Εισηγητής:	ο. κ. Giuseppe GUERINI
Συνεισηγήτρια:	η .κ. Carole DESIANO

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 18.7.2023
Νομική βάση	Άρθρα 292, 149 και 153, στοιχεία η) και ι), της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	3.10.2023
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	25.10.2023
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	582
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	214/2/3

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) επικροτεί και υποστηρίζει, ως προς όλα της τα σημεία, την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη διατύπωση συστάσεων προς τα κράτη μέλη με σκοπό την υποστήριξη των εθνικών οικοσυστημάτων κοινωνικής οικονομίας. Προτείνει στο Συμβούλιο να τις εγκρίνει αμελλητί, ούτως ώστε να μπορούν να εφαρμοστούν πλήρως στα κράτη μέλη.

1.2.

Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή και στα κράτη μέλη να αξιοποιήσουν την εμπειρογνωμοσύνη των εθνικών στατιστικών υπηρεσιών και της Eurostat για τη δημιουργία μιας έγκυρης και τακτικά επικαιροποιούμενης βάσης δεδομένων σχετικά με το μέγεθος και την κατανομή των φορέων της κοινωνικής οικονομίας.

1.3.

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την ανάγκη να συμπεριληφθεί η μελέτη για την κοινωνική οικονομία στα προγράμματα εκπαίδευσης και κατάρτισης όλων των επιπέδων, ζητεί δε να ληφθούν μέτρα για την ανάπτυξη εθνικών κέντρων ικανοτήτων με αντικείμενο την κατάρτιση στην κοινωνική οικονομία στα κράτη μέλη της ΕΕ.

1.4.

Δεδομένου του ρόλου που διαδραματίζουν οι φορείς της κοινωνικής οικονομίας για την ευρωπαϊκή οικονομία, καθόσον συμβάλλουν στη δημιουργία περίπου του 8 % του ΑΕγχΠ και 13 εκατομμυρίων θέσεων εργασίας, η ΕΟΚΕ προτείνει να ληφθούν υπόψη στη σύσταση προς τα κράτη μέλη οι σχετικές με το οικοσύστημα οικονομίας της εγγύτητας και κοινωνικής οικονομίας διατάξεις της ευρωπαϊκής βιομηχανικής στρατηγικής και να κληθούν τα κράτη μέλη να συμπεριλάβουν την κοινωνική οικονομία στις βιομηχανικές πολιτικές σε εθνικό επίπεδο.

1.5.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ο κοινωνικός διάλογος αποτελεί θεμελιώδες στοιχείο της ευρωπαϊκής πολιτικής και, δεδομένης της σημασίας των επιχειρήσεων κοινωνικής οικονομίας όσον αφορά την απασχόληση, ενθαρρύνει τα κράτη μέλη και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναγνωρίσουν τον ρόλο που διαδραματίζουν οι οργανώσεις της κοινωνικής οικονομίας στον κοινωνικό διάλογο.

1.6.

Δεδομένης της αυξανόμενης σημασίας της απασχόλησης στους φορείς της κοινωνικής οικονομίας, η ΕΟΚΕ συνιστά την προστασία όλων των εργαζομένων του σχετικού τομέα μέσω συλλογικών συμβάσεων που θα υπογραφούν από τις συνδικαλιστικές οργανώσεις και, επομένως, ευελπιστεί ότι θα υπάρξει μεγαλύτερη συμμετοχή των αντιπροσωπευτικών οργανώσεων της κοινωνικής οικονομίας στον κοινωνικό διάλογο.

1.7.

Η ΕΟΚΕ, επαναλαμβάνοντας τις διατάξεις του σχεδίου δράσης για την κοινωνική οικονομία, τάσσεται υπέρ της υιοθέτησης κοινωνικά υπεύθυνων και καινοτόμων λύσεων στον τομέα των δημόσιων συμβάσεων, με στόχο την άρση των εμποδίων που δυσχεραίνουν τη συμμετοχή των επιχειρήσεων κοινωνικής οικονομίας στην αγορά δημόσιων συμβάσεων, και συνιστά να ορισθούν κριτήρια επιβράβευσης του κοινωνικού αντικτύπου, καθώς και κριτήρια εδαφικής εγγύτητας.

1.8.

Δεδομένης της ολοένα μεγαλύτερης σημασίας που υπέχει η μέτρηση της επίδρασης των επιχειρήσεων κοινωνικής οικονομίας, η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή και στα κράτη μέλη να λάβουν μέτρα στήριξης ώστε οι φορείς της κοινωνικής οικονομίας να είναι σε θέση να εξοπλισθούν με κατάλληλα εργαλεία για τη μέτρηση της επίδρασης στην κοινωνία. Ένα αποτελεσματικό σύστημα μέτρησης της επίδρασης στην κοινωνία μπορεί να αποτελέσει πολύτιμο εργαλείο για τη βελτίωση της αξιολόγησης της επίδρασης που έχουν στον ανταγωνισμό οι επιχειρήσεις κοινωνικής οικονομίας.

1.9.

Προκειμένου να βελτιωθεί η συνεργασία μεταξύ των τοπικών και περιφερειακών αρχών καθώς και των φορέων και επιχειρήσεων της κοινωνικής οικονομίας, η ΕΟΚΕ προτείνει τη λήψη ειδικών μέτρων για την καθοδήγηση και τη στήριξη των δημόσιων διοικήσεων, προκειμένου αυτές να εξοπλισθούν με μέσα που ευνοούν την ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας, ιδίως μέσω της συμμετοχής τους στη διαχείριση των υπηρεσιών κοινής ωφελείας.

1.10.

Η ΕΟΚΕ συνιστά στα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα και στα κράτη μέλη να προωθήσουν τη θέσπιση φορολογικών συστημάτων για τη στήριξη της κοινωνικής οικονομίας, απλουστεύοντας τις διοικητικές απαιτήσεις και εξετάζοντας τη λήψη κατάλληλων φορολογικών μέτρων που θα αναγνωρίζουν τη γενικού συμφέροντος λειτουργία τους και την ικανότητά τους να επιδιώκουν στόχους προσανατολισμένους προς το κοινό καλό που αξίζουν να τύχουν αναγνώρισης στο φορολογικό πλαίσιο.

2.   Γενικές παρατηρήσεις

2.1.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη δημοσιευθείσα τον Δεκέμβριο του 2021 σύσταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ανάπτυξη των συνθηκών-πλαισίου για την κοινωνική οικονομία, η οποία ανακοινώθηκε στο σχέδιο δράσης για την κοινωνική οικονομία. Σύμφωνα με τις αρχές του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, στόχος της εν λόγω σύστασης είναι η προώθηση της πρόσβασης στην αγορά εργασίας και της κοινωνικής ένταξης, μέσω της καθοδήγησης των κρατών μελών σχετικά με την προαγωγή ευνοϊκών πολιτικών και κανονιστικών πλαισίων για την κοινωνική οικονομία και/ή μέτρων που διευκολύνουν την ανάπτυξή της. Θα ήταν επομένως ευχής έργον οι στόχοι της σύστασης αυτής να συμπεριληφθούν στη διαδικασία του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου.

2.2.

Στόχος της προτεινόμενης σύστασης είναι να τονώσει τη δίκαιη και βιώσιμη οικονομική και βιομηχανική ανάπτυξη και να συμβάλει στην εδαφική συνοχή σε όλα τα κράτη μέλη, καθώς και να προωθήσει την ανάπτυξη της οικονομικής δημοκρατίας μέσω της προώθησης μιας νοοτροπίας αλληλεγγύης. Η κοινωνική οικονομία είναι μια οικονομία αλληλεγγύης, με τρόπο λειτουργίας και οικονομικής ανάπτυξης προσαρμοσμένο σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας. Η κοινωνική οικονομία μπορεί εξάλλου να δώσει μια απάντηση στο ερώτημα των νεότερων γενεών σχετικά με την έννοια που πρέπει να δοθεί στην εργασία.

2.3.

Η περιεχόμενη στη σύσταση έννοια της κοινωνικής οικονομίας έχει το πλεονέκτημα ότι παρέχει στα κράτη μέλη ένα χρήσιμο πλαίσιο αναφοράς το οποίο μπορούν να μοιραστούν. Συνάδει με το ψήφισμα για την αξιοπρεπή εργασία και την κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία της 110ης Διεθνούς Συνδιάσκεψης Εργασίας της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ΔΟΕ), με τη σύσταση του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) σχετικά με την κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία και την κοινωνική καινοτομία, καθώς και με το ψήφισμα των Ηνωμένων Εθνών για την προώθηση της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Η κοινωνική οικονομία συμβάλλει στην επίτευξη των περισσότερων στόχων βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ) και ιδίως των ακόλουθων: εξάλειψη της φτώχειας (ΣΒΑ 1) και διασφάλιση αξιοπρεπούς εργασίας και οικονομικής ανάπτυξης (ΣΒΑ 8).

2.4.

Η ΕΟΚΕ εκτιμά το έργο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την επίτευξη υψηλού επιπέδου σύγκλισης μεταξύ των κυριότερων διεθνών οργανισμών. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι συμμετέχει πλήρως σε αυτό το εγχείρημα, έχοντας συμβάλει, μέσω των πολυάριθμων γνωμοδοτήσεων που έχει εγκρίνει, στην προώθηση ενός είδους «διπλωματίας» της κοινωνικής οικονομίας. Παραμένει επομένως σημαντικό τα κράτη μέλη να δεσμευθούν ότι θα πράξουν το ίδιο. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να συμπεριλάβει την κοινωνική οικονομία στις στρατηγικές διεθνούς συνεργασίας για την ανάπτυξη ως μορφή επιχειρηματικότητας κατάλληλη για την επίτευξη των ΣΒΑ.

2.5.

Ο αντίκτυπος της κοινωνικής οικονομίας υπερβαίνει κατά πολύ την απασχόληση και την κοινωνική ένταξη, καθώς πολλοί φορείς της κοινωνικής οικονομίας αποτελούν βασικούς παράγοντες σε διάφορους τομείς γενικού ενδιαφέροντος: ας αναλογιστούμε τον ρόλο των ταμείων αλληλασφάλισης για την κοινωνική προστασία, τον ρόλο των ιδρυμάτων για την προώθηση της νοοτροπίας της δωρεάς και της διαχείρισης βασικών υπηρεσιών, τον ρόλο των ενώσεων για την προώθηση του εθελοντισμού, την προστασία των δικαιωμάτων, τη διαχείριση πολιτιστικών δραστηριοτήτων, την προστασία του περιβάλλοντος και των άυλων αγαθών. Λόγω της οριζόντιας διάστασής της, η κοινωνική οικονομία πρέπει να εκληφθεί ως σύμμαχος των θεσμικών οργάνων για την προώθηση πλειόνων πολιτικών, όπως η εφαρμογή του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, η στρατηγική της ΕΕ για την ισότητα των φύλων, η επιτάχυνση της ψηφιακής και περιβαλλοντικής μετάβασης και η στήριξη της βιομηχανικής στρατηγικής της ΕΕ.

2.6.

Η ΕΟΚΕ έχει επίγνωση της δυσκολίας αντιμετώπισης των πολλαπλών διαστάσεων της κοινωνικής οικονομίας, η οποία άπτεται όλων των τομέων δραστηριότητας και σχεδόν κάθε τομέα της οικονομίας και, ως εκ τούτου, θεωρεί απαραίτητη την έγκριση της σύστασης από το Συμβούλιο και την εφαρμογή της στα κράτη μέλη της ΕΕ.

2.7.

Στη σύσταση αναγνωρίζεται η υποστηρικτική λειτουργία και ο καίριος ρόλος της κοινωνικής οικονομίας στη δίκαιη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς οικονομική και βιομηχανική ανάπτυξη, καθώς και η συμβολή της στην εδαφική συνοχή και στην προώθηση της κοινωνικής καινοτομίας. Η κοινωνική οικονομία είναι μια οικονομία που βασίζεται στην αλληλεγγύη και τη συνεργασία, για την οποία πρέπει να δημιουργηθούν ισότιμοι όροι ανταγωνισμού με τις παραδοσιακές επιχειρήσεις, προκειμένου να δοθούν απαντήσεις στις συγκεκριμένες κοινωνικές και περιβαλλοντικές προκλήσεις τις οποίες αντιμετωπίζει η ΕΕ. Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει ότι στους φορείς της κοινωνικής οικονομίας, όπως προτείνεται στην παράγραφο 4 της πρότασης σύστασης, θα πρέπει να συμπεριλαμβάνονται όσες κοινωνικές επιχειρήσεις διαθέτουν τα χαρακτηριστικά που ορίζονται σε αυτήν· τούτο δε ακόμη και αν τελούν, βάσει σύμβασης, υπό τη διεύθυνση και τον συντονισμό μιας μητρικής εταιρείας, εφόσον η δεύτερη έχει —μεταξύ άλλων— καθήκον να υποστηρίζει και να διαφυλάσσει τα κοινωνικά χαρακτηριστικά και τους συναφείς στόχους των πρώτων.

2.8.

Τα κράτη μέλη έχουν ετερογενείς παραδόσεις και χρησιμοποιούν διαφορετική ορολογία όσον αφορά τους οργανισμούς που συνθέτουν την κοινωνική οικονομία. Αυτή η ποικιλομορφία των σημείων εκκίνησης καθιστά αναγκαία την υιοθέτηση διαφορετικών προσεγγίσεων ως προς τη στήριξη της κοινωνικής οικονομίας. Η ΕΟΚΕ ευελπιστεί ότι η περιεχόμενη στη σύσταση έννοια της κοινωνικής οικονομίας θα συμβάλει στην αύξηση του επιπέδου σύγκλισης των εθνικών νομικών πλαισίων των χωρών.

2.9.

Δεδομένης της ανομοιογένειας των εθνικών πλαισίων, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να στηρίξει ειδικά τα κράτη μέλη εκείνα που δεν έχουν θεσπίσει ακόμη εθνικό νομοθετικό πλαίσιο.

2.10.

Προκειμένου τα κράτη μέλη να είναι σε θέση να εγκρίνουν και να εφαρμόσουν τη σύσταση με τον βέλτιστο τρόπο, πρέπει να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση σχετικά με την κοινωνική οικονομία και τα οφέλη της, μεταξύ άλλων μέσω της έρευνας και της συλλογής συνεκτικών και επικαιροποιημένων δεδομένων. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ συνιστά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συνεργαστεί στενά με τα κράτη μέλη, την Eurostat και τα δίκτυα κοινωνικής οικονομίας. Προτείνει να ενοποιηθούν οι τακτικές απογραφές της κοινωνικής οικονομίας προκειμένου να συγκεντρωθούν δεδομένα και στατιστικές από τα παρατηρητήρια των επιμέρους κρατών μελών και προκειμένου να διασφαλιστεί η ακρίβεια και η συγκρισιμότητά τους, ούτως ώστε να προωθηθεί η δημιουργία ενός ευρωπαϊκού παρατηρητηρίου κοινωνικής οικονομίας.

2.11.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι είναι αναγκαίο να συμπεριληφθεί η μελέτη της κοινωνικής οικονομίας στα εκπαιδευτικά προγράμματα σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης και κατάρτισης, να υποστηριχθεί η ανάπτυξη εθνικών κέντρων ικανοτήτων για την κατάρτιση στην κοινωνική οικονομία και να προωθηθεί η διάδοση της μάθησης και της επιχειρηματικότητας και στις επιχειρήσεις κοινωνικής οικονομίας επίσης. Τα προγράμματα σπουδών θα πρέπει πάντοτε να χαρακτηρίζονται από διαπερατότητα και να προβλέπουν μεταβάσεις μεταξύ των παραδοσιακών επιχειρήσεων και των επιχειρήσεων κοινωνικής οικονομίας. Στο πλαίσιο αυτό, η Ακαδημία Πολιτικών για την Επιχειρηματικότητα των Νέων, που δρομολογήθηκε από την ΕΕ και τον ΟΟΣΑ, και η δικτυακή πύλη για την κοινωνική οικονομία αποτελούν δύο ενδιαφέρουσες προτάσεις.

2.12.

Στην περίπτωση της δικτυακής πύλης για την κοινωνική οικονομία, η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να συμπληρώσουν και να επικαιροποιήσουν τα δεδομένα που εισάγονται στην πύλη για την κοινωνική οικονομία, ούτως ώστε να αντικατοπτρίζουν την πραγματική κατάσταση στις επιμέρους χώρες. Εκτός από αυτές τις πρωτοβουλίες, η ΕΟΚΕ προτείνει επίσης να εξεταστεί το ενδεχόμενο δημιουργίας ενός ευρωπαϊκού προγράμματος Erasmus για την κοινωνική οικονομία, προς ενθάρρυνση της συλλογικής επιχειρηματικότητας των νέων.

2.13.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητο να τονιστεί η σημασία της κοινωνικής οικονομίας όσον αφορά τη διευκόλυνση της πρόσβασης των μειονεκτουσών και υποεκπροσωπούμενων ομάδων στην αγορά εργασίας. Ωστόσο, ο ρόλος της δεν περιορίζεται στους εργαζομένους που βρίσκονται σε μειονεκτική θέση: η κοινωνική οικονομία συμβάλλει επίσης στη στήριξη των εργαζομένων των οποίων οι μορφές απασχόλησης δεν είναι «παραδοσιακές», προωθώντας τη συλλογική επιχειρηματικότητα μέσω συνεταιρισμών και άλλων μορφών επιχειρήσεων της κοινωνικής οικονομίας.

2.14.

Στην ευρωπαϊκή βιομηχανική στρατηγική που δημοσίευσε η Επιτροπή αναγνωρίζεται για πρώτη φορά η ιδιαιτερότητα της κοινωνικής οικονομίας, καθόσον ενσωματώνεται σε ένα από τα 14 οικοσυστήματα της ευρωπαϊκής βιομηχανικής πολιτικής. Η παραγωγική και βιομηχανική διάσταση της κοινωνικής οικονομίας συνιστά ωστόσο μια πτυχή που δεν λαμβάνεται επαρκώς υπόψη στη σύσταση, η οποία φαίνεται να είναι καλύτερα διαρθρωμένη από κοινωνική άποψη. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ φρονεί ότι θα πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή στον ρόλο που διαδραματίζουν στον βιομηχανικό τομέα οι συνεταιρισμοί και οι επιχειρήσεις της κοινωνικής οικονομίας, όχι μόνο διά της ικανότητάς τους να προωθούν την απασχόληση, χάρη στον μηχανισμό εξαγοράς των εργαζομένων, αλλά και επειδή έχουν συμβάλει στην προώθηση παραγωγικών, αποτελεσματικών και ανταγωνιστικών βιομηχανικών επιχειρήσεων με συμμετοχική διακυβέρνηση, ένα μοντέλο χωρίς αποκλεισμούς, χάρη στο οποίο επιτυγχάνεται υψηλός βαθμός ανακατανομής της δημιουργούμενης αξίας.

2.15.

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι η επιχειρηματικότητα της κοινωνικής οικονομίας είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος για την προώθηση της αυτοαπασχόλησης και της αυτοεπιχειρηματικότητας και για την καταπολέμηση της άτυπης εργασίας, με παράλληλη αποφυγή του κατακερματισμού και της διασποράς που ενίοτε συνεπάγονται ορισμένες μορφές αυτοαπασχόλησης. Στο πλαίσιο αυτό, τα κράτη μέλη πρέπει να προωθήσουν τον κοινωνικό διάλογο και τις συλλογικές διαπραγματεύσεις στις επιχειρήσεις κοινωνικής οικονομίας, όπως σε κάθε επιχείρηση, προκειμένου να βελτιώσουν περαιτέρω και να διασφαλίσουν δίκαιες συνθήκες εργασίας για τους εργαζομένους, συμπεριλαμβανομένων δίκαιων μισθών, με παράλληλο σεβασμό της αυτονομίας των κοινωνικών εταίρων.

2.16.

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, είναι θεμελιώδους σημασίας η συμμετοχή των φορέων της κοινωνικής οικονομίας στην ψηφιακή μετάβαση, προκειμένου να αυξηθεί η πρόσβαση σε ψηφιακά εργαλεία και νέες τεχνολογίες για όλους τους Ευρωπαίους πολίτες και ιδίως για τα άτομα που βρίσκονται σε μειονεκτική θέση, ιδίως μέσω ψηφιακών εργαλείων που αναπτύσσονται από ή με φορείς εκμετάλλευσης ελεύθερους και ανοικτού κώδικα, κυρίως επειδή η ΕΕ επιδιώκει την εδραίωση ενός ευρωπαϊκού ψηφιακού κόσμου βασισμένου στη δημοκρατική συμμετοχή και στην πραγματικά διαφανή κυριότητα των δεδομένων.

3.   Προτάσεις δημόσιων πολιτικών για την κοινωνική οικονομία

3.1.

Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να προωθήσουν τη μέτρηση του κοινωνικού αντικτύπου ως απαραίτητο εργαλείο για τη βελτίωση δεόντως τεκμηριωμένων οικονομικών ορθών πρακτικών. Πάντως, δεν πρέπει να λησμονηθεί ότι είναι σημαντικό να σχεδιαστούν μέτρα και αξιολογήσεις σε συνεργασία με τους φορείς της κοινωνικής οικονομίας, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι τα ειδικά κριτήρια για την κοινωνική οικονομία δεν καταστρατηγούνται μέσω παραδοσιακών οικονομετριών που προορίζονται για τις συνήθεις επιχειρήσεις.

3.2.

Δεδομένης της ολοένα μεγαλύτερης σημασίας της αξιολόγησης και της μέτρησης της επίδρασης στην κοινωνία, τα κράτη μέλη πρέπει να αναγνωρίσουν το σημαντικό κόστος που συνεπάγεται η διενέργεια εκτιμήσεων αντικτύπου και η λήψη μέτρων κατάλληλων και έγκυρων. Είναι επομένως σημαντικό να αναγνωριστεί το κόστος που φέρουν οι φορείς της κοινωνικής οικονομίας προκειμένου να μετρηθεί ο αντίκτυπός τους. Τέτοιες περιπτώσεις συντρέχουν ιδίως οσάκις λαμβάνουν δημόσια χρηματοδότηση ή οσάκις είναι υπεύθυνες για την υλοποίηση παρεμβάσεων στον τομέα των δημόσιων συμβάσεων, όπου οι δραστηριότητες αξιολόγησης πρέπει να προβλέπονται ρητά και να χρηματοδοτούνται.

3.3.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις συστάσεις σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις και τους δεσμούς μεταξύ των φορέων της κοινωνικής οικονομίας, των υπηρεσιών κοινής ωφελείας και των κανόνων περί κρατικών ενισχύσεων, όπως υπογραμμίζεται εξάλλου και στη γνωμοδότηση INT/1016 (1). Πράγματι, δεδομένου ότι κύριος στόχος τους δεν είναι η μεγιστοποίηση των διανεμητέων στους επενδυτές κερδών και δεδομένου ότι τα πλεονάσματα επανεπενδύονται κυρίως στην ίδια τη δραστηριότητα, οι επιχειρήσεις κοινωνικής οικονομίας έχουν θετικό κοινωνικό αντίκτυπο όσον αφορά την απασχόληση, την εδαφική ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή.

3.4.

Το ζήτημα της πρόσβασης στην αγορά και των δημόσιων συμβάσεων είναι καίριας σημασίας. Η ΕΟΚΕ τονίζει τη σημασία που υπέχει η δημιουργία καινοτόμων κριτηρίων με πραγματική, μη αγοραία αξία, όπως τα κοινά αγαθά, η προστιθέμενη αξία που δημιουργείται από κοινωνική (απασχόληση, συμπερίληψη και ένταξη των ευάλωτων ατόμων) και από οικολογική άποψη (περιβαλλοντικός αντίκτυπος), καθώς και η εδαφική εγγύτητα. Όσον αφορά τις δημόσιες συμβάσεις, κριτήρια όπως η «χαμηλότερη τιμή» ή η μη απόδοση προσοχής στον κοινωνικό αντίκτυπο των προμηθευτών έχουν μέχρι σήμερα καταστήσει περίπλοκη τη συμμετοχή των επιχειρήσεων κοινωνικής οικονομίας σε διαγωνισμούς. Η ΕΟΚΕ εκτιμά και αναγνωρίζει το έργο που έχει επιτελέσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τα τελευταία χρόνια για τη βελτίωση των οδηγιών για τις δημόσιες συμβάσεις, πλην όμως σε ορισμένα κράτη μέλη η εφαρμογή διατάξεων αναφορικά, παραδείγματος χάριν, με τις συμβάσεις που ανατίθενται κατ’ αποκλειστικότητα ή τις κοινωνικές ρήτρες εξακολουθεί να μην είναι ικανοποιητική.

3.5.

Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει την υιοθέτηση κοινωνικά υπεύθυνων και καινοτόμων λύσεων στις δημόσιες συμβάσεις. Επί του παρόντος, το κριτήριο της «χαμηλότερης τιμής» παραμένει ο βασικός κανόνας σε πολλές χώρες, όπερ ασκεί αρνητική πίεση στους παράγοντες της κοινωνικής οικονομίας και εγκυμονεί κινδύνους για τους μισθούς, τις συνθήκες εργασίας και την ποιότητα της παρεχόμενης υπηρεσίας.

3.6.

Δεδομένου ότι πολλές δραστηριότητες των ιδρυμάτων της κοινωνικής οικονομίας πραγματοποιούνται σε επίπεδο τοπικής κοινότητας, είναι επιτακτική ανάγκη να πραγματοποιηθούν επενδύσεις με στόχο τη συνεχή βελτίωση της συνεργασίας μεταξύ των περιφερειακών και δημοτικών διοικήσεων καθώς και των φορέων της κοινωνικής οικονομίας. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να συμπεριληφθεί στη σύσταση ειδική παράγραφος για τις τοπικές και τις αποκεντρωμένες διοικήσεις.

4.   Πρόσβαση σε χρηματοδότηση και φορολογικές πολιτικές για τους φορείς της κοινωνικής οικονομίας

4.1.

Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ επικροτεί το έγγραφο εργασίας που δημοσίευσε η Επιτροπή σχετικά με τα φορολογικά πλαίσια που έχουν υιοθετηθεί σε διάφορες χώρες για τους φορείς της κοινωνικής οικονομίας, χάρη στο οποίο καθίσταται δυνατή η σύγκριση των επιμέρους προσεγγίσεων. Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει την Επιτροπή να συνεχίσει αυτό το ουσιαστικό έργο, προωθώντας την έρευνα για την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων των μέτρων στήριξης και συγκρίνοντας τα φορολογικά πλεονεκτήματα που παρέχονται στους φορείς της κοινωνικής οικονομίας με τα οφέλη που αποφέρουν οι απαλλασσόμενες δραστηριότητες για τα δημόσια οικονομικά.

4.2.

Η ΕΟΚΕ επιμένει ότι είναι σημαντικό να διασφαλιστεί ότι τα φορολογικά συστήματα στηρίζουν την κοινωνική οικονομία μέσω της απλούστευσης των διοικητικών διαδικασιών και της πρόβλεψης κατάλληλων φορολογικών μέτρων που να αναγνωρίζουν τη δημόσιου συμφέροντος λειτουργία της και την ικανότητά της να επιδιώκει στόχους προσανατολισμένους στο κοινό καλό, άξιους αναγνώρισης στο πλαίσιο της φορολογίας.

4.3.

Η ΕΟΚΕ έχει επίγνωση του γεγονότος ότι, στον τομέα της φορολογίας, την πρωταρχική αρμοδιότητα έχουν τα κράτη μέλη, στον βαθμό που κάθε διάταξη που αυτά θεσπίζουν πρέπει να κοινοποιείται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή προκειμένου να διασφαλίζεται συνοχή με τους κανόνες περί κρατικών ενισχύσεων και περί ανταγωνισμού, ωστόσο, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την ανάγκη εφαρμογής διαφορετικών κανόνων στους φορείς της κοινωνικής οικονομίας, με γνώμονα τους στόχους γενικού συμφέροντος που αυτοί επιδιώκουν. Ο καθορισμός φορολογικών μέτρων ικανών να αναγνωρίσουν τη λειτουργία γενικού συμφέροντος των επιχειρήσεων κοινωνικής οικονομίας, ιδίως εκείνων που παρέχουν υπηρεσίες γενικού συμφέροντος, όπως κοινωνική πρόνοια, εκπαίδευση και καταπολέμηση της φτώχειας, θα πρέπει να επικεντρωθεί σε τρεις κύριες διαστάσεις: i) τους φόρους επί του εισοδήματος που προκύπτει από δραστηριότητες· ii) τη μείωση των εισφορών επί των μισθών των ευρισκόμενων σε μειονεκτική θέση εργαζομένων που απασχολούνται από την εκάστοτε οντότητα· iii) τον ΦΠΑ επί των κοινωνικών και εκπαιδευτικών υπηρεσιών.

4.4.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι είναι σημαντικό για τις επιχειρήσεις κοινωνικής οικονομίας να επωφελούνται από φορολογικές απαλλαγές για τα λειτουργικά πλεονάσματα, οσάκις αυτά επανεπενδύονται για την επίτευξη των καταστατικών τους στόχων, τονίζει δε ότι τα εν λόγω φορολογικά πλεονεκτήματα αποτελούν στην πραγματικότητα απαραίτητο μέτρο για την αποκατάσταση θεμιτού ανταγωνισμού.

4.5.

Οι προτάσεις της σύστασης, και ιδίως τα δύο έγγραφα εργασίας που αφορούν τη φορολογία, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη από την Επιτροπή κατά την υλοποίηση της πρωτοβουλίας «Επιχειρήσεις στην Ευρώπη: Πλαίσιο για τη φορολογία εισοδήματος (BEFIT)», στόχος της οποίας είναι να προτείνει ένα κοινό νομοθετικό πλαίσιο για τη φορολογία των επιχειρήσεων στην ΕΕ, προκειμένου να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις επιχειρήσεις κοινωνικής οικονομίας κατά τον υπολογισμό της φορολογικής βάσης τους, εξασφαλίζοντας δίκαιες και κατάλληλες συνθήκες, λαμβανομένων δε υπόψη των στόχων δημόσιου συμφέροντος.

4.6.

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι πρέπει να δημιουργηθούν ισότιμοι όροι ανταγωνισμού για την πρόσβαση σε χρηματοδότηση, είτε δημόσια είτε ιδιωτική, σε όλα τα επίπεδα· οι πρωτοβουλίες της κοινωνικής οικονομίας θα πρέπει να μπορούν να επωφελούνται από διάφορες πηγές χρηματοδότησης, όπως συμβαίνει με τις παραδοσιακές επιχειρήσεις. Πρέπει επομένως να προωθηθούν οι μακροπρόθεσμες επενδύσεις και τα «υπομονετικά κεφάλαια», όπως έχει ήδη προτείνει η ΕΟΚΕ στη γνωμοδότησή της INT/965 (2). Θα ήταν επίσης σκόπιμο να προβλεφθεί ειδική στήριξη, παρόμοια με τον «συντελεστή στήριξης των ΜΜΕ», στον κανονισμό για τις κεφαλαιακές απαιτήσεις των τραπεζών (ΚΚΑ), ούτως ώστε να μειωθεί το ποσοστό του κεφαλαίου που προορίζεται για δάνεια που χορηγούνται σε φορείς της κοινωνικής οικονομίας.

4.7.

Η ΕΟΚΕ ζητεί η σύσταση να αποτελέσει ευκαιρία για την αναγνώριση του ιδιαίτερου χαρακτήρα της «βιοποικιλότητας» του ευρωπαϊκού χρηματοπιστωτικού και τραπεζικού οικοσυστήματος, μέσω της αναγνώρισης και της προστασίας της καθοριστικής λειτουργίας που επιτελούν σε τοπικό επίπεδο οι τράπεζες που θεωρούνται φορείς της κοινωνικής οικονομίας, της συνολικής σημασίας τους σε εθνικό επίπεδο και της προστιθέμενης αξίας που δημιουργούν υπέρ των τοπικών κοινοτήτων, καθώς και της θετικής επίδρασης που έχει στην κοινωνία ως σύνολο η εξοικείωση με τον τραπεζικό τομέα. Εν προκειμένω, είναι αποφασιστική η λειτουργία των συνεταιριστικών τραπεζών και ταμιευτηρίων και των ηθικών τραπεζών για τους φορείς της κοινωνικής οικονομίας και είναι σύμφωνη με την αρχή της κοινωνικής οικονομίας της αγοράς όπως αυτή κατοχυρώνεται στις Συνθήκες της ΕΕ.

---

(1)  Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής — Αξιολόγηση των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις στον τομέα των υγειονομικών και κοινωνικών υπηρεσιών γενικού οικονομικού συμφέροντος (“ΥΓΟΣ”), και του κανονισμού για τις ενισχύσεις ήσσονος σημασίας για τις ΥΓΟΣ» [SWD(2022) 388 final] (ΕΕ C 228 της 29.6.2023, σ. 155).

(2)  Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Καινοτόμα χρηματοοικονομικά μέσα στο πλαίσιο της ανάπτυξης των επιχειρήσεων κοινωνικού αντικτύπου» (διερευνητική γνωμοδότηση) (ΕΕ C 194 της 12.5.2022, σ. 39).