Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Δέσμη μέτρων για τη διεύρυνση 2020»

(2021/C 300/04)

Εισηγητής: Nikola DOBROSLAVIĆ (HR, EPP), νομάρχης Ντουμπρόβνικ-Νέρετβα Έγγραφα αναφοράς: Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Ανακοίνωση του 2020 σχετικά με την πολιτική διεύρυνσης της ΕΕ COM(2020) 660 final· SWD(2020) 350 final· SWD(2020) 351 final· SWD(2020) 352 final· SWD(2020) 353 final· SWD(2020) 354 final· SWD(2020) 355 final· SWD(2020) 356 final Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Ένα οικονομικό και επενδυτικό σχέδιο για τα Δυτικά Βαλκάνια COM(2020) 641 final

ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Γενικές παρατηρήσεις

1.

σημειώνει με μεγάλο ενδιαφέρον την ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με την πολιτική διεύρυνσης της ΕΕ το 2020, τις εκθέσεις για τις υποψήφιες χώρες Αλβανία, Μαυροβούνιο, Βόρεια Μακεδονία, Σερβία και Τουρκία, τις εκθέσεις για τις δυνάμει υποψήφιες χώρες Βοσνία και Ερζεγοβίνη και Κοσσυφοπέδιο (1) και την ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με το οικονομικό και επενδυτικό σχέδιο για τα Δυτικά Βαλκάνια·

2.

εκφράζει την έντονη ικανοποίησή της για το γεγονός ότι επαναβεβαιώνεται η γεωστρατηγική σημασία της διαδικασίας διεύρυνσης ως επένδυσης στην ειρήνη, τη σταθερότητα, την ασφάλεια και την οικονομική ανάπτυξη σε ολόκληρη την Ευρώπη και ότι στη σύνοδο κορυφής ΕΕ-Δυτικών Βαλκανίων που πραγματοποιήθηκε στο Ζάγκρεμπ τον Μάιο 2020 εκφράστηκε ρητά η στήριξη προς την ευρωπαϊκή προοπτική για τα Δυτικά Βαλκάνια· επαναλαμβάνει τη στήριξή της στην προσχώρηση όλων των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων στην ΕΕ, υπό την προϋπόθεση ότι πληρούν όλα τα κριτήρια προσχώρησης· υπογραμμίζει, εν προκειμένω, τη σημασία να σταλούν θετικά μηνύματα στις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων ώστε να ενθαρρυνθεί η ενεργός συμμετοχή τους στη μακρά διαδικασία προσχώρησής τους στην ΕΕ·

3.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, κατά την κατάρτιση της δέσμης μέτρων για τη διεύρυνση, να διατηρήσει υψηλά πρότυπα όσον αφορά τον ανοιχτό χαρακτήρα, τη συμμετοχικότητα και την ικανότητα αντίδρασης και να αναφέρει στην έκθεσή της τον τρόπο με τον οποίο τα ενδιαφερόμενα μέρη από τις χώρες της διεύρυνσης, ιδίως οι εκπρόσωποι των τοπικών και των περιφερειακών αρχών, συμμετείχαν στην εκπόνηση του εν λόγω εγγράφου, ήτοι της έκθεσης προόδου, και σε ποιο βαθμό τα ενδιαφερόμενα μέρη που συμμετείχαν στη διαβούλευση έλαβαν ανατροφοδότηση σχετικά με τα αποτελέσματα της διαβούλευσης·

4.

επαναλαμβάνει ότι οι μεταρρυθμίσεις της δημόσιας διοίκησης στα Δυτικά Βαλκάνια, οι οποίες παρακολουθούνται συστηματικά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σύμφωνα με τις αρχές της δημόσιας διοίκησης, δεν μπορούν να υλοποιηθούν χωρίς χρηστή διακυβέρνηση σε τοπικό επίπεδο· καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συμπεριλάβει στα μέτρα και τα εργαλεία για τη στήριξη των μεταρρυθμίσεων της δημόσιας διοίκησης ακριβέστερους δείκτες επιδόσεων όσον αφορά τη δημοσιονομική αποκέντρωση, την ενίσχυση της ικανότητας των τοπικών και των περιφερειακών αρχών να αναπτύσσουν και να παρέχουν ποιοτικές υπηρεσίες στον πληθυσμό και τις επιχειρήσεις, καθώς και την προώθηση μιας χωρίς αποκλεισμούς και τεκμηριωμένης χάραξης πολιτικής σε τοπικό και σε περιφερειακό επίπεδο·

5.

σημειώνει με λύπη την ανεπαρκή πρόοδο που έχουν σημειώσει οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων στους θεμελιώδεις τομείς του κράτους δικαίου, της λειτουργίας των δημοκρατικών θεσμών και της καταπολέμησης της διαφθοράς, καθώς και το περιβάλλον που εξακολουθεί να παρεμποδίζει τη λειτουργία των ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης και την ανάπτυξη της κοινωνίας των πολιτών·

6.

υπογραμμίζει ότι η απουσία πολιτικής πολυφωνίας ή η καταπίεση και ο εκφοβισμός των εκλεγμένων σε τοπικό επίπεδο αξιωματούχων που ανήκουν σε κόμματα της αντιπολίτευσης σε ορισμένες χώρες των Δυτικών Βαλκανίων αποτελούν μείζονες προκλήσεις για τις τοπικές δημοκρατίες στις εν λόγω χώρες·

7.

εκφράζει την ανησυχία της για τον κίνδυνο, λόγω της έλλειψης προόδου που σημειώνεται ως προς τη διαδικασία διεύρυνσης, να εισέλθουν όλες οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων περισσότερο στη σφαίρα επιρροής τρίτων μερών, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας και της Κίνας, οι οποίες επιδιώκουν συνεχώς να ενισχύσουν τη θέση τους στην περιοχή·

8.

υποστηρίζει τις προσπάθειες που καταβάλλει η ΕΕ όχι μόνο για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων, αλλά και τη διασφάλιση στενής συνεργασίας στον τομέα της κυβερνοασφάλειας και της στρατηγικής επικοινωνίας, ούτως ώστε να διασφαλιστεί η συμμόρφωση όλων των εξωτερικά χρηματοδοτούμενων οικονομικών δραστηριοτήτων με τις αξίες, τους κανόνες και τα πρότυπα της ΕΕ, ιδίως σε βασικούς τομείς όπως οι δημόσιες συμβάσεις, το περιβάλλον, η ενέργεια, οι υποδομές και ο ανταγωνισμός·

9.

επικροτεί τη συνολική στήριξη της ΕΕ προς τις κυβερνήσεις των Δυτικών Βαλκανίων για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της πανδημίας COVID-19 και την αποτελεσματική ανταπόκριση σε επείγουσες υγειονομικές και κοινωνικοοικονομικές ανάγκες και καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναγνωρίσει τον σημαντικό ρόλο των τοπικών και των περιφερειακών αρχών στην αντιμετώπιση της πανδημίας COVID-19 και να προτείνει πρόσθετα μέτρα για τη στήριξη της αποκεντρωμένης συνεργασίας μεταξύ των τοπικών και των περιφερειακών αρχών και την ενίσχυση των ικανοτήτων τους για τη διαχείριση κρίσεων·

10.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με στόχο τη δημιουργία ενός καλύτερου πλαισίου για τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές, να υποβάλει προτάσεις για τη συμμετοχή εκπροσώπων του εθνικού, περιφερειακού και τοπικού επιπέδου των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων στις εργασίες της Διάσκεψης για το Μέλλον της Ευρώπης· προτείνει να διοργανωθεί μια σειρά διαλόγων με τους πολίτες στις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, προκειμένου να δοθεί στους πολίτες η ευκαιρία να εκφράσουν τις ανησυχίες και τις προσδοκίες τους όσον αφορά την προσχώρησή τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση·

Συστάσεις ανά χώρα

11.

υποστηρίζει πλήρως την έγκριση του διαπραγματευτικού πλαισίου το συντομότερο δυνατόν και την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με τη Βόρεια Μακεδονία και την Αλβανία, προκειμένου να καταδειχθεί ότι η πολιτική στήριξη για τη διαδικασία διεύρυνσης έχει ιδιαίτερη σημασία και ότι τηρείται η υπόσχεση για έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με χώρες που πληρούν τα αναγκαία κριτήρια·

12.

σημειώνει με ανησυχία την ανάγκη η Σερβία και το Μαυροβούνιο, δύο χώρες με τις οποίες συνεχίζονται οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις, να αναλάβουν ισχυρότερη δράση με στόχο τη βελτίωση των συνθηκών πλαισίου για την ελευθερία της έκφρασης και το έργο των ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης, καθώς και την επίτευξη προόδου όσον αφορά την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης και την καταπολέμηση της διαφθοράς·

13.

εκφράζει ικανοποίηση για τη συνολική πρόοδο που έχει σημειωθεί μέχρι στιγμής στις διαπραγματεύσεις προσχώρησης με τη Σερβία, ωστόσο, ζητεί να επιταχυνθούν οι μεταρρυθμίσεις στους τομείς του κράτους δικαίου και των θεμελιωδών δικαιωμάτων, καθώς και να σημειωθεί πρόοδος στην εξομάλυνση των σχέσεων της Σερβίας με το Κοσσυφοπέδιο, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο διαπραγματευτικό πλαίσιο. Παροτρύνει τις σερβικές αρχές σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης να επικοινωνούν με σαφήνεια σχετικά με τις φιλοδοξίες της χώρας για προσχώρηση στην ΕΕ και τις σχέσεις με την ΕΕ, η οποία αποτελεί τον κύριο πολιτικό και οικονομικό εταίρο της Σερβίας·

14.

σημειώνει με λύπη τη δραματική μείωση του πολιτικού πλουραλισμού στη Σερβία, την έλλειψη αποτελεσματικής αντιπολίτευσης στο σερβικό κοινοβούλιο και το αρνητικό περιβάλλον για την ανάπτυξη της τοπικής δημοκρατίας και επαναλαμβάνει την ανάγκη αντιμετώπισης των μακροχρόνιων ελλείψεων στην εκλογική διαδικασία μέσω διαφανούς και χωρίς αποκλεισμούς διαλόγου με τα πολιτικά κόμματα και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη εγκαίρως πριν από τις επόμενες εκλογές, λαμβάνοντας υπόψη τις συστάσεις του Γραφείου Δημοκρατικών Θεσμών και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΑΣΕ·

15.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ενθαρρύνει το Μαυροβούνιο να εντείνει τις προσπάθειές του για διαφανή και χωρίς αποκλεισμούς χάραξη πολιτικής, συμπεριλαμβανομένης της ισχυρότερης κεντρικής παρακολούθησης της ποιότητας των δημόσιων διαβουλεύσεων με τα ενδιαφερόμενα μέρη·

16.

εκφράζει την ανησυχία της για την περιορισμένη πρόοδο που έχει σημειώσει η Βοσνία και Ερζεγοβίνη όσον αφορά τις μεταρρυθμίσεις προτεραιότητας, όπως διατυπώθηκαν στη γνώμη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με την αίτηση προσχώρησης της χώρας στην ΕΕ (2), οι οποίες αφορούν τη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών, το κράτος δικαίου, την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων και τη μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης, καθώς και ειδικότερα σε ό,τι αφορά τη μη συμμόρφωση με τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και τη μη τήρηση της απόφασης του Συνταγματικού Δικαστηρίου σχετικά με τους εκλογικούς νόμους, την έλλειψη ισότητας των λαών που απαρτίζουν τη χώρα και τον σεβασμό των δικαιωμάτων άλλων τμημάτων του πληθυσμού, καθώς και την ανεπαρκή πρόοδο στην καταπολέμηση της διαφθοράς και την επαγγελματοποίηση και αποπολιτικοποίηση της δημόσιας διοίκησης·

17.

εκφράζει την ικανοποίησή της για το ότι, μετά από περισσότερα από 12 έτη, διεξήχθησαν τελικά τοπικές εκλογές στο Μόσταρ (Βοσνία και Ερζεγοβίνη) στις 20 Δεκεμβρίου 2020, γεγονός το οποίο αποτελεί σημαντική συμβολή στην ενίσχυση των δημοκρατικών διαδικασιών τηρώντας τις αρχές του Ευρωπαϊκού Χάρτη της τοπικής αυτονομίας και του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και κίνητρο για την περαιτέρω στήριξη της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης προς την ευρωπαϊκή της πορεία·

18.

εκφράζει, ωστόσο, την ανησυχία της για τις επιβεβαιωμένες περιπτώσεις εκλογικής νοθείας στο Μόσταρ και για τη ρητορική μίσους μετά τις οποίες ακολούθησαν περιστατικά κατά ορισμένων υποψηφίων για τις τοπικές εκλογές. Παροτρύνει, ως εκ τούτου, το Κοινοβούλιο της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης να προβεί στις αναγκαίες τροποποιήσεις του εκλογικού νόμου πριν από τις επόμενες γενικές εκλογές του 2022, προλαμβάνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο την εκλογική νοθεία στο μέλλον. Καλεί την αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, μαζί με άλλους εκπροσώπους της διεθνούς κοινότητας, να καταδικάσουν απερίφραστα τη ρητορική μίσους και τις επιθέσεις κατά υποψηφίων, ιδίως γυναικών υποψηφίων, όπως συνέβη πριν από τις εκλογές στο Μόσταρ·

19.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ασκήσει πιέσεις για την εξεύρεση λύσεων για τη δημιουργία μιας ένωσης των δήμων σερβικής πλειοψηφίας στο Κοσσυφοπέδιο, στο πλαίσιο της οποίας η Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Περιφερειών (ΕτΠ) θα προσφέρει χάρη στον ρόλο της και την εμπειρογνωμοσύνη της συγκεκριμένη στήριξη και συνεργασία και θα εξομαλύνει περαιτέρω τις σχέσεις μεταξύ Σερβίας και Κοσσυφοπεδίου·

20.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να επαναλάβει την έκκλησή της προς το Συμβούλιο να εξετάσει το ζήτημα της ελευθέρωσης του καθεστώτος των θεωρήσεων για το Κοσσυφοπέδιο, σύμφωνα με τις δικές της συστάσεις και τις θετικές συστάσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, τις οποίες η ΕτΠ υποστηρίζει σθεναρά·

21.

επαναλαμβάνει τη σημασία των νομοθετικών μεταρρυθμίσεων προκειμένου να διασφαλιστεί σαφής κατανομή των αρμοδιοτήτων και των χρηματοδοτικών πόρων μεταξύ της κεντρικής κυβέρνησης και της τοπικής αυτοδιοίκησης στο Κοσσυφοπέδιο·

22.

προτρέπει την Αλβανία να επιτύχει μεγαλύτερη πρόοδο όσον αφορά τις προτεραιότητες που ορίζει το Συμβούλιο στην παράγραφο 10 των συμπερασμάτων του της 25ης Μαρτίου 2020·

23.

καλεί την Αλβανία να συνεχίσει και να εδραιώσει την εδαφική διοικητική της μεταρρύθμιση στο πλαίσιο ενός ευρύτερου προγράμματος το οποίο αποσκοπεί στην αποκέντρωση, την ενίσχυση της δημοσιονομικής αυτονομίας του τοπικού επιπέδου και της ικανότητας των δήμων να παρέχουν ποιοτικές δημόσιες υπηρεσίες, καθώς και στην αύξηση της πολιτικής στήριξης για την υλοποίηση των στόχων του σχεδίου δράσης για την αποκέντρωση και την τοπική διακυβέρνηση έως το 2022. Καλεί τις αλβανικές αρχές να δρομολογήσουν μια συνολική μεταρρύθμιση του τομέα της έγγειας ιδιοκτησίας, να εδραιώσουν τα δικαιώματα ιδιοκτησίας και να συνεχίσουν την ταχεία προώθηση της διαδικασίας καταχώρισης και αποζημίωσης. Ενθαρρύνει την Αλβανία να θεσπίσει ταχέως και να εφαρμόσει την εναπομένουσα νομοθεσία σχετικά με τον νόμο-πλαίσιο του 2017 για την προστασία των εθνικών μειονοτήτων και επικροτεί τη θέσπιση του νόμου για την απογραφή του πληθυσμού·

24.

ζητεί την περαιτέρω ενίσχυση του ρόλου της αλβανικής επιτροπής για τη διαβούλευση με τις τοπικές και τις εθνικές αρχές ως καλό παράδειγμα θεσμοποίησης του ρόλου των τοπικών αρχών στη χάραξη πολιτικής·

25.

επισημαίνει ότι δεν υπάρχει ολοκληρωμένο σύστημα σχεδιασμού, διαχείρισης και παρακολούθησης της περιφερειακής ανάπτυξης στη Βόρεια Μακεδονία, αλλά και στις περισσότερες άλλες χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, και ζητεί την ενίσχυση της διοικητικής και της τεχνικής ικανότητας των επιχειρησιακών δομών που είναι υπεύθυνες για τη διαχείριση των κονδυλίων της ΕΕ, ιδίως στους τομείς των μεταφορών και της προστασίας του περιβάλλοντος·

26.

καταδικάζει απερίφραστα τη συνεχιζόμενη σοβαρή οπισθοδρόμηση της Τουρκίας σε θεμελιώδεις τομείς του ευρωπαϊκού κεκτημένου και κυρίως το γεγονός ότι, μετά την έναρξη ισχύος των συνταγματικών τροποποιήσεων στην Τουρκία, η τοπική δημοκρατία αντιμετωπίζει μόνιμες και σοβαρές δυσλειτουργίες, η κατάσταση όσον αφορά τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα, τις θεμελιώδεις αξίες της ΕΕ και το κράτος δικαίου έχει επιδεινωθεί σημαντικά και σημειώνεται αποδυνάμωση των αποτελεσματικών ελέγχων και του διαχωρισμού των εξουσιών στο πολιτικό σύστημα συνολικά·

27.

εκφράζει την ανησυχία της όχι μόνο για τη συνεχιζόμενη πρακτική της βίαιης απομάκρυνσης των εκλεγμένων δημάρχων στα νοτιοανατολικά της χώρας από τα καθήκοντά τους και για την εγκατάσταση διοικητικών υπαλλήλων που ορίζονται στη θέση τους από την κυβέρνηση, αλλά και για τη σύλληψη άλλων τοπικών εκπροσώπων· καλεί την Τουρκία, σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Χάρτη της τοπικής αυτονομίας και τις συστάσεις της Επιτροπής της Βενετίας, να απόσχει από μέτρα που παρεμποδίζουν τη λειτουργία της τοπικής δημοκρατίας και είναι επιζήμια για το συνολικό δημοκρατικό κλίμα τόσο σε τοπικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο·

28.

εφιστά την προσοχή στη ρητορική της Τουρκίας κατά της ΕΕ και καταδικάζει απερίφραστα την παράνομη και προκλητική συμπεριφορά της Τουρκίας εναντίον 2 κρατών μελών της ΕΕ, συγκεκριμένα της Ελλάδας και της Κύπρου, διαπράττοντας σοβαρές και επίμονες παραβιάσεις κατά της κυριαρχίας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων τους, καθώς και την άνευ προηγουμένου επιθετική ρητορική της Τουρκίας κατά των γειτόνων της, η οποία είναι πλήρως ασύμβατη με το καθεστώς της ως υποψήφιας προς ένταξη χώρας·

29.

καταδικάζει τις μονομερείς ενέργειες της Τουρκίας στα Βαρώσια και ζητεί την πλήρη τήρηση των αποφάσεων 550 και 789 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών. Η Επιτροπή των Περιφερειών στηρίζει την ταχεία επανέναρξη των διαπραγματεύσεων, υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, και παραμένει πλήρως προσηλωμένη σε μια συνολική διευθέτηση του κυπριακού ζητήματος, στο πλαίσιο του ΟΗΕ και σύμφωνα με τις σχετικές αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και τις αρχές στις οποίες έχει θεμελιωθεί η ΕΕ. Αναμένει το ίδιο και από την Τουρκία·

30.

επαναβεβαιώνει ότι είναι προς το στρατηγικό συμφέρον της ΕΕ να επιδιώξει την επίλυση των διαφορών με την Τουρκία μέσω του διαλόγου και σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο και να καθιερώσει αμοιβαία επωφελή συνεργασία· συνιστά στο πλαίσιο της συνεργασίας που αναπτύσσεται στον τομέα της μετανάστευσης και των προσφύγων να διατεθούν χρηματοδοτικοί πόροι της ΕΕ για άμεσες δράσεις που αναλαμβάνουν οι περιφερειακές και οι τοπικές αρχές, οι οποίες συμμετέχουν άμεσα στη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών, των εκτοπισμένων ατόμων και των προσφύγων στην Τουρκία. Η συμφωνία επανεισδοχής ΕΕ-Τουρκίας πρέπει να εφαρμόζεται πλήρως και πραγματικά από όλα τα κράτη μέλη, ενώ επισημαίνεται ότι παραμένει ουσιαστικής σημασίας η συνεργασία με όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης και των εσωτερικών υποθέσεων·

Ο ρόλος των τοπικών και των περιφερειακών αρχών στη διαδικασία διεύρυνσης και στην ενίσχυση της περιφερειακής συνεργασίας

31.

τονίζει τη σημασία του ρόλου των τοπικών και των περιφερειακών αρχών στην εκπλήρωση των κριτηρίων προσχώρησης στην ΕΕ και στην εφαρμογή του κεκτημένου της ΕΕ, ιδίως στους τομείς της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής, της γεωργίας και της ασφάλειας των τροφίμων, της προστασίας του περιβάλλοντος, των δημόσιων συμβάσεων και της κοινωνικής πολιτικής· τονίζει, επιπλέον, τη σημαντική συμβολή των τοπικών και των περιφερειακών αρχών στην κοινοποίηση του αντικτύπου της προσχώρησης στην ΕΕ και στην εξασφάλιση της στήριξης των πολιτών όσον αφορά τη διαδικασία προσχώρησης·

32.

σημειώνει με λύπη την έλλειψη συγκεκριμένων προτάσεων πολιτικής της ΕΕ για την παροχή συστηματικής και στρατηγικής στήριξης στις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές των Δυτικών Βαλκανίων, κάτι που είχε ήδη ζητήσει η ΕτΠ στις γνωμοδοτήσεις της σχετικά με τη δέσμη μέτρων για τη διεύρυνση του 2018 και του 2019·

33.

χαιρετίζει τις προσπάθειες που καταβάλλει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την αξιολόγηση της χρηματοδοτικής στήριξης που παρέχει η ΕΕ στις τοπικές αρχές στις περιοχές των χωρών της διεύρυνσης και των γειτονικών χωρών την περίοδο 2010-2018, και ζητεί ευρεία ενημέρωση σχετικά με τα οριστικά αποτελέσματα της αξιολόγησης·

34.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναπτύξει επιχειρησιακά εργαλεία για τη στήριξη της αποτελεσματικής ανάπτυξης ικανοτήτων των τοπικών και των περιφερειακών αρχών στα Δυτικά Βαλκάνια, συμπεριλαμβανομένων ειδικών θεματικών προγραμμάτων στήριξης ή περιφερειακών έργων τεχνικής βοήθειας, καθώς και μέσω συνεχών ανταλλαγών, καθοδήγησης και δικτύωσης·

35.

καλεί εκ νέου την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να επεκτείνει το πρόγραμμα στήριξης για τη βελτίωση της διακυβέρνησης και της διαχείρισης (SIGMA) στα υποεθνικά επίπεδα διακυβέρνησης στις υποψήφιες και δυνάμει υποψήφιες χώρες, με στόχο τον καθορισμό αποκεντρωμένων μοντέλων μεταρρυθμίσεων της δημόσιας διοίκησης και τη στήριξη της βελτίωσης της τοπικής διακυβέρνησης και της τοπικής δημόσιας διαχείρισης προκειμένου να εφαρμοστεί το κεκτημένο·

36.

καλεί, επιπλέον, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να μεριμνήσει για την ύπαρξη ειδικών λειτουργικών ρυθμίσεων που θα επιτρέπουν τη χρήση του μέσου TAIEX (τεχνική βοήθεια και ανταλλαγή πληροφοριών) και των προγραμμάτων αδελφοποίησης για τη συνεργασία των τοπικών και των περιφερειακών αρχών των κρατών μελών με αυτές των υποψήφιων και δυνάμει υποψήφιων χωρών·

37.

επισημαίνει, αφενός, τη σημασία της παροχής στήριξης στις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων μέσω της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών και των σχετικών πλατφορμών συνεργασίας, όπως η ομάδα εργασίας «Δυτικά Βαλκάνια» και οι Μικτές Συμβουλευτικές Επιτροπές «ΕΕ-Μαυροβούνιο», «ΕτΠ-Βόρεια Μακεδονία» και «ΕΕ-Σερβία» και, αφετέρου, την ανάγκη ενίσχυσης της προβολής του έργου των πλατφορμών αυτών σε εθνικό και σε περιφερειακό επίπεδο· τονίζει επίσης, στο πλαίσιο αυτό, την επείγουσα ανάγκη σύστασης Μικτής Συμβουλευτικής Επιτροπής με την Αλβανία·

38.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να βελτιώσει τους δείκτες που χρησιμοποιούνται για τη μέτρηση της προόδου που σημειώνεται ως προς τις μεταρρυθμίσεις της δημόσιας διοίκησης σε σχέση με τη συμμετοχή των τοπικών και των περιφερειακών αρχών στον σχεδιασμό, την ανάπτυξη, την υλοποίηση και την αξιολόγηση των δημόσιων πολιτικών, και να λάβει πρόσθετα μέτρα για να ενισχύσει και να καταστήσει πιο αποτελεσματική τη διαβούλευση με τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές κατά τον σχεδιασμό των πολιτικών που επηρεάζουν το έργο τους και την ποιότητα των δημοτικών υπηρεσιών που παρέχονται στους πολίτες·

39.

χαιρετίζει τη μέχρι τώρα υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των νέων στα Δυτικά Βαλκάνια, η οποία έχει μεγάλη σημασία για τη διατήρηση και την ανάπτυξη σχέσεων καλής γειτονίας, συμπεριλαμβανομένης της στήριξης πρωτοβουλιών όπως το Γραφείο Περιφερειακής Συνεργασίας των Νέων· καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στο πλαίσιο μελλοντικών πρωτοβουλιών για την προώθηση της συνεργασίας των νέων, να διασφαλίσει ότι οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές, ως σημαντικοί εταίροι των τοπικών ενώσεων νεολαίας και των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, συμμετέχουν περισσότερο στην υλοποίηση σχεδίων για τη νεολαία, τα οποία συμβάλλουν στην ενίσχυση των σχέσεων καλής γειτονίας·

40.

προτείνει, στο μέλλον, οι εκπρόσωποι των τοπικών και των περιφερειακών αρχών να συμμετέχουν δεόντως στις εργασίες των διακυβερνητικών διασκέψεων για τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις·

Κράτος δικαίου, θεμελιώδη δικαιώματα και πλαίσιο για τα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης

41.

επαναλαμβάνει ότι το κράτος δικαίου και η λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών αποτελούν βασικούς δείκτες βάσει των οποίων η ΕΕ αξιολογεί την πρόοδο που σημειώνουν οι υποψήφιες χώρες στην πορεία τους προς την προσχώρηση, και εκφράζει την ανησυχία της για την περιορισμένη πρόοδο και τα πολυάριθμα προβλήματα που προκαλούνται από την έλλειψη πολιτικής βούλησης, τη συνεχιζόμενη ύπαρξη ορισμένων στοιχείων άλωσης του κράτους, την περιορισμένη πρόοδο στον τομέα της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης, την εναντίωση σε επίπεδο δημόσιων αρχών και το αρνητικό περιβάλλον για τη λειτουργία των ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης στις περισσότερες υποψήφιες και δυνάμει υποψήφιες χώρες·

42.

τονίζει ότι ένα ευνοϊκό περιβάλλον για τη δημιουργία και την ανάπτυξη ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης και της κοινωνίας των πολιτών αποτελεί προϋπόθεση για τη βιωσιμότητα και τη μη αναστρεψιμότητα των πολύπλοκων μεταρρυθμίσεων που εφαρμόστηκαν κατά τη διαδικασία προσχώρησης και τη βάση για την ανάπτυξη της τοπικής δημοκρατίας·

43.

συνιστά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εφαρμόζει συστηματικά ως προϋποθέσεις τη συμμόρφωση με τους κανόνες της ΕΕ για τη χρήση των κονδυλίων της ΕΕ και του οικονομικού και επενδυτικού σχεδίου, ιδίως όσον αφορά τις δημόσιες συμβάσεις και τη διαφάνεια, και να θεσπίσει στο πλαίσιο αυτό σαφείς δείκτες·

44.

τονίζει ότι οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές, λόγω της εγγύτητάς τους με τους πολίτες, διαδραματίζουν καίριο ρόλο στην προώθηση και την προάσπιση των ευρωπαϊκών αξιών και στην προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων και μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην καταπολέμηση του ρατσισμού, της ρητορικής μίσους και των διακρίσεων, στην προώθηση της ισότητας των φύλων, στην προστασία των ευάλωτων ομάδων και των μειονοτήτων και στην ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής·

45.

πιστεύει ακράδαντα ότι οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές, λόγω του ειδικού ρόλου τους ως τοπικών φορέων λήψης αποφάσεων και παρόχων υπηρεσιών δημόσιου συμφέροντος, μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικότερο ρόλο στην αντιμετώπιση ορισμένων από τις ελλείψεις στον τομέα του κράτους δικαίου και των θεμελιωδών δικαιωμάτων, στην προώθηση πιο διαφανούς και υπεύθυνης εφαρμογής των τοπικών πολιτικών και στην εξασφάλιση καλύτερης προστασίας των δικαιωμάτων των ευάλωτων ομάδων·

46.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συνεχίσει να στηρίζει τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές στις υποψήφιες και δυνάμει υποψήφιες χώρες προκειμένου να βελτιωθούν τα πρότυπα για τη συμμετοχή του ενδιαφερόμενου κοινού στον σχεδιασμό και την εφαρμογή των τοπικών πολιτικών, συμπεριλαμβανομένου του συμμετοχικού προγραμματισμού των επενδύσεων και της κατάρτισης των προϋπολογισμών των δήμων·

47.

προειδοποιεί για τον υψηλό κίνδυνο διαφθοράς στις διαδικασίες σύναψης δημόσιων συμβάσεων σε επίπεδο τοπικών και περιφερειακών αρχών στις υποψήφιες και τις δυνάμει υποψήφιες χώρες, και καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να χρησιμοποιήσει συγκεκριμένα μέσα για την προώθηση περισσότερο προορατικής διαφάνειας και ποιοτικού ελέγχου στις δημόσιες συμβάσεις, καθώς και να θεσπίσει πολιτική ανοικτών δεδομένων σε όλα τα στάδια των διαδικασιών σύναψης συμβάσεων·

48.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναγνωρίσει περισσότερο τον ρόλο των τοπικών και των περιφερειακών αρχών στην επίλυση θεμελιωδών ζητημάτων σε τοπικό επίπεδο, να διευκολύνει την ανάπτυξη των ικανοτήτων και των αρμοδιοτήτων τους στον τομέα του κράτους δικαίου και των θεμελιωδών δικαιωμάτων και να τις βοηθήσει να εκπληρώσουν αυτά τα καθήκοντα με την παροχή συγκεκριμένων μέσων και εργαλείων, αναγνωρίζοντας παράλληλα τους αντίστοιχους ρόλους και τις συνεισφορές των εθνικών και των διεθνών ενώσεων των τοπικών και των περιφερειακών αρχών·

Ο ρόλος των τοπικών και των περιφερειακών αρχών στην υλοποίηση του οικονομικού και επενδυτικού σχεδίου

49.

επικροτεί την έγκριση του οικονομικού και επενδυτικού σχεδίου για τα Δυτικά Βαλκάνια, το οποίο θα αποτελέσει βασικό εργαλείο για τη στήριξη της οικονομικής ανάκαμψης και της ανάπτυξης των χωρών της περιοχής στο εγγύς μέλλον, και επισημαίνει τη σημασία της έγκαιρης και κατάλληλης συμμετοχής των τοπικών και των περιφερειακών αρχών στον σχεδιασμό και την παρακολούθηση της εφαρμογής των μέτρων και των έργων στήριξης, εφαρμόζοντας υψηλά πρότυπα σε ό,τι αφορά τη διαφάνεια, την πρόσβαση σε πληροφορίες και τη δημοσιοποίηση δεδομένων·

50.

ζητεί να ληφθούν συγκεκριμένα μέτρα για την επέκταση των πρωτοβουλιών της ΕΕ για τον οικολογικό και τον ψηφιακό μετασχηματισμό στις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, αναδεικνύοντας τον ρόλο της περιοχής ως σημαντικού τμήματος της Ευρώπης, καθώς και τη στρατηγική σημασία των επενδύσεων στην κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη, στις βιώσιμες υποδομές μεταφορών και στην προστασία του περιβάλλοντος στις χώρες της περιοχής, ακόμη και πριν από την προσχώρησή τους στην ΕΕ·

51.

τονίζει ότι οι μεγάλες επενδύσεις σε υποδομές που σχεδιάζονται στο πλαίσιο του οικονομικού και επενδυτικού σχεδίου στους τομείς των μεταφορών, της ενέργειας, των πράσινων και των ψηφιακών υποδομών θα πρέπει να περιλαμβάνουν χρηματοδότηση όχι μόνο για τα βασικά δίκτυα, αλλά πάντοτε και για την περιφερειακή και την τοπική συνδεσιμότητα, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι επενδύσεις ωφελούν επίσης τους τοπικούς πληθυσμούς, ιδίως μέσω της κατασκευής νέων οδών πρόσβασης σε πόλεις και χωριά·

52.

υποστηρίζει την αρχή της σύνδεσης των επενδύσεων με τις μεταρρυθμίσεις στο πλαίσιο του οικονομικού και επενδυτικού σχεδίου και καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να γνωστοποιήσει, στο πλαίσιο κάθε επένδυσης, ποιες μεταρρυθμίσεις αναμένονται σε τοπικό και σε περιφερειακό επίπεδο·

53.

επισημαίνει ότι η μεγαλύτερη προβολή των επενδύσεων της ΕΕ σε περιφερειακό και σε τοπικό επίπεδο, καθώς και η σαφέστερη κοινοποίηση των θεμελιωδών αρχών και αξιών, όπως οι κανόνες για τις δημόσιες συμβάσεις, τα περιβαλλοντικά πρότυπα και τα πρότυπα οικονομικής βιωσιμότητας, αναμένεται να συμβάλουν στην ενίσχυση της δέσμευσης για μεταρρυθμίσεις κατά τη διαδικασία προσχώρησης στην ΕΕ και στη μείωση του κινδύνου άσκησης αρνητικής επιρροής από εξωτερικούς παράγοντες στην περιοχή (όπως δάνεια από την Κίνα)·

54.

υποστηρίζει τις προσπάθειες προετοιμασίας του νέου κύκλου προγραμματισμού για την προενταξιακή βοήθεια (ΜΠΒ ΙΙΙ) και επαναλαμβάνει, σύμφωνα με την προηγούμενη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών (3), τη σημασία της παροχής θεματικής στήριξης στο πλαίσιο του ΜΠΒ ΙΙΙ για την ενίσχυση των ικανοτήτων των τοπικών και των περιφερειακών αρχών·

55.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να καταρτίσει κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τη στήριξη που παρέχει η ΕΕ στις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές των χωρών της διεύρυνσης για τη νέα περίοδο χρηματοδότησης 2021-2027, σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές που έχει καταρτίσει για τη στήριξη της κοινωνίας των πολιτών και των ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης στις χώρες της περιοχής, και να παράσχει σαφείς πληροφορίες σχετικά με τους στόχους, τα αναμενόμενα αποτελέσματα και τους δείκτες για τη μέτρηση της προόδου·

56.

καλεί, στο πλαίσιο αυτό, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συστήσει ανεξάρτητη περιφερειακή επιτροπή για την παρακολούθηση της εφαρμογής του οικονομικού και επενδυτικού σχεδίου και του προγράμματος ΜΠΒ ΙΙΙ, στην οποία θα συμμετέχουν εκπρόσωποι των τοπικών και των περιφερειακών αρχών, της κοινωνίας των πολιτών και των μέσων ενημέρωσης στις χώρες της διεύρυνσης κατόπιν δημόσιας πρόσκλησης και βάσει διαφανών κριτηρίων·

57.

τονίζει ότι η προορατική διαφάνεια και η δημοσιοποίηση δεδομένων ενισχύει την εμπιστοσύνη του κοινού στην κατάλληλη χρήση των δημόσιων πόρων και καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να δημιουργήσει μια πύλη ανοικτών δεδομένων με λεπτομερείς, δημοσίως διαθέσιμες και αναζητήσιμες πληροφορίες για όλους τους δικαιούχους του οικονομικού και επενδυτικού σχεδίου και του προγράμματος ΜΠΒ ΙΙΙ.

---

(1)  Η ονομασία αυτή χρησιμοποιείται με επιφύλαξη των θέσεων ως προς το καθεστώς και συνάδει με την απόφαση 1244/1999 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και τη γνώμη του Διεθνούς Δικαστηρίου σχετικά με τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας του Κοσσυφοπεδίου.

(2)  SWD(2019) 222 final, COM(2019) 261 final.

(3)  Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών σχετικά με την πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, που υπέβαλε η Επιτροπή στις 7/3/2019, για τη θέσπιση του Μηχανισμού Προενταξιακής Βοήθειας (ΜΠΒ ΙΙΙ) COR 2018/04008· ΕΕ C 86 της 7.3.2019.