGN) (περίπου 57 300 ευρώ), αμφότερα κυριότητας της JP.

24      Η ανωτέρω εταιρία άσκησε προσφυγή κατά της ανωτέρω αποφάσεως ενώπιον του Rayonen sad Svilengrad (περιφερειακού δικαστηρίου Σβίλεγκραντ, Βουλγαρία), το οποίο, με διάταξη της 20ής Απριλίου 2021, απέρριψε την προσφυγή ως απαράδεκτη, με το σκεπτικό ότι η εν λόγω εταιρία δεν είχε έννομο συμφέρον.

25      Το Rayonen sad Svilengrad έκρινε, αφενός, ότι το δικαίωμα ασκήσεως προσφυγής κατά της επίμαχης στην κύρια δίκη αποφάσεως παρέχεται, σύμφωνα με το άρθρο 59, παράγραφος 2, του ZANN, στον παραβάτη καθώς και στο πρόσωπο που ζητεί αποζημίωση, ενώ η εισαγγελία δικαιούται να εγείρει αντιρρήσεις. Αφετέρου, έκρινε ότι, στο μέτρο που η οικεία απόφαση περί επιβολής διοικητικής κυρώσεως είχε εκδοθεί κατ’ αγνώστου, είχε αρχίσει να ισχύει, σύμφωνα με το άρθρο 232, παράγραφος 1, του ZM, από της εκδόσεώς της και δεν υπέκειτο σε προσφυγή.

26      Η JP άσκησε έφεση κατά της ανωτέρω διατάξεως ενώπιον του Administrativen sad – Haskovo (διοικητικού πρωτοδικείου Χάσκοβου, Βουλγαρία), ήτοι ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου, υποστηρίζοντας ότι, μολονότι ήταν τρίτο πρόσωπο μη εμπλεκόμενο στη διοικητική διαδικασία ποινικού χαρακτήρα, υπέστη εντούτοις περιουσιακή ζημία κατά την κατάσχεση των περιουσιακών της στοιχείων, χωρίς να της παρασχεθεί πραγματική δυνατότητα προασπίσεως των δικαιωμάτων της και των νομίμων συμφερόντων της.

27      Το αιτούν δικαστήριο επιβεβαιώνει ότι το βουλγαρικό δίκαιο δεν προβλέπει δικαίωμα προσφυγής σε περίπτωση που, όπως στην υπόθεση της κύριας δίκης, εκδίδεται απόφαση περί επιβολής διοικητικής κυρώσεως κατ’ άγνωστου. Συγκεκριμένα, σε μια τέτοια περίπτωση, από το άρθρο 232, παράγραφος 1, του ZM προκύπτει ρητώς ότι μια τέτοια απόφαση δεν υπόκειται σε προσφυγή.

28      Επομένως, το εν λόγω δικαστήριο εκφράζει αμφιβολίες ως προς τη συμβατότητα της εθνικής νομοθεσίας, αφενός, με τον ενωσιακό τελωνειακό κώδικα και, αφετέρου, με την απόφαση-πλαίσιο 2005/212, αν υποτεθεί ότι η απόφαση-πλαίσιο εφαρμόζεται και στις περιπτώσεις στις οποίες η τελεσθείσα πράξη δεν στοιχειοθετεί ποινικό αδίκημα.

29      Υπό τις συνθήκες αυτές, το Administrativen sad – Haskovo (διοικητικό πρωτοδικείο Χάσκοβου) αποφάσισε να αναστείλει την ενώπιόν του διαδικασία και να υποβάλει στο Δικαστήριο τα ακόλουθα προδικαστικά ερωτήματα:

«1)      Έχει το άρθρο 44, [παράγραφος] 1, του [ενωσιακού τελωνειακού κώδικα], σε συνδυασμό με το άρθρο 13 [της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την Προάσπιση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών, η οποία υπογράφηκε στη Ρώμη στις 4 Νοεμβρίου 1950,] και το άρθρο 47 του [Χάρτη], την έννοια ότι αντιτίθεται σε εθνική διάταξη, όπως το άρθρο 59, παράγραφος 2, του [ZANN], κατά την οποία στον κύκλο των προσώπων που έχουν δικαίωμα προσφυγής κατά αποφάσεως περί επιβολής διοικητικής κυρώσεως δεν περιλαμβάνεται ο κύριος των αντικειμένων που κατασχέθηκαν με την ίδια απόφαση, όταν δεν έχει διαπράξει ο ίδιος την προσαπτόμενη πράξη;

2)      Έχουν οι συνδυασμένες διατάξεις του άρθρου 22, [παράγραφος] 7, [και των άρθρων] 29 και 44 του [ενωσιακού τελωνειακού κώδικα], σε συνδυασμό με το άρθρο 13 [της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την Προάσπιση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών] και το άρθρο 47 του Χάρτη, την έννοια ότι αντιτίθενται σε εθνική διάταξη, όπως το άρθρο 232, παράγραφος 1, του [ΖΜ], η οποία αποκλείει την άσκηση προσφυγής κατά αποφάσεως περί επιβολής διοικητικής κυρώσεως εκδοθείσας κατ’ αγνώστου, όταν με την εν λόγω απόφαση μπορεί, κατά το εθνικό δίκαιο, να διαταχθεί η υπέρ του Δημοσίου κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων που ανήκουν σε τρίτο ο οποίος δεν μετέχει στη διοικητική διαδικασία ποινικού χαρακτήρα;

3)      Έχει το άρθρο 4 της αποφάσεως-πλαισίου [2005/212], σε συνδυασμό με το άρθρο 47 του Χάρτη, την έννοια, per argumentum a fortiori, ότι εφαρμόζεται ακόμη και όταν η πράξη δεν συνιστά ποινικό αδίκημα και ότι αντιτίθεται σε εθνικές διατάξεις, όπως το άρθρο 59, παράγραφος 2, του ZANN, οι οποίες αποκλείουν από τον κύκλο των προσώπων που έχουν δικαίωμα προσφυγής τον κύριο των κατασχεθέντων περιουσιακών στοιχείων ή προβλέπουν ρητώς, όπως το άρθρο 232 του ZM, ότι δεν είναι δυνατή η άσκηση προσφυγής κατά αποφάσεως δυνάμει της οποίας μπορεί, κατά το εθνικό δίκαιο, να διαταχθεί η κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων που ανήκουν σε τρίτο ο οποίος δεν μετέχει στη διοικητική διαδικασία ποινικού χαρακτήρα;»

 Επί των προδικαστικών ερωτημάτων

 Επί του πρώτου και του δεύτερου προδικαστικού ερωτήματος

30      Με το πρώτο και το δεύτερο προδικαστικό ερώτημα, τα οποία πρέπει να εξετασθούν από κοινού, το αιτούν δικαστήριο ζητεί, κατ’ ουσίαν, να διευκρινισθεί αν το άρθρο 44 του ενωσιακού τελωνειακού κώδικα έχει την έννοια ότι αντιτίθεται σε εθνική ρύθμιση η οποία δεν προβλέπει δικαίωμα προσφυγής κατά αποφάσεως περί επιβολής διοικητικής κυρώσεως υπέρ προσώπου του οποίου κατασχέθηκαν μεν τα περιουσιακά στοιχεία βάσει μιας τέτοιας αποφάσεως, χωρίς ωστόσο να θεωρείται, στην απόφαση αυτή, το εν λόγω πρόσωπο ως ο δράστης της διοικητικής παραβάσεως για την οποία επιβλήθηκε η κύρωση.

31      Συναφώς, πρέπει να τονισθεί ότι το άρθρο 44 του ενωσιακού τελωνειακού κώδικα προβλέπει ότι κάθε πρόσωπο έχει το δικαίωμα να προσφεύγει κατά οποιασδήποτε αποφάσεως λαμβάνεται από τις τελωνειακές αρχές σχετικά με την εφαρμογή της τελωνειακής νομοθεσίας και το αφορά άμεσα και ατομικά.

32      Η δε έννοια της «απόφασης», στην οποία αναφέρεται η διάταξη του άρθρου 44, ορίζεται στο σημείο 39 του άρθρου 5 του εν λόγω κώδικα ως «κάθε πράξη των τελωνειακών αρχών που αφορά την τελωνειακή νομοθεσία και ρυθμίζει μια συγκεκριμένη υπόθεση και η οποία παράγει έννομα αποτελέσματα για τα εμπλεκόμενα πρόσωπα», διευκρινιζομένου ότι η τελωνειακή νομοθεσία περιλαμβάνει μεταξύ άλλων, σύμφωνα με το σημείο 2 του ίδιου άρθρου, τον ενωσιακό τελωνειακό κώδικα και τις διατάξεις οι οποίες συμπληρώνουν ή θέτουν σε εφαρμογή τον εν λόγω κώδικα σε εθνικό επίπεδο.

33      Εν προκειμένω, από την απόφαση περί παραπομπής προκύπτει ότι η επίμαχη στην κύρια δίκη απόφαση περί επιβολής διοικητικής κυρώσεως, η οποία εκδόθηκε από τις τελωνειακές αρχές επί συγκεκριμένου περιστατικού λαθρεμπορίας, παράγει έννομα αποτελέσματα για την JP, στο μέτρο που κατασχέθηκαν περιουσιακά στοιχεία του νομικού αυτού προσώπου ως «εμπλεκόμενου προσώπου». Επομένως, πρόκειται για «απόφαση», κατά την έννοια του άρθρου 5, σημείο 39, του ενωσιακού τελωνειακού κώδικα.

34      Πρέπει να προστεθεί, αφενός, ότι το άρθρο 42, παράγραφος 1, του ως άνω κώδικα ορίζει ότι τα κράτη μέλη υποχρεούνται να προβλέπουν κυρώσεις σε περίπτωση παραβάσεως της τελωνειακής νομοθεσίας, οπότε η απόφαση περί επιβολής, επί περιστατικού λαθρεμπορίας, όπως αυτό που διαπιστώθηκε στην υπόθεση της κύριας δίκης, μιας τέτοιας κυρώσεως, και δη της κατασχέσεως των περιουσιακών στοιχείων, συνιστά απόφαση σχετική με την εφαρμογή της τελωνειακής νομοθεσίας, κατά την έννοια του άρθρου 44 του εν λόγω κώδικα.

35      Αφετέρου, μολονότι φαίνεται ότι η επίμαχη στην κύρια δίκη απόφαση περί επιβολής διοικητικής κυρώσεως δεν απευθυνόταν τυπικά στην JP, όπερ εναπόκειται στο αιτούν δικαστήριο να εξακριβώσει, γεγονός πάντως είναι ότι η απόφαση αυτή παράγει άμεσα έννομα αποτελέσματα για την ανωτέρω εταιρία, στο μέτρο που τα περιουσιακά της στοιχεία κατασχέθηκαν δυνάμει της αποφάσεως αυτής. Επομένως, πρέπει να θεωρηθεί ότι η εν λόγω απόφαση αφορά άμεσα και ατομικά την JP, κατά την έννοια του άρθρου 44 του ίδιου κώδικα.

36      Επομένως, απόφαση περί επιβολής διοικητικής κυρώσεως, όπως η επίμαχη στην κύρια δίκη, πρέπει, σύμφωνα με το άρθρο 44 του ενωσιακού τελωνειακού κώδικα, να μπορεί να προσβληθεί με προσφυγή και, επομένως, ο εν λόγω κώδικας αντιτίθεται σε εθνική ρύθμιση η οποία δεν προβλέπει το δικαίωμα ασκήσεως προσφυγής κατά μιας τέτοιας αποφάσεως υπέρ προσώπου το οποίο η εν λόγω απόφαση αφορά άμεσα και ατομικά.

37      Λαμβανομένου υπόψη του συνόλου των προεκτεθέντων, στο πρώτο και στο δεύτερο προδικαστικό ερώτημα προσήκει η απάντηση ότι το άρθρο 44 του ενωσιακού τελωνειακού κώδικα έχει την έννοια ότι αντιτίθεται σε εθνική ρύθμιση η οποία δεν προβλέπει δικαίωμα προσφυγής κατά αποφάσεως περί επιβολής διοικητικής κυρώσεως υπέρ προσώπου του οποίου κατασχέθηκαν μεν τα περιουσιακά στοιχεία βάσει μιας τέτοιας αποφάσεως, χωρίς ωστόσο να θεωρείται, στην απόφαση αυτή, το εν λόγω πρόσωπο ως ο δράστης της διοικητικής παραβάσεως για την οποία επιβλήθηκε η κύρωση.

 Επί του τρίτου προδικαστικού ερωτήματος

38      Με το τρίτο προδικαστικό ερώτημα, το αιτούν δικαστήριο ζητεί, κατ’ ουσίαν, να διευκρινισθεί αν το άρθρο 4 της αποφάσεως-πλαισίου 2005/212 έχει την έννοια ότι εφαρμόζεται επί αποφάσεως σχετικής με πράξη η οποία δεν στοιχειοθετεί ποινικό αδίκημα και, σε περίπτωση καταφατικής απαντήσεως, ότι αντιτίθεται σε εθνική ρύθμιση η οποία προβλέπει ότι τρίτος του οποίου το περιουσιακό στοιχείο μπορεί να κατασχεθεί στο πλαίσιο διοικητικής διαδικασίας ποινικού χαρακτήρα δεν μπορεί να ασκήσει ένδικο βοήθημα κατά της εν λόγω αποφάσεως.

39      Συναφώς, επισημαίνεται ότι το άρθρο 2 της ανωτέρω αποφάσεως-πλαισίου, στο οποίο παραπέμπει το άρθρο της 4, προβλέπει ότι κάθε κράτος μέλος οφείλει να λαμβάνει τα αναγκαία μέτρα ώστε να καταστεί δυνατή, εξ ολοκλήρου ή εν μέρει, η δήμευση οργάνων και προϊόντων που προέρχονται από ποινικά αδικήματα που τιμωρούνται με στερητική της ελευθερίας ποινή διαρκείας άνω του έτους, ή περιουσιακών στοιχείων η αξία των οποίων αντιστοιχεί στα προϊόντα αυτά.

40      Από το γράμμα του συγκεκριμένου άρθρου προκύπτει ότι το καθ’ ύλην πεδίο εφαρμογής της εν λόγω αποφάσεως-πλαισίου περιορίζεται, όπως προκύπτει επίσης από τον ίδιο τον τίτλο καθώς και από την αιτιολογική σκέψη 1 της αποφάσεως-πλαισίου που κάνουν λόγο αντιστοίχως για τη «δήμευση των προϊόντων, οργάνων και περιουσιακών στοιχείων του εγκλήματος» και για το «οργανωμένο έγκλημα», στα ποινικά αδικήματα, με αποτέλεσμα η απόφαση-πλαίσιο να μην εφαρμόζεται σε απόφαση η οποία δεν εντάσσεται στο πλαίσιο διαδικασίας σχετικής με ένα ή περισσότερα ποινικά αδικήματα, ούτε εκδίδεται κατόπιν τέτοιας διαδικασίας (πρβλ. απόφαση της 19ης Μαρτίου 2020, «Agro In 2001», C‑234/18, EU:C:2020:221, σκέψη 61).

41      Το ίδιο αυτό πεδίο εφαρμογής είναι επίσης περιορισμένο, υπό την έννοια ότι αφορά μόνον ποινικά αδικήματα ορισμένης σοβαρότητας, ήτοι εκείνα που τιμωρούνται με στερητική της ελευθερίας ποινή διαρκείας μεγαλύτερης του έτους.

42      Όσον αφορά την έννοια της «δήμευσης», κρίσιμος δεν είναι o ορισμός του άρθρου 1, τέταρτη περίπτωση, της αποφάσεως-πλαισίου 2005/212, αλλά ο ορισμός του άρθρου 2, σημείο 4, της οδηγίας 2014/42, δεδομένου ότι, δυνάμει του άρθρου της 14, παράγραφος 1, η εν λόγω οδηγία αντικατέστησε, μεταξύ άλλων, τις τέσσερις πρώτες περιπτώσεις του άρθρου 1 της ως άνω αποφάσεως-πλαισίου (απόφαση της 10ης Νοεμβρίου 2022, DELTA Stroy 2003, C‑203/21, EU:C:2022:865, σκέψη 30).

43      Κατά το άρθρο 2, σημείο 4, της ως άνω οδηγίας, ως δήμευση νοείται «η οριστική αποστέρηση του περιουσιακού στοιχείου την οποία διατάσσει δικαστήριο σε σχέση με ποινικό αδίκημα».

44      Εν προκειμένω, αρκεί η διαπίστωση ότι, αφενός, στην υπόθεση της κύριας δίκης, η απόφαση περί επιβολής διοικητικής κυρώσεως εκδόθηκε κατόπιν διοικητικής φύσεως διαδικασίας, η οποία δεν αφορούσε ένα ή περισσότερα ποινικά αδικήματα και, ακόμη λιγότερο, αξιόποινη πράξη επισύρουσα στερητική της ελευθερίας ποινή διαρκείας μεγαλύτερης του έτους, όπως απαιτεί το άρθρο 2 της αποφάσεως-πλαισίου 2005/212.

45      Αφετέρου, από τη δικογραφία την οποία έχει στη διάθεσή του το Δικαστήριο προκύπτει επίσης ότι η εν λόγω απόφαση εκδόθηκε από τις βουλγαρικές τελωνειακές αρχές και όχι από δικαστήριο, όπως απαιτεί το άρθρο 2, σημείο 4, της οδηγίας 2014/42.

46      Κατά συνέπεια, στο καθ’ ύλην πεδίο εφαρμογής της αποφάσεως-πλαισίου 2005/212 δεν εμπίπτει η περίπτωση κατά την οποία η τελεσθείσα πράξη δεν στοιχειοθετεί ποινικό αδίκημα.

47      Στο μέτρο που το καθ’ ύλην πεδίο εφαρμογής της εν λόγω αποφάσεως-πλαισίου είναι σαφώς καθορισμένο και η απόφαση-πλαίσιο εκδόθηκε με σκοπό τη θέσπιση κοινών ελάχιστων κανόνων σε έναν σαφώς οριοθετημένο τομέα, ο οποίος, εξάλλου, αφορά τη συνεργασία σε ποινικές υποθέσεις, το εν λόγω καθ’ ύλην πεδίο εφαρμογής δεν καλύπτει ούτε κατ’ αναλογίαν περίπτωση όπως η επίμαχη στην κύρια δίκη.

48      Λαμβανομένου υπόψη του συνόλου των προεκτεθέντων, στο τρίτο προδικαστικό ερώτημα προσήκει η απάντηση ότι το άρθρο 4 της αποφάσεως-πλαισίου 2005/212 έχει την έννοια ότι δεν εφαρμόζεται επί αποφάσεως σχετικής με πράξη η οποία δεν στοιχειοθετεί ποινικό αδίκημα.

 Επί των δικαστικών εξόδων

49      Δεδομένου ότι η παρούσα διαδικασία έχει ως προς τους διαδίκους της κύριας δίκης τον χαρακτήρα παρεμπίπτοντος που ανέκυψε ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου, σ’ αυτό εναπόκειται να αποφανθεί επί των δικαστικών εξόδων. Τα έξοδα στα οποία υποβλήθηκαν όσοι υπέβαλαν παρατηρήσεις στο Δικαστήριο, πλην των ως άνω διαδίκων, δεν αποδίδονται.

Για τους λόγους αυτούς, το Δικαστήριο (όγδοο τμήμα) αποφαίνεται:

1)      Το άρθρο 44 του κανονισμού (ΕE) 952/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 9ης Οκτωβρίου 2013, για τη θέσπιση του ενωσιακού τελωνειακού κώδικα,

έχει την έννοια ότι:

αντιτίθεται σε εθνική ρύθμιση η οποία δεν προβλέπει δικαίωμα προσφυγής κατά αποφάσεως περί επιβολής διοικητικής κυρώσεως υπέρ προσώπου του οποίου κατασχέθηκαν μεν τα περιουσιακά στοιχεία βάσει μιας τέτοιας αποφάσεως, χωρίς ωστόσο να θεωρείται, στην απόφαση αυτή, το εν λόγω πρόσωπο ως ο δράστης της διοικητικής παραβάσεως για την οποία επιβλήθηκε η κύρωση.

2)      Το άρθρο 4 της αποφάσεως-πλαισίου 2005/212/ΔΕΥ του Συμβουλίου, της 24ης Φεβρουαρίου 2005, για τη δήμευση των προϊόντων, οργάνων και περιουσιακών στοιχείων του εγκλήματος,

έχει την έννοια ότι:

δεν εφαρμόζεται επί αποφάσεως σχετικής με πράξη η οποία δεν στοιχειοθετεί ποινικό αδίκημα.

(υπογραφές)

* Γλώσσα διαδικασίας: η βουλγαρική.