1.

Η υπό κρίση αίτηση προδικαστικής αποφάσεως αφορά την ερμηνεία διατάξεων του κανονισμού (ΕΕ) 1169/2011 σχετικά με την παροχή πληροφοριών για τα τρόφιμα στους καταναλωτές ( 2 ). Ειδικότερα, το αιτούν δικαστήριο ζητεί να διευκρινιστεί αν και υπό ποιες προϋποθέσεις επιτρέπεται να παρέχονται, στο εμπρόσθιο μέρος συσκευασίας τροφίμου, προαιρετικές διατροφικές πληροφορίες όχι σε σχέση με το τρόφιμο όπως πωλείται, αλλά με μερίδες του τροφίμου όπως είναι έτοιμο προς κατανάλωση κατόπιν παρασκευής με την προσθήκη και άλλων συστατικών.

2.

Η αίτηση αυτή υποβλήθηκε στο πλαίσιο διαφοράς μεταξύ της Bundesverband der Verbraucherzentralen und Verbraucherverbände – Verbraucherzentrale Bundesverband eV (Ομοσπονδίας των οργανώσεων και ενώσεων καταναλωτών, Γερμανία, στο εξής: BVV) και της εταιρίας παραγωγής τροφίμων Dr. August Oetker Nahrungsmittel KG (στο εξής: Dr. Oetker), με αντικείμενο το ζήτημα αν συγκεκριμένη διατροφική επισήμανση στο εμπρόσθιο μέρος συσκευασίας μούσλι (στο εξής: επίμαχο προϊόν) είναι σύμφωνη με τις απαιτήσεις οι οποίες ισχύουν για τις διατροφικές πληροφορίες που παρέχονται σε προαιρετική βάση, και ιδίως με το άρθρο 31, παράγραφος 3, δεύτερο εδάφιο, και το άρθρο 33, παράγραφος 2, δεύτερο εδάφιο, του κανονισμού 1169/2011.

3.

Το Δικαστήριο έχει ήδη κληθεί να ερμηνεύσει τον κανονισμό 1169/2011, όπως επίσης και τις οδηγίες 2000/13/ΕΚ ( 3 ) και 90/496/ΕΟΚ ( 4 ), τις οποίες ο κανονισμός αυτός κατάργησε, εν προκειμένω όμως θα ασχοληθεί για πρώτη φορά με την ερμηνεία των διατάξεων που διέπουν την προαιρετική διατροφική επισήμανση των τροφίμων ( 5 ).

4.

Με τις παρούσες προτάσεις θα υποστηρίξω ότι προαιρετική διατροφική επισήμανση προσυσκευασμένου τροφίμου όπως αυτή του επίμαχου προϊόντος, το οποίο μπορεί να καταναλωθεί με περισσότερους τρόπους παρασκευής, δεν συνάδει με τις απαιτήσεις του κανονισμού 1169/2011 εάν οι πληροφορίες που αφορούν την ενεργειακή αξία και την ποσότητα των θρεπτικών ουσιών παρέχονται για έναν μόνον τρόπο παρασκευής, χωρίς παράλληλη αναφορά των αντίστοιχων δεδομένων ανά 100 γραμμάρια του τροφίμου όπως πωλείται.

5.

Οι αιτιολογικές σκέψεις 10, 17, 35, 37 και 41 του κανονισμού 1169/2011 έχουν ως εξής:

[…]

[…]

[…]

[…]

6.

Το άρθρο 9 του κανονισμού αυτού, το οποίο φέρει τον τίτλο «Κατάλογος υποχρεωτικών ενδείξεων», προβλέπει στην παράγραφο 1 τα εξής:

«Σύμφωνα με τα άρθρα 10 έως 35 και με την επιφύλαξη των εξαιρέσεων που προβλέπονται στο παρόν κεφάλαιο, είναι υποχρεωτική η αναγραφή των ακόλουθων ενδείξεων:

[…]

ιβ) διατροφική δήλωση.»

7.

Το άρθρο 30 του εν λόγω κανονισμού, το οποίο φέρει τον τίτλο «Περιεχόμενο», ορίζει τα εξής:

«1.   Η υποχρεωτική διατροφική δήλωση περιλαμβάνει τα ακόλουθα[:]

[…]

3.   Αν η επισήμανση ενός προσυσκευασμένου τροφίμου προβλέπει την υποχρεωτική διατροφική δήλωση της παραγράφου 1, οι κάτωθι πληροφορίες μπορούν να επαναλαμβάνονται σε αυτήν:

4.   Κατά παρέκκλιση από το άρθρο 36 παράγραφος 1, εφόσον η επισήμανση των προϊόντων που προβλέπονται στο άρθρο 16 παράγραφος 4 προβλέπει διατροφική δήλωση, το περιεχόμενο της δήλωσης μπορεί να περιορίζεται μόνο στην ενεργειακή αξία.

5.   Με την επιφύλαξη των διατάξεων του άρθρου 44 και κατά παρέκκλιση από το άρθρο 36 παράγραφος 1, εφόσον η επισήμανση των προϊόντων που προβλέπονται στο άρθρο 44 παράγραφος 1 προβλέπει διατροφική δήλωση, το περιεχόμενο αυτής της δήλωσης μπορεί να περιορίζεται μόνο:

[…]»

8.

Το άρθρο 31 του ίδιου κανονισμού, το οποίο φέρει τον τίτλο «Υπολογισμός», προβλέπει στην παράγραφο 3 τα ακόλουθα:

«Η ενεργειακή αξία και οι ποσότητες των θρεπτικών ουσιών που αναφέρονται στο άρθρο 30 παράγραφοι 1 ως 5 είναι εκείνες του τροφίμου όπως πωλείται.

Κατά περίπτωση, οι πληροφορίες μπορεί να σχετίζονται με το τρόφιμο μετά την παρασκευή του, με την προϋπόθεση ότι παρέχονται επαρκώς λεπτομερείς οδηγίες παρασκευής και οι πληροφορίες σχετίζονται με το τρόφιμο όπως παρασκευάζεται για κατανάλωση.»

9.

Το άρθρο 32 του κανονισμού 1169/2011, το οποίο φέρει τον τίτλο «Έκφραση ανά 100 g ή ανά 100 ml», ορίζει στην παράγραφο 2 τα εξής:

«Η ενεργειακή αξία και η ποσότητα θρεπτικών ουσιών που αναφέρονται στο άρθρο 30 παράγραφοι 1 ως 5 εκφράζεται ανά 100 g ή ανά 100 ml.»

10.

Το άρθρο 33 του κανονισμού αυτού, το οποίο φέρει τον τίτλο «Έκφραση σε βάση ανά μερίδα ή ανά μονάδα κατανάλωσης», προβλέπει στις παραγράφους 1 και 2 τα ακόλουθα:

«1.   Στις κάτωθι περιπτώσεις, η ενεργειακή αξία και οι ποσότητες θρεπτικών ουσιών που προβλέπονται από το άρθρο 30 παράγραφοι 1 έως 5 μπορούν να εκφράζονται ανά μερίδα και/ή ανά μονάδα κατανάλωσης, που αναγνωρίζονται εύκολα από τον καταναλωτή, υπό τον όρο ότι η χρησιμοποιούμενη μερίδα ή η μονάδα ορίζεται ποσοτικά στην ετικέτα και ότι δηλώνεται ο αριθμός των μερίδων ή μονάδων που περιέχονται στη συσκευασία:

2.   Κατά παρέκκλιση του άρθρου 32 παράγραφος 2, στις περιπτώσεις που αναφέρονται στο άρθρο 30 παράγραφος 3 στοιχείο β), η ποσότητα θρεπτικών ουσιών και/ή το ποσοστό των προσλαμβανόμενων ποσοτήτων αναφοράς που καθορίζονται στο μέρος Β του παραρτήματος ΧΙΙΙ μπορούν να εκφράζονται σε βάση ανά μερίδα ή ανά μονάδα κατανάλωσης μόνο.

Όταν οι ποσότητες των θρεπτικών συστατικών εκφράζονται σε βάση ανά μερίδα ή ανά μονάδα κατανάλωσης μόνο, σύμφωνα με το προηγούμενο εδάφιο, η ενεργειακή αξία εκφράζεται ανά 100 g ή ανά 100 ml και σε βάση ανά μερίδα ή ανά μονάδα κατανάλωσης μόνο.»

11.

Η Dr. Oetker είναι γερμανική εταιρία τροφίμων η οποία παράγει και εμπορεύεται μούσλι υπό την ονομασία «Dr. Oetker Vitalis Knuspermüsli Schoko+Κeks» (τραγανό μούσλι με σοκολάτα και μπισκότα). Η συσκευασία του προϊόντος αυτού είναι ένα κουτί από χαρτόνι ορθογώνιου σχήματος.

12.

Η ως άνω συσκευασία περιλαμβάνει τις ακόλουθες διατροφικές δηλώσεις:

13.

Η BVV υποστηρίζει ότι η διατροφική επισήμανση του επίμαχου προϊόντος αντιβαίνει στις διατάξεις του κανονισμού 1169/2011 οι οποίες διέπουν τη διατροφική δήλωση. Κατά την άποψή της, η Dr. Oetker παρέβη το άρθρο 33, σε συνδυασμό με τα άρθρα 30 και 32 του κανονισμού αυτού, διότι στην εμφανή όψη της συσκευασίας του επίμαχου προϊόντος η ενεργειακή αξία αναγράφεται όχι ανά μερίδα του προϊόντος όπως πωλείται (ήτοι 1880 kJ), αλλά μόνον ανά μερίδα του προϊόντος κατόπιν παρασκευής (ήτοι 872 kJ). Επί της βάσεως αυτής, η BVV απέστειλε στην Dr. Oetker εξώδικη όχληση, ζητώντας της, κατ’ ουσίαν, παράλειψη στο μέλλον, επ’ απειλή ποινικής ρήτρας.

14.

Δεδομένου ότι η όχληση αυτή δεν τελεσφόρησε, η BVV άσκησε αγωγή ενώπιον του Landgericht Bielefeld (πρωτοδικείου του Bielefeld, Γερμανία), το οποίο, με απόφαση της 8ης Αυγούστου 2018, την έκανε δεκτή κρίνοντας, πρώτον, ότι η επισήμανση στην εμφανή όψη της συσκευασίας του επίμαχου προϊόντος αντέβαινε στο άρθρο 33, παράγραφος 2, δεύτερο εδάφιο, του κανονισμού 1169/2011 επειδή δεν αναγραφόταν η ενεργειακή αξία ανά μερίδα του προϊόντος όπως πωλείται και, δεύτερον, ότι το άρθρο 31, παράγραφος 3, δεύτερο εδάφιο, του κανονισμού δεν ετύγχανε εφαρμογής εφόσον στην προκειμένη περίπτωση δεν προηγούνταν «πολύ σημαντικά στάδια προετοιμασίας».

15.

Κατόπιν εφέσεως που άσκησε η Dr. Oetker, το Oberlandesgericht Hamm (εφετείο του Hamm, Γερμανία), με απόφαση της 13ης Ιουνίου 2019, εξαφάνισε την απόφαση αυτή και απέρριψε την αγωγή της BVV.

16.

Το εφετείο έκρινε ότι αρκούσε η δήλωση της ενεργειακής αξίας ανά μερίδα του επίμαχου προϊόντος κατόπιν παρασκευής. Κατά πρώτον, το άρθρο 33, παράγραφος 2, δεύτερο εδάφιο, του κανονισμού 1169/2011 δεν επιβάλλει να δηλώνεται στο εμπρόσθιο μέρος της συσκευασίας ενός τροφίμου, πέραν από τις ήδη αναγραφόμενες εκεί διατροφικές πληροφορίες, η ενεργειακή αξία του προϊόντος όπως πωλείται. Συγκεκριμένα, η υποχρεωτική διατροφική δήλωση, η οποία ρυθμίζεται στο άρθρο 30, παράγραφος 1, του ως άνω κανονισμού, γίνεται μέσω των –μη αμφισβητούμενων εν προκειμένω– ενδείξεων που αναγράφονται στην πλαϊνή όψη της συσκευασίας του επίμαχου προϊόντος. Ως εκ τούτου, οι ενδείξεις οι οποίες αναγράφονται στο εμπρόσθιο μέρος της συσκευασίας αποτελούν επαναλαμβανόμενες πληροφορίες κατά την έννοια του άρθρου 30, παράγραφος 3, στοιχείο βʹ, του εν λόγω κανονισμού. Σε μια τέτοια περίπτωση, όπου στις επαναλαμβανόμενες αυτές πληροφορίες η ενεργειακή αξία και οι ποσότητες των θρεπτικών συστατικών εκφράζονται μόνον ανά μερίδα, η ενεργειακή αξία θα πρέπει, βάσει του άρθρου 33, παράγραφος 2, δεύτερο εδάφιο, του κανονισμού, να εκφράζεται ανά 100 γραμμάρια του τροφίμου κατόπιν παρασκευής. Κατά δεύτερον, από το άρθρο 31, παράγραφος 3, δεύτερο εδάφιο, του κανονισμού 1169/2011 συνάγεται ότι η ένδειξη της ενεργειακής αξίας μπορεί επίσης να παρέχεται για το τρόφιμο ως έχει κατόπιν παρασκευής, με την προϋπόθεση ότι –όπως εν προκειμένω– ο τρόπος παρασκευής περιγράφεται με αρκετές λεπτομέρειες και οι πληροφορίες αφορούν το τρόφιμο όπως είναι πλέον έτοιμο προς κατανάλωση. Επιπλέον, ο κανονισμός δεν περιέχει στοιχεία που να συνηγορούν υπέρ του συμπεράσματος του Landgericht Bielefeld (πρωτοδικείου του Bielefeld) ότι ο όρος «παρασκευή», κατά την έννοια της διατάξεως αυτής, πρέπει να θεωρείται ότι προϋποθέτει «πολύ σημαντικά στάδια προετοιμασίας», όπως το μαγείρεμα ή το ζέσταμα.

17.

Η BVV άσκησε κατά της αποφάσεως του Oberlandesgericht Hamm (εφετείου του Hamm) αναίρεση ενώπιον του Bundesgerichtshof (Ανωτάτου Ομοσπονδιακού Δικαστηρίου, Γερμανία), που είναι το αιτούν δικαστήριο στην υπό κρίση υπόθεση.

18.

Κατά το αιτούν δικαστήριο, η έκβαση της αιτήσεως αναιρέσεως εξαρτάται, ειδικότερα, από το αν το άρθρο 31, παράγραφος 3, και το άρθρο 33, παράγραφος 2, του κανονισμού 1169/2011 έχουν την έννοια ότι απαγορεύεται, σε περίπτωση όπως η επίμαχη στην κύρια δίκη, να αναγράφονται για διαφημιστικούς σκοπούς στην εμφανή όψη συσκευασίας διατροφικές πληροφορίες σε σχέση με μερίδα του τροφίμου κατόπιν παρασκευής, χωρίς να αναφέρεται παράλληλα η ενεργειακή αξία ανά 100 γραμμάρια του ίδιου τροφίμου όπως πωλείται.

19.

Υπό τις συνθήκες αυτές, το Bundesgerichtshof (Ανώτατο Ομοσπονδιακό Δικαστήριο) αποφάσισε να αναστείλει την ενώπιόν του διαδικασία και να υποβάλει στο Δικαστήριο τα ακόλουθα προδικαστικά ερωτήματα:

20.

Γραπτές παρατηρήσεις κατέθεσαν οι διάδικοι της κύριας δίκης και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Το Δικαστήριο αποφάσισε, κατ’ εφαρμογήν του άρθρου 76, παράγραφος 2, του Κανονισμού Διαδικασίας του, να αποφανθεί χωρίς επ’ ακροατηρίου συζήτηση.

21.

Τα υπό εξέταση προδικαστικά ερωτήματα αφορούν τις απαιτήσεις περί διατροφικής επισήμανσης των τροφίμων οι οποίες ορίζονται στον κανονισμό 1169/2011. Λαμβανομένου υπόψη του τεχνικού χαρακτήρα της ρυθμίσεως αυτής, θεωρώ ότι είναι χρήσιμο να εκθέσω κατ’ αρχάς εν συντομία το ισχύον κανονιστικό πλαίσιο (1), προκειμένου να διευκολύνω την καλύτερη κατανόηση της διατροφικής επισήμανσης του επίμαχου προϊόντος και των υποβληθέντων προδικαστικών ερωτημάτων (2).

22.

Το νομικό πλαίσιο που διέπει την επισήμανση των τροφίμων οριοθετήθηκε για πρώτη φορά με την οδηγία 79/112/ΕΟΚ ( 6 ), η οποία αποσκοπούσε στη θέσπιση κοινών κανόνων «προκειμένου να ενισχυθεί η λειτουργία της κοινής αγοράς», καθότι οι διαφορές μεταξύ των εθνικών κανόνων θεωρούνταν εμπόδιο στην ελεύθερη κυκλοφορία των τροφίμων μεταξύ των κρατών μελών ( 7 ). Μολονότι στόχος της οδηγίας αυτής ήταν κυρίως η εξάλειψη τέτοιων εμποδίων, ο νομοθέτης αναγνώρισε συγχρόνως ότι οι ως άνω κανόνες πρέπει να βασίζονται, «πριν απ’ όλα, στην αρχή της πληροφορήσεως και της προστασίας των καταναλωτών» ( 8 ). Η αρχή αυτή διατυπώθηκε εκ νέου ( 9 ), με έμφαση ( 10 ), στην οδηγία 2000/13 η οποία, κατόπιν πλειόνων και ουσιωδών τροποποιήσεων της οδηγίας 79/112, την κωδικοποίησε και την αντικατέστησε ( 11 ).

23.

Όταν πλέον η νομοθεσία για την επισήμανση των τροφίμων απλοποιήθηκε και κωδικοποιήθηκε σε ενιαίο κείμενο, ήτοι τον κανονισμό 1169/2011 ( 12 ), ο νομοθέτης της Ένωσης επιβεβαίωσε ότι η ρύθμιση αυτή «αφενός μεν εξυπηρετεί τα συμφέροντα της εσωτερικής αγοράς με την απλοποίηση της νομοθεσίας, την κατοχύρωση της ασφάλειας δικαίου και τη μείωση της γραφειοκρατίας και αφετέρου ωφελεί τον πολίτη επιβάλλοντας μια σαφή, κατανοητή και ευανάγνωστη επισήμανση των τροφίμων» ( 13 ). Συγκεκριμένα, ορίστηκε ότι αντικείμενο του κανονισμού αυτού είναι να αποτελέσει «τη βάση για την εξασφάλιση υψηλού επιπέδου προστασίας των καταναλωτών όσον αφορά τις πληροφορίες για τα τρόφιμα» καθώς και να καθορίσει «τα μέσα για την κατοχύρωση του δικαιώματος πληροφόρησης των καταναλωτών και των διαδικασιών παροχής πληροφοριών για τα τρόφιμα» ( 14 ). Στο πλαίσιο αυτό, το άρθρο 3, παράγραφος 1, του κανονισμού ορίζει ότι ένας από τους «γενικούς στόχους» της εν λόγω ρυθμίσεως είναι να διασφαλίσει «υψηλό επίπεδο προστασίας της υγείας και των συμφερόντων των καταναλωτών, αυτή αποτελεί δε τη βάση για να επιλέγουν οι τελικοί καταναλωτές ενήμεροι και να κάνουν ασφαλή χρήση των τροφίμων, με ιδιαίτερη έμφαση στους υγειονομικούς, οικονομικούς, περιβαλλοντικούς, κοινωνικούς και δεοντολογικούς παράγοντες» ( 15 ).

24.

Επομένως, οι κανόνες που αφορούν την πληροφόρηση για τα τρόφιμα πρέπει να εξεταστούν υπό το πρίσμα όχι μόνον του αρχικού σκοπού της εύρυθμης λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς, αλλά και, κυρίως εν προκειμένω, του σκοπού της προστασίας της υγείας των καταναλωτών.

25.

Πρέπει να τονιστεί εκ προοιμίου ότι στον κανονισμό 1169/2011 γίνεται διάκριση μεταξύ δύο κατηγοριών ενδείξεων: πρόκειται, αφενός, για τις «υποχρεωτικές πληροφορίες», οι οποίες ορίζονται ως «οι ενδείξεις οι οποίες απαιτείται να παρέχονται στον τελικό καταναλωτή βάσει διατάξεων της Ένωσης» ( 16 ), και, αφετέρου, για τις «προαιρετικές πληροφορίες», οι οποίες, όπως υποδηλώνει η ονομασία τους, παρέχονται σε οικειοθελή βάση ( 17 ).

26.

Οι υποχρεωτικές πληροφορίες παρέχονται για να μπορούν οι καταναλωτές να αναγνωρίζουν τα τρόφιμα, να κάνουν κατάλληλη χρήση τους και να προβαίνουν σε επιλογές οι οποίες να ανταποκρίνονται στις ατομικές διατροφικές τους ανάγκες ( 18 ). Οι λεπτομερείς διατάξεις οι οποίες διέπουν τις υποχρεωτικές αυτές πληροφορίες περιέχονται στο κεφάλαιο IV του κανονισμού 1169/2011 ( 19 ). Ο κατάλογος των ενδείξεων που πρέπει υποχρεωτικά να αναγράφονται στα τρόφιμα ορίζεται στο άρθρο 9, παράγραφος 1, του ως άνω κανονισμού και περιλαμβάνει, μεταξύ των διαφόρων ειδών πληροφοριών, τη «διατροφική δήλωση» η οποία προβλέπεται στο στοιχείο ιβʹ. Η δήλωση αυτή πρέπει να συνάδει με τις ειδικές διατάξεις του τμήματος 3 του κεφαλαίου IV και, ιδίως, με τις διατάξεις των άρθρων 29 έως 35 του κανονισμού ( 20 ).

27.

Οι προαιρετικές πληροφορίες παρέχονται, μεταξύ άλλων, για να μπορούν οι παρασκευαστές, εφόσον το επιθυμούν, να επιστήσουν την προσοχή των καταναλωτών στην ποιότητα του προϊόντος τους ( 21 ) ή για να μπορούν οι καταναλωτές να βλέπουν εύκολα τις βασικές διατροφικές πληροφορίες όταν αγοράζουν τρόφιμα, καθώς με τον τρόπο αυτόν τα πιο σημαντικά στοιχεία των υποχρεωτικών διατροφικών πληροφοριών αναγράφονται και στο κύριο οπτικό πεδίο της συσκευασίας ( 22 ). Παρά τον προαιρετικό τους χαρακτήρα, ο νομοθέτης της Ένωσης θεώρησε ότι και αυτές οι ενδείξεις θα πρέπει να υπόκεινται σε εναρμονισμένα κριτήρια ( 23 ). Οι λόγοι μιας τέτοιας εναρμόνισης ποικίλλουν ανάλογα με το είδος των προαιρετικών πληροφοριών. Παραδείγματος χάριν, όσον αφορά την επανάληψη των διατροφικών πληροφοριών, η ελεύθερη επιλογή ως προς το ποιες πληροφορίες επιτρέπεται να επαναλαμβάνονται θα μπορούσε να δημιουργήσει σύγχυση ( 24 ) ή ακόμη και να παραπλανήσει ( 25 ) τους καταναλωτές.

28.

Κατόπιν τούτου, αποφασίστηκε ότι η παρουσίαση των προαιρετικών πληροφοριών έπρεπε επίσης να εναρμονιστεί. Μολονότι η συγκεκριμένη πτυχή της επισήμανσης ρυθμίζεται κυρίως από τις διατάξεις του κεφαλαίου V του κανονισμού 1169/2011, το οποίο φέρει τον τίτλο «Προαιρετικές πληροφορίες για τα τρόφιμα», οι σχετικές διατάξεις παραπέμπουν σε εκείνες του κεφαλαίου IV, καθώς και στο κεφάλαιο III, ιδίως δε στο άρθρο 7 του κανονισμού αυτού, το οποίο αφορά τις «θεμιτές πρακτικές σχετικά με τις πληροφορίες». Ειδικότερα, οι πληροφορίες για τα τρόφιμα οι οποίες παρέχονται σε προαιρετική βάση πρέπει, αφενός, να πληρούν τις απαιτήσεις που ορίζονται για τις υποχρεωτικές πληροφορίες των τμημάτων 2 και 3 του κεφαλαίου IV, δηλαδή τις «λεπτομερείς διατάξεις» και τις διατάξεις για τη «διατροφική δήλωση» ( 26 ), και, αφετέρου, να μην παραπλανούν τους καταναλωτές, να είναι σαφείς και να μην τους προκαλούν σύγχυση, καθώς και να βασίζονται, κατά περίπτωση, στα κατάλληλα επιστημονικά δεδομένα ( 27 ).

29.

Μεταξύ των διαφόρων υποχρεωτικών ενδείξεων που προβλέπονται στο άρθρο 9, παράγραφος 1, του κανονισμού 1169/2011 περιλαμβάνεται η «διατροφική δήλωση» ( 28 ). Ο τεχνικός χαρακτήρας των κανόνων για τις «διατροφικές δηλώσεις», οι οποίες είναι γνωστές και υπό την ονομασία «διατροφική επισήμανση» ( 29 ), υπογραμμίζεται από το γεγονός ότι είναι η μόνη ένδειξη στην οποία αφιερώνεται ένα ολόκληρο τμήμα του κεφαλαίου IV του κανονισμού, ήτοι το τμήμα 3 ( 30 ), το οποίο κωδικοποιεί, κατ’ ουσίαν, τις διατάξεις της οδηγίας 90/496.

30.

Οι λεπτομερείς διατάξεις του τμήματος 3 ρυθμίζουν το περιεχόμενο των δηλώσεων αυτών, την παρουσίασή τους, καθώς και τον υπολογισμό της ενεργειακής αξίας. Πρόκειται ακριβώς για τους επίμαχους κανόνες στην υπόθεση της κύριας δίκης.

31.

Πρώτον, όσον αφορά τους κανόνες σχετικά με το περιεχόμενο της διατροφικής επισήμανσης, ο κανονισμός 1169/2011 διακρίνει μεταξύ των «υποχρεωτικών» διατροφικών δηλώσεων και των διατροφικών δηλώσεων που «επαναλαμβάνονται», οι οποίες συνιστούν ειδική κατηγορία προαιρετικών ενδείξεων ( 31 ).

32.

Το μεν άρθρο 30, παράγραφος 1, του ως άνω κανονισμού προβλέπει ότι η υποχρεωτική διατροφική δήλωση πρέπει να περιλαμβάνει την ενεργειακή αξία και τις ποσότητες λιπαρών, κορεσμένων, υδατανθράκων, σακχάρων, πρωτεϊνών και αλατιού.

33.

Το δε άρθρο 30, παράγραφος 3, του εν λόγω κανονισμού προβλέπει ότι, επιπροσθέτως της υποχρεωτικής διατροφικής δήλωσης και εφόσον η επισήμανση αφορά προσυσκευασμένο τρόφιμο, ο υπεύθυνος επιχείρησης τροφίμων μπορεί να επιλέξει να επαναλάβει, δηλαδή να αναγράψει μία ακόμη φορά, είτε την ενεργειακή αξία του τροφίμου (στοιχείο αʹ) είτε το σύνολο των πιο σημαντικών στοιχείων που περιέχονται στην υποχρεωτική διατροφική δήλωση ( 32 ), ήτοι όλα τα στοιχεία της δήλωσης αυτής εκτός από τους υδατάνθρακες και τις πρωτεΐνες (στοιχείο βʹ). Σκοπός της δυνατότητας διπλής αναγραφής των ενδείξεων αυτών είναι να μπορούν οι καταναλωτές να βλέπουν εύκολα τις ουσιώδεις διατροφικές πληροφορίες όταν αγοράζουν τρόφιμα ( 33 ).

34.

Δεύτερον, όσον αφορά τους κανόνες σχετικά με την παρουσίαση της διατροφικής επισήμανσης, από τις διατάξεις του κανονισμού 1169/2011 προκύπτει ότι οι υποχρεωτικές δηλώσεις πρέπει να αναγράφονται, όπως άλλωστε και όλες οι άλλες υποχρεωτικές ενδείξεις, σε εμφανές σημείο, κατά τρόπον ώστε να είναι εύκολα ορατές και ευανάγνωστες ( 34 ). Επιπλέον, η υποχρεωτική διατροφική δήλωση πρέπει να περιλαμβάνεται στο ίδιο οπτικό πεδίο –το οποίο ορίζεται ως «όλες οι επιφάνειες μιας συσκευασίας που μπορούν να διαβασθούν από μία οπτική γωνία» ( 35 )– σε σαφή μορφή και, αν το επιτρέπει ο χώρος, σε μορφή πίνακα με τους αριθμούς σε αντιστοίχιση ( 36 ).

35.

Όσον αφορά τις επαναλαμβανόμενες προαιρετικές δηλώσεις, η αναγραφή τους δεν πρέπει να γίνεται εις βάρος του χώρου που διατίθεται για τις υποχρεωτικές πληροφορίες, όπερ ισχύει και για όλες τις άλλες προαιρετικές ενδείξεις ( 37 ). Στην πράξη όμως παρουσιάζονται συνήθως στο κύριο οπτικό πεδίο (το εμπρόσθιο μέρος της συσκευασίας) ( 38 ), με χαρακτήρες του προβλεπόμενου συναφώς μεγέθους γραμματοσειράς ( 39 ), όπως συμβαίνει και εν προκειμένω.

36.

Τρίτον, όσον αφορά τη μέθοδο υπολογισμού της ενεργειακής αξίας και της ποσότητας θρεπτικών ουσιών που μνημονεύονται στις διατροφικές δηλώσεις, το άρθρο 32, παράγραφος 2, του κανονισμού 1169/2011 ορίζει ότι οι πληροφορίες αυτές πρέπει, κατ’ αρχήν, να εκφράζονται ανά 100 γραμμάρια ή ανά 100 χιλιοστόλιτρα. Ο κανόνας αυτός προβλέφθηκε με τη λογική ότι ο καταναλωτής πρέπει να είναι σε θέση να συγκρίνει τις διατροφικές πληροφορίες παρόμοιων προϊόντων σε διαφορετικά μεγέθη συσκευασιών ( 40 ), και ισχύει ανεξαρτήτως του υποχρεωτικού ή προαιρετικού χαρακτήρα της διατροφικής δήλωσης, δεδομένου ότι η διάταξη αυτή καλύπτει όλες τις διατροφικές δηλώσεις που γίνονται δυνάμει του άρθρου 30, παράγραφοι 1 και 3, του ως άνω κανονισμού. Επιπλέον, οι διατροφικές δηλώσεις σχετίζονται, κατ’ αρχήν, με το τρόφιμο «όπως πωλείται» ( 41 ) ή, «[κ]ατά περίπτωση», με το τρόφιμο «μετά την παρασκευή του», με την προϋπόθεση ότι παρέχονται επαρκώς λεπτομερείς οδηγίες παρασκευής και οι πληροφορίες σχετίζονται με το τρόφιμο όπως παρασκευάζεται για κατανάλωση ( 42 ).

37.

Λαμβανομένων υπόψη των προεκτεθέντων, θεωρώ ότι είναι χρήσιμο να γίνουν οι ακόλουθες διευκρινίσεις σχετικά με τη διατροφική επισήμανση του επίμαχου προϊόντος.

38.

Κατ’ αρχάς, επιβάλλεται η διαπίστωση ότι τα προδικαστικά ερωτήματα δεν αφορούν την υποχρεωτική διατροφική δήλωση. Οι διάδικοι της κύριας δίκης δεν αμφισβητούν ότι η δήλωση αυτή είναι απολύτως σύμφωνη με τις διατάξεις του κανονισμού 1169/2011. Πράγματι, η υποχρεωτική διατροφική επισήμανση στη συσκευασία του επίμαχου προϊόντος, αφενός, περιλαμβάνει την ενεργειακή αξία ( 43 ) και την ποσότητα λιπαρών, κορεσμένων, υδατανθράκων, σακχάρων, πρωτεϊνών και αλατιού ( 44 ) και, αφετέρου, παρουσιάζει τις πληροφορίες αυτές στο ίδιο οπτικό πεδίο ( 45 ), ήτοι στην πλαϊνή όψη της συσκευασίας, σε μορφή πίνακα ( 46 ).

39.

Εν συνεχεία, όσον αφορά την επαναλαμβανόμενη διατροφική δήλωση, επισημαίνω ότι δεν αμφισβητείται από τους διαδίκους της κύριας δίκης ότι, προκειμένου για προσυσκευασμένο τρόφιμο του οποίου η επισήμανση περιλαμβάνει υποχρεωτική διατροφική δήλωση, η ενεργειακή αξία καθώς και οι ποσότητες λιπαρών, κορεσμένων, σακχάρων και αλατιού μπορούν να επαναλαμβάνονται, σε προαιρετική βάση, στο εμπρόσθιο μέρος της συσκευασίας ( 47 ), σε μορφή διαφορετική από εκείνη της υποχρεωτικής διατροφικής δήλωσης ( 48 ). Η συμμόρφωση προς τις διατάξεις του κανονισμού 1169/2011 αμφισβητείται μόνον ως προς τον υπολογισμό και την έκφραση της ενεργειακής αξίας καθώς και των ποσοτήτων θρεπτικών ουσιών που αναγράφονται στην επαναλαμβανόμενη διατροφική δήλωση επί του εμπρόσθιου μέρους της συσκευασίας, η δε διαφορά αφορά ιδίως το ζήτημα αν η επαναλαμβανόμενη αυτή δήλωση μπορεί να αναφέρεται μόνο στο τρόφιμο όπως είναι έτοιμο προς κατανάλωση κατόπιν παρασκευής.

40.

Με το πρώτο ερώτημά του, το αιτούν δικαστήριο ζητεί, κατ’ ουσίαν, να διευκρινιστεί αν το άρθρο 31, παράγραφος 3, δεύτερο εδάφιο, του κανονισμού 1169/2011 έχει την έννοια ότι η διάταξη αυτή εφαρμόζεται αποκλειστικώς στα τρόφιμα για τα οποία απαιτείται οπωσδήποτε παρασκευή πριν από την κατανάλωσή τους και προβλέπεται ένας μόνον τρόπος παρασκευής.

41.

Το ερώτημα αυτό έχει σημασία για την επίλυση της διαφοράς διότι, όπως παρατηρεί το αιτούν δικαστήριο, στην περίπτωση του επίμαχου προϊόντος, είναι δυνατή η παρασκευή του με διάφορους τρόπους, ήτοι με την προσθήκη γάλακτος, γιαουρτιού ή λευκού τυριού, όπως επίσης χυμού φρούτων, ή και φρούτων, μαρμελάδας ή μελιού.

42.

Με άλλα λόγια, το Δικαστήριο καλείται να αποφανθεί αν, όταν υπάρχουν διάφορες μέθοδοι παρασκευής ενός τροφίμου, ενδεχομένως με την προσθήκη διαφορετικών συστατικών, οι διατροφικές δηλώσεις οι οποίες επαναλαμβάνονται σε προαιρετική βάση στο εμπρόσθιο μέρος της συσκευασίας μπορούν να συναρτώνται με έναν μόνον από αυτούς τους τρόπους παρασκευής.

43.

Κατά το άρθρο 31, παράγραφος 3, δεύτερο εδάφιο, του κανονισμού 1169/2011, οι διατροφικές πληροφορίες μπορεί, «[κ]ατά περίπτωση», να σχετίζονται «με το τρόφιμο μετά την παρασκευή του», αντί να σχετίζονται με το τρόφιμο «όπως πωλείται» ( 49 ), «με την προϋπόθεση ότι παρέχονται επαρκώς λεπτομερείς οδηγίες παρασκευής και οι πληροφορίες σχετίζονται με το τρόφιμο όπως παρασκευάζεται για κατανάλωση». Η διατύπωση της διατάξεως αυτής είναι ανάλογη με εκείνη της προγενέστερης διατάξεως του άρθρου 6, παράγραφος 4, της οδηγίας 90/496.

44.

Επισημαίνω εκ προοιμίου ότι η διάταξη αυτή πρέπει να ερμηνεύεται με γνώμονα όχι μόνον το γράμμα της, αλλά και το πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται, καθώς και τον σκοπό που επιδιώκει η οικεία κανονιστική ρύθμιση ( 50 ).

45.

Πρώτον, όσον αφορά το γράμμα του άρθρου 31, παράγραφος 3, δεύτερο εδάφιο, του κανονισμού 1169/2011, διαπιστώνω, όπως και το αιτούν δικαστήριο, ότι η διατύπωση της διατάξεως αυτής δεν παρέχει κανένα στοιχείο από το οποίο να απορρέει σαφής και κατηγορηματική απάντηση. Πράγματι, τα μόνα συμπεράσματα τα οποία μπορούν να αντληθούν από τη γραμματική ερμηνεία είναι τα ακόλουθα.

46.

Πρώτον, η φράση «το τρόφιμο μετά την παρασκευή του» υποδηλώνει ότι το τρόφιμο στο οποίο αναφέρεται το άρθρο 31, παράγραφος 3, δεύτερο εδάφιο, του κανονισμού 1169/2011 μπορεί να προετοιμαστεί για κατανάλωση με κάποια μορφή παρασκευής. Συνεπώς, η διάταξη δεν καλύπτει τρόφιμα για τα οποία δεν απαιτείται οποιαδήποτε παρασκευή προκειμένου να καταναλωθούν (όπως, παραδείγματος χάριν, οι ράβδοι σοκολάτας). Εν προκειμένω, το μούσλι είναι δυνατόν να καταναλωθεί χωρίς καμία παρασκευή. Θα μπορούσε, επομένως, να υποστηριχθεί ότι το μούσλι δεν συνιστά τρόφιμο που εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής της εν λόγω διατάξεως, εφόσον η διάταξη αυτή καλύπτει αποκλειστικώς τα τρόφιμα τα οποία μπορούν να καταναλωθούν μόνον αν προηγηθεί κάποιο είδος παρασκευής. Ωστόσο, μια τέτοια αυστηρή προσέγγιση δεν προκύπτει προδήλως από το γράμμα της ίδιας διατάξεως. Πράγματι, ούτε ο τρόπος παρασκευής ούτε η σημασία της ασκούν αποφασιστική επιρροή για την εφαρμογή της διατάξεως.

47.

Δεύτερον, παρατηρώ ότι η χρήση της φράσης «κατά περίπτωση», με την οποία αρχίζει το άρθρο 31, παράγραφος 3, δεύτερο εδάφιο, του κανονισμού 1169/2011, καταδεικνύει ότι η διάταξη αυτή δεν καταλαμβάνει όλα τα τρόφιμα τα οποία θα μπορούσαν να καταναλωθούν κατόπιν προηγούμενης παρασκευής, με συνέπεια να μην είναι υποχρεωτική η παροχή των διατροφικών πληροφοριών που μνημονεύονται στη συγκεκριμένη διάταξη.

48.

Τρίτον, η προϋπόθεση να «παρέχονται επαρκώς λεπτομερείς οδηγίες παρασκευής» θα μπορούσε να συνηγορεί υπέρ της εφαρμογής του δευτέρου εδαφίου του άρθρου 31, παράγραφος 3, ανεξαρτήτως του πόσοι τρόποι παρασκευής υπάρχουν για ένα τρόφιμο, δεδομένου ότι η προϋπόθεση αυτή θα στερούνταν σημασίας εάν η εφαρμογή της ως άνω διατάξεως περιοριζόταν στα τρόφιμα για τα οποία υπάρχει ένας μόνον τρόπος παρασκευής. Πάντως, μολονότι μια τέτοια περιγραφή ασφαλώς δεν είναι απολύτως απαραίτητη σε περίπτωση που υφίσταται ένας μόνον τρόπος παρασκευής του τροφίμου, εκτιμώ ότι, υπό το πρίσμα του σκοπού της ενημέρωσης του καταναλωτή, η περιγραφή είναι, εν πάση περιπτώσει, δικαιολογημένη, στον βαθμό που είναι αναγκαία για την ορθή χρήση του προϊόντος.

49.

Δεύτερον, από το πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται το άρθρο 31, παράγραφος 3, δεύτερο εδάφιο, του κανονισμού 1169/2011 προκύπτει ότι η έννοια του «τρ[οφίμου] μετά την παρασκευή του» περιλαμβάνει, κατ’ αρχήν, όλα τα «τρόφιμα που προορίζονται για τον τελικό καταναλωτή» ( 51 ). Τούτο διότι, μολονότι ο κανονισμός αυτός εφαρμόζεται με την επιφύλαξη των απαιτήσεων επισήμανσης που προβλέπονται στις ειδικές ενωσιακές ρυθμίσεις οι οποίες αφορούν συγκεκριμένα τρόφιμα ( 52 ), δεν έχουν θεσπιστεί ειδικές διατάξεις για τις πληροφορίες σχετικά με τον υπολογισμό και την παρουσίαση των διατροφικών δηλώσεων που αναγράφονται στο εμπρόσθιο μέρος της συσκευασίας ( 53 ). Σημειώνω εξάλλου ότι ο κανονισμός 1169/2011 δεν περιέχει κανένα στοιχείο προς στήριξη της άποψης ότι ως «παρασκευή» κατά την έννοια του κανονισμού αυτού πρέπει να θεωρούνται μόνον «πολύ σημαντικά στάδια προετοιμασίας», όπως το μαγείρεμα ή το ζέσταμα, δεδομένου ότι ο όρος αυτός ούτε ορίζεται ούτε περιγράφεται στον κανονισμό.

50.

Συνεπώς, ούτε από τη γραμματική ούτε από τη συστηματική ερμηνεία μπορούν να αντληθούν οριστικά συμπεράσματα ως προς το κατά πόσον το άρθρο 31, παράγραφος 3, δεύτερο εδάφιο, του κανονισμού 1169/2011 καταλαμβάνει μόνον τα τρόφιμα για τα οποία υπάρχει μόνον ένας προκαθαρισμένος τρόπος παρασκευής ή και τα τρόφιμα –όπως το μούσλι– που μπορούν να καταναλωθούν κατόπιν παρασκευής με διαφορετικούς τρόπους, όπως με την προσθήκη άλλων συστατικών. Κατά συνέπεια, μόνον από την τελολογική ερμηνεία μπορούν να συναχθούν στοιχεία απάντησης, ιδίως η σημασία της φράσης «κατά περίπτωση» η οποία αναμφισβήτητα αφήνει περιθώριο νομικής εκτιμήσεως.

51.

Όσον αφορά επομένως, τρίτον, τον σκοπό που επιδιώκεται με το άρθρο 31, παράγραφος 3, δεύτερο εδάφιο, του κανονισμού 1169/2011, τονίζω εκ προοιμίου ότι πρέπει να εξεταστεί υπό το πρίσμα τόσο του σκοπού της ίδιας της διατάξεως όσο και των σκοπών της επίμαχης κανονιστικής ρυθμίσεως, και δη του σκοπού να είναι ενήμεροι οι καταναλωτές όταν προβαίνουν σε επιλογή και να κάνουν ασφαλή χρήση των τροφίμων, με ιδιαίτερη έμφαση στους υγειονομικούς παράγοντες ( 54 ).

52.

Σημειώνω ότι ο σκοπός του άρθρου 31 συνάγεται από τις αιτιολογικές σκέψεις 35 και 41 του κανονισμού 1169/2011. Στην αιτιολογική σκέψη 35 δηλώνεται ότι σκοπός των διατάξεων που προβλέπουν αναφορά της διατροφικής δήλωσης σε ποσότητες 100 g ή 100 ml είναι να «διευκολυνθεί η σύγκριση προϊόντων σε διαφορετικά μεγέθη συσκευασιών». Στην ίδια αιτιολογική σκέψη διευκρινίζεται περαιτέρω ότι επιτρέπονται «πρόσθετες δηλώσεις ανά μερίδα», «επιπροσθέτως της αναφοράς σε ποσότητες 100 g ή 100 ml», «αν χρειάζεται», «στις περιπτώσεις όπου το τρόφιμο είναι προσυσκευασμένο και διατίθενται στην αγορά εξατομικευμένες μερίδες ή μονάδες κατανάλωσης».

53.

Στην αιτιολογική σκέψη 41 του κανονισμού αυτού επισημαίνεται ότι οι παρεχόμενες διατροφικές πληροφορίες, «[γ]ια να ανταποκρίνονται στον μέσο καταναλωτή και να εξυπηρετούν τον ενημερωτικό σκοπό για τον οποίο προορίζονται, […] πρέπει να είναι απλές και εύκολα κατανοητές» και ότι «σε προαιρετική βάση, τα πιο σημαντικά στοιχεία των διατροφικών πληροφοριών μπορούν να επαναλαμβάνονται στο κύριο οπτικό πεδίο, με σκοπό να μπορούν οι καταναλωτές να βλέπουν εύκολα τις ουσιώδεις διατροφικές πληροφορίες όταν αγοράζουν τρόφιμα».

54.

Λαμβάνοντας ακριβώς υπόψη αυτούς τους δύο άρρηκτα συνδεδεμένους σκοπούς –ήτοι τη διευκόλυνση της σύγκρισης των τροφίμων και την ενημέρωση των καταναλωτών– καθίσταται δυνατή η εφαρμογή (και η κατανόηση της σχέσης μεταξύ) των δύο εδαφίων του άρθρου 31, παράγραφος 3, του κανονισμού 1169/2011.

55.

Πρώτον, προκειμένου να διευκολύνεται η σύγκριση των ενεργειακών αξιών και των ποσοτήτων θρεπτικών ουσιών, οι τιμές αυτές πρέπει κατ’ αρχήν να σχετίζονται με την κατάσταση του τροφίμου όπως πωλείται (πρώτο εδάφιο). Όταν όμως ένα τρόφιμο δεν είναι έτοιμο προς κατανάλωση παρά μόνον κατόπιν παρασκευής συνεπαγόμενης την προσθήκη άλλων συστατικών, τότε για να διευκολυνθεί η σύγκρισή του με αντίστοιχο τρόφιμο άλλου παρασκευαστή, η διατροφική δήλωση μπορεί να αναφέρεται στο τρόφιμο ως έχει κατόπιν παρασκευής (δεύτερο εδάφιο).

56.

Εντούτοις, στη δεύτερη αυτή περίπτωση, εάν υπάρχουν διάφοροι πιθανοί τρόποι παρασκευής ενός τροφίμου, οι πληροφορίες οι οποίες αφορούν την ενεργειακή αξία και τις ποσότητες θρεπτικών ουσιών του τροφίμου κατόπιν της παρασκευής του με τον συγκεκριμένο τρόπο που προτείνεται από την εταιρία παραγωγής, δεν επιτρέπουν εν γένει τη σύγκριση με τα αντίστοιχα τρόφιμα άλλων παρασκευαστών για τα οποία η διατροφική δήλωση μπορεί να βασίζεται σε διαφορετικό τρόπο παρασκευής.

57.

Παραδείγματος χάριν, εν προκειμένω, δεν αμφισβητείται ότι το μούσλι μπορεί να παρασκευαστεί ποικιλοτρόπως, με τη χρήση πρόσθετων συστατικών των οποίων η περιεκτικότητα σε σάκχαρα ή σε λιπαρά μπορεί να διαφέρει. Ως εκ τούτου, μια διατροφική δήλωση στηριζόμενη σε συγκεκριμένη πρόταση παρασκευής –όπως, εν προκειμένω, η προσθήκη 60 χιλιοστόλιτρων γάλακτος με περιεκτικότητα σε λιπαρά 1,5 %– αποτελεί μία μόνον από τις δυνατές παραλλαγές, η οποία δεν θα δώσει στον καταναλωτή γενικές πληροφορίες ως προς τις διατροφικές τιμές του έτοιμου προς κατανάλωση προϊόντος και δεν θα του παράσχει τη δυνατότητα να συγκρίνει τις διατροφικές τιμές με εκείνες αντίστοιχων προϊόντων άλλων παρασκευαστών, ιδίως επειδή η σχέση μεταξύ της ποσότητας του τροφίμου και της ποσότητας του πρόσθετου συστατικού καθορίζεται, στην πράξη, ελεύθερα αναλόγως των προτιμήσεων του καταναλωτή.

58.

Επομένως, ο υπολογισμός της ενεργειακής αξίας και της ποσότητας των θρεπτικών ουσιών ενός προϊόντος που μπορεί να παρασκευαστεί με διάφορους τρόπους θα είναι, εξ ορισμού, αυθαίρετος και θα ποικίλλει αναλόγως του τρόπου παρασκευής, ενώ, εξ αντιδιαστολής, η δυνατότητα σύγκρισης της ενεργειακής αξίας και της ποσότητας των θρεπτικών ουσιών τέτοιου προϊόντος μπορεί να διασφαλιστεί μόνον εφόσον οι αναγραφόμενες πληροφορίες σχετίζονται με το τρόφιμο όπως πωλείται, σύμφωνα με τα όσα ορίζει το άρθρο 31, παράγραφος 3, πρώτο εδάφιο, του κανονισμού 1169/2011.

59.

Αν όμως, επί τη βάσει του σκοπού της συγκρισιμότητας, γίνει δεκτό ότι τα τρόφιμα που μπορούν να παρασκευαστούν με διάφορους τρόπους πρέπει να αποκλείονται από το πεδίο εφαρμογής του άρθρου 33, παράγραφος 2, δεύτερο εδάφιο, του κανονισμού 1169/2011, μένει να προσδιοριστεί ποια είναι τα τρόφιμα που χρήζουν παρασκευής και εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της εν λόγω διατάξεως.

60.

Ειδικότερα, με μία a contrario ερμηνεία, τα τρόφιμα τα οποία εξετάστηκαν ανωτέρω διακρίνονται από εκείνα που καθίστανται έτοιμα προς κατανάλωση μέσω ενός μόνον προκαθορισμένου τρόπου παρασκευής, όπως η αφυδατωμένη σούπα σε σκόνη για την οποία η προστιθέμενη ποσότητα νερού και η διάρκεια του μαγειρέματος είναι προκαθορισμένες στο πλαίσιο των μόνων υφιστάμενων οδηγιών χρήσης, η σκόνη για την κρέμα πουτίγκας ή ακόμη τα έτοιμα προϊόντα (όπως τα ραβιόλια). Χαρακτηριστικό των τροφίμων αυτών είναι ότι δεν μπορεί να νοηθεί άλλος τρόπος παρασκευής τους προς κατανάλωση πέραν του αναγραφόμενου στη συσκευασία, όπερ καθιστά δυνατή την άμεση σύγκριση με παρόμοια τρόφιμα. Ασφαλώς, η σύγκριση αυτή δεν θα βασίζεται πάντοτε σε πλήρη ισοδυναμία, αν μη τι άλλο επειδή οι διατροφικές τιμές των πρόσθετων συστατικών ενδέχεται να διαφέρουν. Είναι όμως, κατά τη γνώμη μου, βέβαιο ότι το περιθώριο αυθαιρεσίας στην περίπτωση μιας τέτοιας σύγκρισης είναι περιορισμένο.

61.

Δεύτερον, υπό το πρίσμα του ενημερωτικού σκοπού τον οποίο επιτελούν οι διατροφικές δηλώσεις, από το άρθρο 7, παράγραφος 1, του κανονισμού 1169/2011 προκύπτει ότι οι πληροφορίες για τα τρόφιμα δεν πρέπει να παραπλανούν τους καταναλωτές, μεταξύ άλλων, ως προς τα χαρακτηριστικά του τροφίμου και ιδίως ως προς τη φύση και τις ιδιότητές του ( 55 ). Η παράγραφος 2 της διατάξεως αυτής προβλέπει ότι οι «πληροφορίες για τα τρόφιμα πρέπει να είναι ακριβείς, σαφείς και κατανοητές για τον καταναλωτή» ( 56 ).

62.

Επ’ αυτού διαπιστώνω, πρώτον, ότι, ως προς τον ενημερωτικό σκοπό, λαμβανομένου υπόψη του αυθαίρετου και μεταβλητού χαρακτήρα του υπολογισμού των προαναφερθεισών διατροφικών τιμών, δεν είναι εύκολο να προσδιοριστεί, εν προκειμένω, ποια χρησιμότητα έχει για τον καταναλωτή η παρουσίαση επαναλαμβανόμενων διατροφικών πληροφοριών που σχετίζονται με το τρόφιμο κατόπιν παρασκευής, πολλώ δε μάλλον όταν, εκ των πραγμάτων, η υποχρεωτική διατροφική δήλωση υποβιβάζεται οπτικώς και περνάει σε δεύτερο πλάνο. Εξάλλου, το Δικαστήριο έχει κρίνει ότι, για να διασφαλίζεται υψηλό επίπεδο προστασίας των καταναλωτών όσον αφορά την πληροφόρησή τους χωρίς παράλληλα να θίγονται οι διαφορετικές αντιλήψεις τους ( 57 ), ο καταναλωτής πρέπει να έχει στη διάθεσή του ορθές, ουδέτερες και αντικειμενικές πληροφορίες ( 58 ). Τούτο όμως δεν θα συνέβαινε εάν οι εταιρίες παραγωγής τροφίμων που μπορούν να παρασκευαστούν με διάφορους τρόπους επέλεγαν τη μορφή η οποία τους εξυπηρετεί περισσότερο, και δη τη μορφή που εμφανίζει τη χαμηλότερη ενεργειακή αξία. Μια τέτοια πρακτική δεν θα ήταν ούτε ουδέτερη ούτε αντικειμενική.

63.

Δεύτερον, εάν στην επαναλαμβανόμενη διατροφική δήλωση δεν αναγράφεται η ενεργειακή αξία ανά 100 γραμμάρια του τροφίμου όπως πωλείται, μια τέτοια προαιρετική διατροφική δήλωση θα μπορούσε να παραπλανήσει τον καταναλωτή, έστω και αν η ενεργειακή αυτή αξία αναγράφεται στην υποχρεωτική διατροφική δήλωση, ιδίως όταν οι άλλοι παρασκευαστές παρουσιάζουν συστηματικά, στην επαναλαμβανόμενη διατροφική δήλωση, την ενεργειακή αξία ανά 100 γραμμάρια του προϊόντος όπως πωλείται. Πράγματι, σε μια τέτοια περίπτωση, θα μπορούσαν να σημειωθούν σημαντικές αποκλίσεις μεταξύ των τιμών. Ενδεικτικώς αναφέρω ότι η ενεργειακή αξία του επίμαχου προϊόντος ανά μερίδα του προϊόντος όπως πωλείται είναι 1880 kJ, ενώ εκείνη της μερίδας του προϊόντος κατόπιν παρασκευής είναι 872 kJ.

64.

Πάντως, κατ’ αρχήν, το Δικαστήριο δεν είναι αρμόδιο, στο πλαίσιο της κατανομής αρμοδιοτήτων μεταξύ των εθνικών δικαστηρίων και της Ένωσης, ούτε να αποφανθεί επί του ζητήματος αν η επισήμανση ορισμένων προϊόντων μπορεί να παραπλανήσει τον αγοραστή ή τον καταναλωτή ούτε να εξετάσει το κατά πόσο μια διατροφική δήλωση ενδέχεται να είναι απατηλή. Στο αιτούν δικαστήριο απόκειται να προβεί σε ολοκληρωμένη ανάλυση των διαφόρων στοιχείων που συνθέτουν την επισήμανση, για να κρίνει αν ο καταναλωτής μπορεί να παραπλανηθεί ως προς τις διατροφικές τιμές του επίμαχου προϊόντος. Ωστόσο, το Δικαστήριο, αποφαινόμενο επί της προδικαστικής παραπομπής, μπορεί, εφόσον παρίσταται ανάγκη, να παράσχει διευκρινίσεις προκειμένου να καθοδηγήσει το εθνικό δικαστήριο στην απόφασή του ( 59 ).

65.

Ως προς το ζήτημα αυτό, κατ’ αρχάς, ο εθνικός δικαστής, για να εκτιμήσει αν η επισήμανση ενός προϊόντος μπορεί να παραπλανήσει τον αγοραστή, θα πρέπει κυρίως να στηριχθεί στις προσδοκίες που τεκμαίρεται ότι έχει ως προς την εν λόγω επισήμανση ο μέσος καταναλωτής, ο οποίος έχει τη συνήθη πληροφόρηση και είναι ευλόγως προσεκτικός και ενημερωμένος, μεταξύ άλλων, ως προς την ποιότητα του τροφίμου, αφού το βασικό ζητούμενο είναι να μην παραπλανάται ο καταναλωτής και να μην ωθείται να σχηματίσει την εσφαλμένη πεποίθηση ότι το προϊόν είναι, μεταξύ άλλων, διαφορετικής ποιότητας απ’ ό,τι στην πραγματικότητα ( 60 ).

66.

Στη συνέχεια, εφόσον σκοπός της δυνατότητας να επαναλαμβάνονται οι διατροφικές δηλώσεις στο εμπρόσθιο μέρος της συσκευασίας είναι ακριβώς να μπορούν οι καταναλωτές να βλέπουν εύκολα τις ουσιώδεις διατροφικές πληροφορίες όταν αγοράζουν τρόφιμα, πρέπει να θεωρείται δεδομένο ότι ο μέσος καταναλωτής θα διαβάσει πρώτα τις διατροφικές πληροφορίες που επαναλαμβάνονται στην εμφανή όψη της συσκευασίας και όχι τις υποχρεωτικές πληροφορίες στην πλαϊνή όψη ( 61 ).

67.

Τέλος, πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι οι εταιρίες παραγωγής τροφίμων έχουν συμφέρον να εμφανίζουν τα προϊόντα τους όσο το δυνατόν πιο υγιεινά στη διατροφική δήλωση και, επομένως, έχουν συμφέρον να αναγράφουν τις χαμηλότερες δυνατές διατροφικές τιμές στην περίπτωση δεικτών όπως η περιεκτικότητα σε σάκχαρα και η θερμιδική αξία. Πράγματι, στο πλαίσιο επαναλαμβανόμενης διατροφικής δήλωσης, οι διατροφικές τιμές των 100 γραμμαρίων του προϊόντος κατόπιν παρασκευής μπορεί να είναι χαμηλότερες από τις αντίστοιχες των 100 γραμμαρίων του ίδιου προϊόντος όπως πωλείται, εφόσον οι διατροφικές τιμές των συστατικών που χρησιμοποιούνται για την παρασκευή είναι χαμηλότερες από εκείνες του επίμαχου τροφίμου. Συνεπώς, αν γινόταν δεκτό ότι ένα τρόφιμο όπως το επίμαχο προϊόν μπορεί να εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 31, παράγραφος 3, δεύτερο εδάφιο, του κανονισμού 1169/201, τούτο θα ενείχε τον κίνδυνο διεύρυνσης της κατηγορίας των τροφίμων που καλύπτονται από τη διάταξη αυτή. Μια τέτοια διεύρυνση δεν θα ήταν σκόπιμη, στο μέτρο που η εν λόγω διάταξη, η οποία κανονικά αποτελεί την εξαίρεση, ενδέχεται να καταστεί ο κανόνας, αν πρόκειται για τρόφιμο που μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο παρασκευής με τον έναν ή τον άλλο τρόπο.

68.

Λαμβανομένου υπόψη του συνόλου των προεκτεθέντων, προτείνω να δοθεί στο πρώτο προδικαστικό ερώτημα η απάντηση ότι το άρθρο 31, παράγραφος 3, δεύτερο εδάφιο, του κανονισμού 1169/2011 έχει την έννοια ότι η διάταξη αυτή εφαρμόζεται αποκλειστικώς στα τρόφιμα για τα οποία απαιτείται παρασκευή πριν από την κατανάλωσή τους και υφίσταται ένας μόνον προκαθορισμένος τρόπος παρασκευής.

69.

Σε περίπτωση αρνητικής απάντησης στο πρώτο προδικαστικό ερώτημα, το αιτούν δικαστήριο ζητεί, κατ’ ουσίαν, με το δεύτερο ερώτημά του να διευκρινιστεί αν η φράση «ανά 100 g» στο άρθρο 33, παράγραφος 2, δεύτερο εδάφιο, του κανονισμού 1169/2011 αναφέρεται μόνο σε 100 γραμμάρια του τροφίμου όπως πωλείται ή, τουλάχιστον και, 100 γραμμάρια του τροφίμου μετά την παρασκευή του.

70.

Λαμβανομένης υπόψη της απάντησης που προτείνω να δοθεί στο πρώτο προδικαστικό ερώτημα, φρονώ ότι παρέλκει η απάντηση στο δεύτερο ερώτημα. Επομένως, η ανάλυση η οποία ακολουθεί γίνεται ως εκ περισσού, μόνο για την περίπτωση που το Δικαστήριο κρίνει ότι είναι αναγκαίο να απαντήσει.

71.

Υπενθυμίζω εκ προοιμίου ότι το άρθρο 33, παράγραφος 2, πρώτο εδάφιο, του κανονισμού 1169/2011 προβλέπει παρέκκλιση από τον κανόνα ότι η ποσότητα θρεπτικών ουσιών πρέπει να εκφράζεται ανά 100 γραμμάρια ή ανά 100 χιλιοστόλιτρα. Δυνάμει της προαναφερθείσας διατάξεως, στο πλαίσιο των προαιρετικών πληροφοριών με τις οποίες επαναλαμβάνεται στο κύριο οπτικό πεδίο η ενεργειακή αξία μαζί με τις ποσότητες σε λιπαρά, κορεσμένα, σάκχαρα και αλάτι ( 62 ), η ποσότητα των θρεπτικών αυτών ουσιών μπορεί να εκφράζεται «σε βάση ανά μερίδα ή ανά μονάδα κατανάλωσης μόνο». Σε μια τέτοια περίπτωση όμως, το δεύτερο εδάφιο της ίδιας διατάξεως ορίζει ότι η ενεργειακή αξία πρέπει, πάντως, να εκφράζεται ανά 100 γραμμάρια ή ανά 100 χιλιοστόλιτρα και σε βάση ανά μερίδα ή ανά μονάδα κατανάλωσης. Για την εφαρμογή της παρεκκλίσεως αυτής, πρέπει να πληρούνται οι προϋποθέσεις από τις οποίες το άρθρο 33, παράγραφος 1, του κανονισμού εξαρτά το δικαίωμα να εκφράζονται οι διατροφικές τιμές ανά μερίδα ή ανά μονάδα κατανάλωσης, με άλλα λόγια πρέπει «η χρησιμοποιούμενη μερίδα ή η μονάδα [να] ορίζεται ποσοτικά στην ετικέτα και [να] δηλώνεται ο αριθμός των μερίδων ή μονάδων που περιέχονται στη συσκευασία» ( 63 ).

72.

Εν προκειμένω, αν το Δικαστήριο δώσει αρνητική απάντηση στο πρώτο προδικαστικό ερώτημα, τούτο θα σημαίνει ότι οι επαναλαμβανόμενες διατροφικές δηλώσεις στη συσκευασία του επίμαχου προϊόντος επιτρέπονται δυνάμει του άρθρου 31, παράγραφος 3, δεύτερο εδάφιο, του κανονισμού 1169/2011 και ότι η Dr. Oetker οφείλει απλώς να παράσχει τις διατροφικές πληροφορίες που ορίζονται στο άρθρο 30, παράγραφοι 1 έως 5, του κανονισμού αυτού για το τρόφιμο ως έχει κατόπιν παρασκευής. Βάσει του άρθρου 32, παράγραφος 2, του κανονισμού, οι επαναλαμβανόμενες αυτές διατροφικές πληροφορίες πρέπει να εκφράζονται ανά 100 γραμμάρια ή ανά 100 χιλιοστόλιτρα του προϊόντος όπως είναι έτοιμο προς κατανάλωση κατόπιν παρασκευής. Περαιτέρω, δυνάμει του άρθρου 33, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, του ίδιου κανονισμού, η Dr. Oetker θα μπορούσε επίσης να αναγράφει την ενεργειακή αξία και τις ποσότητες θρεπτικών ουσιών ανά μερίδα, υπό τις προϋποθέσεις που ορίζονται στη διάταξη αυτή ( 64 ), και, δυνάμει του άρθρου 33, παράγραφος 2, δεύτερο εδάφιο, του κανονισμού 1169/2011, να αναγράφει τις επαναλαμβανόμενες προαιρετικές πληροφορίες στην εμφανή όψη της συσκευασίας, όσον αφορά μεν την ποσότητα των θρεπτικών ουσιών, μόνον ανά μερίδα, όσον αφορά δε την ενεργειακή αξία, τόσο ανά 100 γραμμάρια όσο και ανά μερίδα. Τέλος, υπενθυμίζεται ότι η Dr. Oetker αναγράφει επίσης, στην πλαϊνή όψη της συσκευασίας, τις διατροφικές πληροφορίες ανά 100 γραμμάρια του προϊόντος όπως πωλείται.

73.

Ανεξαρτήτως του πλαισίου των πραγματικών περιστατικών της υπόθεσης της κύριας δίκης, το ζήτημα αν η ακολουθία λέξεων «ανά 100 g» η οποία χρησιμοποιείται στο άρθρο 33, παράγραφος 2, δεύτερο εδάφιο, του κανονισμού 1169/2011 σε συνάρτηση με την ενεργειακή αξία αναφέρεται μόνο σε 100 γραμμάρια του προϊόντος όπως πωλείται ή εξίσου και σε 100 γραμμάρια του τροφίμου κατόπιν παρασκευής, μπορεί να ανακύψει σε περίπτωση που η διατροφική δήλωση σχετίζεται με το τρόφιμο ως έχει κατόπιν παρασκευής, κατά την έννοια του άρθρου 31, παράγραφος 3, δεύτερο εδάφιο, του κανονισμού.

74.

Όπως επισημαίνει το αιτούν δικαστήριο, η απάντηση στο ερώτημα αυτό δεν προκύπτει ούτε από το γράμμα της επίμαχης διατάξεως ούτε από το πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται. Πράγματι, δεν παρέχεται καμία διευκρίνιση ως προς τη σύσταση των 100 γραμμαρίων του τροφίμου με τα οποία πρέπει να σχετίζεται η ένδειξη της ενεργειακής αξίας, όταν οι διατροφικές πληροφορίες παρέχονται, βάσει του άρθρου 31, παράγραφος 3, δεύτερο εδάφιο, του κανονισμού 1169/2011, για το τρόφιμο κατόπιν παρασκευής. Μόνον εάν ληφθεί υπόψη ο σκοπός της επαναλαμβανόμενης διατροφικής δήλωσης μπορούν να αντληθούν στοιχεία απάντησης.

75.

Επομένως, υπό το πρίσμα του σκοπού διευκόλυνσης της σύγκρισης, ο οποίος μνημονεύεται στην αιτιολογική σκέψη 35 του κανονισμού 1169/2011 ( 65 ), επισημαίνω ότι το άρθρο 31, παράγραφος 3, δεύτερο εδάφιο, του κανονισμού αυτού αποσκοπεί κυρίως στη διασφάλιση της ορθής εφαρμογής των διατάξεων σχετικά με την ποσότητα αναφοράς των 100 γραμμαρίων ή των 100 χιλιοστόλιτρων, η οποία προβλέπεται στο άρθρο 32, παράγραφος 2, του κανονισμού. Το σκεπτικό στο οποίο εδράζεται η διάταξη αυτή είναι ότι, κατά κανόνα, οι μερίδες δεν ζυγίζουν 100 γραμμάρια και ότι, συνεπώς, για την καλύτερη συγκρισιμότητα, πρέπει να αναγράφεται τουλάχιστον η πιο σημαντική πληροφορία, ήτοι η ενεργειακή αξία, για την ποσότητα αναφοράς των 100 γραμμαρίων, οι δε λοιπές διατροφικές τιμές μπορούν να συναρτώνται με το βάρος της μερίδας εάν επαναλαμβάνονται, στη συσκευασία, εκτός του υποχρεωτικού διατροφικού πίνακα.

76.

Λαμβανομένου υπόψη του σκοπού αυτού, εκτιμώ ότι, όταν οι διατροφικές τιμές αναγράφονται στο εμπρόσθιο μέρος της συσκευασίας για ποσότητα αναφοράς την οποία επιλέγει ο παρασκευαστής σε σχέση με το τρόφιμο ως έχει κατόπιν παρασκευής, μπορεί να γίνει δεκτό, προκειμένου να διασφαλιστεί ένα επίπεδο συγκρισιμότητας, ότι το άρθρο 33, παράγραφος 2, δεύτερο εδάφιο, του κανονισμού 1169/2011 έχει την έννοια ότι υφίσταται υποχρέωση αναγραφής, στην εμφανή όψη, της ενεργειακής αξίας ανά 100 γραμμάρια του προϊόντος όπως πωλείται, επιπροσθέτως των διατροφικών πληροφοριών ανά μερίδα. Κατά τη γνώμη μου, η ως άνω λύση είναι συγχρόνως, υπό το πρίσμα της αιτιολογικής σκέψης 41 του κανονισμού, η πλέον «απλή και εύκολα κατανοητή» για να προσελκύσει την προσοχή του μέσου καταναλωτή και να εκπληρώσει τον ενημερωτικό σκοπό των διατροφικών δηλώσεων.

77.

Λαμβανομένου υπόψη του συνόλου των προεκτεθέντων, προτείνω να δοθεί στο δεύτερο προδικαστικό ερώτημα η απάντηση ότι το άρθρο 33, παράγραφος 2, δεύτερο εδάφιο, του κανονισμού 1169/2011 έχει την έννοια ότι, όταν η ενεργειακή αξία αναγράφεται στη συσκευασία τόσο «ανά 100 g» όσο και «ανά μερίδα ή ανά μονάδα κατανάλωσης», για το τρόφιμο όπως πωλείται και για το τρόφιμο κατόπιν παρασκευής, η ενεργειακή αξία πρέπει να επαναλαμβάνεται και για την ποσότητα αναφοράς των 100 γραμμαρίων ή 100 χιλιοστόλιτρων του τροφίμου όπως πωλείται.

78.

Λαμβανομένων υπόψη των προεκτεθέντων, προτείνω στο Δικαστήριο να απαντήσει στα προδικαστικά ερωτήματα που υπέβαλε το Bundesgerichtshof (Ανώτατο Ομοσπονδιακό Δικαστήριο, Γερμανία) ως εξής: